ئێران لەژێر ركێفی گەمارۆكان و دابەزینی نرخی نەوتدا
15:24 - 24 جۆزەردان 2712
كوردپا: ماڵپەڕی دۆیچەوێلە لە راپۆرتێكدا پڕژاوەتە سەر مەسەلەی گەمارۆ نێودەوڵەتییەكان بەدژی ئێران و هەوڵەكانی ئەو حكوومەتە لە ئۆپێك و هەروەها دابەزینی نرخی نەوت كە ئێرانی لەگەڵ ئاستەنگ بەوڕوو كردووە.
نرخی نەوتی خاو لە بازارە جیهانییەكان جارێكی‌تر دابەزی و نرخی هەر بۆشكە نەوت گەیشتە نزیك بە 97 دۆلار. چاوەڕوان دەكرێ لە رۆژانی داهاتووشدا نرخی نەوت بگاتە 96 دۆلار. دابەزینی داخوازی و چوونە سەری رێژی وەبەرهێنانی نەوت لەلایەن عەرەبستان سعوودییەوە وەك گرینگترین هۆكارەكانی دابەزینی نرخی نەوتی خاو دێتە ئەژمار. حكومەتی ئیسلامیی ئێران یەك لەو وڵاتانەیە كە بەهۆی بەستراوەیی زۆر بە داهاتی نەوت، لە بەرەنجامەكانی دابەزینی نەرخی نەوت خەساری جیددیی ئابووریی بەردەكەوێ. گەمارۆكانی ئەمریكا و ئورووپاش فرۆشی نەوتی ئێرانیان دژوارتر كردووە.
![\"4844.jpg\"](\"{imagepath}/4844.jpg\")
نەوتی عەرەبستان جێگرەوە نەوتی ئێران:
عەرەبستان سعوودی ئاستی وەبەرهێنانی نەوتی خاوی خۆی لە هەر رۆژێكدا گەیاندۆتە دە میلیۆن بۆشكە. ئەو وڵاتە پێشتر رایگەیاندبوو لە ئەگەری زیادبوونی گەمارۆ نەوتییەكانی ئەمریكا و وڵاتانی ئەندامی یەكیەتیی ئورووپا، كەمبوونەوەی نەوتی ئێران لە باوارە جیهانییەكان قەرەبوو بكاتەوە.
محەممەدعەلی خەتیبی، نوێنەری ئێران لە رێكخراوی وڵاتانی هەناردەكاری نەوت (ئۆپێك) رێكەوتی 9ی جۆزەردان رایگەیاندبوو، بە لەبەرچاو گرتنی ئەو دوڕدونگییانەی كە لەبارەی گەشەی ئابووریی جیهان هەیە و كاریگەریی لەسەر گەشەی داخوازییەكان، چوونە سەری نابەجێی وەبەرهێنانی هێندێ لە وڵاتانی ئۆپێك و بەتایبەت زیادبوونی ئاستی بەرهەمهێنانی نەوتی خاوی عەرەبستان، بۆتە هۆی ناسەقامگیری لە بازاری نەوت و ئەگەری زۆرە دابەزینی زۆری نرخی نەوتی بەدواوە بێت. بەپێی راپۆرتی هەواڵدەریی نەوت و گازی ئێران (شانا) خەتیبی ئەو هەوڵەی عەرەبستانی پێچشەوانەی ئامانجەكانی ئۆپێك وەسف كردووە.
![\"4845.jpg\"](\"{imagepath}/4845.jpg\")
داخوازی بۆ زیادبوونی ئاستی بەرهەمهێنانی ئۆپێك:
وڵاتانی ئەندامی ئۆپێك لە دانیشتنی مانگی سەرماوەزی ساڵی پێشوودا لەسەر ئەوە رێك كەوتن ئاستی وەبەرهێنانی زۆرینەی وڵاتانی ئەندام، لە 30 میلیۆن بۆشكە لە رۆژ تێنەپەڕێت. لە حاڵی حازردا ئاستی نەوتی بەرهەمهێنراو لەلایەن ئەو وڵاتانەوە یەك و نیو بۆشكە لە رۆژ و هێندجێ وڵاتیش لەو رێژەیە زیاترە. هانی عەبدولعەزیز حوسێن، وەزیری نەوتی كوەیت ریچكەوتی 22ی جۆزەردان بارودۆخی بازارە جیهانییەكان لە دانیشتنی كۆمیتەی چاوەدێری بەسەر بازاری ئۆپێك لە ڤییەن پایتەختی ئۆتریش تاوتوێ دەكرێت.
بەپێی راپۆرای هەواڵدەریی فەرانسە هانی عەبدولعەزیز حوسێن رایگەیاندووە، هێندێ لە وڵاتان لە دابەزینی نرخی نەوت نیگەرانن، بەڵام هێشتا لەمەڕ ئەگەری دابەزینی نرخی نەوتبڕیاری یەكلایی كەرەوە نەدراوە، بەپێی راپۆرتی هەواڵدەریی رۆیتێرز، عەلی ئەلنەعیمی، وەزیری نەوتی عەرەبستان رایگەیاندووە، ئێمە خوازیاری، زیادبوونی رێژەی بەرهەمهێنانی نەوتی خاوین.
![\"4848.jpg\"](\"{imagepath}/4848.jpg\")
دابەزینی 30%ی نرخی نەوت:
وەزیری نەوتی عەبستان لەمەڕ داخواز بۆ زیادبوونی رێژەی بەرهەمهێنانی نەوتی وڵاتەكەی، وتوویەتی: بەپێی ئەو ركوودە ئابوورییەی كە لە هێندێ وڵاتانی رۆژئاوایی و كەمبوونەوەی داخوازییەكان، دەبێ پێش بە چوونە سەرێی نابەجَیی نرخی نەوت بگیرێت. ئەو لەو باوەڕە دایە بەهای نزیك بە 100 دۆلار لە هەر بۆشكە نەوت بۆ ماوەیەكی درێژخایەن بەرژەووەندیی بەهەرمهێنەران دابین دەكات.
نرخی هەر بۆشكە نەوت لە سەرتای ئەمساڵدا گەیشتە 128 دۆلار و لە مانگی مارسەوە رووی لە دابەزین كرد. لەو ماوەیەدا نرخی جیهانیی نەوتی خاو نزیك بە 30% كەمی كردووە. كەمی و دابەزینی داهاتە نەوتییەكانی ئێران لەو ماوەیەدا 10 میلیارد دۆلار مەزەندە كراوە.
حكوومەتی ئیسلامیی ئێران بە تەمایە غوڵامحوسێن نەوزەری وەزیری پێشووی نەوت وەك پاڵێوراوی پۆستی سكرتێری ئۆپێك لە دانیشتنی رۆژی پێنجشەممە رێكەوتی 25ی جۆزەردان پێشنیار بكات. هەواڵدەریی میهر رۆژی سێشەممە لەزاری \"نەوزەری\"یەوە بڵاوی كردەوە، پێكهێنانی هاوئاهەنگی و هاوكاری زیاتری نێوان ئەندامانی ئۆپێك گرینگترین سیاسەتی ئێرانە بۆ بەدەستهێنانی پۆستی سكرتێری ئۆپێك.
ئەم وتانەی نەوزرەی لە كاتێك دایە كە زۆرێك لە بەپرسانی حكوومەت و وەزارەتی نەوت بەدژی هەوڵەكانی عەرەبستان هەڵوێستی توندیان گرتۆتە بەر و بە تەمان لە ئەگەری هەڵنەبژاردنی پالێوراوی ئێران بۆ ئەو پۆستە پشتیوانی لە پاڵێوراوی عێراق بۆ بەدەستهێنانی پۆستی سەرۆكایەیتی ئۆپێك بكەن.
پێویستیی ئێران بە نەوتی 17 دۆلاری:
نەوزەری هەروەها جەختی كردۆتەوە، هەناردەی متمانە پێكراو و سەقامگیری نەوت بۆ بازارە جیهانییەكان دووەمین سیاسەتی گشتیی حكوومەتی ئێرانە لە ئەگەر بەدەستهێنانی پۆستی سكرتێریی ئۆپێكدا. ئەوە ئامانجێكە كە عەربستان، پێچەوانەی ئێران مەرجی بەدەستهێنانی بە بەڕێوەبەریی و راگرتنی نرخی نەوت و پێشگیری لە زیادبوونی بە ئوسووڵی دەزانێت.
بوودجەی ساڵی 1391ی ئێران وەك هەمیشە بە چڕی پشتی بە زیاد بوونی نرخی نەوت بەستووە. نرخی هەر بۆشكە نەوتی خاو لە یاسای بوودجەی ئێراندا 85 دۆلار پێشبێنی كراوە. بەڕای كارناسان و بە لەبەرچاو گرتنی ناكۆكی و بەرزی و نزمیی بەهای فەرمی و واقیعی ئەرزە دەرەكییەكان و ئەو داهاتەی كە لە فرۆشی نەوت بەدەست دێت، ئەو نرخە لەراستیدا بە زیاتر لە 100 دۆلار مەزندە كراوە. بەپێی بەراوردی سەندووقی نێودەوڵەتیی پارە، نێونجی نرخی هەر بۆشكە نەوت دەبێ نزیك بە 117 دۆلار بێت هەتا بوودجەی ئێران رووبەڕووی كەمی نەبێتەوە.
![\"4847.jpg\"](\"{imagepath}/4847.jpg\")
كەمیی سەرمایە، دابەزینی ئاستی وەبەرهێنان:
وەزیری نەوتی ئێران، رۆستەم قاسمی لە كۆتایی مانگی خاكەلێوەی ئەمساڵدا ئاستی سەرمایەی زەروور و بەرستراوە بە نەوتی ئێرانی هەتا كۆتایی بەرنامەی پێنجەم 200 میلیارد دۆلار راگەیاند و ئاشكرای كرد، لە دیدار لەگەڵ ئەندامانی ژووری بازرگانیی تاران ئاستی سەرمایەگوزاریی پێویست لە سەنعەتی نەوتی بە 300 میلیارد دۆلار دیار كردووە. بەپێی بەرنامەی پێنجەمی گەشە وەبەرهێنانی نەوتی خاوی ئێران دەبی َهەتا ساڵی 1394 بگاتە 5 میلیۆن بۆشكە لە رۆژدا.
كارناسانی ئابووری لەو باوەڕە دان ئاستەنگی گەورەی حكوومەتی ئیسلامیی ئێران ئەوەیە كە ئەو وڵاتە بۆ راگرتنی ئاستی ئێستای بەرهەمهێنانی نەوتیش پێویستی بە سەرمایەگوزارییەكی بەربڵاو هەیە. لێپرسراوی شیركەوتی نەوتی باشوور لە ئێران، هورمز قەلاوەند ساڵی پێشوو ئیعترافی كرد، بەهۆی كۆن بوونی زۆربەی چاڵە نەوتییەكانی ئێران و كەمیی سەرمایەگوزاری لەم كەرتە، بەرهەمهێنانی نەوتی ئێران ساڵانە نزیك بە 300 هەتا 330 هەزار بۆشكە لە رۆژدا كەم دەبێتەوە. رۆستەم قاسمی پێشبینیی ئەوەی كردووە لە ساڵی 139دا ئاستی سەرمایەگوازی لە پیشە گرینگەكانی وەك گاز و نەوتدا بگاتە 40 میلیارد دۆلار.
![\"4846.jpg\"](\"{imagepath}/4846.jpg\")
رەوشی هاوشێوەی سەردەمی شەڕ لەگەڵ عێراق:
چاودێران لەو باوەڕە دان بەپێی هەلومەرجی ئێستا و دابەزینی نەرخی نەوت و زیادبوونی گەمارۆ نەوتییەكانی یەكەیتیی ئورووپا كە لە سەرەتای مانگی ژووئیە و ناوەڕاستی مانگی پووشپەڕدا بە یەكجاری جێبەجَی دەبن، چاوەڕوانییەكانی وەزیری نەوت و لێپرسراوانی دیكەی حكوومەتی تاران بەی نایەن.
ناوەندی توێژینەوەی نێودەوڵەتیی وزە لە لەندەن پێشبینی كردووە ئەمساڵ داهاتە نەوتییەكانی ئێران بە كەمبوونەوەی 39%، هەتا 44 میلیارد دۆلار كەمتر لە بەراودەكانی حكوومەتی ئئیلامیی ئێران بێت.
لە وەها دۆخێكدا لێپرسراوانی حكوومەتی ئیسلامیی ئێران عەرەبستان بەوە تاوانبار دەكەن كە بە هاوكاریی وڵاتانی رۆژئاوایی بۆ بە چۆكدا هێنانی ئێران دەستیان داوەتە شەڕێكی نەوتی. عەرەبستان لە چەند مانگی دواییدا بەرهەمهێنانی نەوتی خۆی لە ماوەی 23 ساڵی رابردوودا گەیاندۆتە بەرزترین ئاست. لە سەردەمی شەڕی ئێران عێراقیشدا دابەزینی داهاتە نەوتییەكان و دژواریی هەناردەی نەوت، تارانی ناچار بە قبووڵ كردنی بڕیارنامەی ئاشتی و كۆتایی هێنان بە شەڕ لەگەڵ عێراق كرد.
ماڵپەڕی تابناك كە سەر بە موحسن رەزایی دەبیری \"كۆمەڵەی دیاری كردنی بەرژەوەندیی نیزام\"ە، دوو حەفتە لەمەوپێش بڕیارە نەوتییەكانی عەرەبستانی بە پیلانێك بە ئامانجی دیاریكردنی سیاسی و ئیدیۆلۆژی لە قەڵەم داو بڵاوی كردەوە، لەایەن ئێرانەوە ئەم حەرەكەتی عەرەبستان \"لە هێرشی ئیسرائیل مەترسی دارترە\".
نرخی نەوتی خاو لە بازارە جیهانییەكان جارێكی‌تر دابەزی و نرخی هەر بۆشكە نەوت گەیشتە نزیك بە 97 دۆلار. چاوەڕوان دەكرێ لە رۆژانی داهاتووشدا نرخی نەوت بگاتە 96 دۆلار. دابەزینی داخوازی و چوونە سەری رێژی وەبەرهێنانی نەوت لەلایەن عەرەبستان سعوودییەوە وەك گرینگترین هۆكارەكانی دابەزینی نرخی نەوتی خاو دێتە ئەژمار. حكومەتی ئیسلامیی ئێران یەك لەو وڵاتانەیە كە بەهۆی بەستراوەیی زۆر بە داهاتی نەوت، لە بەرەنجامەكانی دابەزینی نەرخی نەوت خەساری جیددیی ئابووریی بەردەكەوێ. گەمارۆكانی ئەمریكا و ئورووپاش فرۆشی نەوتی ئێرانیان دژوارتر كردووە.
نەوتی عەرەبستان جێگرەوە نەوتی ئێران: عەرەبستان سعوودی ئاستی وەبەرهێنانی نەوتی خاوی خۆی لە هەر رۆژێكدا گەیاندۆتە دە میلیۆن بۆشكە. ئەو وڵاتە پێشتر رایگەیاندبوو لە ئەگەری زیادبوونی گەمارۆ نەوتییەكانی ئەمریكا و وڵاتانی ئەندامی یەكیەتیی ئورووپا، كەمبوونەوەی نەوتی ئێران لە باوارە جیهانییەكان قەرەبوو بكاتەوە.
محەممەدعەلی خەتیبی، نوێنەری ئێران لە رێكخراوی وڵاتانی هەناردەكاری نەوت (ئۆپێك) رێكەوتی 9ی جۆزەردان رایگەیاندبوو، بە لەبەرچاو گرتنی ئەو دوڕدونگییانەی كە لەبارەی گەشەی ئابووریی جیهان هەیە و كاریگەریی لەسەر گەشەی داخوازییەكان، چوونە سەری نابەجێی وەبەرهێنانی هێندێ لە وڵاتانی ئۆپێك و بەتایبەت زیادبوونی ئاستی بەرهەمهێنانی نەوتی خاوی عەرەبستان، بۆتە هۆی ناسەقامگیری لە بازاری نەوت و ئەگەری زۆرە دابەزینی زۆری نرخی نەوتی بەدواوە بێت. بەپێی راپۆرتی هەواڵدەریی نەوت و گازی ئێران (شانا) خەتیبی ئەو هەوڵەی عەرەبستانی پێچشەوانەی ئامانجەكانی ئۆپێك وەسف كردووە.
داخوازی بۆ زیادبوونی ئاستی بەرهەمهێنانی ئۆپێك: وڵاتانی ئەندامی ئۆپێك لە دانیشتنی مانگی سەرماوەزی ساڵی پێشوودا لەسەر ئەوە رێك كەوتن ئاستی وەبەرهێنانی زۆرینەی وڵاتانی ئەندام، لە 30 میلیۆن بۆشكە لە رۆژ تێنەپەڕێت. لە حاڵی حازردا ئاستی نەوتی بەرهەمهێنراو لەلایەن ئەو وڵاتانەوە یەك و نیو بۆشكە لە رۆژ و هێندجێ وڵاتیش لەو رێژەیە زیاترە. هانی عەبدولعەزیز حوسێن، وەزیری نەوتی كوەیت ریچكەوتی 22ی جۆزەردان بارودۆخی بازارە جیهانییەكان لە دانیشتنی كۆمیتەی چاوەدێری بەسەر بازاری ئۆپێك لە ڤییەن پایتەختی ئۆتریش تاوتوێ دەكرێت.
بەپێی راپۆرای هەواڵدەریی فەرانسە هانی عەبدولعەزیز حوسێن رایگەیاندووە، هێندێ لە وڵاتان لە دابەزینی نرخی نەوت نیگەرانن، بەڵام هێشتا لەمەڕ ئەگەری دابەزینی نرخی نەوتبڕیاری یەكلایی كەرەوە نەدراوە، بەپێی راپۆرتی هەواڵدەریی رۆیتێرز، عەلی ئەلنەعیمی، وەزیری نەوتی عەرەبستان رایگەیاندووە، ئێمە خوازیاری، زیادبوونی رێژەی بەرهەمهێنانی نەوتی خاوین.
دابەزینی 30%ی نرخی نەوت:وەزیری نەوتی عەبستان لەمەڕ داخواز بۆ زیادبوونی رێژەی بەرهەمهێنانی نەوتی وڵاتەكەی، وتوویەتی: بەپێی ئەو ركوودە ئابوورییەی كە لە هێندێ وڵاتانی رۆژئاوایی و كەمبوونەوەی داخوازییەكان، دەبێ پێش بە چوونە سەرێی نابەجَیی نرخی نەوت بگیرێت. ئەو لەو باوەڕە دایە بەهای نزیك بە 100 دۆلار لە هەر بۆشكە نەوت بۆ ماوەیەكی درێژخایەن بەرژەووەندیی بەهەرمهێنەران دابین دەكات.
نرخی هەر بۆشكە نەوت لە سەرتای ئەمساڵدا گەیشتە 128 دۆلار و لە مانگی مارسەوە رووی لە دابەزین كرد. لەو ماوەیەدا نرخی جیهانیی نەوتی خاو نزیك بە 30% كەمی كردووە. كەمی و دابەزینی داهاتە نەوتییەكانی ئێران لەو ماوەیەدا 10 میلیارد دۆلار مەزەندە كراوە.
حكوومەتی ئیسلامیی ئێران بە تەمایە غوڵامحوسێن نەوزەری وەزیری پێشووی نەوت وەك پاڵێوراوی پۆستی سكرتێری ئۆپێك لە دانیشتنی رۆژی پێنجشەممە رێكەوتی 25ی جۆزەردان پێشنیار بكات. هەواڵدەریی میهر رۆژی سێشەممە لەزاری \"نەوزەری\"یەوە بڵاوی كردەوە، پێكهێنانی هاوئاهەنگی و هاوكاری زیاتری نێوان ئەندامانی ئۆپێك گرینگترین سیاسەتی ئێرانە بۆ بەدەستهێنانی پۆستی سكرتێری ئۆپێك.
ئەم وتانەی نەوزرەی لە كاتێك دایە كە زۆرێك لە بەپرسانی حكوومەت و وەزارەتی نەوت بەدژی هەوڵەكانی عەرەبستان هەڵوێستی توندیان گرتۆتە بەر و بە تەمان لە ئەگەری هەڵنەبژاردنی پالێوراوی ئێران بۆ ئەو پۆستە پشتیوانی لە پاڵێوراوی عێراق بۆ بەدەستهێنانی پۆستی سەرۆكایەیتی ئۆپێك بكەن.
پێویستیی ئێران بە نەوتی 17 دۆلاری:
نەوزەری هەروەها جەختی كردۆتەوە، هەناردەی متمانە پێكراو و سەقامگیری نەوت بۆ بازارە جیهانییەكان دووەمین سیاسەتی گشتیی حكوومەتی ئێرانە لە ئەگەر بەدەستهێنانی پۆستی سكرتێریی ئۆپێكدا. ئەوە ئامانجێكە كە عەربستان، پێچەوانەی ئێران مەرجی بەدەستهێنانی بە بەڕێوەبەریی و راگرتنی نرخی نەوت و پێشگیری لە زیادبوونی بە ئوسووڵی دەزانێت.
بوودجەی ساڵی 1391ی ئێران وەك هەمیشە بە چڕی پشتی بە زیاد بوونی نرخی نەوت بەستووە. نرخی هەر بۆشكە نەوتی خاو لە یاسای بوودجەی ئێراندا 85 دۆلار پێشبێنی كراوە. بەڕای كارناسان و بە لەبەرچاو گرتنی ناكۆكی و بەرزی و نزمیی بەهای فەرمی و واقیعی ئەرزە دەرەكییەكان و ئەو داهاتەی كە لە فرۆشی نەوت بەدەست دێت، ئەو نرخە لەراستیدا بە زیاتر لە 100 دۆلار مەزندە كراوە. بەپێی بەراوردی سەندووقی نێودەوڵەتیی پارە، نێونجی نرخی هەر بۆشكە نەوت دەبێ نزیك بە 117 دۆلار بێت هەتا بوودجەی ئێران رووبەڕووی كەمی نەبێتەوە.
كەمیی سەرمایە، دابەزینی ئاستی وەبەرهێنان:وەزیری نەوتی ئێران، رۆستەم قاسمی لە كۆتایی مانگی خاكەلێوەی ئەمساڵدا ئاستی سەرمایەی زەروور و بەرستراوە بە نەوتی ئێرانی هەتا كۆتایی بەرنامەی پێنجەم 200 میلیارد دۆلار راگەیاند و ئاشكرای كرد، لە دیدار لەگەڵ ئەندامانی ژووری بازرگانیی تاران ئاستی سەرمایەگوزاریی پێویست لە سەنعەتی نەوتی بە 300 میلیارد دۆلار دیار كردووە. بەپێی بەرنامەی پێنجەمی گەشە وەبەرهێنانی نەوتی خاوی ئێران دەبی َهەتا ساڵی 1394 بگاتە 5 میلیۆن بۆشكە لە رۆژدا.
كارناسانی ئابووری لەو باوەڕە دان ئاستەنگی گەورەی حكوومەتی ئیسلامیی ئێران ئەوەیە كە ئەو وڵاتە بۆ راگرتنی ئاستی ئێستای بەرهەمهێنانی نەوتیش پێویستی بە سەرمایەگوزارییەكی بەربڵاو هەیە. لێپرسراوی شیركەوتی نەوتی باشوور لە ئێران، هورمز قەلاوەند ساڵی پێشوو ئیعترافی كرد، بەهۆی كۆن بوونی زۆربەی چاڵە نەوتییەكانی ئێران و كەمیی سەرمایەگوزاری لەم كەرتە، بەرهەمهێنانی نەوتی ئێران ساڵانە نزیك بە 300 هەتا 330 هەزار بۆشكە لە رۆژدا كەم دەبێتەوە. رۆستەم قاسمی پێشبینیی ئەوەی كردووە لە ساڵی 139دا ئاستی سەرمایەگوازی لە پیشە گرینگەكانی وەك گاز و نەوتدا بگاتە 40 میلیارد دۆلار.
رەوشی هاوشێوەی سەردەمی شەڕ لەگەڵ عێراق:چاودێران لەو باوەڕە دان بەپێی هەلومەرجی ئێستا و دابەزینی نەرخی نەوت و زیادبوونی گەمارۆ نەوتییەكانی یەكەیتیی ئورووپا كە لە سەرەتای مانگی ژووئیە و ناوەڕاستی مانگی پووشپەڕدا بە یەكجاری جێبەجَی دەبن، چاوەڕوانییەكانی وەزیری نەوت و لێپرسراوانی دیكەی حكوومەتی تاران بەی نایەن.
ناوەندی توێژینەوەی نێودەوڵەتیی وزە لە لەندەن پێشبینی كردووە ئەمساڵ داهاتە نەوتییەكانی ئێران بە كەمبوونەوەی 39%، هەتا 44 میلیارد دۆلار كەمتر لە بەراودەكانی حكوومەتی ئئیلامیی ئێران بێت.
لە وەها دۆخێكدا لێپرسراوانی حكوومەتی ئیسلامیی ئێران عەرەبستان بەوە تاوانبار دەكەن كە بە هاوكاریی وڵاتانی رۆژئاوایی بۆ بە چۆكدا هێنانی ئێران دەستیان داوەتە شەڕێكی نەوتی. عەرەبستان لە چەند مانگی دواییدا بەرهەمهێنانی نەوتی خۆی لە ماوەی 23 ساڵی رابردوودا گەیاندۆتە بەرزترین ئاست. لە سەردەمی شەڕی ئێران عێراقیشدا دابەزینی داهاتە نەوتییەكان و دژواریی هەناردەی نەوت، تارانی ناچار بە قبووڵ كردنی بڕیارنامەی ئاشتی و كۆتایی هێنان بە شەڕ لەگەڵ عێراق كرد.
ماڵپەڕی تابناك كە سەر بە موحسن رەزایی دەبیری \"كۆمەڵەی دیاری كردنی بەرژەوەندیی نیزام\"ە، دوو حەفتە لەمەوپێش بڕیارە نەوتییەكانی عەرەبستانی بە پیلانێك بە ئامانجی دیاریكردنی سیاسی و ئیدیۆلۆژی لە قەڵەم داو بڵاوی كردەوە، لەایەن ئێرانەوە ئەم حەرەكەتی عەرەبستان \"لە هێرشی ئیسرائیل مەترسی دارترە\".
