چالاكێكی خوێندكاری: لە كوردستانی ئێران هەموو چالاكییەك گرێدراوە بە چالاكیی سیاسییەوە
15:05 - 9 بانەمەڕ 2712
كوردپا: حەفتەی رابردوو ئەسكەندەر جەعفەری چالاكی خوێندكاری و فەرهەنگیی كورد بەهۆی زەخت و گوشاری هێزە ئەمنیەتییەكانی حكوومەتی ئیسلامیی ئێران و بە تاوانی چالاكیی سیاسی و خوێندكاری بەناچاری وڵاتی بەجێ هێشت و لە هەرێمی كوردستان نیشتەجێ بوو.
ئاژانسی هەواڵدەریی كوردپا، بە مەبەستی ئاگادار بوون لە هۆكارەكانی جێهێشتنی وڵات و رەوشی چالاكانی خوێندكاری و فەهەرنگی لە شاری ورمێ دیمانەیەكی كورتی لەگەڵ ئەسكەندەر جەعفەری چالاكی خوێندكاری و فەرهەنگیی كورد پێكهێناوە.
ئەسكەندەر جەعفەری لەبارەی دەسپێكی چالاكییەكانی خۆی وتی: \"ساڵی 1387 لە رشتەی ژمێریاری زانستگای غەیر ئینتفاعی \"ئازەر ئابادگان\" كە سەر بە زانستگای نازلووی ورمێ بوو، بۆ قۆناغی كارناسی قبووڵ بووم و هەر لە سەرەتاوە لەگەڵ بەربەست و سانسۆری حیراسەت و ناوەندە نیزامییەكان لە زانكۆكان بەرەوڕوو بووم، چونكە بە بڕیاری بەرپرسانی زانستگای ورمێ زانكۆ غەیرە ئینتفاعییەكان و بەتایبەت خوێندكارانی دوو نەتەوەی كورد و ئازەری مافی داواكردنی مۆڵەت بۆ كار و چالاكیی فەرهەنگی و ئەدەبی و چاپ و بڵاو كردنەوەی گۆڤاریان نەبوو\".
لەبارەی چالاكیی خوێندكارییەوە من بۆ خۆم كە ماوەی 3 ساڵ لە زانكۆكانی ورمێ لەم بارەوە چالاك بووم و لە چەندین گۆڤاری خوێندكاری و حەفتەنامەی چالاكیم هەبوو، ئەوەش هەر بە جۆرێك گرێ درابوو بە كاروباری سیاسییەوە، بۆ وێنە ئێمە گۆڤارێكمان دەردەكرد كە هیچ چەشنە رەنگ و بۆنێكی سیاسیی پێوە دیار نەبوو و هەموو بابەت و ناوەرۆكەكەی فەرهەنگی و ئەدەبی بوو و تەنانەت جارێكیش گۆڤارێكمان بەناوی \"هونەری كوردی\" بەتەواوەتی هونەریمان چاپ كرد كە ئەوەش پێشی پێگیرا.
ئەو چالاكە خوێندكارییە لە وەڵامی پرسیاری كوردپا لەمەڕ چالاكیی سیاسی لەناو زانستگاكان رایگەیاند: \"واتە كەسێك كە بەتەواوەتی كاری فەرهەنگی دەكات، راستەوخۆ كەسێكی سیاسییە، چونكە دەوڵەت لەو روانگەوە لێی دەڕوانێ كە ئەو كەسانە كاری سیاسی دەكەن، چونكە لە ئێران كەس لە دەرەوەی دەسەڵات مافی چالاكیی سیاسیی نیە\".
ئەوەشی خستە روو، ئەم پرسە لە شاری ورمێ بە نیسبەت شارەكانی دیكە زیاترە، چونكە ئەو زەخت و گوشارانەی كەلە هەمبەر كورد بۆ وێنە لە پارێزگاكانی ئیلام، كرماشان و كوردستان هەیە، لە پارێزگای ئازەربایجانی رۆژئاوا و بەتایبەت شاری ورمێ چەند قاتە.
ئەسكەندەر جەعفەری لە درێژەدا ئاماژەی بەوەش كرد، بۆ وێنە ئێمە خوێندكارە كوردەكان دەمانەویست گۆڤارێك بەناوی \"ماد\" چاپ بكەین كە پاش ماوەیەكی زۆر هێنان و بردن، سەرەنجام بە بیانووی ئەوەی كە توانایی و وەزی چاپ كردنی وەها گۆڤارێكتان نیە، وتیان بڕیار دراوە كە مۆڵەتی وەها گۆڤارێكتان پێ نادەین.
بەڵام لە زانسگای سەركیی ورمێ (نازلوو) نەختێك مەیدانەكە بۆ كاروباری فەرهەنگی و ئەدەبی ئاوەڵاتر بوو و خوێندكارە كوردەكانیش لە هەموان چالاكتر بوون و گۆڤارەكانی \"بووژان و هەرەوەرز\" لەوێ چاپ و بڵاو دەكرانەوە كە دواتر داخران.
ئەو چالاكیە خوێندكارییە وتی لەبەر ئەوەی كە لەباری فكری و سیاسییەوە لایەنگری یەكێك لە حیزبە كوردییەكانی ئۆپۆزیسیۆنی حكوومەتی ئیسلامیی ئێران بوو، هەمیشە لەژێر چاوەدێری و زەخت و گوشاردا بووم. لە جەریانی خۆپیشاندانەكانی ساڵی پار كە بە بۆنەی كێشەی وشك بوونی زەریاچەی ورمی َ بەڕێوە چوون، دەستبەسەر كرام و بەهۆی دەس نەكەوتنی بەڵگە، پاش ماوەیەك ئازاد كرام.
جەعفەری وتیشی: هەر لە درێژەی ئەو رەوتەدا لە قۆناغی سێیەمی رشتەی ژمێریاریی زانكۆی ورمێ لەژێر زەخت و گوشاری حیراسەتی زانكۆ بەتاوانی چالاكیی سیاسی لە خوێندن بێبەش و ناوم لە لیستەی خوێندكارانی زانكۆدا سڕایەوە و بەهۆی بەردەوامیم لە چالاكییە سیاسی و فەرهەنگگیەكان و نووسینی بابەتی رەخنەگرانە بە نیسبەت پرسەكانی پێوەندیار بە كورد لە ورمێ، لەلایەن ئیدارەی ئیتلاعاتی \"ورمێ\"یەوە بانگهێشت كارم و منیش بە ناچاری وڵاتم بەجێ هێشت.
ناوبراو یەكێك لە چالاكانی خوێندكاریی زانكۆكانی ورمێ و سەرنووسەری گۆڤاری \"چاند\" بووە لە ئەنیستیتۆی ئەحمەدی خانی و ئەو چالاكە خوێندكارییە لەگەڵ حەفتەنامەكانی: سیروان، سەدای ئاشنا، ندای ئازادی، نیشتمان و چەند گۆڤار و نامیلكەی دیكەی خوێندكاری هاوكاریی هەبووە و بابەتی رەخنەیی پێوەندیدار بە پرسە كۆمەڵایەتی، فەرهەنگی و ئابوورییەكانی شاری ورمێی بڵاو كردۆتەوە و بە وتەی خۆی لەبەر درێژە دان بە نووسینی بابەتی رەخنەیی لەلایەن بەڕێوەبەرانی \"حەفتەنامەی سیروان\"ەوە پێی راگەیەنراوە لەمەودوا بۆت نیە بابەت بۆ سیروان بنێریت.
ئاژانسی هەواڵدەریی كوردپا، بە مەبەستی ئاگادار بوون لە هۆكارەكانی جێهێشتنی وڵات و رەوشی چالاكانی خوێندكاری و فەهەرنگی لە شاری ورمێ دیمانەیەكی كورتی لەگەڵ ئەسكەندەر جەعفەری چالاكی خوێندكاری و فەرهەنگیی كورد پێكهێناوە.
ئەسكەندەر جەعفەری لەبارەی دەسپێكی چالاكییەكانی خۆی وتی: \"ساڵی 1387 لە رشتەی ژمێریاری زانستگای غەیر ئینتفاعی \"ئازەر ئابادگان\" كە سەر بە زانستگای نازلووی ورمێ بوو، بۆ قۆناغی كارناسی قبووڵ بووم و هەر لە سەرەتاوە لەگەڵ بەربەست و سانسۆری حیراسەت و ناوەندە نیزامییەكان لە زانكۆكان بەرەوڕوو بووم، چونكە بە بڕیاری بەرپرسانی زانستگای ورمێ زانكۆ غەیرە ئینتفاعییەكان و بەتایبەت خوێندكارانی دوو نەتەوەی كورد و ئازەری مافی داواكردنی مۆڵەت بۆ كار و چالاكیی فەرهەنگی و ئەدەبی و چاپ و بڵاو كردنەوەی گۆڤاریان نەبوو\".
لەبارەی چالاكیی خوێندكارییەوە من بۆ خۆم كە ماوەی 3 ساڵ لە زانكۆكانی ورمێ لەم بارەوە چالاك بووم و لە چەندین گۆڤاری خوێندكاری و حەفتەنامەی چالاكیم هەبوو، ئەوەش هەر بە جۆرێك گرێ درابوو بە كاروباری سیاسییەوە، بۆ وێنە ئێمە گۆڤارێكمان دەردەكرد كە هیچ چەشنە رەنگ و بۆنێكی سیاسیی پێوە دیار نەبوو و هەموو بابەت و ناوەرۆكەكەی فەرهەنگی و ئەدەبی بوو و تەنانەت جارێكیش گۆڤارێكمان بەناوی \"هونەری كوردی\" بەتەواوەتی هونەریمان چاپ كرد كە ئەوەش پێشی پێگیرا.
ئەو چالاكە خوێندكارییە لە وەڵامی پرسیاری كوردپا لەمەڕ چالاكیی سیاسی لەناو زانستگاكان رایگەیاند: \"واتە كەسێك كە بەتەواوەتی كاری فەرهەنگی دەكات، راستەوخۆ كەسێكی سیاسییە، چونكە دەوڵەت لەو روانگەوە لێی دەڕوانێ كە ئەو كەسانە كاری سیاسی دەكەن، چونكە لە ئێران كەس لە دەرەوەی دەسەڵات مافی چالاكیی سیاسیی نیە\".
ئەوەشی خستە روو، ئەم پرسە لە شاری ورمێ بە نیسبەت شارەكانی دیكە زیاترە، چونكە ئەو زەخت و گوشارانەی كەلە هەمبەر كورد بۆ وێنە لە پارێزگاكانی ئیلام، كرماشان و كوردستان هەیە، لە پارێزگای ئازەربایجانی رۆژئاوا و بەتایبەت شاری ورمێ چەند قاتە.
ئەسكەندەر جەعفەری لە درێژەدا ئاماژەی بەوەش كرد، بۆ وێنە ئێمە خوێندكارە كوردەكان دەمانەویست گۆڤارێك بەناوی \"ماد\" چاپ بكەین كە پاش ماوەیەكی زۆر هێنان و بردن، سەرەنجام بە بیانووی ئەوەی كە توانایی و وەزی چاپ كردنی وەها گۆڤارێكتان نیە، وتیان بڕیار دراوە كە مۆڵەتی وەها گۆڤارێكتان پێ نادەین.
بەڵام لە زانسگای سەركیی ورمێ (نازلوو) نەختێك مەیدانەكە بۆ كاروباری فەرهەنگی و ئەدەبی ئاوەڵاتر بوو و خوێندكارە كوردەكانیش لە هەموان چالاكتر بوون و گۆڤارەكانی \"بووژان و هەرەوەرز\" لەوێ چاپ و بڵاو دەكرانەوە كە دواتر داخران.
ئەو چالاكیە خوێندكارییە وتی لەبەر ئەوەی كە لەباری فكری و سیاسییەوە لایەنگری یەكێك لە حیزبە كوردییەكانی ئۆپۆزیسیۆنی حكوومەتی ئیسلامیی ئێران بوو، هەمیشە لەژێر چاوەدێری و زەخت و گوشاردا بووم. لە جەریانی خۆپیشاندانەكانی ساڵی پار كە بە بۆنەی كێشەی وشك بوونی زەریاچەی ورمی َ بەڕێوە چوون، دەستبەسەر كرام و بەهۆی دەس نەكەوتنی بەڵگە، پاش ماوەیەك ئازاد كرام.
جەعفەری وتیشی: هەر لە درێژەی ئەو رەوتەدا لە قۆناغی سێیەمی رشتەی ژمێریاریی زانكۆی ورمێ لەژێر زەخت و گوشاری حیراسەتی زانكۆ بەتاوانی چالاكیی سیاسی لە خوێندن بێبەش و ناوم لە لیستەی خوێندكارانی زانكۆدا سڕایەوە و بەهۆی بەردەوامیم لە چالاكییە سیاسی و فەرهەنگگیەكان و نووسینی بابەتی رەخنەگرانە بە نیسبەت پرسەكانی پێوەندیار بە كورد لە ورمێ، لەلایەن ئیدارەی ئیتلاعاتی \"ورمێ\"یەوە بانگهێشت كارم و منیش بە ناچاری وڵاتم بەجێ هێشت.
ناوبراو یەكێك لە چالاكانی خوێندكاریی زانكۆكانی ورمێ و سەرنووسەری گۆڤاری \"چاند\" بووە لە ئەنیستیتۆی ئەحمەدی خانی و ئەو چالاكە خوێندكارییە لەگەڵ حەفتەنامەكانی: سیروان، سەدای ئاشنا، ندای ئازادی، نیشتمان و چەند گۆڤار و نامیلكەی دیكەی خوێندكاری هاوكاریی هەبووە و بابەتی رەخنەیی پێوەندیدار بە پرسە كۆمەڵایەتی، فەرهەنگی و ئابوورییەكانی شاری ورمێی بڵاو كردۆتەوە و بە وتەی خۆی لەبەر درێژە دان بە نووسینی بابەتی رەخنەیی لەلایەن بەڕێوەبەرانی \"حەفتەنامەی سیروان\"ەوە پێی راگەیەنراوە لەمەودوا بۆت نیە بابەت بۆ سیروان بنێریت.
