تێڕوانینێك بۆ گرفت و ئاستەنگەكانی بەردەم چالاكیی فەرهەنگی لە كوردستان
15:54 - 19 رەزبەر 2711
كوردپا: لە ماوەی یەك ساڵی رابردوودا بیاڤی فەرهەنگی، ئەدەبی و هونەری لە كوردستانی ئێران، لەگەڵ زۆر گرفت و ئاستەنگ بەروڕوو بۆتەوە و لە ئەنجامی ئەو بەربەستە سیاسی، ئەمنیەتی و عەقیدەتیانەش زۆرێك لە بەرنامە، سیمینار و كۆڕە ئەدەبی و فەرهەنگییەكان پەكیان كەوت و كەوتنە خانەی فەرامۆشییەوە و فەرهەنگ وەك بنچینە و كۆڵەكەی كۆمەڵگا بە جۆرێك پەراوێز خراوە.
ـ گۆڤاری فەرهەنگی، ئەدەبی و هونەریی \"سروە\" پاش 25 ساڵ كاری بەردەوام، ئەو گۆڤارەی یادگاری نەمر مامۆستا هێمن كە لەلایەن ناوەندی بڵاوكردنەوەی فەرهەنگ و ئەدەبی كوردی ( ئینتشاراتی سەلاحەدین ئەیووبی) یەوە چاپ و بڵاو دەكرایەوە، لە مانگی پووشپەڕی ساڵی 1389ی هەتاوی پاش 181 ژمارە بە یەكجاری مۆڵەتی لێسەندرایەوە، سروە وەك لەمێژینەترین گۆڤاری كوردی لە كوردستانی ئێران دەهاتە ئەژمار. پاش ئەوەی كە مۆڵەتی ناوەندی \"بڵاوكۆدنەوەی فەرهەنگ و ئەدەبی كوردی\" هەڵوەشایەوە، سروە لە شاری ورمێیەوە گوێزرایەوە تاران و لە مانگی رەشەممەی ساڵی 1388 پاش ئەوەی كە \" ئیسفەندیار رەحیم مەشایی\" وەك خاوەن ئیمتیاز و بەرپرسی ئەو گۆڤارە دیاری كرابوو، بوو بە راوێژكاری ئەحمەدی نەژاد، ئەو گۆڤارەی بەجێهێشت و چەندین ئاڵۆگۆڕ لە دەستەی نووسەران و سەرنووسەری گۆڤارەكەدا هاتە ئاراوە. رۆژ لە دوای رۆژ گۆڤاری سروە بەرەو لاوازبوون دەچوو، گۆڕینی قەبارە و فۆرم و ناوەرۆك و لە گشت گرینگتر بە دوو زمانە كردنی سروە زەربەیەكی گەورەی لەو گۆڤارە دا و زۆرێك لە نووسەر و خوێنەرانی لێی تەریك كەوتنەوە. سەرەنجام وەزارەتی ئیرشادی حكومەتی ئێران خۆی رایگەیاند: بەهۆی كێشەی ماڵی و ئابووری ئیدی دەرەتانی چاپ و بڵاوكردنەوەی ئەو گۆڤارە نەماوە بە یەكجاری گۆڤاری \"سروە\"ی هەڵوەشاندەوە. بەم چەشنە گۆڤاری سروە كە كاتی خۆی شەپۆل و رەوتێكی بەرینی رۆژنامەگەریی ئەدەبیی لە كوردستانی ئێران وەڕێخستبوو، خرایە خانەی فەرامۆشییەوە و بۆشاییەكی تر لە بیاڤی فەرهەنگی كوردیدا هاتە ئاراوە.ـ گۆڤاری زرێبار، كە یەكێكی تر لە گۆڤارە جیدییە ئەدەبییەكانی كوردستانی ئێرانە و لە ماوەی چەند ساڵی رابردوودا قەوارە و شێوازی كاریی خۆی گۆڕیوە بە شێوەیەكی زانستی و ئاكادیمیك كاری كردووە و لە فۆرمی فایلدا چاپ و بڵاو دەكرێتەوە، تووشی دەیان گرفت و ئاستەنگی ماڵی و ئابووری بووە و زۆرێك لە كێشەكانی پێوەندییان بە هاوكاری نەكردنی ئیرشادەوە هەبووە و هەر ئەوەش بۆتە هۆی ئەوەی كە ئەو وەرزنامەیە لە كاتی خۆیدا چاپ بڵاو نەبێتەوە. چەندین جاریش هەڕەشەی داخران و هەڵوەشانەوەی مۆڵەتی گۆڤاری زرێبار لە بەڕێوەبەرانی كراوە. هەر ئەو بەربەستانە بوونەتە هۆی ئەوەی كەلە ماوەی دوو ساڵی رابردوودا هیچ ژمارەیەكی زرێبار چاپ و بڵاو نەبێتەوە و بۆشاییەك لە مەیدانی نووسین و رۆژنامەگەریی ئەدەبی لە كوردستانی ئێران بێتە ئاراوە.ـ جیالە ئاستەنگ و بەربەستەكانی بەردەم گۆڤار، حەفتەنامە، ناوەندەكانی چاپ، رێكخراو و ئەنجومەنە ئەدەبییەكان، خودی چالاكانی فەرهەنگی كە داهێنەران و رەخسێنەرانی كەشی فەرهەنگین، هەڕەشە و زەخت و گوشاری بەرینی دەزگا ئەمنیەتی و قەزاییەكانیان لە سەرە و لە ماوەی یەك ساڵی رابردوودا شەپۆلی گیران و دەستبەسەركرانی چالاكان و توێژی فەرهەنگی و رۆشنبیر رووی لە زیاد بوون كردووە و دەرەتان و دەرفەتی هەرچەشنە چالاكییەكی فەرهەنگی رەویوەتەوە. ئەو كەسانەی كەلە ماوەی یەك ساڵی رابرددوودا دەستەبەسەر یان بە جۆرێك هەڕەشە و مەترسیی گیانییان لەسەر بووە بریتین لە: 1 ـ رەحیم لوقمانی، شاعیر، سنە 2 ـ عەلی قاسمی، شاعیر و رەخنەگر، نەغەدە 3 ـ كاوە حەسەنپوور، شاعیر و وەرگێڕ، نەغەدە 4 ـ حەسەن ئەشعەری، وەرگێڕ و چالاكی فەرهەنگی، نەغەدە 5 ـ موختار هووشمەند، هونەرمەند، مەریوان 6 ـ بێهزاد كوردستانی، شاعیر، مەریوان 7 ـ عەزیز ناسری، مامۆستا و شاعیر، مەریوان 8 ـ یەحیا سەمەدی، شاعیر و چالاكی فەرهەنگی، سنە 9 ـ سلێمان دڵسۆز، چیرۆكنووس و وەرگێڕ، پیرانشار 10 ـ قادر شیری، شاعیر، سەقز 11 ـ مەنسوور تەیفووری، نووسەر و رۆشنبیر، سەقز 12 ـ شەهاب شێخی، شاعێر، سەقز. بەهۆی زەخت و گوشار و مەترسیی گیانی لەسەر ئەو توێژە چالاكەی كۆمەڵگای كوردستان، چوار كەسیان بەناوەكانی: 1 ـ بێهزاد كوردستانی 2 ـ سلێمان دڵسۆز 3 ـ كاوە حەسەنپوور 4 ـ مەنسوور تەیفووری ناچار بوون بە یەكجاری كوردستانی ئێران بەجێ بهێڵن و پەڕیوەی هەندەران بن.ـ بڕوبیانووی جۆراوجۆر، چاوەدێریی و دەستێوەردانی ئیدارەكانی ئیرشاد لە كاروباری ناوخۆی ئەنجومەنە ئەدەبییەكانی شار و شارۆچكەكانی كوردستانی ئێران، دۆخێكی وای خولقاندووە كە بێ هیوایی، متمانە نەكردن بە یەكتر بۆتە هۆی دڵساردبوونەوە و كشانەوەی كەسانی چالاك و هەڵسووڕ لە كۆڕ و كۆبوونەوەكان و دوورەپەرێزییان كردۆتە پیشە، كە ئەمە هەم لەباری دەروونییەوە كاری لەسەر خودی نووسەران كردووە و هەمیش كاریگەریی لەسەر دەوروبەر هەبووە. یان زەق كردنەوە و لێكدانەوەی بەراوەژۆیانەی بیروڕای جیاواز و كێشە سەرەتایی و ئاساییەكانی نێوان ئەندامانی ئەنجومەنەكان، زۆر جار بۆتە هۆی داخران و راگیرانی كۆڕ و چالاكییەكانی ئەنجومەنەكان یان جیابوونەوەی كۆمەڵێكی لێكەوتۆتەوە كەلە مێژووی ئەنجومەنەكان و بەتایبەت شاری سنەدا نمونەی زۆری لەم چەشنە هاتوونەتە ئاراوە كە دەتوانین ئاماژە بە ئەنجومەنەكانی: (ئاران، مەولەوەی، جەوان، ئاسۆ و كوردستان) بكەین كە هەموویان بوونەتە قوربانیی ئەو جۆرە رەفتار و سیاسەتانە و تازەترین نموونەش داخرانی ئەنجومەنی تازەی \" ئاوێنەی كوردستان\" لە سنەیە، كە تەنیا یازدە مانگی خایاند و لە مانگی جۆزەرداندا بە یەكجاری داخرا. لە شارێكی گەورە و خاوەن وزە و توانایی وەكوو سنە ئێستا هیچ سەنتەر، ناوەند و كۆڕێكی ئەدەبی و فەرهەنگی لە گۆڕێدا نیە هەتا نووسەران، ئەدیبان و چالاكانی فەرهەنگی و هونەری تێیدا لە دەوری یەك كۆ ببنەوە و تواناییەكانی خۆیان بنوێنن و لە بیروڕا، بۆچوون و نووسراوەكانی یەكتر ئاگار بن، نەبوونی وەها دۆخێك و بێ ئاگایی لە یەكتر و بارودۆخی فەرهەنگیی كوردستان، دەبێتە هۆی كوشتنی جەوهەر و رۆحی نووسین و داهێنان و دواكەوتنی پرۆسەی ئاسایی ئەدەبیات و دابڕانی رەوت و نەوەكان لە یەكتر كە سەرەنجام فەرهەنگ و ئەدەبی كوردی لە ئەدەبیاتی هاوچەرخ بەجێ دەمێنێ.ـ جیا لە چالاكیی حەفتانە، مانگانە و ساڵانەی هێندێ لە ئەنجومەنەكان كە بە شێوەی كرچ و كاڵ و لاوەكی بەڕێوە دەچن، لە كوردستانی ئێران چوار كۆڕ و فێستیڤاڵی ساڵانە بەڕێوە دەچن كە هەركامەیان بۆ خۆیان بەرەو ڕووی گرفت و ئاستەنگی جۆراوجۆری بەڕێوەبەری و ئیدارین.1 ـ فێستیڤاڵی شانۆی كوردی لە سەقز، كە پاش دوو ساڵ راگیران و سازكردنی دیان كێشە و بەربەست، نۆهەمین خولی خۆی بەڕێوە بردووە. 2 ـ فێستیڤاڵی سەرانسەریی چیرۆكی بانە، كە زۆربەی پارێزگاكانی ئێران تێدا بەشدار دەبن كە هەتا ئێستا نۆ فێستیڤاڵی بەڕێوە چووە و ئەمەش بۆ خۆی هەر ساڵە بەڕێوەبەرانی هەتا رێكی دەخەن لەگەڵ بەرپرسان ئیرشاد تووشی گرفت و سەر ئێشە دەبن. 3 ـ فێستیڤاڵی شانۆی سەرشەقامی مەریوان، ئەم شانۆە كەلە ساڵی 1372وە دەستی پێكردووە هەتا ئێستا شەش خولی بەڕێوە بردووە كەلە جێی خۆیدا و بەو گرفت و كەمیی ئیمەكاناتەوە لە ئاستی ئێراندا كەم وێنەیە، بەڵام گرینگی نەدان و كەمتەرخەمیی بەرپرسانی فەرهەنگیی حكوومەتی ئێران لە پێگە و گرینگیی كەم كردۆتەوە و ئیزن نەدان بە سەركەوتوانی ئەو فێستیڤاڵانە بۆ بەشداری لە فێستڤاڵە شانۆییە سەرانسەرییەكان یەك لە گرفتەكانی بەردەم كار كردنیانە.4 ـ \"فێستیڤاڵی شێعری هاوچەرخی كوردی\" كە لەلایەن ئەنجومەنی ئەدەبیی \"چرا\"ی پیرانشارەوە بەڕێوە دەچێ و رەشەممەی ئەمساڵ دووهەمین فێستڤاڵی خۆیان بەڕێوە برد. ئەمانە و چەندین فێستیڤاڵ و سیمینار و كۆڕی ناوچەیی و سەرانسەری كەلە شارە جۆراوجۆرەكانی كوردستانی ئێران بەڕێوە دەچن، بەڵام گرفت و ئاستەنگە كاری و بەڕێوەبەرییەكان هێندە زۆرن كاریگەری و شوێندانەرەییان لەسەر كۆمەڵگا كەمە و خێرا دەخرێنە خانەی فەرامۆشییەوە و نابنە هاندەرێك بۆ سازكردنی كولتووری كاری هاوبەش و رێكخراوەیی. ئەوەی جێگای سەرنجە و دەبێ ئاماژەی پێ بكرێ، ئەوەیە كە هەموو ئەو كۆڕ و سێمینار و فێستیڤاڵە ئەدەبی و هونەرییانە ئیزن و مۆڵەتی یاساییان هەیە و و لەلایەن ئیدارەكانی ئیرشاد و دەزگا فەرمییەكانی حكومەتی ئێران لە كوردستان بە فەرمی ناسێنراون. بەرهەمە سەركەوتووەكانی ئەو كۆڕ و فێستیڤاڵانە بەپێی باو و یاسا فەرهەنگییەكانی خودی حكوومەتی ئێرانیش دەبێ مافی بەشداری لە فێستیڤاڵە سەرانسەری و نێودەوڵەتییەكانیان هەبێت، بەڵام بەهۆی روانین و روانگەی جیاواز و هەڵاواردن بۆ پرسە فەرهەنگییەكانی كوردستان و ناوچەییەكان و بە فەرمی نەناسینی ئەو فێستیڤاڵانە بەرهەمە سەركەوتووەكانی كوردستان بە ئەنقەست پەراوێز و ئیزنی بەشداری كردنیان پێ نادرێت. نمونەی بەرچاو لەم بارەوە زۆرن كە دەتوانین ئاماژە بە بەرهەمی سەركەوتووی نۆهەمین فَستیڤاڵی شانۆی سەقز بەناوی \"رەشدانەوەی سپی و چەند خەونێك\" لە دەرهێنانی شانۆكاری لاو \" تریفە كەریمیان\" بكەین، كە وێڕای بەلێنیی بەرپرسانی فەرهەنگی و ئیرشادی حكوومەتی ئێران لە كوردستان، لەلایەن بەرێوەبەرانی \"فێستیڤاڵی نێودەوڵەتیی فەجر\"ەوە رەت كرایەوە و رایانگەیاندووە: یەكەم ئەو فێستیڤاڵەی كە ئەو شانۆیەی تێدا سەركەوتووە لەلایەن ئێمە فەرمی نیە و دووهەمیش ئەوەیە كە ئەو فَستیڤاڵە ناوچەییە پێگەی لە ئاستێكدا نیە كە بەرهەمێك رەوانەی فێستیڤاڵی فەجر بكات! ئەمەش بەرەنجامی ئەو سانسۆر، هەڵاواردن، بەربەست و ئەو ئاستەنگانەن كەلە كوردستان لە بەردەم كاری جیددیی فەرهەنگی و ئەدەبی دان. ـ جیا لە كێشە ئەمنیەتی و سانسۆرییەكان، لە جەریانی بەڕێوەچوونی كۆڕ و سیمینار و كۆبوونەوە فەرهەنگی و ئەدەبییەكانیش دیسان گرفتەكان زەق دەبنەوە، دەتوانین ئاماژە بە گرفتی ماڵی، ئابووری بكەین كە لەلایەن ناوەند و دەزگای پێوەندیدارەوە گرینگیەكی ئەوتۆی پێنادرێت و بوودجە و پارەی پێویستیان بۆ تەرخان ناكرێ كە ئەمەش گرفتێكی دیكەیە كە بەرۆكی چالاكانی فەرهەنگی و بەڕێوبەرانی سیمینار و كۆڕەكان دەگرێ. لە ئەنجامدا چالاكانی فەرهەنگی لە جەریانی كاردا لەبەر پاراستنی حورمەتی بەشداران و بۆ باشتر بەڕێوەچووننی كۆڕەكان، بەناچاری دەستەوداوێنی خێرخوازان و خاوەن سامانە خۆماڵیەكان دەبن و زۆر جاریش سەرەڕای دەستەنگیی ماڵی لە گیرفانی خۆیان خەرجەكانی فێستیڤاڵەكان دابین دەكەن. ئەمە لە حاڵێك دایە كەلە كۆڕ و فێستیڤاڵە سەرانسەرییەكان تەنیا رازاندنەوەی هۆڵ و خەرجە لاوەكانیان بڕە پارەیەكی خەیاڵیی بۆ تەرخان دەكرێ و لە كوردستانیش بەم چەشنەیە. ـ سیاسەتی فەرهەنگیی حكوومەتی ئێران كە لەلایەن وەزارەتی فەرهەنگ و ئیرشادی ئیسلامیەوە بەڕێوە دەچێ، لە كوردستان هەمیشە هەڵگری روانینێكی زاڵی ئەمنیەتی ـ عەقیدەتی بووە و باوەڕ و متمانەیان بەو ئەنجومەنە ئەدەبییانە نیە كە خۆڕسك و بە هەوڵی كۆمەڵەی فەرهەنگی و لەسەر ویستی كۆمەڵگا دامەزراون. هەر بۆیە هەمیشە لە هەوڵی دامەزرانی سەنتەر و ناوەندێكدا بوون كە بەسەر هەموویاندا زاڵ بێت و وەكوو سیمای فەرهەنگی و دەمڕاستی كۆمەڵەی فەرهەنگیی كورد پێناسەی بكەن. دامەزرانی \" ئەنستیتۆی كولتووری، هونەریی ئەندێشەی ئەحمدی خانی\" كەلە شاری ورمێیە، هەوڵێكی پیرۆز و بەنرخە، كەلە ماوەی چەند ساڵی رابردوودا وێڕای بەڕێوەبەردنی چەندین كۆڕ و سیمیناری ئەدەبی و یادكردنەوەی ئەدیبان و نووسەرانی نەوەی پێشووی كورد، لە هەوڵێكی دیكەدا بە رێكخستنی كۆبوونەوەیەكی بەرین بۆ بەرپرسانی تێكڕای ئەنجومەن و رێكخراوە فەرهەنگی و ئەدەبیەكانی كوردستانی ئێران، باسێكی تێروتەسەلیان لەمەڕ گرفتەكانی بەردەم زمانی یەكگرتووی كوردی ورووژاند و وێڕای پێشكەش كردنی چەندین پڕۆژەی كاری لەم بارەوە داوایان لە ئیداری ئیرشاد كرد كە كۆنگرەیەكی بەرفراوان بۆ زمانی یەكگرتووی كوردی رێك بخەن. ئەم داخوازییە نەتەنیا وەڵام نەدرایەوە، بەڵكوو هەڕەشەی داخراننی یەكجارەكیی ئەنستیتۆی خانیشی بەدواوە بوو.ـ كێشەی زمانی یەكگرتووی كوردی، یەكێكی تر لە ئاستەنگ و بەربەستە جیددی و جێگای باسەكانی مەیدانی كاری فەرهەنگی و ئەدەبیی كوردستانی ئێرانە. بوونی زاراوە جۆراوجۆرەكانی زمانی كوردی و دووربوونیان لەباری جوغرافیاییەوە جۆرێك لێك تێنەگەیشتوویی و جیاوازی پێكهێناوە، كە خەریكە بە ئاراستەیەكی پڕ مەترسیدا پەلكێش دەكرێن. لەلایەك پەرەدان بە زاراوەكان لە بەرامبەردا پشت گوێ خستنی كیشەكان و چارەسەریی هەمیشەیی پرۆسەی ئاسایی رەخساندنی هەل بۆ دروست بوونی زمانی یەكگرتوویان پەك خستووە و خەریكە لەبیر دەچێتەوە. رەخساندنی دەرەتان و دەرفەت بۆ نووسین بە زاراوە لە دەڤەری هەورامان و پارێزگاكانی ئیلام و كرماشان، سیاسەتێكی دیكەی لە پشتەوەیە كە لێكترازان، دووركەوتنەوە و بەرینتر كردنەوەی كەلێنی نێوان پەنجەكان و ماڵی كوردی لێدەكەوێتەوە كەلە رێگای زمانی نەتەوەییەوە دەكرێ چارەسەر بكرێ. كێشەی زاراوەكان، بوونەتە زەمینە و بەستێنێك هەتا هەلپەرستان بە كەڵكی خراپ وەرگرتن و ورووژاندنی هەستی ناوچەیی خەڵك، ئاقاری راستەڕێی زمانی كوردی و پرۆسەی نووسین و داهێنان بەلارێدا بەرن و هەوڵە جیددییەكان پەك بخەن لە ئەنجامدا هەوڵی نەزۆك و لاوەكی جێگایان بگرنەوە. ـ بەهۆی بەرتەسك بوونەوەی دەرەتانە فەرهەنگییەكان لە كوردستان، رەوت و شەپۆلە فەرهەنگی و رۆژنامەنووسیەكان لەلایەن چالاكانی فەرهەنگییەوە لەناو زانكۆكانی ئێران و كوردستان سەریان هەڵدا و بە چاپ و بڵاوبوونەوەی زۆر گۆڤار و نامیلكەی خوێندكاری توانیان هەتا رادەیەك و بۆ ماوەی چەند سالێك ئەو كەلێن و بۆشایانە پڕ بكەنەوە، كە سەرەنجام ئەو رەوتەش كەوتە بەر شەپۆلی داخرانی گۆڤار و رۆژنامەكان لە ئێران و بە یەكجاری رۆژنامەنووسیی خوێندكاریی كورد كە توانایی و وزەیەكی زۆری فەرهەنگیی لەخۆ گرتبوو، پێش بە وەشانیان گیرا و ئێستاش ناو بەوناو بەردەوامن. نمونەی هەرەبەرچاو داخرانی گۆڤاری خوێنداكاریی رۆژەڤ بوو كە لەلایەن خوێندكارانی كوردی زانستگای تارانەوە چاپ و بڵاو دەكرایەوە كە مانگی بانەمەڕ بە بڕیاری سیاسیی بەرپرسانی حكوومەتی ئێران و دانەپاڵی چەندین تۆمەت مۆڵەتی ئەو گۆڤارە خوێندكاریەیان هەڵوەشاندەوە. دوو گۆڤاری دیكەی خوێندكاریی كورد\" بووژان و هەررەوەرز\" كە لەلایەن خوێندكارانی كوردی زانستگای ورمێیەوە چاپ و بڵاو دەكرانەوە كەوتنە بەر ئەو رەوتە و لەلایەن حیراسەتی زانستگا و لێژنەی چاوەدێری بەسەر گۆڤارە خوێندكارییەكان پێش بە وەشانیان گیرا و مۆڵەتەكانیان هەڵوەشایەوە. بەرپرسانی حیراسەتی زانستگای ورمێ بەو بیانووەی كە بەرپرسانی ئەو دوو گۆڤارە خوێندكاریە لە رۆژی 19ی جۆزەرداندا وێڕای بەشداری لە كۆبوونەوەیەكی فەرهەنگی هێندێ رەخنەیان ئاراستەی سیاسەتە فەرهەنگیەكانی حكوومەتی ئێران كردبوو. هەروەها بەرپرسانی زانستگا رایانگەیاندبوو: كە بابەت ناوئاخنی گۆڤارەكانیان دژی یاسا و نۆرمە باوەكانن، بۆیە بڕیاری داخرانیان دراوە. ئەم خاڵانەی خوارەوە كە هێندێ لە تەوەر و باس و بابەتی ئەو دوو گۆڤارە خوێندكارییە بوون، كراونەتە بیانووی داخرانیان كە بریتین لە: 1ـ هێنانە بەرباسی وشەی \"نەتەوەی كورد\" و كۆلۆنیالیزمی فەرهەنگی بەدژی كورد.2 ـ نووسینی بابەت بە هەموو زاراوەكانی زمانی كوردی. 3 ـ ورووژاندنی مەسەلەی بزووتنەوەی خوێندكاریی كورد. 4 ـ باس كردنی فەلسەفەی كۆچی مێژوویی كورد بۆ خوراسان. 5 ـ هێنانە بەرباسی دزین و تاڵان كردنی كەلەپوور و ئاسەوارە مێژوویی و كەوناراییەكان. 6 ـ ورووژاندنی باسێك لەمەڕ ترس لە پاكتاو كردنی زمان و شوناسی كورد.ـ كێشەی سانسۆری چاپی كتێب، گرفتەكانی بەردەم وەرگرتنی مۆڵەت و بەتایبەت كتێبی كوردی، سەرباری كێشەی ئابووری و ماڵی و بێدەرتانی كە نووسەر و ئەدیبێك بۆ چاپی كتێب و دیوانێك تووشی قەرزداری و فرۆشتنی كەلوپەلی ماڵەكەی دەبێت، كەشێكی وایان خولقاندووە كە رۆح و جەوهەری داهێنان لە كوردستان بمرێ و كەمتر بەرهەمی جیددیی ئەدبی و هونەری بێتە ناو كتێبخانەی كوردییەوە و خەون و خولیا و ئاواتەكان هەر لە سەرەتاوە بخنكێنرێن و كۆمەڵگایەكی بێواز، ئاڵۆز و نا ئومێدی لێ بێتە بەرهەم. كوردستان كانگای بیر و هزر و داهێنان و هونەر و فەرهەنگە، سەرەڕای ئەو بەربەست و ئاستەنگانەی كە باسمان كرد دیسانیش لەودیو پەردەی سانسۆر و دەمامكەكانەوە لە قووڵایی زەبر و زەنگ و بێدەرەتانیدا دەبینین وزە و تواناكان بە پەلەقاژە خۆیان دەردەحەن و كاروانی نووسین و هزر و داهێنان رەوتی خۆیان دەپێون و بۆ ئەم مەبەستەش تواناكان بوونەتە تاكەكەسی و لە فەزا و كەشی مەجازی و دونیای ئینتێرتێت و لەژێر ناوی رۆژنامەنووسیی ئیلتكتروونیدا درێژە بە چالاكییەكانی خۆیان دەدەن و بە دانانی ماڵپەڕ و وێبلاگی شەخسی و بڵاوكردنەوەی بەرهەمەكانیان شقڵ، سنوور و چوارچێوەكانی سانسۆریان بڕیوە و رەوتێكی تازە لە كاری فەرهەنگی و ئەدەبییان بنیات ناوە. بەڵام لەم شێوازە لە كاری فەرهەنگیشدا سانسۆر و كێشە و بەربەستە ئەمنیەتییەكان و هەڕەشەی گیران و دەستبەسەر كران ترسێكی هەمیشەیە و لە خێرایی كار و جیددی بوون هێندێ دووریانی خستۆتەوە.
ـ گۆڤاری فەرهەنگی، ئەدەبی و هونەریی \"سروە\" پاش 25 ساڵ كاری بەردەوام، ئەو گۆڤارەی یادگاری نەمر مامۆستا هێمن كە لەلایەن ناوەندی بڵاوكردنەوەی فەرهەنگ و ئەدەبی كوردی ( ئینتشاراتی سەلاحەدین ئەیووبی) یەوە چاپ و بڵاو دەكرایەوە، لە مانگی پووشپەڕی ساڵی 1389ی هەتاوی پاش 181 ژمارە بە یەكجاری مۆڵەتی لێسەندرایەوە، سروە وەك لەمێژینەترین گۆڤاری كوردی لە كوردستانی ئێران دەهاتە ئەژمار. پاش ئەوەی كە مۆڵەتی ناوەندی \"بڵاوكۆدنەوەی فەرهەنگ و ئەدەبی كوردی\" هەڵوەشایەوە، سروە لە شاری ورمێیەوە گوێزرایەوە تاران و لە مانگی رەشەممەی ساڵی 1388 پاش ئەوەی كە \" ئیسفەندیار رەحیم مەشایی\" وەك خاوەن ئیمتیاز و بەرپرسی ئەو گۆڤارە دیاری كرابوو، بوو بە راوێژكاری ئەحمەدی نەژاد، ئەو گۆڤارەی بەجێهێشت و چەندین ئاڵۆگۆڕ لە دەستەی نووسەران و سەرنووسەری گۆڤارەكەدا هاتە ئاراوە. رۆژ لە دوای رۆژ گۆڤاری سروە بەرەو لاوازبوون دەچوو، گۆڕینی قەبارە و فۆرم و ناوەرۆك و لە گشت گرینگتر بە دوو زمانە كردنی سروە زەربەیەكی گەورەی لەو گۆڤارە دا و زۆرێك لە نووسەر و خوێنەرانی لێی تەریك كەوتنەوە. سەرەنجام وەزارەتی ئیرشادی حكومەتی ئێران خۆی رایگەیاند: بەهۆی كێشەی ماڵی و ئابووری ئیدی دەرەتانی چاپ و بڵاوكردنەوەی ئەو گۆڤارە نەماوە بە یەكجاری گۆڤاری \"سروە\"ی هەڵوەشاندەوە. بەم چەشنە گۆڤاری سروە كە كاتی خۆی شەپۆل و رەوتێكی بەرینی رۆژنامەگەریی ئەدەبیی لە كوردستانی ئێران وەڕێخستبوو، خرایە خانەی فەرامۆشییەوە و بۆشاییەكی تر لە بیاڤی فەرهەنگی كوردیدا هاتە ئاراوە.ـ گۆڤاری زرێبار، كە یەكێكی تر لە گۆڤارە جیدییە ئەدەبییەكانی كوردستانی ئێرانە و لە ماوەی چەند ساڵی رابردوودا قەوارە و شێوازی كاریی خۆی گۆڕیوە بە شێوەیەكی زانستی و ئاكادیمیك كاری كردووە و لە فۆرمی فایلدا چاپ و بڵاو دەكرێتەوە، تووشی دەیان گرفت و ئاستەنگی ماڵی و ئابووری بووە و زۆرێك لە كێشەكانی پێوەندییان بە هاوكاری نەكردنی ئیرشادەوە هەبووە و هەر ئەوەش بۆتە هۆی ئەوەی كە ئەو وەرزنامەیە لە كاتی خۆیدا چاپ بڵاو نەبێتەوە. چەندین جاریش هەڕەشەی داخران و هەڵوەشانەوەی مۆڵەتی گۆڤاری زرێبار لە بەڕێوەبەرانی كراوە. هەر ئەو بەربەستانە بوونەتە هۆی ئەوەی كەلە ماوەی دوو ساڵی رابردوودا هیچ ژمارەیەكی زرێبار چاپ و بڵاو نەبێتەوە و بۆشاییەك لە مەیدانی نووسین و رۆژنامەگەریی ئەدەبی لە كوردستانی ئێران بێتە ئاراوە.ـ جیالە ئاستەنگ و بەربەستەكانی بەردەم گۆڤار، حەفتەنامە، ناوەندەكانی چاپ، رێكخراو و ئەنجومەنە ئەدەبییەكان، خودی چالاكانی فەرهەنگی كە داهێنەران و رەخسێنەرانی كەشی فەرهەنگین، هەڕەشە و زەخت و گوشاری بەرینی دەزگا ئەمنیەتی و قەزاییەكانیان لە سەرە و لە ماوەی یەك ساڵی رابردوودا شەپۆلی گیران و دەستبەسەركرانی چالاكان و توێژی فەرهەنگی و رۆشنبیر رووی لە زیاد بوون كردووە و دەرەتان و دەرفەتی هەرچەشنە چالاكییەكی فەرهەنگی رەویوەتەوە. ئەو كەسانەی كەلە ماوەی یەك ساڵی رابرددوودا دەستەبەسەر یان بە جۆرێك هەڕەشە و مەترسیی گیانییان لەسەر بووە بریتین لە: 1 ـ رەحیم لوقمانی، شاعیر، سنە 2 ـ عەلی قاسمی، شاعیر و رەخنەگر، نەغەدە 3 ـ كاوە حەسەنپوور، شاعیر و وەرگێڕ، نەغەدە 4 ـ حەسەن ئەشعەری، وەرگێڕ و چالاكی فەرهەنگی، نەغەدە 5 ـ موختار هووشمەند، هونەرمەند، مەریوان 6 ـ بێهزاد كوردستانی، شاعیر، مەریوان 7 ـ عەزیز ناسری، مامۆستا و شاعیر، مەریوان 8 ـ یەحیا سەمەدی، شاعیر و چالاكی فەرهەنگی، سنە 9 ـ سلێمان دڵسۆز، چیرۆكنووس و وەرگێڕ، پیرانشار 10 ـ قادر شیری، شاعیر، سەقز 11 ـ مەنسوور تەیفووری، نووسەر و رۆشنبیر، سەقز 12 ـ شەهاب شێخی، شاعێر، سەقز. بەهۆی زەخت و گوشار و مەترسیی گیانی لەسەر ئەو توێژە چالاكەی كۆمەڵگای كوردستان، چوار كەسیان بەناوەكانی: 1 ـ بێهزاد كوردستانی 2 ـ سلێمان دڵسۆز 3 ـ كاوە حەسەنپوور 4 ـ مەنسوور تەیفووری ناچار بوون بە یەكجاری كوردستانی ئێران بەجێ بهێڵن و پەڕیوەی هەندەران بن.ـ بڕوبیانووی جۆراوجۆر، چاوەدێریی و دەستێوەردانی ئیدارەكانی ئیرشاد لە كاروباری ناوخۆی ئەنجومەنە ئەدەبییەكانی شار و شارۆچكەكانی كوردستانی ئێران، دۆخێكی وای خولقاندووە كە بێ هیوایی، متمانە نەكردن بە یەكتر بۆتە هۆی دڵساردبوونەوە و كشانەوەی كەسانی چالاك و هەڵسووڕ لە كۆڕ و كۆبوونەوەكان و دوورەپەرێزییان كردۆتە پیشە، كە ئەمە هەم لەباری دەروونییەوە كاری لەسەر خودی نووسەران كردووە و هەمیش كاریگەریی لەسەر دەوروبەر هەبووە. یان زەق كردنەوە و لێكدانەوەی بەراوەژۆیانەی بیروڕای جیاواز و كێشە سەرەتایی و ئاساییەكانی نێوان ئەندامانی ئەنجومەنەكان، زۆر جار بۆتە هۆی داخران و راگیرانی كۆڕ و چالاكییەكانی ئەنجومەنەكان یان جیابوونەوەی كۆمەڵێكی لێكەوتۆتەوە كەلە مێژووی ئەنجومەنەكان و بەتایبەت شاری سنەدا نمونەی زۆری لەم چەشنە هاتوونەتە ئاراوە كە دەتوانین ئاماژە بە ئەنجومەنەكانی: (ئاران، مەولەوەی، جەوان، ئاسۆ و كوردستان) بكەین كە هەموویان بوونەتە قوربانیی ئەو جۆرە رەفتار و سیاسەتانە و تازەترین نموونەش داخرانی ئەنجومەنی تازەی \" ئاوێنەی كوردستان\" لە سنەیە، كە تەنیا یازدە مانگی خایاند و لە مانگی جۆزەرداندا بە یەكجاری داخرا. لە شارێكی گەورە و خاوەن وزە و توانایی وەكوو سنە ئێستا هیچ سەنتەر، ناوەند و كۆڕێكی ئەدەبی و فەرهەنگی لە گۆڕێدا نیە هەتا نووسەران، ئەدیبان و چالاكانی فەرهەنگی و هونەری تێیدا لە دەوری یەك كۆ ببنەوە و تواناییەكانی خۆیان بنوێنن و لە بیروڕا، بۆچوون و نووسراوەكانی یەكتر ئاگار بن، نەبوونی وەها دۆخێك و بێ ئاگایی لە یەكتر و بارودۆخی فەرهەنگیی كوردستان، دەبێتە هۆی كوشتنی جەوهەر و رۆحی نووسین و داهێنان و دواكەوتنی پرۆسەی ئاسایی ئەدەبیات و دابڕانی رەوت و نەوەكان لە یەكتر كە سەرەنجام فەرهەنگ و ئەدەبی كوردی لە ئەدەبیاتی هاوچەرخ بەجێ دەمێنێ.ـ جیا لە چالاكیی حەفتانە، مانگانە و ساڵانەی هێندێ لە ئەنجومەنەكان كە بە شێوەی كرچ و كاڵ و لاوەكی بەڕێوە دەچن، لە كوردستانی ئێران چوار كۆڕ و فێستیڤاڵی ساڵانە بەڕێوە دەچن كە هەركامەیان بۆ خۆیان بەرەو ڕووی گرفت و ئاستەنگی جۆراوجۆری بەڕێوەبەری و ئیدارین.1 ـ فێستیڤاڵی شانۆی كوردی لە سەقز، كە پاش دوو ساڵ راگیران و سازكردنی دیان كێشە و بەربەست، نۆهەمین خولی خۆی بەڕێوە بردووە. 2 ـ فێستیڤاڵی سەرانسەریی چیرۆكی بانە، كە زۆربەی پارێزگاكانی ئێران تێدا بەشدار دەبن كە هەتا ئێستا نۆ فێستیڤاڵی بەڕێوە چووە و ئەمەش بۆ خۆی هەر ساڵە بەڕێوەبەرانی هەتا رێكی دەخەن لەگەڵ بەرپرسان ئیرشاد تووشی گرفت و سەر ئێشە دەبن. 3 ـ فێستیڤاڵی شانۆی سەرشەقامی مەریوان، ئەم شانۆە كەلە ساڵی 1372وە دەستی پێكردووە هەتا ئێستا شەش خولی بەڕێوە بردووە كەلە جێی خۆیدا و بەو گرفت و كەمیی ئیمەكاناتەوە لە ئاستی ئێراندا كەم وێنەیە، بەڵام گرینگی نەدان و كەمتەرخەمیی بەرپرسانی فەرهەنگیی حكوومەتی ئێران لە پێگە و گرینگیی كەم كردۆتەوە و ئیزن نەدان بە سەركەوتوانی ئەو فێستیڤاڵانە بۆ بەشداری لە فێستڤاڵە شانۆییە سەرانسەرییەكان یەك لە گرفتەكانی بەردەم كار كردنیانە.4 ـ \"فێستیڤاڵی شێعری هاوچەرخی كوردی\" كە لەلایەن ئەنجومەنی ئەدەبیی \"چرا\"ی پیرانشارەوە بەڕێوە دەچێ و رەشەممەی ئەمساڵ دووهەمین فێستڤاڵی خۆیان بەڕێوە برد. ئەمانە و چەندین فێستیڤاڵ و سیمینار و كۆڕی ناوچەیی و سەرانسەری كەلە شارە جۆراوجۆرەكانی كوردستانی ئێران بەڕێوە دەچن، بەڵام گرفت و ئاستەنگە كاری و بەڕێوەبەرییەكان هێندە زۆرن كاریگەری و شوێندانەرەییان لەسەر كۆمەڵگا كەمە و خێرا دەخرێنە خانەی فەرامۆشییەوە و نابنە هاندەرێك بۆ سازكردنی كولتووری كاری هاوبەش و رێكخراوەیی. ئەوەی جێگای سەرنجە و دەبێ ئاماژەی پێ بكرێ، ئەوەیە كە هەموو ئەو كۆڕ و سێمینار و فێستیڤاڵە ئەدەبی و هونەرییانە ئیزن و مۆڵەتی یاساییان هەیە و و لەلایەن ئیدارەكانی ئیرشاد و دەزگا فەرمییەكانی حكومەتی ئێران لە كوردستان بە فەرمی ناسێنراون. بەرهەمە سەركەوتووەكانی ئەو كۆڕ و فێستیڤاڵانە بەپێی باو و یاسا فەرهەنگییەكانی خودی حكوومەتی ئێرانیش دەبێ مافی بەشداری لە فێستیڤاڵە سەرانسەری و نێودەوڵەتییەكانیان هەبێت، بەڵام بەهۆی روانین و روانگەی جیاواز و هەڵاواردن بۆ پرسە فەرهەنگییەكانی كوردستان و ناوچەییەكان و بە فەرمی نەناسینی ئەو فێستیڤاڵانە بەرهەمە سەركەوتووەكانی كوردستان بە ئەنقەست پەراوێز و ئیزنی بەشداری كردنیان پێ نادرێت. نمونەی بەرچاو لەم بارەوە زۆرن كە دەتوانین ئاماژە بە بەرهەمی سەركەوتووی نۆهەمین فَستیڤاڵی شانۆی سەقز بەناوی \"رەشدانەوەی سپی و چەند خەونێك\" لە دەرهێنانی شانۆكاری لاو \" تریفە كەریمیان\" بكەین، كە وێڕای بەلێنیی بەرپرسانی فەرهەنگی و ئیرشادی حكوومەتی ئێران لە كوردستان، لەلایەن بەرێوەبەرانی \"فێستیڤاڵی نێودەوڵەتیی فەجر\"ەوە رەت كرایەوە و رایانگەیاندووە: یەكەم ئەو فێستیڤاڵەی كە ئەو شانۆیەی تێدا سەركەوتووە لەلایەن ئێمە فەرمی نیە و دووهەمیش ئەوەیە كە ئەو فَستیڤاڵە ناوچەییە پێگەی لە ئاستێكدا نیە كە بەرهەمێك رەوانەی فێستیڤاڵی فەجر بكات! ئەمەش بەرەنجامی ئەو سانسۆر، هەڵاواردن، بەربەست و ئەو ئاستەنگانەن كەلە كوردستان لە بەردەم كاری جیددیی فەرهەنگی و ئەدەبی دان. ـ جیا لە كێشە ئەمنیەتی و سانسۆرییەكان، لە جەریانی بەڕێوەچوونی كۆڕ و سیمینار و كۆبوونەوە فەرهەنگی و ئەدەبییەكانیش دیسان گرفتەكان زەق دەبنەوە، دەتوانین ئاماژە بە گرفتی ماڵی، ئابووری بكەین كە لەلایەن ناوەند و دەزگای پێوەندیدارەوە گرینگیەكی ئەوتۆی پێنادرێت و بوودجە و پارەی پێویستیان بۆ تەرخان ناكرێ كە ئەمەش گرفتێكی دیكەیە كە بەرۆكی چالاكانی فەرهەنگی و بەڕێوبەرانی سیمینار و كۆڕەكان دەگرێ. لە ئەنجامدا چالاكانی فەرهەنگی لە جەریانی كاردا لەبەر پاراستنی حورمەتی بەشداران و بۆ باشتر بەڕێوەچووننی كۆڕەكان، بەناچاری دەستەوداوێنی خێرخوازان و خاوەن سامانە خۆماڵیەكان دەبن و زۆر جاریش سەرەڕای دەستەنگیی ماڵی لە گیرفانی خۆیان خەرجەكانی فێستیڤاڵەكان دابین دەكەن. ئەمە لە حاڵێك دایە كەلە كۆڕ و فێستیڤاڵە سەرانسەرییەكان تەنیا رازاندنەوەی هۆڵ و خەرجە لاوەكانیان بڕە پارەیەكی خەیاڵیی بۆ تەرخان دەكرێ و لە كوردستانیش بەم چەشنەیە. ـ سیاسەتی فەرهەنگیی حكوومەتی ئێران كە لەلایەن وەزارەتی فەرهەنگ و ئیرشادی ئیسلامیەوە بەڕێوە دەچێ، لە كوردستان هەمیشە هەڵگری روانینێكی زاڵی ئەمنیەتی ـ عەقیدەتی بووە و باوەڕ و متمانەیان بەو ئەنجومەنە ئەدەبییانە نیە كە خۆڕسك و بە هەوڵی كۆمەڵەی فەرهەنگی و لەسەر ویستی كۆمەڵگا دامەزراون. هەر بۆیە هەمیشە لە هەوڵی دامەزرانی سەنتەر و ناوەندێكدا بوون كە بەسەر هەموویاندا زاڵ بێت و وەكوو سیمای فەرهەنگی و دەمڕاستی كۆمەڵەی فەرهەنگیی كورد پێناسەی بكەن. دامەزرانی \" ئەنستیتۆی كولتووری، هونەریی ئەندێشەی ئەحمدی خانی\" كەلە شاری ورمێیە، هەوڵێكی پیرۆز و بەنرخە، كەلە ماوەی چەند ساڵی رابردوودا وێڕای بەڕێوەبەردنی چەندین كۆڕ و سیمیناری ئەدەبی و یادكردنەوەی ئەدیبان و نووسەرانی نەوەی پێشووی كورد، لە هەوڵێكی دیكەدا بە رێكخستنی كۆبوونەوەیەكی بەرین بۆ بەرپرسانی تێكڕای ئەنجومەن و رێكخراوە فەرهەنگی و ئەدەبیەكانی كوردستانی ئێران، باسێكی تێروتەسەلیان لەمەڕ گرفتەكانی بەردەم زمانی یەكگرتووی كوردی ورووژاند و وێڕای پێشكەش كردنی چەندین پڕۆژەی كاری لەم بارەوە داوایان لە ئیداری ئیرشاد كرد كە كۆنگرەیەكی بەرفراوان بۆ زمانی یەكگرتووی كوردی رێك بخەن. ئەم داخوازییە نەتەنیا وەڵام نەدرایەوە، بەڵكوو هەڕەشەی داخراننی یەكجارەكیی ئەنستیتۆی خانیشی بەدواوە بوو.ـ كێشەی زمانی یەكگرتووی كوردی، یەكێكی تر لە ئاستەنگ و بەربەستە جیددی و جێگای باسەكانی مەیدانی كاری فەرهەنگی و ئەدەبیی كوردستانی ئێرانە. بوونی زاراوە جۆراوجۆرەكانی زمانی كوردی و دووربوونیان لەباری جوغرافیاییەوە جۆرێك لێك تێنەگەیشتوویی و جیاوازی پێكهێناوە، كە خەریكە بە ئاراستەیەكی پڕ مەترسیدا پەلكێش دەكرێن. لەلایەك پەرەدان بە زاراوەكان لە بەرامبەردا پشت گوێ خستنی كیشەكان و چارەسەریی هەمیشەیی پرۆسەی ئاسایی رەخساندنی هەل بۆ دروست بوونی زمانی یەكگرتوویان پەك خستووە و خەریكە لەبیر دەچێتەوە. رەخساندنی دەرەتان و دەرفەت بۆ نووسین بە زاراوە لە دەڤەری هەورامان و پارێزگاكانی ئیلام و كرماشان، سیاسەتێكی دیكەی لە پشتەوەیە كە لێكترازان، دووركەوتنەوە و بەرینتر كردنەوەی كەلێنی نێوان پەنجەكان و ماڵی كوردی لێدەكەوێتەوە كەلە رێگای زمانی نەتەوەییەوە دەكرێ چارەسەر بكرێ. كێشەی زاراوەكان، بوونەتە زەمینە و بەستێنێك هەتا هەلپەرستان بە كەڵكی خراپ وەرگرتن و ورووژاندنی هەستی ناوچەیی خەڵك، ئاقاری راستەڕێی زمانی كوردی و پرۆسەی نووسین و داهێنان بەلارێدا بەرن و هەوڵە جیددییەكان پەك بخەن لە ئەنجامدا هەوڵی نەزۆك و لاوەكی جێگایان بگرنەوە. ـ بەهۆی بەرتەسك بوونەوەی دەرەتانە فەرهەنگییەكان لە كوردستان، رەوت و شەپۆلە فەرهەنگی و رۆژنامەنووسیەكان لەلایەن چالاكانی فەرهەنگییەوە لەناو زانكۆكانی ئێران و كوردستان سەریان هەڵدا و بە چاپ و بڵاوبوونەوەی زۆر گۆڤار و نامیلكەی خوێندكاری توانیان هەتا رادەیەك و بۆ ماوەی چەند سالێك ئەو كەلێن و بۆشایانە پڕ بكەنەوە، كە سەرەنجام ئەو رەوتەش كەوتە بەر شەپۆلی داخرانی گۆڤار و رۆژنامەكان لە ئێران و بە یەكجاری رۆژنامەنووسیی خوێندكاریی كورد كە توانایی و وزەیەكی زۆری فەرهەنگیی لەخۆ گرتبوو، پێش بە وەشانیان گیرا و ئێستاش ناو بەوناو بەردەوامن. نمونەی هەرەبەرچاو داخرانی گۆڤاری خوێنداكاریی رۆژەڤ بوو كە لەلایەن خوێندكارانی كوردی زانستگای تارانەوە چاپ و بڵاو دەكرایەوە كە مانگی بانەمەڕ بە بڕیاری سیاسیی بەرپرسانی حكوومەتی ئێران و دانەپاڵی چەندین تۆمەت مۆڵەتی ئەو گۆڤارە خوێندكاریەیان هەڵوەشاندەوە. دوو گۆڤاری دیكەی خوێندكاریی كورد\" بووژان و هەررەوەرز\" كە لەلایەن خوێندكارانی كوردی زانستگای ورمێیەوە چاپ و بڵاو دەكرانەوە كەوتنە بەر ئەو رەوتە و لەلایەن حیراسەتی زانستگا و لێژنەی چاوەدێری بەسەر گۆڤارە خوێندكارییەكان پێش بە وەشانیان گیرا و مۆڵەتەكانیان هەڵوەشایەوە. بەرپرسانی حیراسەتی زانستگای ورمێ بەو بیانووەی كە بەرپرسانی ئەو دوو گۆڤارە خوێندكاریە لە رۆژی 19ی جۆزەرداندا وێڕای بەشداری لە كۆبوونەوەیەكی فەرهەنگی هێندێ رەخنەیان ئاراستەی سیاسەتە فەرهەنگیەكانی حكوومەتی ئێران كردبوو. هەروەها بەرپرسانی زانستگا رایانگەیاندبوو: كە بابەت ناوئاخنی گۆڤارەكانیان دژی یاسا و نۆرمە باوەكانن، بۆیە بڕیاری داخرانیان دراوە. ئەم خاڵانەی خوارەوە كە هێندێ لە تەوەر و باس و بابەتی ئەو دوو گۆڤارە خوێندكارییە بوون، كراونەتە بیانووی داخرانیان كە بریتین لە: 1ـ هێنانە بەرباسی وشەی \"نەتەوەی كورد\" و كۆلۆنیالیزمی فەرهەنگی بەدژی كورد.2 ـ نووسینی بابەت بە هەموو زاراوەكانی زمانی كوردی. 3 ـ ورووژاندنی مەسەلەی بزووتنەوەی خوێندكاریی كورد. 4 ـ باس كردنی فەلسەفەی كۆچی مێژوویی كورد بۆ خوراسان. 5 ـ هێنانە بەرباسی دزین و تاڵان كردنی كەلەپوور و ئاسەوارە مێژوویی و كەوناراییەكان. 6 ـ ورووژاندنی باسێك لەمەڕ ترس لە پاكتاو كردنی زمان و شوناسی كورد.ـ كێشەی سانسۆری چاپی كتێب، گرفتەكانی بەردەم وەرگرتنی مۆڵەت و بەتایبەت كتێبی كوردی، سەرباری كێشەی ئابووری و ماڵی و بێدەرتانی كە نووسەر و ئەدیبێك بۆ چاپی كتێب و دیوانێك تووشی قەرزداری و فرۆشتنی كەلوپەلی ماڵەكەی دەبێت، كەشێكی وایان خولقاندووە كە رۆح و جەوهەری داهێنان لە كوردستان بمرێ و كەمتر بەرهەمی جیددیی ئەدبی و هونەری بێتە ناو كتێبخانەی كوردییەوە و خەون و خولیا و ئاواتەكان هەر لە سەرەتاوە بخنكێنرێن و كۆمەڵگایەكی بێواز، ئاڵۆز و نا ئومێدی لێ بێتە بەرهەم. كوردستان كانگای بیر و هزر و داهێنان و هونەر و فەرهەنگە، سەرەڕای ئەو بەربەست و ئاستەنگانەی كە باسمان كرد دیسانیش لەودیو پەردەی سانسۆر و دەمامكەكانەوە لە قووڵایی زەبر و زەنگ و بێدەرەتانیدا دەبینین وزە و تواناكان بە پەلەقاژە خۆیان دەردەحەن و كاروانی نووسین و هزر و داهێنان رەوتی خۆیان دەپێون و بۆ ئەم مەبەستەش تواناكان بوونەتە تاكەكەسی و لە فەزا و كەشی مەجازی و دونیای ئینتێرتێت و لەژێر ناوی رۆژنامەنووسیی ئیلتكتروونیدا درێژە بە چالاكییەكانی خۆیان دەدەن و بە دانانی ماڵپەڕ و وێبلاگی شەخسی و بڵاوكردنەوەی بەرهەمەكانیان شقڵ، سنوور و چوارچێوەكانی سانسۆریان بڕیوە و رەوتێكی تازە لە كاری فەرهەنگی و ئەدەبییان بنیات ناوە. بەڵام لەم شێوازە لە كاری فەرهەنگیشدا سانسۆر و كێشە و بەربەستە ئەمنیەتییەكان و هەڕەشەی گیران و دەستبەسەر كران ترسێكی هەمیشەیە و لە خێرایی كار و جیددی بوون هێندێ دووریانی خستۆتەوە.
