بەرموور، راپۆرتی حەفتانەی ئاژانسی کوردپا سەربارەت بەپرسی ژنان

حەفتەی یەکەمی مانگی بانەمەڕی ١٣٩٢

ئاژانسی کوردپا: بەمەبەستی زیاتر زەق کردنەوە و تاوتوێ کردنی مەسەلە پەیوەندیدارکانی تایبەت بە ژنان، ئاژانسی کوردپا بەشێوی حەفتانە راپۆرتێک لەژێر ناوی \"بەرموور\" بڵاو دەکاتەوە.

ئامانجی سەرەکیی لە بڵاوکردنەوەی ئەم راپۆرتە تایبەتییە، زەق کردنەوەی پێشلکارییەکانی دەرهەق بە ژنان و هەروەها گرینگی دان بە سەرجەم چالاکییەکانی ژنان کە لەلایەن ژنان و رێکخراوەکانی پەیوەندیدار بە ژنانەوە ئەنجام ئەدرێت.

بەهۆی بەربڵاوی و گرینگیی ئەم بابەتە و هەروەها نەبوونی دەنگدانەوە لە ناو مێدیاکاندا، \"بەرموور\" بە شێوەی دیاریکراو دەپرژێتە سەر بابەت و مەسەلەکانی ژنان لە ناوچە کوردنشینەکانی ئێران، بەڵام ئەمە بەو واتایە نییە کە ناوچەکانی دیکەی ئێران دەخرێنە پەراوێزەوە، بۆیە ئاژانسی هەواڵدەریی کوردپا هەوڵ ئەدات بەپێی ئیمکان، گرینگی بە سەرجەم ناوچەکان دیکەی ئێرانیش بدات.

لە راپۆرتی ئەم حەفتەیەدا، رێگری کردن لە چوونە مەرەخەسیی زەینەب جەلالیان، رووداوەکانی مەریوان و وتوووێژ لەگەڵ شەهلا دەباغی لەو پەیوەندییەدا، بارودۆخی نالەباری ژنە زیندانیانی زیندانی زاهیدان و سیمنان، ریگری کردن لە چوونە مەرەخەسیی نەسرین ستوودە و بانگهێشتی سەمیرا جەمشیدی، دەخرێتە ڕوو.

کوردستـــــــــــــــــان

لە هاتنە مەرەخەسیی زەینەب جەلالیان رێگری کرا

بەرپرسانی زیندانی \"دیزڵ‌ئاباد\"ی شاری کرماشان، لە دانی مەرەخەسی بەزەینەب جەلالیان بۆ چارەسەریی نەخۆشییەکەی، خۆیان بوارد.

زەینەب جەلالیان کە ماوەی زیاتر لە ١ مانگە تووشی نەخۆشیی چاو بووە، بەهۆی دژایەتیی بەرپرسانی زیندانی دێزڵ ئاباد لە هەموو جۆرە چارەسەرییەکی پزیشکی بێبەری کراوە و هەروەها رێگرییان لە چوونە مەرەخەسیی ناوبراو کردووە.

بەدواداچوونی بنەماڵەی ئەو گیراوە سیاسییە بەمەبەستی وەرگرتنی مەرەخەسی بۆ رۆڵەکەیان، هەتا ئێستا هیچ ئاکامێکی نەبووە.

زەینەب جەلالیان زیندانی سیاسیی کورد، سەرماوەزی ساڵی ١٣٨٨ی هەتاوی بە تاوانی موحاربە لەلایەن دادگای ئینقلابی حکوومەتی ئیسلامیی ئێرانەوە حوکمی ئیعدامی بۆ بڕایەوە و دواتر ئەو حوکمە لە دادگای پێداچوونەوەدا بۆ زیندانی هەتا هەتایی کەم کرایەوە.

رووداوەکانی مەریوان لە روانگەی یەکێک لە چالاکانی مافی ژنان

لەماوەی چەند رۆژی رابردوودا پاش گەڕاندنی کەسێکی تاوانبار بە جلوبەرگی ژنانەی کوردییەوە لە شاری مەریوان، کوردستان کۆمەلێک رووداوی بێ‌وێنەی بەخۆیەوە بینی.

لە راپۆرتی ئەم حەفتەیەی بەرمووردا، سەبارەت بە پاشهات و رووداوەکانی پەیوەندیدار بە رووداوەکەی شاری مەریوان، روانگە و بۆچوونی چالاکێکی مافی ژنان وەردەگرێن کە لێرەدا وەک خۆی دەخرێتە ڕوو.

شەهلا دەباغی: جوڵانەوەی ژنانی کورد هەڵگری ئەو تایبەتمەندییە کە دەتوانێ هەموومان بە بیروڕای جیاواز لە دەوری \"کێشەی یەکسانی جنسییەتی\" کۆ بکاتەوە و دەستکەوتی پڕبەرەکەتی لێ‌بکەوێتەوە.

ژنان بە تێڕوانینێکی قوڵ لە ژیان و لە ئاکامی ئەزموونێکی هەزاران ساڵەی \"ژێردەستەبوون وهەوڵدان بۆ مانەوە\" دەتوانن سەرچاوەیەکی باشی فێربوون و داهێنان بن بە شێوەیەکی ئەخلاقی. ئاخرین ڕووداو لە ناو جوڵانەوەی ژنانی کورد دا، واتە ڕووداوی مەریوان ئەوەمان زۆر بە ڕوونی بۆ دەردەخا.

کاتێک باس لە ئەخلاق دەکەم مەبەست ئەخلاقی سونەتی و کلیشەیی نییە بەڵکو بە پێچەوانە مەبەست ڕەچاوگرتنی مافی ئینسانی، ئازادی تاک، دووری لە زەبروزەنگ و هەوڵدان بە تێڕوانێنێکی جێندێری و هومانیستییە بۆ چارەسەرکردنی کێشەی ژنان.

ڕەنگە بتوانین بڵێن کە کاتی هاتووە، کاتی \"وەرچەرخان/ وەرسووڕان\". هەموو وەڕسووڕانێکی مێژوویی لە ئاکامی هێندێک زەمینە و تایبەتمەندی پێکدێن و دەتوانن لە پرۆسەی خۆیاندا کۆمەڵگا بەرەو پێش بەرن یان نا بۆ وێنە وەک شۆڕشی ئێران لە ١٩٧٩ دا کۆمەڵگا بەرەو پاش بگەڕێنێتەوە. دوای ساڵانێکی پڕ لە زەبەروزەنگی سیاسی و کۆمەڵایەتی، دەستدرێژی بۆ سەر هەموو مافەکانی ژنانی کورد (چ وەک جنسی ژن و چ وەک نەتەوەی کورد)، خۆکوژی و خۆسوتاندنی ژنان و بێدەنگی زۆربەی هەر زۆری پیاوان چ کورد و چ ئێرانی، خەباتی ژنان بەردەوام بووە و ئێستا بۆ هەوەڵ جار دەبینین کە پێکهاتەی پیاوسالاری لە لایەن خودی پیاوانیش وەلەرزین کەوتووە و پیاوانێک لە ڕۆشنبیر را بگرە تا کەسانی زۆر ئاسایی و زەحمەتکێش هاتوونەتە مەیدان و دەنگی خۆیان سەبارەت بە بێ‌ڕێزی و بێ‌مافی ژنان هەڵبڕیوە.

بەرموور: بوێری و دژکردەوەی ژنانی مەریوان پاش ئەم رووداوە، بۆ یەکەم‌جار توانی زۆرێک لە پیاوانی کورد هاوتەریب لەگەڵ ژنان بەرەو دەستەبەر کردنی مافی ژنان هان‌ بدات و بوار بۆ بزووتنەوەیەک بڕەخسێنێت کە بەحەق توانی بۆشایی پیاوان لە بزووتنەوەی نەتەوەیی ژناندا پڕ بکاتەوە و لە یەکتریان گرێ بدات، روانگە و بۆچوونی ئێوە چییە؟

شەهلا دەباغی: جوڵانەوەی ژنانی کورد دوای دەیان ساڵ تەنیا مانەوە، ئێستا خەریکە بە هێندێک بەرهەم و ئاکام دەگا. فێمینیسمی کوردی دەتوانێ و دەبێ ناسیۆنالیزمی کوردی بخاتە ژێر کاریگەری ڕاستەوخۆ. جوڵانەوەی ژنانی کورد دەبێ لە هێزی ناوخۆیی کەڵک وەربگرێ بۆ لەناوبردنی ئەو زوڵمەی کە ئینسانی کوردی بە ژن و پیاوەوە داپڵۆسیوە، تا لە ئاکامدا بتوانین هەنگاوی چالاکتر بۆ لاواز کردنی ستروکتوری پیاوسالاری هەڵبگرین و خۆ ڕزگار بکەین لە نۆڕمەکانی.

هەوڵی ئەو جوڵانەوەیە دەبێ ئەوە بێ کەلە ئامانجی سەرەکی خۆی واتە \"کێشەی یەکسانی\" لانەدا. دیارە پیاوانی کورد بۆ هەوەڵ جار لە بەرامبەر سیستێمی پیاوسالار/ دینی و مافیایی ئێران هەڵوێستی بوێرانەیان گرتووە. هەروەها هەموو تاکەکان و هێزەکانی کوردی مافی خۆیانە کە کار بۆ کێشەی یەکسانی بکەن و جوڵانەوەی ژنان مڵکی کەس نییە، بەڵام تەواوی گرفتەکە ئەوەیە کە جوڵانەوەی ژنانی کورد نابێ ببێتە کەرسە بۆ هێندێک لایەن و تاک.

تەنیا ئامانجی ئەو جۆرە هاوکارییانە دەبێ بەرابەری جنسییەتی بێ. هیچ کەس، نە ژن نە پیاو، و هیچ حیزبێک مافی ئەوەیان نییە کە بۆ ئامانجەکانی خۆیان ئەو جوڵانەوەیە بەڵاڕێدا بەرن. ئەگەر ئەو جوڵانەوەیە بگاتە ئەو شوێنە کە \"پیاوەتی و دەسەڵاتی حیزبی یان تاکە کەسی\" بەرهەم بێنێتەوە، دەبێ لە لایەن نووسەران، ئاکتیویستەکان و ڕێکخراوەکان پێداچوونەوی پێدابکرێ بۆئەوەی لە هێڵی خۆی واتە کار بۆ یەکسانی لانەدا.

ئەو چالاکەی مافی ژنان لە درێژەی لێدوانەکەدا، بزووتنەوەی ژنانی بزووتنەوەیەکی یەکسانی‌خواز وەسف کرد و هاوکات باس لە کەم‌کاری و کەمتەرخەمیی رێکخراو و حیزبە سیاسییەکان دەکات.

شەهلا دەباغی: ڕووداوەکانی مەریوان و دوای ئەو، بەردەوامی جوڵانەوەی ژنانی کوردە کە هەر لە سەرەتای شۆڕشی ئێرانەوە بە تەنیا جێ‌هێشترا، ئەو کات کە ژنی کورد ئاخر کەس بوو کە حیجابی کرایە سەر. جوڵانەوەی ژنانی کورد مەبەستێکی هەیە، بەردەوام بە شیوەی جۆراوجۆر کاری ڕێکخستن دەکا و هەرچی زیاتر خەڵک پێوەستی دەبن.

جوڵانەوەی ژنانی کورد جوڵانەوەیەکی داپەروەرە و تەنانەت لە کارەساتەکاندا خۆی لە زەبروزەنگ پاراستووە. جوڵانەوی ژنی کورد هێندە ئینساندۆستە کە مافی \"تاوانبار\" یش لەبیر ناکا، تەنانەت ئەگەر تاوانبار پاسدارێک بێت. باشترین نمونە هەر لە سەردەمانی \"جهاد\"ی خومێنی بۆ سەر کوردە، کە ژنانی کورد لەگەڵ بریندارە \"جهادچییەکان\" یش هەڵسوکەوتی ئینسانییان بوو. بۆ ژنی کورد سزا بۆ چاکسازییە نەک درووستکردنی ئینسانی شکاو.

سەرەتاکانی جوڵانەوەی ژنانی کورد و لەوان ڕووداوی مێژوویی مەریوان، هەر وەک هەمیشە \"خۆڕسک\" لە لایەن ژنانەوە سەرییان هەڵداوە و زۆربەی کات خۆیان، خۆیان بەخێوکردووە و هێزەکانی سیاسی و حیزبەکان، چ کورد و چ ئێرانی، ئەو جۆرەی کە دەبێ هێزیان بۆ تەرخان نەکردووە و بۆ وێنە دەبینین تا ئێستا لە ڕێبەری حیزبەکان دا تەنیا یەک کەس ئامادە بووە لە نۆرمەکانی حیزبی، سیاسی و پێکهاتەی پیاوسالاری بێتەدەر بەڵام ئەو حەرەکەتە بە هۆی هەقانیەتی دەرونی خۆیەوە هەر خەریکە زیاتر گەشە دەکات.

ئێــــــــــــــــــــــران
دۆخی نالەباری زیندانی تایبەت بە ژنان لە شارەکانی زاهیدان و سیمنان

دۆخی تاقەت پڕووکێن و نالەباری بەندی ژنانی زیندانی سیمنان و زیندنای ناوەندیی زاهیدان، بڕستی لە ژنە زیندانییەکان بڕیوە و ژنان تووشی کێشەی جیددی بوونەتەوە.

هەواڵدەری \"هێرانا\" بەرنامەی خۆراکیی ئەو زیندانانەی نەشیاو وەسف کردووە و بڵاوی کردۆتەوە کە وردە شووشە لە نێو چێشت و خواردنی ئەو زیندانیانەدا بەرچاو کەوتووە.

ئەمە بووەتە هۆی ئەوە کە زۆربەی ئەو ژنە زیندانیانە لە خواردنی چێشتی نێو زیندان خۆیان ببوێرن و لەگەڵ ئەوەی کە لە کڕینی راستەوخۆی خواردن بێبەرین، زۆرێک لەو ژنانە بەبێ شێو سەر دەنێنەوە.

ئەوەش لە کاتێکدایە کە ٣ ژنی پەیڕەوی ئایینی بەهایی لەگەڵ منداڵە شیرخۆرەکانیان لە زینداندا بەسەر دەبەن.

لەلایەکی دیکەوە و بەپێی راپۆرتی \"چالاکانی مافی مرۆڤ و دێمۆکراسی لە ئێران\" رۆژی پێنج‌شەممە رێکەوتی ٢٩ی خاکەلێوە، ژنە زیندانیانی زیندانی ناوەندیی زاهیدان بەهۆی خراپیی خواردەمەنی و هەروەها نەدانی جیرەی نان کە زۆربەی ئەو ژنانەی بەرەوڕووی برسیەتی کردۆتەوە، دەستیان دابوویە ناڕەزایەتی دەربڕین.

ناڕەزایەتی دەربڕینی ئەو ژنانە لەگەڵ سەرکوتی توندی هێزە ئەمنی و گاردە تایبەتییەکانی نێو زیندان بەرەوڕوو بوەتەوە و زیاتر لە ٢٠ کەس لەو ژنە زیندانیانە بۆ ژووری تاکەکاەسیی نێو زیندان راگوێزران.

رێگری کردن لە هاتنە مەرەخەسیی نەسرین ستوودە و بانگهێشتی سەمیرا جەمشیدی

مەئموورانی زیندانی ئێڤین، لە دانی مەرەخەسی بە نەسرین ستوودە بۆ چارەسەریی نەخۆشییەکەی، کە پاش ٤٩ رۆژ مانگرتن تووشی نەخۆشیی چاو هاتبوو، خۆیان بوارد.

رەزا خەندان هاوسەری نەسرین ستوودە بە هەواڵدەریی \"دویچێوێلە\"ی راگەیاندووە: \" پزیشکی تایبەتیی چاو کاتی بۆ ئێمە دیاری کرد. چەندین جار بە نامە داوامان کرد و ئیزنیشیان ۆێ‌داین، بەڵام لە ئەنجامی پرۆسەیەکدا سەردانی ئێمە بۆلای پزیشک پەکی کەوتەوە، سەرلەنوێ کاتیان بۆ دیاری کردوین، بەڵام هەتا ئێستاش ئیزنی ئەو کارەیان پێ نەداوین\".

نەسرین ستوودە پارێزەری دادگوستەری و چالاکی ژنان، لەلایەن لقی ٥٤ی دادگای پێداچوونەی تاراندا، بەتاوانی چالاکی بەدژی نیزام\" بە ٦ ساڵ زیندانی تەعزیری و ١٠ ساڵ بێبەری کردن لە پیشەی پاریزەری، مەحکووم کرا.

ناوبراو لە ساڵی ١٣٨٩ی هەتاوییەوە لە زیندان دایە و هەنووکە ٢ ساڵ و نیو لە ماوەی حوکمە ٦ ساڵەکەی تێدەپەڕێت.

لەلایەکی دیکەوە و ماوەی لە چند رۆژی رابردوودا، هیزە ئیتلاعاتییەکان لە پەیوەندییەکی تەلەفۆنیدا وێڕای هەڕەشە کردن لە سەمیرا جەمشیدی هاوسەری پەیمان عارف، داوایان لە ناوبراو کردووە کە خۆی بەو ئیدارەیە بناسێنێت.

پەیمان عاف کە یەکێک لە رۆژنامەنووسان و چالاکانی خوێندکاریی پێشوو بوو، سەرلە ئێوارێی رۆژی دووشەممە رێکەوتی ٢ی بانەمەڕ لەلایەن هێزە ئیتلاعاتییەکانەوە دەستبەسەر کرا.

هێزە ئیتلاعاتییەکان وێڕای پشکنینی ماڵی ناوبراو هەڕەشە لە هاوسەرەکەی کردووە و کۆمەڵێک لە کەلوپەلی شەخسیی ئەو رۆژنامەنووسەیان لەگەڵ خۆیان بردووە.

سەرچاوەکان:
ئاژنسی هەواڵدەریی کوردپا
هەواڵدەریی هێرانا
ماڵپەڕی ئێران خەبەر
هەواڵدەریی دویچە ویلە