ئێران بۆ هاتنە كایەی شەڕێك یان دژایەتییەكی تۆخ لەگەڵ ئەمریكا لە ناوچە، هاتۆتە ناو خاكی هەرێمی كوردستانەوە
14:18 - 19 رەزبەر 2711
دیمانەی \"كوردپا\" لەگەڵ شەهابەدین شێخی، رۆژنامەنووسی كورد لە ئاڵمان
كوردپا: وەك دیارە هەڵوێستی دەسەڵاتدارانی حكوومەتی ناوەندیی عێراق و هەرێمی كوردستان لە بەرامبەر هێرش و تۆپباران كردنی ناوچە سنوورییەكان وەك هەمیشە نەرم و هەتاڕادەیەكیش موحافزەكارانە بووە، بەڕێزت ئەم بابەت چۆن شرۆڤە دەكەی؟
ش. شێخی: ئەگەر مەبەستتان ئەوەیە كە هەڵوێستی ناوەندیی عێراق و حكوومەتی هەرێم لەم بارەوە بۆچی هەڵوێستێكی موحافزەكارانە( كۆنسێرواتیڤ)ە، لەبەر ئەوەی كە سەرەتا دەبێ بڵێین دەوڵەتی ناوەندیی عێراق دەوڵەتێكی عەرەبە و ئێستاش سیاسەتی دژ بە كوردیان تێدایە، ئێمە دەبێ ئەوە قبووڵ بكەین كە دوو نەتەوە كە نزیك بە سەد ساڵ پێكەوە دژایەتییان كردووە، سەردەمانێك بەناوی عەرەبی سوننە و ئێستاش بەناوی عەرەبی شیعەوە، ئەم عەرەبە شیعەیە لەلایەك هاوپەیمانی ژێرەكیی ئێران و لەو لاشەوە هاوپەیمانی دەرەكیی ئەمریكایە، بۆیە هێندە بۆی گرینگ نیە كە ئەگەر لە كوردستاندا كوشتارێك بكرێ یان كەسانێك ئاوارە ببن، چونكە هاوپەیمانەتییەكی تۆخی لەگەڵ ئێران هەیە و ئەگەر لەبیرمان بێت ماوەی یەك مانگ لەمەوبەر محەممەد رەزا رەحیمی جێگری یەكەمی ئەحمەدی نەژاد كە سەرۆكایەتیی هەیئەتێكی چەند سەد كەسیی دەكرد، سەردانی (مالكی)یان كرد لە راستیدا لەسەر بانگهێشتی مالكی سەردانی عێراقیان كرد كەلە ئەنجامدا چەندین پەیمانی هاوكاریی ئابووری و بەتایبەت ئەمنیەتیان پێكەوە گرێداوە. بەڵام لەبارەی هەڵوێستی حكوومەتی هەرێمەوە دەتوانین بێژین ئەم هەرێمە لەباری نیزامییەوە هەرێمێكی بەهێز نیە، هەر بۆیە ناتوانێ هەڕەشەی نیزامی و شەڕاشۆیی بكات، لەبەر چەن هۆ: یەكەم، لەباری ئابوورییەوە لەگەڵ ئێران پێوەندییەكی قووڵی هەیە كە لەوانەیە تووشی كێشە بێت، هەم لەباری وزەوە لەگەڵ ئێران پێوەندیی هەیە. دووهەم، هەرێمێكە كە لەژێر گوشاری یەكیەتیی وڵاتانی عەرەب و توركیە و ئێران دایە، لەبەر ئەوەی كە تەنیا ناوچەیەكی كوردییە لەناو چوار وڵاتی ناوچە كە هەتاڕادەیەك كێشەی كوردی تێدا چارەسەر كراوە، دەسەڵات و كابینە و پەرلەمانی هەیە. دەوڵەتی هەرێم تەنیا دەتوانێ بە دیپلۆماسی كار بكات، لەم لاشەوە ئەگەر لەبیرمان بێت هەندێك لە رێبەرانی حیزبە كوردییەكانی باشوور و بەتایبەت مەسعوود بارزانی لە ماوەی چەند مانگی رابردوودا باسیان لە پێكهێنانی دەوڵەتی كوردی كردووە، هەموو ئەمانە لە دروست بوونی ئەو دۆخەدا كاریگەرن. من لەو باوەڕەدا كە حكوومەتی هەرێم دەتوانێ لە رێگای دیپلۆماسییەوە خۆی بنوێنێ، نەك لە رێگای هەڕەشە و وەڵامدانەوەی نیزامییەوە چونكە لەوە زیاتر هێزی نیە، بەڵام دیسان دەیڵێمەوە دەوڵەتی ناوەندیی عێراق لەبەر ئەو هاوپەیمانەتییەی كە لەگەڵ دەوڵەتی شیعەی ئێرانی هەیەتی بۆی گرینگ نیە كە خەڵكی كورد لەو ناوچانە چییان بەسەر دێت.
كوردپا: شارەزا و چاوەدێرانی سیاسی لەو باوەڕ دان كە ئەو هێرشانەی كۆماری ئیسلامی جیالە بیانووی بوونی گریلاكانی پەژاك، درێژەی هەمان ستراتیژی و رێككەوتنی لەمێژینەی نێوان وڵاتانی ناوچەیە بۆ هێرش بۆ سەر كورد و سەركوتی بزووتنەوەكانی، رای ئێوە لەم بارەوە چییە؟
ش. شێخی: لە راستیدا با سەرەتا بەرلە هەموو شتێك ئێمە بە تەواوی ئەو رەخنانەی كەلە پەژاك هەمانبووە و هەر لەم دۆخەی ئێستاشدا رەخنەمان لێی هەیە، بەڵام با لێرەدا جۆرێكی تر بڕوانین و بلێین پەژاك كێشەی هەموومانە، پەژاك ئێستا مەسەلەی هەموومانە، مەسەلەی هەموو كوردە. دیارە ئەو بۆچوونەی كە تۆ لە زمانی شارەزایان و چاوەدیرانی سیاسییەوە باسی دەكەی، بەڵی راستە مەسەلەی سەرەكی مەسەلەی كورد و پرسی دەوڵەتی كوردییە و ئەم هەڵوێستەی ئێستاش لە ناوچە درێژەی هەمان رێككەوتن و ستراتیژییە مێژووییانەیە كەلە نێوان عێراق و ئێراندا بە نیسبەت مەسەلەی كوردەوە لە گۆڕێ دایە.
كوردپا: رۆڵی ئەمریكا لەم مەسەلەیەدا چۆنە، ئەمریكا ئێستا لەلایەك خۆی بە دابینكەری ئەمنیەتی عێراق دادەنێت و هێشتا هێزێكی فراوانی لێرە ماوە، لەلایەكی دیكەشەوە ئێران باس لەوە دەكات كە ئەمریكا پشتیوانی لە پەژاك دەكات، بەڕێزت ئەم مەسەلەیە چۆن لێك دەدەیەوە؟
ش. شێخی: دەبێ بڵێم لەلایەك ئەمریكا پەژاكی وەكوو رێكخراوێكی تیرۆریستی لە لیستەی تیرۆر داناوە و لەلایەكی دیكەشەوە ئێران رادەگەیەنێ كە ئەمریكا پشتیوانی لێ دەكات. لە راستیدا ئەمریكا وەكوو هێزێكی هاوتا و وەكوو ئەو هێزانەی كەلە ناوچە پێوەندیی لەگەڵیان هەیە، لەگەڵ ئەو هێزە سیاسییە بچووكانەی كە دژ بە دەوڵەتەكانی ناوچەن، لانیكەمەكەی ئەوەیە كە چ بە راستەوخۆ و چ لە ئاستی سیاسەتی ناوچەییدا پشتیان ناگرێ. ئەوەش كە ئێستا بڵێین كە ئاخۆ لە پشتی پەردەوە شتێكی وا لە گۆڕێ دایە، هێشتا بەڵگە و هۆیەكی ئەوتۆ لەبەر دەستدا نیە، لەلایەكی دیكەشەوە سیاسەتی پەكەكە لە توركیە سیاسەتێكی دژە ئەمپریالیستی و لە جۆری چەپی ئینقلابی دژ بە ئەمریكایی بووە، جۆری روانینی پەژاكیش بۆیە ئەیلكێنن بە پەكەكەوە، هەر لەو شێوە روانینەوە سەرچاوە دەگرێ، چونكە شێوە روانینی پەژاكیش جۆرێك لە گوتاری رەهایی بەخشی چەپی تیایە و دژە ئەمریكاییە. بەڵام ئەمریكا لەلایەك خۆی بەرپرسی پاراستنی عێراقە و هێشتا كێشەی شەڕ و سەقامگیریی ئاشتیی هەیە، ئەگەر ئێستا بێت و هەڵوێستێك بەرامبەر بە ئێران بگرێتە بەر تەنیا دەتوانێ بێژێ من دژی ئێرانم، یان دەبێ شەڕی لەگەڵدا بكات و بەرەنگاری بێتەوە. هەندێك لە شارەزایان رایان وایە كە ئێران بە جۆرێك بۆ هاتنە كایەی شەڕێك یان دژایەتییەكی تۆخ لەگەڵ ئەمریكا لە ناوچە هاتۆتە ناو خاكی هەرێمی كوردستانەوە، ئەمریكاش ئەمە بە پێشیلكردنی سەروەریی خاكی عێراق لە قەڵەم دەدات چونكە دیفاع لە یەكپارچەیی خاكی عێراق دەكات، بۆیە یان دەبێ شەڕی لەگەڵ بكات یان تەنیا لە رێگای دیپلۆماسییەوە هەڵوێست بگرێ. بۆیە لە تازەترین لێدواندا باڵوێزی ئەمریكاش لە بەغدا ئەو هێرشانەی مەحكوم و داوای لە ئێران كردووە تۆپبارانەكە راوەستێنێ، جیا لەمەش من پێم وایە نایهەوێ كێشەیەكی تر بۆ خۆی ساز بكات، یان نایهەوێت لە ئاستی نێودەوڵەتیدا پوانێك بدات بە ئێران.
كوردپا: لایەنێك كە پێوەندیەكی ناڕاستەوخۆی بەم مەسەلەوە هەیە، هەڵوێستی كۆمەڵگای مەدەنی و چالاكانی مافی مرۆڤ و رۆژنامەنووسانە، تۆ پێت وایە ئەركی ئەم توێژەی كۆمەڵگا لەم بارەوە چییە؟ یان ئاخۆ ئێستاش وەكوو ساڵانی شەڕ لە كوردستانی ئێران گرفت لەبەردەم رۆژنامەنووسان و مەسەلەی هەواڵدەریی و گواستنەوەی زانیاری هەیە یان ئاڵۆگۆرشی بەسەردا هاتووە؟
ش. شێخی: ئەركی چالاكی مەدەنی و مافی مرۆڤ و رۆژنامەنووس ئەركی دیارە، واتە ئەركیان دژە شەڕە، یان ئێمە وەكوو چالاكی مافی مرۆڤ یەكەم و دوایین روانگەمان دژایەتیە لەگەڵ شەڕ، چونكە بەرەنجامی شەڕ كوشتنی ئینسانی بەدواوەیە، چونكە مافی ژیان كە سەرەكی و بنەڕەتی ترین مافی مرۆڤە لە شەڕدا پێشێل دەكرێ. ئێستا ئەگەر لە هەر لایەنێك بكوژرێ چ پەژاك بێت، چ پاسدار و چ خەڵكی مەدەنی یان ئەوانەی كە ئاوارە و ئەوانەش كە گوللەیان بەردەكەوێ لە روانگەی چالاكی مافی مرۆڤەوە هیچ جیاوازییەكیان نیە، هەمووی هەر ئێنسانە كە مافی پێشێل دەكرێ بۆیە دژ بە شەڕن. جیا لەمەش ئەو هێرش و دەستدرێژیەی كۆماری ئیسلامی بۆ سەر خاكی وڵاتێكی تر كە هەمان عێراقە لە روانگەی چالاكی مەدەنی و مافی مرۆڤەوە مەحكوومە. بەڵام ئەوەی كە ئاخۆ گرفتێك لەبەردەم چالاكییەكانی ئەم توێژانەدا هەیە یان نا، بەڵی هەیە، چونكە ئێمە رێكخراوێكی بەربڵاو و چالاك و ناوەندێكی گەورە و بیلایەنی هەواڵدەریی بە نفووزمان نیە كە ئەو هەوڵانە وەك خۆی لە ئاستی دنیادا بڵاو بكاتەوە. بۆیە هەمیشە هەواڵی رووداوەكانی كوردستان ئەكەونە پەراوێزی هەواڵەكانی دنیاوە و پشت گوێ دەخرێن. نموونەی بەرچاویش هەر ئەم رووداوی تۆپباران و هێرشی كۆماری ئیسلامیەیە كە ئێستا ئێمە باسی لێوە دەكەین، سووژەیەكی زۆر گرینگ و باشە بۆ بیروڕای گشتی، بەڵام بەداخەوە دەنگدانەوەیەكی ئەوتۆی لە دونیادا نەبوو. لەلایەك ئێمە خۆمان ئەو توانا و وزەیەمان نیە كە هەواڵ و رووداوەكانی پێوەندیدار بە كوردستان بڵاو بكەینەوە. مەسەلەیەكی تر كێشەی نێوان ماڵپەڕ و سایتەكان و هەواڵنێر و رۆژنامەنووسانە كە هەركامەیان بیروڕای جیاوازی خۆیان هەیە و لەبەر ئەوەی كە تۆمەتی لایەنگری لە لایەنە سیاسییەكان یان حكوومەتی ئێرانیان نەدرێتە پاڵ هەم رۆژنامەنووسانی ناوخۆ و هەم ماڵپەڕ و ناوەندەكانی هەواڵ لەو هەواڵانە خۆیان بواردووە و ئەوانەی دەروەی وڵاتیش هەر بەم چەشنەیە كە ئەمە كێشەیەكی زۆر گەورەیە كە كار و چالاكیی چالاكانی مەدەنی و رۆژنامەنووسانی بەرتەسك كردۆتەوە. چونكە ئەوان نایانهەوەێ بێنە ناو ئەم كێشەوە چونكە ئەگەر بێنە ناو ئەم كێشەوە ئەبێت یان پشتی پەژاك بگرن، یان پشتی سپای پاسداران بگرن. لەلایەك پەژاك وەكوو هێزێك ناسراوە كە دژ بە ئێران و سەروەریی نەتەوەییە، یان بیروڕای گشتی كە سەرچاوەیەكیان نیە بۆ ناسینی پەژاك هەمان ئەو روانگانەی كۆماری ئیسلامی دەبنە رۆژەڤ. لەو لاشەوە ناتوانن پشتیوانی لە سپای پاسداران بكەن، چونكە سپاش وەكوو رێكخراو و هێزیكی تیرۆریستی ناسراوە و ئێستا خۆی بۆتە دژی خەڵكی ئێران، سپا هەمان ئەو سپایە كە بەدژی خەڵك جینایەت دەكات و لەناو زیندانەكان دەستدرێژی دەكاتە سەر خەڵك. لەباری ئابووری و سیاسییەوە دەستی بەسەر ئابووریی وڵاتدا گرتووە و هەموو ناوەندەكانی داهات لە نەوتەوە بگرە هەتا موخابرات وەكوو ئوكتاپووسێك دەستی بەرەسدا گرتووە، پشتگیری لە سپاش بۆ ئەوان بە خراپ دەشكێتەوە و بە داخەوە ئەوانیش لەبەر پاراستنی گیانی خۆیان هەوڵ دەدەن ئەو هەواڵانە بڵاو نەكەنەوە و ئەمانە بەشێكن لەو بەربەستانەی كە رووبەڕووی چالاكانی مافی مرۆڤ و رۆژنامەنووسان دەبنەوە.
كوردپا: وەك دیارە هەڵوێستی دەسەڵاتدارانی حكوومەتی ناوەندیی عێراق و هەرێمی كوردستان لە بەرامبەر هێرش و تۆپباران كردنی ناوچە سنوورییەكان وەك هەمیشە نەرم و هەتاڕادەیەكیش موحافزەكارانە بووە، بەڕێزت ئەم بابەت چۆن شرۆڤە دەكەی؟
ش. شێخی: ئەگەر مەبەستتان ئەوەیە كە هەڵوێستی ناوەندیی عێراق و حكوومەتی هەرێم لەم بارەوە بۆچی هەڵوێستێكی موحافزەكارانە( كۆنسێرواتیڤ)ە، لەبەر ئەوەی كە سەرەتا دەبێ بڵێین دەوڵەتی ناوەندیی عێراق دەوڵەتێكی عەرەبە و ئێستاش سیاسەتی دژ بە كوردیان تێدایە، ئێمە دەبێ ئەوە قبووڵ بكەین كە دوو نەتەوە كە نزیك بە سەد ساڵ پێكەوە دژایەتییان كردووە، سەردەمانێك بەناوی عەرەبی سوننە و ئێستاش بەناوی عەرەبی شیعەوە، ئەم عەرەبە شیعەیە لەلایەك هاوپەیمانی ژێرەكیی ئێران و لەو لاشەوە هاوپەیمانی دەرەكیی ئەمریكایە، بۆیە هێندە بۆی گرینگ نیە كە ئەگەر لە كوردستاندا كوشتارێك بكرێ یان كەسانێك ئاوارە ببن، چونكە هاوپەیمانەتییەكی تۆخی لەگەڵ ئێران هەیە و ئەگەر لەبیرمان بێت ماوەی یەك مانگ لەمەوبەر محەممەد رەزا رەحیمی جێگری یەكەمی ئەحمەدی نەژاد كە سەرۆكایەتیی هەیئەتێكی چەند سەد كەسیی دەكرد، سەردانی (مالكی)یان كرد لە راستیدا لەسەر بانگهێشتی مالكی سەردانی عێراقیان كرد كەلە ئەنجامدا چەندین پەیمانی هاوكاریی ئابووری و بەتایبەت ئەمنیەتیان پێكەوە گرێداوە. بەڵام لەبارەی هەڵوێستی حكوومەتی هەرێمەوە دەتوانین بێژین ئەم هەرێمە لەباری نیزامییەوە هەرێمێكی بەهێز نیە، هەر بۆیە ناتوانێ هەڕەشەی نیزامی و شەڕاشۆیی بكات، لەبەر چەن هۆ: یەكەم، لەباری ئابوورییەوە لەگەڵ ئێران پێوەندییەكی قووڵی هەیە كە لەوانەیە تووشی كێشە بێت، هەم لەباری وزەوە لەگەڵ ئێران پێوەندیی هەیە. دووهەم، هەرێمێكە كە لەژێر گوشاری یەكیەتیی وڵاتانی عەرەب و توركیە و ئێران دایە، لەبەر ئەوەی كە تەنیا ناوچەیەكی كوردییە لەناو چوار وڵاتی ناوچە كە هەتاڕادەیەك كێشەی كوردی تێدا چارەسەر كراوە، دەسەڵات و كابینە و پەرلەمانی هەیە. دەوڵەتی هەرێم تەنیا دەتوانێ بە دیپلۆماسی كار بكات، لەم لاشەوە ئەگەر لەبیرمان بێت هەندێك لە رێبەرانی حیزبە كوردییەكانی باشوور و بەتایبەت مەسعوود بارزانی لە ماوەی چەند مانگی رابردوودا باسیان لە پێكهێنانی دەوڵەتی كوردی كردووە، هەموو ئەمانە لە دروست بوونی ئەو دۆخەدا كاریگەرن. من لەو باوەڕەدا كە حكوومەتی هەرێم دەتوانێ لە رێگای دیپلۆماسییەوە خۆی بنوێنێ، نەك لە رێگای هەڕەشە و وەڵامدانەوەی نیزامییەوە چونكە لەوە زیاتر هێزی نیە، بەڵام دیسان دەیڵێمەوە دەوڵەتی ناوەندیی عێراق لەبەر ئەو هاوپەیمانەتییەی كە لەگەڵ دەوڵەتی شیعەی ئێرانی هەیەتی بۆی گرینگ نیە كە خەڵكی كورد لەو ناوچانە چییان بەسەر دێت.
كوردپا: شارەزا و چاوەدێرانی سیاسی لەو باوەڕ دان كە ئەو هێرشانەی كۆماری ئیسلامی جیالە بیانووی بوونی گریلاكانی پەژاك، درێژەی هەمان ستراتیژی و رێككەوتنی لەمێژینەی نێوان وڵاتانی ناوچەیە بۆ هێرش بۆ سەر كورد و سەركوتی بزووتنەوەكانی، رای ئێوە لەم بارەوە چییە؟
ش. شێخی: لە راستیدا با سەرەتا بەرلە هەموو شتێك ئێمە بە تەواوی ئەو رەخنانەی كەلە پەژاك هەمانبووە و هەر لەم دۆخەی ئێستاشدا رەخنەمان لێی هەیە، بەڵام با لێرەدا جۆرێكی تر بڕوانین و بلێین پەژاك كێشەی هەموومانە، پەژاك ئێستا مەسەلەی هەموومانە، مەسەلەی هەموو كوردە. دیارە ئەو بۆچوونەی كە تۆ لە زمانی شارەزایان و چاوەدیرانی سیاسییەوە باسی دەكەی، بەڵی راستە مەسەلەی سەرەكی مەسەلەی كورد و پرسی دەوڵەتی كوردییە و ئەم هەڵوێستەی ئێستاش لە ناوچە درێژەی هەمان رێككەوتن و ستراتیژییە مێژووییانەیە كەلە نێوان عێراق و ئێراندا بە نیسبەت مەسەلەی كوردەوە لە گۆڕێ دایە.
كوردپا: رۆڵی ئەمریكا لەم مەسەلەیەدا چۆنە، ئەمریكا ئێستا لەلایەك خۆی بە دابینكەری ئەمنیەتی عێراق دادەنێت و هێشتا هێزێكی فراوانی لێرە ماوە، لەلایەكی دیكەشەوە ئێران باس لەوە دەكات كە ئەمریكا پشتیوانی لە پەژاك دەكات، بەڕێزت ئەم مەسەلەیە چۆن لێك دەدەیەوە؟
ش. شێخی: دەبێ بڵێم لەلایەك ئەمریكا پەژاكی وەكوو رێكخراوێكی تیرۆریستی لە لیستەی تیرۆر داناوە و لەلایەكی دیكەشەوە ئێران رادەگەیەنێ كە ئەمریكا پشتیوانی لێ دەكات. لە راستیدا ئەمریكا وەكوو هێزێكی هاوتا و وەكوو ئەو هێزانەی كەلە ناوچە پێوەندیی لەگەڵیان هەیە، لەگەڵ ئەو هێزە سیاسییە بچووكانەی كە دژ بە دەوڵەتەكانی ناوچەن، لانیكەمەكەی ئەوەیە كە چ بە راستەوخۆ و چ لە ئاستی سیاسەتی ناوچەییدا پشتیان ناگرێ. ئەوەش كە ئێستا بڵێین كە ئاخۆ لە پشتی پەردەوە شتێكی وا لە گۆڕێ دایە، هێشتا بەڵگە و هۆیەكی ئەوتۆ لەبەر دەستدا نیە، لەلایەكی دیكەشەوە سیاسەتی پەكەكە لە توركیە سیاسەتێكی دژە ئەمپریالیستی و لە جۆری چەپی ئینقلابی دژ بە ئەمریكایی بووە، جۆری روانینی پەژاكیش بۆیە ئەیلكێنن بە پەكەكەوە، هەر لەو شێوە روانینەوە سەرچاوە دەگرێ، چونكە شێوە روانینی پەژاكیش جۆرێك لە گوتاری رەهایی بەخشی چەپی تیایە و دژە ئەمریكاییە. بەڵام ئەمریكا لەلایەك خۆی بەرپرسی پاراستنی عێراقە و هێشتا كێشەی شەڕ و سەقامگیریی ئاشتیی هەیە، ئەگەر ئێستا بێت و هەڵوێستێك بەرامبەر بە ئێران بگرێتە بەر تەنیا دەتوانێ بێژێ من دژی ئێرانم، یان دەبێ شەڕی لەگەڵدا بكات و بەرەنگاری بێتەوە. هەندێك لە شارەزایان رایان وایە كە ئێران بە جۆرێك بۆ هاتنە كایەی شەڕێك یان دژایەتییەكی تۆخ لەگەڵ ئەمریكا لە ناوچە هاتۆتە ناو خاكی هەرێمی كوردستانەوە، ئەمریكاش ئەمە بە پێشیلكردنی سەروەریی خاكی عێراق لە قەڵەم دەدات چونكە دیفاع لە یەكپارچەیی خاكی عێراق دەكات، بۆیە یان دەبێ شەڕی لەگەڵ بكات یان تەنیا لە رێگای دیپلۆماسییەوە هەڵوێست بگرێ. بۆیە لە تازەترین لێدواندا باڵوێزی ئەمریكاش لە بەغدا ئەو هێرشانەی مەحكوم و داوای لە ئێران كردووە تۆپبارانەكە راوەستێنێ، جیا لەمەش من پێم وایە نایهەوێ كێشەیەكی تر بۆ خۆی ساز بكات، یان نایهەوێت لە ئاستی نێودەوڵەتیدا پوانێك بدات بە ئێران.
كوردپا: لایەنێك كە پێوەندیەكی ناڕاستەوخۆی بەم مەسەلەوە هەیە، هەڵوێستی كۆمەڵگای مەدەنی و چالاكانی مافی مرۆڤ و رۆژنامەنووسانە، تۆ پێت وایە ئەركی ئەم توێژەی كۆمەڵگا لەم بارەوە چییە؟ یان ئاخۆ ئێستاش وەكوو ساڵانی شەڕ لە كوردستانی ئێران گرفت لەبەردەم رۆژنامەنووسان و مەسەلەی هەواڵدەریی و گواستنەوەی زانیاری هەیە یان ئاڵۆگۆرشی بەسەردا هاتووە؟
ش. شێخی: ئەركی چالاكی مەدەنی و مافی مرۆڤ و رۆژنامەنووس ئەركی دیارە، واتە ئەركیان دژە شەڕە، یان ئێمە وەكوو چالاكی مافی مرۆڤ یەكەم و دوایین روانگەمان دژایەتیە لەگەڵ شەڕ، چونكە بەرەنجامی شەڕ كوشتنی ئینسانی بەدواوەیە، چونكە مافی ژیان كە سەرەكی و بنەڕەتی ترین مافی مرۆڤە لە شەڕدا پێشێل دەكرێ. ئێستا ئەگەر لە هەر لایەنێك بكوژرێ چ پەژاك بێت، چ پاسدار و چ خەڵكی مەدەنی یان ئەوانەی كە ئاوارە و ئەوانەش كە گوللەیان بەردەكەوێ لە روانگەی چالاكی مافی مرۆڤەوە هیچ جیاوازییەكیان نیە، هەمووی هەر ئێنسانە كە مافی پێشێل دەكرێ بۆیە دژ بە شەڕن. جیا لەمەش ئەو هێرش و دەستدرێژیەی كۆماری ئیسلامی بۆ سەر خاكی وڵاتێكی تر كە هەمان عێراقە لە روانگەی چالاكی مەدەنی و مافی مرۆڤەوە مەحكوومە. بەڵام ئەوەی كە ئاخۆ گرفتێك لەبەردەم چالاكییەكانی ئەم توێژانەدا هەیە یان نا، بەڵی هەیە، چونكە ئێمە رێكخراوێكی بەربڵاو و چالاك و ناوەندێكی گەورە و بیلایەنی هەواڵدەریی بە نفووزمان نیە كە ئەو هەوڵانە وەك خۆی لە ئاستی دنیادا بڵاو بكاتەوە. بۆیە هەمیشە هەواڵی رووداوەكانی كوردستان ئەكەونە پەراوێزی هەواڵەكانی دنیاوە و پشت گوێ دەخرێن. نموونەی بەرچاویش هەر ئەم رووداوی تۆپباران و هێرشی كۆماری ئیسلامیەیە كە ئێستا ئێمە باسی لێوە دەكەین، سووژەیەكی زۆر گرینگ و باشە بۆ بیروڕای گشتی، بەڵام بەداخەوە دەنگدانەوەیەكی ئەوتۆی لە دونیادا نەبوو. لەلایەك ئێمە خۆمان ئەو توانا و وزەیەمان نیە كە هەواڵ و رووداوەكانی پێوەندیدار بە كوردستان بڵاو بكەینەوە. مەسەلەیەكی تر كێشەی نێوان ماڵپەڕ و سایتەكان و هەواڵنێر و رۆژنامەنووسانە كە هەركامەیان بیروڕای جیاوازی خۆیان هەیە و لەبەر ئەوەی كە تۆمەتی لایەنگری لە لایەنە سیاسییەكان یان حكوومەتی ئێرانیان نەدرێتە پاڵ هەم رۆژنامەنووسانی ناوخۆ و هەم ماڵپەڕ و ناوەندەكانی هەواڵ لەو هەواڵانە خۆیان بواردووە و ئەوانەی دەروەی وڵاتیش هەر بەم چەشنەیە كە ئەمە كێشەیەكی زۆر گەورەیە كە كار و چالاكیی چالاكانی مەدەنی و رۆژنامەنووسانی بەرتەسك كردۆتەوە. چونكە ئەوان نایانهەوەێ بێنە ناو ئەم كێشەوە چونكە ئەگەر بێنە ناو ئەم كێشەوە ئەبێت یان پشتی پەژاك بگرن، یان پشتی سپای پاسداران بگرن. لەلایەك پەژاك وەكوو هێزێك ناسراوە كە دژ بە ئێران و سەروەریی نەتەوەییە، یان بیروڕای گشتی كە سەرچاوەیەكیان نیە بۆ ناسینی پەژاك هەمان ئەو روانگانەی كۆماری ئیسلامی دەبنە رۆژەڤ. لەو لاشەوە ناتوانن پشتیوانی لە سپای پاسداران بكەن، چونكە سپاش وەكوو رێكخراو و هێزیكی تیرۆریستی ناسراوە و ئێستا خۆی بۆتە دژی خەڵكی ئێران، سپا هەمان ئەو سپایە كە بەدژی خەڵك جینایەت دەكات و لەناو زیندانەكان دەستدرێژی دەكاتە سەر خەڵك. لەباری ئابووری و سیاسییەوە دەستی بەسەر ئابووریی وڵاتدا گرتووە و هەموو ناوەندەكانی داهات لە نەوتەوە بگرە هەتا موخابرات وەكوو ئوكتاپووسێك دەستی بەرەسدا گرتووە، پشتگیری لە سپاش بۆ ئەوان بە خراپ دەشكێتەوە و بە داخەوە ئەوانیش لەبەر پاراستنی گیانی خۆیان هەوڵ دەدەن ئەو هەواڵانە بڵاو نەكەنەوە و ئەمانە بەشێكن لەو بەربەستانەی كە رووبەڕووی چالاكانی مافی مرۆڤ و رۆژنامەنووسان دەبنەوە.
