چالاكێكی سینفی كوردستان: كتێبە دەرسییەكان توانایی پەروەردەكردنی قوتابیانیان نەماوە
15:13 - 10 رەشەمه 2714
بەپێی بڕیاری هەیئەت مودیرەی كانوونی سینفی مامۆستایان، رۆژی یەكشەممە رێكەوتی ١٠ رەشەمە خۆپیشاندانی سەرانسەریی مامۆستایان لەئێران بەڕێوە دەچێت.
مامۆستایانی ئێران سەبارەت بە دۆخی نالەبار و خراپی پەروەردە و بارهێنان و نەبوونی دادپەروەریی كۆمەڵایەتی لە ژیانی رۆژانەیاندا ناڕازین و خوازیاری ئەوە كە دەوڵەتی حەسەن روحانی ئاوڕ لە توێژی مامۆستایان بداتەوە.
بانگەوازی كانوونی سینفی لەگەڵ پێشوازیی گەرمی مامۆستایانی كوردستان و ئێران بەرەوڕوو بۆتەوە و لەو پێوەندییەشدا كانوونی سنفیی مامۆستایانی ئێران لەبەیانیەیەكدا پشتیوانیی لە مانگرتنی مامۆستایان كردووە.
ئاژانسی هەواڵدەریی كوردپا بەمەبەستی تیشك خستنە سەر لایەنە جۆراوجۆرەكانی كێشەی مامۆستایان و بڵاوكردنەوەی راوبۆچوونی جیاواز، وتووێژێكی لەگەڵ چالاكێكی سینفیی مامۆستایان ئەنجام داوە.
حەسەن ساڵح‌زادە یەكێك لە مامۆستایانی قوتابخانەكانی سەقز و ئەندامی سەندیكای سینفیی مامۆستایانی كوردستانی ئێران بووە و لەمەڕ پرسی پێوەندیدارەكان بە بارودۆخی ژیان و داهاتووی مامۆستان وڵامی پرسیارەكانی هەواڵنێری كوردپای داوەتەوە.
كوردپا: ئێوە وەكوو چالاكێكی سینفی، كێشە و ئاستەنگەكانی مامۆستایان لە كوردستان و ئێران لە چیدا دەبینن؟
حەسەن ساڵح زادە: ویست و داخوازی مامۆستایان شتێكی تازە نییە و میژووی چالاكیی مامۆستایان بەمەبەستی وەدیهاتنی ئامانجەكانن بۆ دوو دەیە لەمەوبەر دەگەڕێتەوە، لە خولی دووهەمی هەڵبژاردنەكانی محەمەد خاتەمیدا بناخەی ناوەندە سینفیەكان دانرا و بۆ یەكەمین جار ئەو ناوەندە سینفیانە دەیانەویست خۆیان دەربخەن. هەر چەندە لەو سەردەمەدا رەوتی دامەزراوەكانی مامۆستایان كەند و لەندی زۆری بە خۆیەوە بینی، بەڵام كێشەكانیان لەلایەن دەسەڵاتدارانەوە سەرەڕای ئەوەی كەم نەبووە بەڵكوو رووی لەزیاد بوونیش كرد. لە سەرەكیترین داواكاری ئەو توێژە دەتوانین ئاماژە بە بوونی دامەزراوەیەكی سەربەخۆ، دانانی یاسایەكی شیاو بۆ مووچە، لابردنی هەڵاواردن، هەموار كردنەوەی یاسایی دانانی بەڕێوەبەرەكان، لابردنی كەش و هەوای ئەمنیەتی لە ناوەندە فێركارییەكان و دانی مووچەی تایبەت بۆ كاری زیادە و پاراستنی كەرامەت و كەسایەتی مامۆستایان بكەین. هەروەها بەپێی جیاكردنەوەی بیاڤە فەرهەنگییەكان لەناوچە جیاجیاكانی ئێران بەتایبەت كوردستان هێندێ ویستی دیكە وەكوو لە بەر چاو كردنی فرە فەرهەنگی و نەتەوەیی بەر چاو دەكەون.
كوردپا: دوابەدوای بانگەوازی مانگرتنی گشتیی مامۆستایان، ژمارەیەک لە دامەزراوە و رێكخراوەكانی سەر بە مامۆستایان بە بڵاو كردنەوەی نامە و بەیاننامە راوبۆچوونی خۆیان لەسەر ئەو خۆپیشاندانە دەربڕیوە، بەڕای ئێوە كام دامەزراوەی سینفی لەئێران نوێنەرایەتی راستەقینەی مامۆستایانی لەئەستۆیە؟
![\"24999.jpg\"](\"{imagepath}/24999.jpg\")
ئەو بزووتنەوە خۆرسكانەی مامۆستایان باس لەو كێشە كەڵكە بوانەی سەردەمانی پێشووتر دەكەن و مامۆستایان رۆژانە بە چاوی خۆیان دەبینن كە مافەكانیان پێشێڵ دەكرێ و لە بچووكترین دەرفەت بەمەبەستی دەربڕینی داواكاری و ناڕەزایەتیەكانیان كەڵك وەردەگرن. بانگەواز و دەنگی حەقخوازانەی مامۆستایان لە خۆپیشاندانە گشتییەكانی بەفرانبار و رێبەندانی ئەمساڵ كە تێیدا لە نامەیەكی ئێعترازیدا باس لە كێشە و نەهامەتییەكانی مامۆستایان كرابوو، کە سەرجەم ئەو كێشانەش گەیەنرابوونە دەست سەركۆماری ئێران هەر بۆیە برینی مامۆستایان بە رادەیەك قووڵە كە بە بچووكترین ئاماژە سەر هەڵدەداتەوە، بەڵام وێدەچێت ناڕەزایەتی یەك حەفتە لەمەوبەری مامۆستایان هاودەنگی و رێكخستنی زیاتر تێدا بەدی دەكرا.
كوردپا: باوەڕتان بە كێشەی هاوبەش و لەمپەرەكان لەنێوان مامۆستایانی كوردستان و مامۆستایانی ئێران هەیە؟ هەڵسەنگاندنی ئێوە چیە؟
حەسەن ساڵح‌زادە: بێگومان مامۆستایان بێجگە لەو كێشانەی باسمان كرد، كۆمەڵێك داواكاریی دیكەشیان هەیە كە بەشێك لەو داواكارییانە لە بەیاننامەی ئەنجومەنی سینفی مامۆستایانی كوردستانی ئێراندا گونجێندرابوو، مافی خوێندن بە زمانی زگماكی، پێداچوونەوە لە كتێبە دەرسییەكان بەتایبیت لە بواری زانستی كۆمەڵایەتی و كتێبە دینییەكان، پێكهێنانی ئاڵوگۆڕ لە دانانی بەڕێوەبەرەكان و كۆتایی هێنان بە كەشی ئەمنیەتی و كەڵك وەرگرتن لە مافی \" نەواری مەرزی\" لەشارە كوردنشینەكان لەو داواكاریانەن كە مامۆستایان لەسەری پێداگرن، پێویستە ئاماژە بەوەش بكەین كە بەشێك لە مامۆستایان كەوتوونەتە بەر رەق و تووڕەیی ناوەندە ئەمنیەتیەكان. دوو چالاكی سەندیكایی شارستانی سەقز بەناوەكانی سلێمان عەبدی و تاهیر قادرزادە كە لەلایەن ئیدارەی ئەماكینەوە سووكایەتیان پێكراوە هەتا لەو رێگەیەوە بتوانن جێگە و پێگەیان لەكوردستاندا لێژ بكەن.
كوردپا: پێوەندیی و هاوئاهەنگی لەنێوان مامۆستایان و كرێكاران لە كوردستان لە چ ئاستێك دایە؟ لە چ بوارێكدا كێشەیان هەیە؟
حەسەن ساڵح‌زادە: بەربڵاوی ئەو دوو توێژ و چینە لەلایەک و لەلایەكی دیكەوە ئاستی خەسار بەركەوتنیان لە بیاڤە كۆمەڵایەتی، سیاسی و ئابوورییەكان، ئیمكانی ئۆگری و راكێشرانیان بۆ لای ئامانجە هاوبەشەكان بەهێزتر دەكات. لەلایەكی دیكەشەوە ئەرك و چوارچێوەی چالاكیی كردن، ئەو دوو چینە لە یەكتر جیا دەكاتەوە بەشێكی بەرچاو لە ئەركی كرێكاران خزمەتگوزاری و یان كار كردن لە كارگە و ناوەندە پیشەییەكان دایە و زیاتر ئەركەكەیان مادییە، بەڵام مامۆستایان هەوڵەكانیان لە سەر بنەمای گواستنەوەی زانیاری لە ناوەندە فێركاریەكانە و بایەخی مەعنووی كارەكەیان زۆر زیاترە. هەر بۆیە بەپێی ئەو جیاوازیانە كرێكاران و مامۆستایان زۆر بە ئەستەم دەتوانن لە دەوری بازنەیەكدا كۆ ببنەوە، بەڵام لە بیرمان نەچێ بە حوكمی ئەوەی نێژووی سەندیكا كرێكارییەكان و هەروەها خەباتی ئەو چینە زۆر دوور و درێژە مامۆستایان هەمیشە وەكوو ئێلهامدەر سەیری كرێكاران دەكەن.
كوردپا: هەڵوێستی سیاسیی مامۆستایانی كوردستان لەپێوەندیی لەگەڵ دەوڵەتی تەدبیر و ئومید بە جۆرێك لە جۆرەكان بە نەرمی نواندن و بەشداری لێك دەدرێتەوە، ئێوە لەگەڵ ئەو روانگەیە رێفورمخوازانەیە هاوڕان؟
حەسەن ساڵح زادە: من بۆ خۆم ئەندامی دەستەی دامەزرێنەرانی یەكێك لە ئەنجومەنە سینفییەكانی ئوستانی كوردستان بووم. ئەوەی لە ماوەی چالاكە سینفییەكانی مامۆستایانی كوردستاندا بە گرینگ زانراوە و لەرێگەی ئەساسنامە و بەرنامەكانی نێوخۆوە بە بەردەوامی جەختی لەسەر كراوەتەوە، پاراستنی سەربەخۆیی و دوورە پەرێز كردن لە سیاسەت كردنە تەنانەت لە هێندێ لە ئەساسنامەكاندا رێگەبە فەرمانبەرەكان نادات كە ببنە ئەندامی دامەزراوە سینفەكانی دیكە، ئەوە بە واتایە دێت كە چالاكانی سینفی بە ریز لەگەڵ دەوڵەت و دواتر ئیدارەكانی سەربە وەزارەتی پەروەدە بەرەوڕوون كە دەرخەری دۆخی نالەباری ئێستا كۆمەڵگەی مامۆستایانە. بەپێی ئەوەی وترا هیچ هزرمەندانە و لۆژیكی نیە كە بیر و هزری خۆمان ئاوێتەی سیاسەتی دەوڵەت بكەین و لەروانگەی ئەو دەزگا سیاسییەوە بڕوانینە پرسی مامۆستایان كە بۆ خۆی هۆكاری سەرهەڵدانی ئەو كێشە و ئاستەنگانەیە. ئەو مامۆستایانەی كە ئەمڕۆكە دڵیان بە دروشمی \" تدبیر و امید\" خۆش كردووە لە راستیدا دەتوانین بڵێین كە هیچ ئەزموونێكی سەندیكایان نیە و ئەو تەیفە لەو باوەڕەدان كە هەڵوێستەكانی دەوڵەتی یازدەیەم لە دەوڵەتەكانی پێشوو باشترە و پشت بەستن بەو خاڵە بۆ چالاكی ئەنجامدان لە سەندیكاكاندا زۆر لاوازە. چالاكانی سینفی مامۆستایان لەكوردستان سەرەڕای لەمپەڕی ئەمنیەتی زۆر جاریش لەگەڵ سیاسەتە هەڵەكانی پەروەردەیی- فێركاریی بەرەوڕوو دەبنەوە و ئەمەش لەحاڵێكدایە كە قوتابیانی دەوڵەتی تەدبیر و ئومید بە هیوای بەدەست هێنانی دەرەجەیەكی باش بە بێدەنگی دانیشتوون و مێژووی دەسەڵاتداریەتی كۆماری ئیسلامیی ئەوەمان پێ دەڵێ كە هیچ كات ئامادە نابێ بۆ خۆی ئازادیمان پێشكەش بكات.
كوردپا: بژیوی، نیگەرانی سەرەكیی مامۆستایان لەچەند ساڵی رابردوودا بووە ڕای ئێوە لەسەر مووچە و خزمەتگوزارییەكانی مامۆستایان لە شار و ئاواییەكانی كوردستان چیە؟
حەسەن ساڵح زادە: دەسەڵات و دەست و پێوەندییەكانی لە هەوڵی ئەوەدان كە دەنگی حەقخوازانەی مامۆستایان تەنیا لە كێشەی بژێوی ژیاندا چڕ بكەنەوە و بە بەردەوامی هەڵیان داوە كە ویستەكانی ئەو توێژە بە چێچەوانە باس بكەن بۆ وێنە پێدانی پەتەی كارمەندی، دابەش كردنی كەلوپەل و گەورەكردنەوەی زیاد كردنی مووچەی مامۆستایان لە راگەیەنەكان لەو خاڵانەن كە حكوومەت بۆ بەلاڕێدا بردنی راستیەیكان گرتوویەتە بەر.
لە كۆمەڵگەیەكدا كە سوپا و ئەندامانی بەسیج لە خۆشگوزەرانیدان و فەرمانبەرانی دیكەش ژیانێكی مامناوەندیان هەیە بۆ چی نابی مامۆستایانیش ئەو مافەیان هەبێ و ئێستا بیجگە بە كێشەكانی بژیوی ژیانی مامۆستایان، هێندێ كێشەی دیكەی وەكوو دۆخی نالەباری بیمە، بێ ئیمكاناتی مامۆستایان، نەبوونی بانكێكی تایبەت بە مامۆستایان، بوونی كەسانی نەشیاو لە پۆستە بەڕێوەبەرییەكان لەو خاڵانەی دیكەن كە بۆتە پرۆشی سەرەكیی مامۆستایان و ئەو كێشانەش كاریگەریی لەسەر قوتابیان و پەروەردە داناوە.
كوردپا: پرسی \" حق‌التدریسی\" بە كوێ گەیشت و ئایا كێشەی مامۆستایان لەو پێوەندییەدا هەر لەجێگەی خۆیەتی؟
حەسەن ساڵح زادە: بارودۆخی یاسایی مامۆستایانی \" حق‌التدریسی \" لە هەر بوارێكەوە بە بەراورد لەگەڵ مامۆستایانی دیكە خرابترە ئەگەرچی بەشێ لەو كەسانە لەرێگەی بەرتیل و دۆستایەتییەوە لە پەروەردە و بارهێنان دامەزراون، بەڵام ئەو رەوتە زۆر بە لاوازی دەچێتە پێش و بۆ زۆربەی كەسیش كێشەی رووحی و رەوانی دروست دەكات. هێندێ پەرۆشی دیكەی وەكوو خانەنشینی، بیمەی دەرمانی، پاداش و جێژنانە و ناڕوونی داهاتوو لەو خاڵانەن كە نیگەرانییەكانی مامۆستایانی \" حق‌التدریسی \" زیاد كردووە. هەر بۆیە ئەم گرووپە لە مامۆستایانە زۆر جار بە شێوەی خۆرسك و بەمەبەستی وەدیهاتنی ویست و داخوازییەكانیان دەستیان داوە ئێعتراز و ئەگەریش مامۆستایان لەئاستی ئێران خۆپیشاندانێكیان رێكخستبێ ئەوە كوردەكان هەمیشە لە خەتی پێشەوە بوون.
كوردپا: مامۆستایان لەلایەن قوتابیانەوە لەگەڵ چ كێشە و ئاستەنگێك رووبەڕوو دەبنەوە؟ مەبەست ئەو هەڵسوكەوت و رووبەڕووبنەوانەی كە لەنێوان مامۆستایان و قوتابیان روو دەدات و لەراگەیەنەكان بڵاو دەبێتەوە؟
حەسەن ساڵح زادە: مامۆستایان بە بەردەوامی بە نیسبەت ناوەڕۆكی كتێبە دەرسییەكان بەتایبەت لە بازنەی زانستی مرۆییدا ناڕازی بوون. ئەو ان لەوە باوەڕەدان كە ناوەرشۆكی دەرسەكانی ئەمڕۆ توانایی پەروەردە و بارهێنانی قوتابیانی ئەو سەردەمە و گەورەكانی كۆمەڵگەی داهاتووی نیە و هەر بۆیە كاتێك كە قوتابییەكان بەو فلتێرەدا تێپەڕ دەبن بە دڵنیایەوە بۆ ئەو ان رەزایەت بەخش نیە و هیچ گەشەسەندنێك بە خۆیانەوە نابینن و ۆر جاریش بیستوومانە كە قوتابییەكان سووكایەتیان بە مامۆستا كردووە و داویانەتە بەر لێدان و كوتان. بۆ وێنە چەند مانگ لەمەوبەر لە ئوستانی لورستان مامۆستایەكی فیزیك لەلایەن قوتابییەكەوە لە پۆلەكانی وانە وتنەوەدا كوژرا و چێچەوانەی ئەو رووداوەش رووی داوە و كەم نین ئەو قوتابیانەی كە لەلایەن مامۆستاكەناەوە كەم ئەندام كراون و ئەوەش دەرخەری ئەو راستییە كە كۆمەڵكی پەروەردەیی ئێمە لێوانلێوە لە توندوتیژی. لێرەدا وەزارەتی پەروەردە و بارهێنان هۆكاری سەرەكیی دروست بوونی ئەو كێشانەیە. كۆماری ئیسلامی لە تەنیشت پەروەردەی پەرەستار، ئەندازیار، مامۆستا و پزیشك پێویستیشی بە پەروەردەی تیرۆریست، جەلاد، سیخور و هێزی سەركوتكەر هەیە.
حكوومەت لە كاتی پێویستدا دەوتوانێ پزیشك و یان راهێنەری تۆپی پێ لە وڵاتانی دیكەوە بهێنێت بەڵام ئەو هێزانەی كە لە راستای پاراستنی نیزامدا دامەزراون و كەسایەتیەیكان لێ ئەستێندراوەتەوە تەنیا و تەنیا لە دەزگا فێركاریەیكانی ئێراندا بەدیی دەكرن. سیستەمی فێركارێكی حكووومەتێك كە دەزگا قەزاییەكەی مامۆستان و هاووڵاتیانی دیكە تەنیا بە هۆی خاوەن زانیاریی و بیر و باوەڕە جیاوازەكان سزایان( بێبەش، گرتن و زیندانی و تەنانەت كوشتن) دەدات لەوە باشتر كار و كردەوەكانی وڵامدەر نابێت.
ئا: دیاكۆ كوردستانی
مامۆستایانی ئێران سەبارەت بە دۆخی نالەبار و خراپی پەروەردە و بارهێنان و نەبوونی دادپەروەریی كۆمەڵایەتی لە ژیانی رۆژانەیاندا ناڕازین و خوازیاری ئەوە كە دەوڵەتی حەسەن روحانی ئاوڕ لە توێژی مامۆستایان بداتەوە.
بانگەوازی كانوونی سینفی لەگەڵ پێشوازیی گەرمی مامۆستایانی كوردستان و ئێران بەرەوڕوو بۆتەوە و لەو پێوەندییەشدا كانوونی سنفیی مامۆستایانی ئێران لەبەیانیەیەكدا پشتیوانیی لە مانگرتنی مامۆستایان كردووە.
ئاژانسی هەواڵدەریی كوردپا بەمەبەستی تیشك خستنە سەر لایەنە جۆراوجۆرەكانی كێشەی مامۆستایان و بڵاوكردنەوەی راوبۆچوونی جیاواز، وتووێژێكی لەگەڵ چالاكێكی سینفیی مامۆستایان ئەنجام داوە.
حەسەن ساڵح‌زادە یەكێك لە مامۆستایانی قوتابخانەكانی سەقز و ئەندامی سەندیكای سینفیی مامۆستایانی كوردستانی ئێران بووە و لەمەڕ پرسی پێوەندیدارەكان بە بارودۆخی ژیان و داهاتووی مامۆستان وڵامی پرسیارەكانی هەواڵنێری كوردپای داوەتەوە.
كوردپا: ئێوە وەكوو چالاكێكی سینفی، كێشە و ئاستەنگەكانی مامۆستایان لە كوردستان و ئێران لە چیدا دەبینن؟
حەسەن ساڵح زادە: ویست و داخوازی مامۆستایان شتێكی تازە نییە و میژووی چالاكیی مامۆستایان بەمەبەستی وەدیهاتنی ئامانجەكانن بۆ دوو دەیە لەمەوبەر دەگەڕێتەوە، لە خولی دووهەمی هەڵبژاردنەكانی محەمەد خاتەمیدا بناخەی ناوەندە سینفیەكان دانرا و بۆ یەكەمین جار ئەو ناوەندە سینفیانە دەیانەویست خۆیان دەربخەن. هەر چەندە لەو سەردەمەدا رەوتی دامەزراوەكانی مامۆستایان كەند و لەندی زۆری بە خۆیەوە بینی، بەڵام كێشەكانیان لەلایەن دەسەڵاتدارانەوە سەرەڕای ئەوەی كەم نەبووە بەڵكوو رووی لەزیاد بوونیش كرد. لە سەرەكیترین داواكاری ئەو توێژە دەتوانین ئاماژە بە بوونی دامەزراوەیەكی سەربەخۆ، دانانی یاسایەكی شیاو بۆ مووچە، لابردنی هەڵاواردن، هەموار كردنەوەی یاسایی دانانی بەڕێوەبەرەكان، لابردنی كەش و هەوای ئەمنیەتی لە ناوەندە فێركارییەكان و دانی مووچەی تایبەت بۆ كاری زیادە و پاراستنی كەرامەت و كەسایەتی مامۆستایان بكەین. هەروەها بەپێی جیاكردنەوەی بیاڤە فەرهەنگییەكان لەناوچە جیاجیاكانی ئێران بەتایبەت كوردستان هێندێ ویستی دیكە وەكوو لە بەر چاو كردنی فرە فەرهەنگی و نەتەوەیی بەر چاو دەكەون.
كوردپا: دوابەدوای بانگەوازی مانگرتنی گشتیی مامۆستایان، ژمارەیەک لە دامەزراوە و رێكخراوەكانی سەر بە مامۆستایان بە بڵاو كردنەوەی نامە و بەیاننامە راوبۆچوونی خۆیان لەسەر ئەو خۆپیشاندانە دەربڕیوە، بەڕای ئێوە كام دامەزراوەی سینفی لەئێران نوێنەرایەتی راستەقینەی مامۆستایانی لەئەستۆیە؟
حەسەن ساڵح‌زادە: دامەزراوە یان ناوەندێكی گشتگیر لە گۆڕەپانەكەدا نییە
حەسەن ساڵح‌زادە: بەداخەوە ئەمڕۆكە دامەزراوە یان ناوەندێكی گشتگیر لە گۆڕەپانەكەدا نییە. لەراستیدا یەكیەتییەكەی یەكدەست لە گۆڕێدا نیە كە بتوانێ سەرجەم مامۆستایان لەدەوری خۆی كۆبكاتەوە بەڵام مامۆستایانیش هەتا ئێستا لە سەر داواكارییەكانی خۆیان پێداگر بوونە بە سەرهەڵدانی دەوڵەتی نۆیەم و دروشمی فریودەرانەی مێهر و دادپەروەریی، سەكوتكردنی ناوەندە مەدەنیی و سەندیكا فەرهەنگییەكان گەیشتە تڕۆپكی خۆی و سەرجەم نوێنەرایەتی و ئۆفیسی ئەنجومەنەكان لەئێران داخران و دەزگای قەزایی زۆربەی بەڕێوەبەرەكانی لەسەر كار لادا و سزای بۆ بڕینەوە.ئەو بزووتنەوە خۆرسكانەی مامۆستایان باس لەو كێشە كەڵكە بوانەی سەردەمانی پێشووتر دەكەن و مامۆستایان رۆژانە بە چاوی خۆیان دەبینن كە مافەكانیان پێشێڵ دەكرێ و لە بچووكترین دەرفەت بەمەبەستی دەربڕینی داواكاری و ناڕەزایەتیەكانیان كەڵك وەردەگرن. بانگەواز و دەنگی حەقخوازانەی مامۆستایان لە خۆپیشاندانە گشتییەكانی بەفرانبار و رێبەندانی ئەمساڵ كە تێیدا لە نامەیەكی ئێعترازیدا باس لە كێشە و نەهامەتییەكانی مامۆستایان كرابوو، کە سەرجەم ئەو كێشانەش گەیەنرابوونە دەست سەركۆماری ئێران هەر بۆیە برینی مامۆستایان بە رادەیەك قووڵە كە بە بچووكترین ئاماژە سەر هەڵدەداتەوە، بەڵام وێدەچێت ناڕەزایەتی یەك حەفتە لەمەوبەری مامۆستایان هاودەنگی و رێكخستنی زیاتر تێدا بەدی دەكرا.
كوردپا: باوەڕتان بە كێشەی هاوبەش و لەمپەرەكان لەنێوان مامۆستایانی كوردستان و مامۆستایانی ئێران هەیە؟ هەڵسەنگاندنی ئێوە چیە؟
حەسەن ساڵح‌زادە: بێگومان مامۆستایان بێجگە لەو كێشانەی باسمان كرد، كۆمەڵێك داواكاریی دیكەشیان هەیە كە بەشێك لەو داواكارییانە لە بەیاننامەی ئەنجومەنی سینفی مامۆستایانی كوردستانی ئێراندا گونجێندرابوو، مافی خوێندن بە زمانی زگماكی، پێداچوونەوە لە كتێبە دەرسییەكان بەتایبیت لە بواری زانستی كۆمەڵایەتی و كتێبە دینییەكان، پێكهێنانی ئاڵوگۆڕ لە دانانی بەڕێوەبەرەكان و كۆتایی هێنان بە كەشی ئەمنیەتی و كەڵك وەرگرتن لە مافی \" نەواری مەرزی\" لەشارە كوردنشینەكان لەو داواكاریانەن كە مامۆستایان لەسەری پێداگرن، پێویستە ئاماژە بەوەش بكەین كە بەشێك لە مامۆستایان كەوتوونەتە بەر رەق و تووڕەیی ناوەندە ئەمنیەتیەكان. دوو چالاكی سەندیكایی شارستانی سەقز بەناوەكانی سلێمان عەبدی و تاهیر قادرزادە كە لەلایەن ئیدارەی ئەماكینەوە سووكایەتیان پێكراوە هەتا لەو رێگەیەوە بتوانن جێگە و پێگەیان لەكوردستاندا لێژ بكەن.
كوردپا: پێوەندیی و هاوئاهەنگی لەنێوان مامۆستایان و كرێكاران لە كوردستان لە چ ئاستێك دایە؟ لە چ بوارێكدا كێشەیان هەیە؟
حەسەن ساڵح‌زادە: بەربڵاوی ئەو دوو توێژ و چینە لەلایەک و لەلایەكی دیكەوە ئاستی خەسار بەركەوتنیان لە بیاڤە كۆمەڵایەتی، سیاسی و ئابوورییەكان، ئیمكانی ئۆگری و راكێشرانیان بۆ لای ئامانجە هاوبەشەكان بەهێزتر دەكات. لەلایەكی دیكەشەوە ئەرك و چوارچێوەی چالاكیی كردن، ئەو دوو چینە لە یەكتر جیا دەكاتەوە بەشێكی بەرچاو لە ئەركی كرێكاران خزمەتگوزاری و یان كار كردن لە كارگە و ناوەندە پیشەییەكان دایە و زیاتر ئەركەكەیان مادییە، بەڵام مامۆستایان هەوڵەكانیان لە سەر بنەمای گواستنەوەی زانیاری لە ناوەندە فێركاریەكانە و بایەخی مەعنووی كارەكەیان زۆر زیاترە. هەر بۆیە بەپێی ئەو جیاوازیانە كرێكاران و مامۆستایان زۆر بە ئەستەم دەتوانن لە دەوری بازنەیەكدا كۆ ببنەوە، بەڵام لە بیرمان نەچێ بە حوكمی ئەوەی نێژووی سەندیكا كرێكارییەكان و هەروەها خەباتی ئەو چینە زۆر دوور و درێژە مامۆستایان هەمیشە وەكوو ئێلهامدەر سەیری كرێكاران دەكەن.
كوردپا: هەڵوێستی سیاسیی مامۆستایانی كوردستان لەپێوەندیی لەگەڵ دەوڵەتی تەدبیر و ئومید بە جۆرێك لە جۆرەكان بە نەرمی نواندن و بەشداری لێك دەدرێتەوە، ئێوە لەگەڵ ئەو روانگەیە رێفورمخوازانەیە هاوڕان؟
حەسەن ساڵح زادە: من بۆ خۆم ئەندامی دەستەی دامەزرێنەرانی یەكێك لە ئەنجومەنە سینفییەكانی ئوستانی كوردستان بووم. ئەوەی لە ماوەی چالاكە سینفییەكانی مامۆستایانی كوردستاندا بە گرینگ زانراوە و لەرێگەی ئەساسنامە و بەرنامەكانی نێوخۆوە بە بەردەوامی جەختی لەسەر كراوەتەوە، پاراستنی سەربەخۆیی و دوورە پەرێز كردن لە سیاسەت كردنە تەنانەت لە هێندێ لە ئەساسنامەكاندا رێگەبە فەرمانبەرەكان نادات كە ببنە ئەندامی دامەزراوە سینفەكانی دیكە، ئەوە بە واتایە دێت كە چالاكانی سینفی بە ریز لەگەڵ دەوڵەت و دواتر ئیدارەكانی سەربە وەزارەتی پەروەدە بەرەوڕوون كە دەرخەری دۆخی نالەباری ئێستا كۆمەڵگەی مامۆستایانە. بەپێی ئەوەی وترا هیچ هزرمەندانە و لۆژیكی نیە كە بیر و هزری خۆمان ئاوێتەی سیاسەتی دەوڵەت بكەین و لەروانگەی ئەو دەزگا سیاسییەوە بڕوانینە پرسی مامۆستایان كە بۆ خۆی هۆكاری سەرهەڵدانی ئەو كێشە و ئاستەنگانەیە. ئەو مامۆستایانەی كە ئەمڕۆكە دڵیان بە دروشمی \" تدبیر و امید\" خۆش كردووە لە راستیدا دەتوانین بڵێین كە هیچ ئەزموونێكی سەندیكایان نیە و ئەو تەیفە لەو باوەڕەدان كە هەڵوێستەكانی دەوڵەتی یازدەیەم لە دەوڵەتەكانی پێشوو باشترە و پشت بەستن بەو خاڵە بۆ چالاكی ئەنجامدان لە سەندیكاكاندا زۆر لاوازە. چالاكانی سینفی مامۆستایان لەكوردستان سەرەڕای لەمپەڕی ئەمنیەتی زۆر جاریش لەگەڵ سیاسەتە هەڵەكانی پەروەردەیی- فێركاریی بەرەوڕوو دەبنەوە و ئەمەش لەحاڵێكدایە كە قوتابیانی دەوڵەتی تەدبیر و ئومید بە هیوای بەدەست هێنانی دەرەجەیەكی باش بە بێدەنگی دانیشتوون و مێژووی دەسەڵاتداریەتی كۆماری ئیسلامیی ئەوەمان پێ دەڵێ كە هیچ كات ئامادە نابێ بۆ خۆی ئازادیمان پێشكەش بكات.
كوردپا: بژیوی، نیگەرانی سەرەكیی مامۆستایان لەچەند ساڵی رابردوودا بووە ڕای ئێوە لەسەر مووچە و خزمەتگوزارییەكانی مامۆستایان لە شار و ئاواییەكانی كوردستان چیە؟
حەسەن ساڵح زادە: دەسەڵات و دەست و پێوەندییەكانی لە هەوڵی ئەوەدان كە دەنگی حەقخوازانەی مامۆستایان تەنیا لە كێشەی بژێوی ژیاندا چڕ بكەنەوە و بە بەردەوامی هەڵیان داوە كە ویستەكانی ئەو توێژە بە چێچەوانە باس بكەن بۆ وێنە پێدانی پەتەی كارمەندی، دابەش كردنی كەلوپەل و گەورەكردنەوەی زیاد كردنی مووچەی مامۆستایان لە راگەیەنەكان لەو خاڵانەن كە حكوومەت بۆ بەلاڕێدا بردنی راستیەیكان گرتوویەتە بەر.
لە كۆمەڵگەیەكدا كە سوپا و ئەندامانی بەسیج لە خۆشگوزەرانیدان و فەرمانبەرانی دیكەش ژیانێكی مامناوەندیان هەیە بۆ چی نابی مامۆستایانیش ئەو مافەیان هەبێ و ئێستا بیجگە بە كێشەكانی بژیوی ژیانی مامۆستایان، هێندێ كێشەی دیكەی وەكوو دۆخی نالەباری بیمە، بێ ئیمكاناتی مامۆستایان، نەبوونی بانكێكی تایبەت بە مامۆستایان، بوونی كەسانی نەشیاو لە پۆستە بەڕێوەبەرییەكان لەو خاڵانەی دیكەن كە بۆتە پرۆشی سەرەكیی مامۆستایان و ئەو كێشانەش كاریگەریی لەسەر قوتابیان و پەروەردە داناوە.
كوردپا: پرسی \" حق‌التدریسی\" بە كوێ گەیشت و ئایا كێشەی مامۆستایان لەو پێوەندییەدا هەر لەجێگەی خۆیەتی؟
حەسەن ساڵح زادە: بارودۆخی یاسایی مامۆستایانی \" حق‌التدریسی \" لە هەر بوارێكەوە بە بەراورد لەگەڵ مامۆستایانی دیكە خرابترە ئەگەرچی بەشێ لەو كەسانە لەرێگەی بەرتیل و دۆستایەتییەوە لە پەروەردە و بارهێنان دامەزراون، بەڵام ئەو رەوتە زۆر بە لاوازی دەچێتە پێش و بۆ زۆربەی كەسیش كێشەی رووحی و رەوانی دروست دەكات. هێندێ پەرۆشی دیكەی وەكوو خانەنشینی، بیمەی دەرمانی، پاداش و جێژنانە و ناڕوونی داهاتوو لەو خاڵانەن كە نیگەرانییەكانی مامۆستایانی \" حق‌التدریسی \" زیاد كردووە. هەر بۆیە ئەم گرووپە لە مامۆستایانە زۆر جار بە شێوەی خۆرسك و بەمەبەستی وەدیهاتنی ویست و داخوازییەكانیان دەستیان داوە ئێعتراز و ئەگەریش مامۆستایان لەئاستی ئێران خۆپیشاندانێكیان رێكخستبێ ئەوە كوردەكان هەمیشە لە خەتی پێشەوە بوون.
كوردپا: مامۆستایان لەلایەن قوتابیانەوە لەگەڵ چ كێشە و ئاستەنگێك رووبەڕوو دەبنەوە؟ مەبەست ئەو هەڵسوكەوت و رووبەڕووبنەوانەی كە لەنێوان مامۆستایان و قوتابیان روو دەدات و لەراگەیەنەكان بڵاو دەبێتەوە؟
حەسەن ساڵح زادە: مامۆستایان بە بەردەوامی بە نیسبەت ناوەڕۆكی كتێبە دەرسییەكان بەتایبەت لە بازنەی زانستی مرۆییدا ناڕازی بوون. ئەو ان لەوە باوەڕەدان كە ناوەرشۆكی دەرسەكانی ئەمڕۆ توانایی پەروەردە و بارهێنانی قوتابیانی ئەو سەردەمە و گەورەكانی كۆمەڵگەی داهاتووی نیە و هەر بۆیە كاتێك كە قوتابییەكان بەو فلتێرەدا تێپەڕ دەبن بە دڵنیایەوە بۆ ئەو ان رەزایەت بەخش نیە و هیچ گەشەسەندنێك بە خۆیانەوە نابینن و ۆر جاریش بیستوومانە كە قوتابییەكان سووكایەتیان بە مامۆستا كردووە و داویانەتە بەر لێدان و كوتان. بۆ وێنە چەند مانگ لەمەوبەر لە ئوستانی لورستان مامۆستایەكی فیزیك لەلایەن قوتابییەكەوە لە پۆلەكانی وانە وتنەوەدا كوژرا و چێچەوانەی ئەو رووداوەش رووی داوە و كەم نین ئەو قوتابیانەی كە لەلایەن مامۆستاكەناەوە كەم ئەندام كراون و ئەوەش دەرخەری ئەو راستییە كە كۆمەڵكی پەروەردەیی ئێمە لێوانلێوە لە توندوتیژی. لێرەدا وەزارەتی پەروەردە و بارهێنان هۆكاری سەرەكیی دروست بوونی ئەو كێشانەیە. كۆماری ئیسلامی لە تەنیشت پەروەردەی پەرەستار، ئەندازیار، مامۆستا و پزیشك پێویستیشی بە پەروەردەی تیرۆریست، جەلاد، سیخور و هێزی سەركوتكەر هەیە.
حكوومەت لە كاتی پێویستدا دەوتوانێ پزیشك و یان راهێنەری تۆپی پێ لە وڵاتانی دیكەوە بهێنێت بەڵام ئەو هێزانەی كە لە راستای پاراستنی نیزامدا دامەزراون و كەسایەتیەیكان لێ ئەستێندراوەتەوە تەنیا و تەنیا لە دەزگا فێركاریەیكانی ئێراندا بەدیی دەكرن. سیستەمی فێركارێكی حكووومەتێك كە دەزگا قەزاییەكەی مامۆستان و هاووڵاتیانی دیكە تەنیا بە هۆی خاوەن زانیاریی و بیر و باوەڕە جیاوازەكان سزایان( بێبەش، گرتن و زیندانی و تەنانەت كوشتن) دەدات لەوە باشتر كار و كردەوەكانی وڵامدەر نابێت.
ئا: دیاكۆ كوردستانی
