دكتور رەحیم سورخی: خەڵكی ئێران متمانەیەكی ئەوتۆیان بە دەزگای پاوانخوازی ئێران نەماوە
12:12 - 10 رەشەمه 2711
كوردپا: رەحیم سورخی ماموستای زانكۆ لەو باوەڕە دایە، هەڵبژاردن لە واتا پێكهاتەییەكەیدا هیچ مەجالێك بۆ بەشداری ئۆپۆزسیۆن ناهێڵێتەوە. میكانیزمەكانی هەڵبژاردن لە بەڵگەنامە یاساییەكانی دەسەڵاتی سیاسیدا پێشگریمانە كراوە، بۆیە هیچ جێگای قسەی زیادی نامێنێتەوە بەتایبەت بۆ ئەوانەی وا هەوڵ دەدەن لە كوولەكەی سەوزدا بانگی ئازادی هەڵبدەن.
ئاژانسی هەواڵدەریی كوردپا بۆ شرۆڤە كردن و رۆڵی راگەیاندن لە هەڵبژاردنی خولی نۆیەمی مەجلیسی شۆرای ئیسلامیی ئێران، دیمانەیەكی تایبەتیی لەگەڵ دوكتور رەحیم سورخی مامۆستای زانكۆی سەلاحەدین پێكهێناوە.
كوردپا: كاتێك باس لە رەوایی بوون و دێمۆكراسی دێتە گۆڕێ، ئەو پرسیارە لەبیر و هزری مرۆڤدا بیچم دەگرێ كە ئایا دەكرێ لە رێگای هەڵبژاردنەوە دێمۆكراسی دابین بكرێ؟ یان بە واتایەكی دیكە بۆچی هەڵبژاردن بۆ ئەسڵی دێمۆكراسی گرینگە؟
رەحیم سورخی: بەرێوەچوونی هەلبژاردن خۆی بەتەنیا دەربڕی دێمۆكراسی یان رەوابوونی دەسەڵاتی سیاسی نیە، سەدام حوسێن هەڵبژاردنی دەكرد و بەشار ئەسەد، و 30 ساڵە رێژیمی ئێرانیش هەڵبژاردن دەكەن. میكانیزمەكانی هەڵبژاردن و دەستڕاگەیشتنی خەڵك بە دامەزراوە مەدەنییەكان و چاپەمەنیی ئازاد و ئازادیی بێ مەرجی حیزبە سیاسییەكان بە هەموو جۆرە بیرورایەكی جیاوازی سیاسییەوە، ئازادیی خۆ پاڵاوتنی تاكەكان بۆ بەربژارێتی و دەستڕاگەیشتنی ئازادانەیان بە دەزگاكانی راگەیاندن بۆ پڕوپاگەندەی هەڵبژاردن و نەبوونی مەرجی پێشوەختی سیاسی و عەقیدەتی بۆ بەر بژاربوون، رەوابوونی هەڵبژاردنێك دەسەلمێنێ.
بێجگە لەوانەش، هەبوونی یاسایەكی بێ جیاوازیی و هەڵاواردنی رەگەزی، ئایینی و نەتەوەیی لە بڕیار دانی نوێنەرە هەڵبژێردراوەكاندا، رادەی رەوا بوون و دیموكراتی بوونی سیستەمێكی سیاسی دەردەخات. كەواتە گرنگیی هەڵبژاردن بۆ دیێمۆكراسی ئەوەیە كە ئاستی رەوا بوونی سیستەمێكی دێمۆكراتی بە هەڵبژاردنێكی ئازادەوە بەندە.
كوردپا: لە حكوومەتی ئیسلامیی ئێراندا نزیك بە20 هەڵبژاردنی سەرەكیی بەڕێوە چووە و كەسێكی وەكوو رەفسەنجانی ئیدیعای ئەو دەكا كەلە ئێراندا باشترین دێمۆكراسی هەیە و هۆیەكەشی دەگەڕێنێتەوە بۆ ئەو هەڵبژاردنانە و زۆربەی هەرە زۆری ئەو پڕوپاگەندانەش لە رێگای راگەیەنەكانەوە كراوە، راگەیەنەكان وەكوو دەسەڵاتی چوارەم هەتا چەندە توانیویەتی كار لەسەر كۆمەڵگای ئێران بە مەبەستی راكێشانی هاووڵاتیان بۆ سەر سەندووقی دەنگدان بكات؟
رەحیم سورخی: راگەیاندن هەمیشە وانەبووە بتوانێ خەڵك راكێشێ بۆ سەر سەندوقەكانی دەنگدان، چونكە راگەیاندن لە ئێران، ئەوەی كاریگەریی هەبێ دەنگ و رەنگی كۆماری ئیسلامییە، كە ئەویش لە پاوانی وەلی فەقیه دابووە و هەیە و بەردەوام لاگیرانە كاری كردووە. خەڵكی ئێران متمانەیەكی ئەوتۆیان بەم دەزگا پاوانخوازە نەماوە و لە هەڵبژاردنەكانی سەركۆماری لە نێوان \"ناتقی نووری و محەممەدی خاتەمی\"دا سەرەڕای پروپاگەندەی تەلەڤزیۆن و رادیۆ و چاپەمەنیی ئێران، خەڵك دەنگی نایان بە بەربژاری خوازراوی وەلی فەقیهە (ناتقی نوری)دا، لەراستیدا دەنگی نایان بە كۆی سیستەمی سیاسی ئێران دا. دیارە بۆ خەڵكی كوردستان پێشتر ئەم شێوەیەیان لە پێوەندی لەگەڵا هەڵبژاردنی (رەفسەنجانی و ئەحمەدی تەوەكولی)دا تاقی كردبۆوە.
هەڵبژاردن لە واتا پێكهاتەییەكەیدا سیاسییە، بەڵام دواهاتەكەی دەسەڵاتێكی سەركوتكەری ئەمنیەتییە، كەواتە
لە رووی پێكهاتەییەوە هەڵبژاردن دیاردەیەكی سیاسییە و ئەركی هەڵبژاردن بەدەستەوە گرتنی ئاشتیانە و یاسایی دەسەڵاتە لە پێكهاتەی دەسەڵاتدا بۆ ئەوانەی قەبووڵیانە. ئەم قەبوڵ كردنە بە واتای قەبوڵ كردنی گشت پێكهاتەی نیزامی سیاسیی و میكانیزمەكانی هەڵبژاردنە لە چوارچێوەی دەسەڵاتی سەرەڕۆی فەرمانڕەوادا.
چونكە لە لووتكەی ئیستبداد لە ئێراندا ئەم بەشداری كردنە بەواتای تەسلیم كردنی ئیرادەی تاكی دەنگدەرە بە هەڵبژاردنێكی نمایشی و فەرمایشی. سووك كردنی بایەخی دەنگ و بەشداریی سیاسییە. كەواتە لەم هەڵبژاردنەدا تاكی دەنگدەر دۆڕاوە و تاقمە هەلپەرەستەكان و دەسەڵاتی دیكتاتۆری براوەیە. چ وەك ئەوانەی دەنگیان داوە و ئەوانەی نەشیان داوە.
هەڵبژاردن لە واتا پێكهاتەییەكەیدا هیچ مەجالێك بۆ بەشداری ئۆپۆزسیۆن ناهێڵێتەوە. میكانیزمەكانی هەڵبژاردن لە بەڵگەنامە یاساییەكانی دەسەڵاتی سیاسیدا پێشگریمانە كراوە. بۆیە هیچ جێگای قسەی زیادی نامێنێتەوە بۆ هاشمی رەفسەنجانی و ئەوانەی وا هەوڵ دەدەن لە كولەكەی سەوزدا بانگی ئازادی هەڵبدەن.
لەم روانگەیەوە هەڵبژاردن بە واتای ئەوە بووە هەر گرووپ و تاقمێك مادام ئەندامی گرووپەكەی ئەوانی تێدا بووە هەڵبژاردن بە واتای بەشداریی سیاسی بۆ چاكسازیی لێكدراوەتەوە. بەڵام لەگەڵا دەرهاویشتنی گرووپەكەیاندا هەڵبژاردن شتێكی \"شانۆسازیی\"، فەرمایشی بووە. كەواتە دەنگی خەڵك وەك ئامرازێك بۆ بەكارهێنانی دەسەڵاتێكی تەسكی گروپی لە ساختارێكی ئیستبدادیدا بووە. مەسەلە دێمۆكراتیزە كردنی پرۆسەی سیاسی نەبووە.
رەفسەنجانی وا لە دێمۆكراسی حاڵی بووە بۆیە ئەمڕۆ بۆ خۆشی وەزعی وایە، بۆتە قوربانیی ئەو جۆرە دێمۆكراسیەتەی كە\"مادام بۆ خۆمانی تێداین دێمۆكراسی هەیە و ئەگەر ئێمەی تێدا نین، دەبێ شكات بەرینە لای خوا و دێمۆكراسی نیە.\" ئەم لێكدانەوەیە لە دەسەڵات بارودۆخی سیاسیی ئێرانی گەیاندە ئێرە. رەفسەنجانی خۆی ئەندازیاری تیرۆریزمی دەوڵەتی و لادانی نەیارانی سیاسیی سیستەمی وەلایەتی فەقیهی بووە، ئێستا ئەلتافی ئەوان خۆشی گرتۆتەوە.
لەوانەیە وا نوێندرابێ كە هەندێ باڵی تری دەرەوەی هەڵبژاردنەكانی ئێستا ویسبێتیان ئاستی بەشداریی سیاسی بەرفراوان بكەن، ویستبێتیان لە رێی بەشداریی سیاسییەوە پێكهاتە شكێنی بكەن، بەردەوام ئەمەشیان بەناوی (پیروزی مسالمت امیز) ناوبردووە. بەڵام نادیدە گرتنی میكانیزمەكانی بەشداری كردن (نەزارەت شورای نگهبان)، (نەزارەت استصوابی) دەنگدان، وەرگیران (تائید صلاحیت) بۆ چوونە ناو ئەو هەڵبژاردنە لەلایەك و لەلایەكی دیكەشەوە، لەسەرەوە بوونی \"حكم حكومەتی وەلی فەقیه\" و سەپاندنی بەسەر بڕیارەكانی نوێنەراندا ئەم هەوڵە پووچەڵ دەكاتەوە. بۆیە هیچ بیانوویەك بۆ رەوابوونی ئەم دەسەڵاتە نامێتێتەوە.
راگەیاندن ئێستا وا نییە هەر لە سنووری دەسەڵاتی پاوانخوازدا مابێتەوە، سەرچاوەی راگەیاندنی تریش زۆرن بۆ وەرگرتنی زانیارییەكان. خەڵك دەستیان بە زانیارییەكانی دەرەوەی گێڕانەوە لاگیرانەكانی میدیای دەسەڵاتخوازی رێژیمیش رادەگات. خەڵكی ئێران ئاگا و خوێندەوارن و وا بەسانایی فریوی تەبلیغاتەكانی ئەو میدیایە ناخۆن.
كوردپا: لەم چەند ساڵەی دواییدا حیزبە سیاسییەكانی ئۆپۆزیسیۆنی حكوومەتی ئێران توانیویانە دەستیان بە راگەیەنی گشتیی رابگات، راگەیەنی ئۆپۆزیسیۆنی حكوومەتی ئیسلامیی ئێران چەندە توانیویانە خەڵكی لە چوون بۆ سەر سەندووقەكانی دەنگدان پاشگەز بكەنەوە؟
رەحیم سورخی: ململانێكانی كۆمەڵانی خەڵكی ئێران لەگەڵا ئەو دەسەڵاتەدا بەشێكیان مێژوویین، وەك ململانێی نەتەوەكان، بەتایبەتی نەتەوەی كورد و هەندێ حیزب و رێكخراوی سیاسی و رۆشنبیرانی لیبرالی سەرانسەری. هەندێكیشیان پێكهاتەیین، وەك بزووتنەوەی ژنان و بزووتنەوەی خوێندكاران كە لەگەڵا بەرتەسك بوونەوەی مەیدانی چالاكی نواندنیان لە گۆڕەپانی سیاسیی ئێراندا كەلێنی نێوان دەسەڵاتی دیكتاتۆری و ئەو توێژانەی قووڵتر كردۆتەوە. بەتایبەتی بە دەركردنی یاسای كۆنەپەرستانە لە دژی ئازادییە تاكی و كۆمەڵایەتییەكانیان بەرەو روویان بوونەتەوە. كەواتە بەردەوام ناوەندی جۆراوجۆری ناڕەزایەتی لەناو ئێراندا هەبووە. حیزب و رێكخراوی سیاسیی دژی ئەم دەسەڵاتەش نوێنەرایەتیی خەڵكی ناڕازییان كردووە. بەڵام كاریگەریی میدیاكانیان بەستراوەتەوە بە هەلومەرجی سیاسیی جۆراوجۆر و چۆنێتی دەرفەت رەخسان بۆ خەڵك بۆ ناڕەزایەتی نواندن. دیارە راگەیاندنی حیزبە سیاسییەكان جاری وا هەبووە كاریگەریی هەبووە، جاری واش هەبووە ناڕێكی و ناهەماهەنگیی نێوان ئۆپۆزسیۆن بۆتە هۆی ئەوەی میدیا كاریگەریی كەمی هەبێ.
كوردپا: پێت وایە راگەیاندن وەكوو ئامرازیكی كاریگەر چەندە دەتوانێ لە دروست كردنی بیروڕای گشتیدا رۆڵ بگێڕی، بەتایبەت لەو كاتە هەستیارانەی كە چارەنووس سازن و لەسەر بەرژەوەندیی كۆمەڵگا دەور دەبینن؟
رەحیم سورخی: راگەیاندن دەبێ بە شێوەیەكی بابەتیانە و واقعی لە پێویستییەكان و كێشەكانی خەڵك ئاگادرا بێت و زانیارییەكانی خۆی لەو كێشە و پێویستیانەوە وەربگرێ كە خەڵك پێیەوە گیرۆدەن. هەروەها بتوانێ سەرچاوەكان و هۆیەكانی ئەو كێشانە و بەرپرسیارانی نەهامەتییەكانی خەڵك كە دەسەڵاتی ناڕەوای سیاسیی ئێرانە لەقاو بدات و رسوای بكات. ئەمانە پێویستی بە شارەزاییە لە چۆنێتی هەڵبژاردنی رووداو و هەوڵەكان و ئەو بەهایانەی كەلە بژاری رووداوەكان بە هەواڵدا دەوریان هەیە. میدیای حیزبەكان دەبێ زووم بكەنە سەر دوژمنی سەرەكی كە دیكتاتۆریەتە لە ئێران، بۆ ئەوەی بتوانن رای گشتیی خەڵك بەرەوە هەڵویست گرتن بەدژی ئەو نادادپەروەرییە سیاسی و ئابووری و كۆمەڵایەتییانە بەرن كە رێژیم لێیان بەرپرسیارە.
ئاژانسی هەواڵدەریی كوردپا بۆ شرۆڤە كردن و رۆڵی راگەیاندن لە هەڵبژاردنی خولی نۆیەمی مەجلیسی شۆرای ئیسلامیی ئێران، دیمانەیەكی تایبەتیی لەگەڵ دوكتور رەحیم سورخی مامۆستای زانكۆی سەلاحەدین پێكهێناوە.
كوردپا: كاتێك باس لە رەوایی بوون و دێمۆكراسی دێتە گۆڕێ، ئەو پرسیارە لەبیر و هزری مرۆڤدا بیچم دەگرێ كە ئایا دەكرێ لە رێگای هەڵبژاردنەوە دێمۆكراسی دابین بكرێ؟ یان بە واتایەكی دیكە بۆچی هەڵبژاردن بۆ ئەسڵی دێمۆكراسی گرینگە؟
رەحیم سورخی: بەرێوەچوونی هەلبژاردن خۆی بەتەنیا دەربڕی دێمۆكراسی یان رەوابوونی دەسەڵاتی سیاسی نیە، سەدام حوسێن هەڵبژاردنی دەكرد و بەشار ئەسەد، و 30 ساڵە رێژیمی ئێرانیش هەڵبژاردن دەكەن. میكانیزمەكانی هەڵبژاردن و دەستڕاگەیشتنی خەڵك بە دامەزراوە مەدەنییەكان و چاپەمەنیی ئازاد و ئازادیی بێ مەرجی حیزبە سیاسییەكان بە هەموو جۆرە بیرورایەكی جیاوازی سیاسییەوە، ئازادیی خۆ پاڵاوتنی تاكەكان بۆ بەربژارێتی و دەستڕاگەیشتنی ئازادانەیان بە دەزگاكانی راگەیاندن بۆ پڕوپاگەندەی هەڵبژاردن و نەبوونی مەرجی پێشوەختی سیاسی و عەقیدەتی بۆ بەر بژاربوون، رەوابوونی هەڵبژاردنێك دەسەلمێنێ.
بێجگە لەوانەش، هەبوونی یاسایەكی بێ جیاوازیی و هەڵاواردنی رەگەزی، ئایینی و نەتەوەیی لە بڕیار دانی نوێنەرە هەڵبژێردراوەكاندا، رادەی رەوا بوون و دیموكراتی بوونی سیستەمێكی سیاسی دەردەخات. كەواتە گرنگیی هەڵبژاردن بۆ دیێمۆكراسی ئەوەیە كە ئاستی رەوا بوونی سیستەمێكی دێمۆكراتی بە هەڵبژاردنێكی ئازادەوە بەندە.
كوردپا: لە حكوومەتی ئیسلامیی ئێراندا نزیك بە20 هەڵبژاردنی سەرەكیی بەڕێوە چووە و كەسێكی وەكوو رەفسەنجانی ئیدیعای ئەو دەكا كەلە ئێراندا باشترین دێمۆكراسی هەیە و هۆیەكەشی دەگەڕێنێتەوە بۆ ئەو هەڵبژاردنانە و زۆربەی هەرە زۆری ئەو پڕوپاگەندانەش لە رێگای راگەیەنەكانەوە كراوە، راگەیەنەكان وەكوو دەسەڵاتی چوارەم هەتا چەندە توانیویەتی كار لەسەر كۆمەڵگای ئێران بە مەبەستی راكێشانی هاووڵاتیان بۆ سەر سەندووقی دەنگدان بكات؟
رەحیم سورخی: راگەیاندن هەمیشە وانەبووە بتوانێ خەڵك راكێشێ بۆ سەر سەندوقەكانی دەنگدان، چونكە راگەیاندن لە ئێران، ئەوەی كاریگەریی هەبێ دەنگ و رەنگی كۆماری ئیسلامییە، كە ئەویش لە پاوانی وەلی فەقیه دابووە و هەیە و بەردەوام لاگیرانە كاری كردووە. خەڵكی ئێران متمانەیەكی ئەوتۆیان بەم دەزگا پاوانخوازە نەماوە و لە هەڵبژاردنەكانی سەركۆماری لە نێوان \"ناتقی نووری و محەممەدی خاتەمی\"دا سەرەڕای پروپاگەندەی تەلەڤزیۆن و رادیۆ و چاپەمەنیی ئێران، خەڵك دەنگی نایان بە بەربژاری خوازراوی وەلی فەقیهە (ناتقی نوری)دا، لەراستیدا دەنگی نایان بە كۆی سیستەمی سیاسی ئێران دا. دیارە بۆ خەڵكی كوردستان پێشتر ئەم شێوەیەیان لە پێوەندی لەگەڵا هەڵبژاردنی (رەفسەنجانی و ئەحمەدی تەوەكولی)دا تاقی كردبۆوە.
هەڵبژاردن لە واتا پێكهاتەییەكەیدا سیاسییە، بەڵام دواهاتەكەی دەسەڵاتێكی سەركوتكەری ئەمنیەتییە، كەواتە
لە رووی پێكهاتەییەوە هەڵبژاردن دیاردەیەكی سیاسییە و ئەركی هەڵبژاردن بەدەستەوە گرتنی ئاشتیانە و یاسایی دەسەڵاتە لە پێكهاتەی دەسەڵاتدا بۆ ئەوانەی قەبووڵیانە. ئەم قەبوڵ كردنە بە واتای قەبوڵ كردنی گشت پێكهاتەی نیزامی سیاسیی و میكانیزمەكانی هەڵبژاردنە لە چوارچێوەی دەسەڵاتی سەرەڕۆی فەرمانڕەوادا.
چونكە لە لووتكەی ئیستبداد لە ئێراندا ئەم بەشداری كردنە بەواتای تەسلیم كردنی ئیرادەی تاكی دەنگدەرە بە هەڵبژاردنێكی نمایشی و فەرمایشی. سووك كردنی بایەخی دەنگ و بەشداریی سیاسییە. كەواتە لەم هەڵبژاردنەدا تاكی دەنگدەر دۆڕاوە و تاقمە هەلپەرەستەكان و دەسەڵاتی دیكتاتۆری براوەیە. چ وەك ئەوانەی دەنگیان داوە و ئەوانەی نەشیان داوە.
هەڵبژاردن لە واتا پێكهاتەییەكەیدا هیچ مەجالێك بۆ بەشداری ئۆپۆزسیۆن ناهێڵێتەوە. میكانیزمەكانی هەڵبژاردن لە بەڵگەنامە یاساییەكانی دەسەڵاتی سیاسیدا پێشگریمانە كراوە. بۆیە هیچ جێگای قسەی زیادی نامێنێتەوە بۆ هاشمی رەفسەنجانی و ئەوانەی وا هەوڵ دەدەن لە كولەكەی سەوزدا بانگی ئازادی هەڵبدەن.
لەم روانگەیەوە هەڵبژاردن بە واتای ئەوە بووە هەر گرووپ و تاقمێك مادام ئەندامی گرووپەكەی ئەوانی تێدا بووە هەڵبژاردن بە واتای بەشداریی سیاسی بۆ چاكسازیی لێكدراوەتەوە. بەڵام لەگەڵا دەرهاویشتنی گرووپەكەیاندا هەڵبژاردن شتێكی \"شانۆسازیی\"، فەرمایشی بووە. كەواتە دەنگی خەڵك وەك ئامرازێك بۆ بەكارهێنانی دەسەڵاتێكی تەسكی گروپی لە ساختارێكی ئیستبدادیدا بووە. مەسەلە دێمۆكراتیزە كردنی پرۆسەی سیاسی نەبووە.
رەفسەنجانی وا لە دێمۆكراسی حاڵی بووە بۆیە ئەمڕۆ بۆ خۆشی وەزعی وایە، بۆتە قوربانیی ئەو جۆرە دێمۆكراسیەتەی كە\"مادام بۆ خۆمانی تێداین دێمۆكراسی هەیە و ئەگەر ئێمەی تێدا نین، دەبێ شكات بەرینە لای خوا و دێمۆكراسی نیە.\" ئەم لێكدانەوەیە لە دەسەڵات بارودۆخی سیاسیی ئێرانی گەیاندە ئێرە. رەفسەنجانی خۆی ئەندازیاری تیرۆریزمی دەوڵەتی و لادانی نەیارانی سیاسیی سیستەمی وەلایەتی فەقیهی بووە، ئێستا ئەلتافی ئەوان خۆشی گرتۆتەوە.
لەوانەیە وا نوێندرابێ كە هەندێ باڵی تری دەرەوەی هەڵبژاردنەكانی ئێستا ویسبێتیان ئاستی بەشداریی سیاسی بەرفراوان بكەن، ویستبێتیان لە رێی بەشداریی سیاسییەوە پێكهاتە شكێنی بكەن، بەردەوام ئەمەشیان بەناوی (پیروزی مسالمت امیز) ناوبردووە. بەڵام نادیدە گرتنی میكانیزمەكانی بەشداری كردن (نەزارەت شورای نگهبان)، (نەزارەت استصوابی) دەنگدان، وەرگیران (تائید صلاحیت) بۆ چوونە ناو ئەو هەڵبژاردنە لەلایەك و لەلایەكی دیكەشەوە، لەسەرەوە بوونی \"حكم حكومەتی وەلی فەقیه\" و سەپاندنی بەسەر بڕیارەكانی نوێنەراندا ئەم هەوڵە پووچەڵ دەكاتەوە. بۆیە هیچ بیانوویەك بۆ رەوابوونی ئەم دەسەڵاتە نامێتێتەوە.
راگەیاندن ئێستا وا نییە هەر لە سنووری دەسەڵاتی پاوانخوازدا مابێتەوە، سەرچاوەی راگەیاندنی تریش زۆرن بۆ وەرگرتنی زانیارییەكان. خەڵك دەستیان بە زانیارییەكانی دەرەوەی گێڕانەوە لاگیرانەكانی میدیای دەسەڵاتخوازی رێژیمیش رادەگات. خەڵكی ئێران ئاگا و خوێندەوارن و وا بەسانایی فریوی تەبلیغاتەكانی ئەو میدیایە ناخۆن.
كوردپا: لەم چەند ساڵەی دواییدا حیزبە سیاسییەكانی ئۆپۆزیسیۆنی حكوومەتی ئێران توانیویانە دەستیان بە راگەیەنی گشتیی رابگات، راگەیەنی ئۆپۆزیسیۆنی حكوومەتی ئیسلامیی ئێران چەندە توانیویانە خەڵكی لە چوون بۆ سەر سەندووقەكانی دەنگدان پاشگەز بكەنەوە؟
رەحیم سورخی: ململانێكانی كۆمەڵانی خەڵكی ئێران لەگەڵا ئەو دەسەڵاتەدا بەشێكیان مێژوویین، وەك ململانێی نەتەوەكان، بەتایبەتی نەتەوەی كورد و هەندێ حیزب و رێكخراوی سیاسی و رۆشنبیرانی لیبرالی سەرانسەری. هەندێكیشیان پێكهاتەیین، وەك بزووتنەوەی ژنان و بزووتنەوەی خوێندكاران كە لەگەڵا بەرتەسك بوونەوەی مەیدانی چالاكی نواندنیان لە گۆڕەپانی سیاسیی ئێراندا كەلێنی نێوان دەسەڵاتی دیكتاتۆری و ئەو توێژانەی قووڵتر كردۆتەوە. بەتایبەتی بە دەركردنی یاسای كۆنەپەرستانە لە دژی ئازادییە تاكی و كۆمەڵایەتییەكانیان بەرەو روویان بوونەتەوە. كەواتە بەردەوام ناوەندی جۆراوجۆری ناڕەزایەتی لەناو ئێراندا هەبووە. حیزب و رێكخراوی سیاسیی دژی ئەم دەسەڵاتەش نوێنەرایەتیی خەڵكی ناڕازییان كردووە. بەڵام كاریگەریی میدیاكانیان بەستراوەتەوە بە هەلومەرجی سیاسیی جۆراوجۆر و چۆنێتی دەرفەت رەخسان بۆ خەڵك بۆ ناڕەزایەتی نواندن. دیارە راگەیاندنی حیزبە سیاسییەكان جاری وا هەبووە كاریگەریی هەبووە، جاری واش هەبووە ناڕێكی و ناهەماهەنگیی نێوان ئۆپۆزسیۆن بۆتە هۆی ئەوەی میدیا كاریگەریی كەمی هەبێ.
كوردپا: پێت وایە راگەیاندن وەكوو ئامرازیكی كاریگەر چەندە دەتوانێ لە دروست كردنی بیروڕای گشتیدا رۆڵ بگێڕی، بەتایبەت لەو كاتە هەستیارانەی كە چارەنووس سازن و لەسەر بەرژەوەندیی كۆمەڵگا دەور دەبینن؟
رەحیم سورخی: راگەیاندن دەبێ بە شێوەیەكی بابەتیانە و واقعی لە پێویستییەكان و كێشەكانی خەڵك ئاگادرا بێت و زانیارییەكانی خۆی لەو كێشە و پێویستیانەوە وەربگرێ كە خەڵك پێیەوە گیرۆدەن. هەروەها بتوانێ سەرچاوەكان و هۆیەكانی ئەو كێشانە و بەرپرسیارانی نەهامەتییەكانی خەڵك كە دەسەڵاتی ناڕەوای سیاسیی ئێرانە لەقاو بدات و رسوای بكات. ئەمانە پێویستی بە شارەزاییە لە چۆنێتی هەڵبژاردنی رووداو و هەوڵەكان و ئەو بەهایانەی كەلە بژاری رووداوەكان بە هەواڵدا دەوریان هەیە. میدیای حیزبەكان دەبێ زووم بكەنە سەر دوژمنی سەرەكی كە دیكتاتۆریەتە لە ئێران، بۆ ئەوەی بتوانن رای گشتیی خەڵك بەرەوە هەڵویست گرتن بەدژی ئەو نادادپەروەرییە سیاسی و ئابووری و كۆمەڵایەتییانە بەرن كە رێژیم لێیان بەرپرسیارە.
