مالیكی یان كورد ؟ كامەیان دەبن بە خاوەنی كەركوك و ناوچە دابڕاوەكان؟!
13:18 - 19 بەفرانبار 2712
Unknown Author
وەحید كەماڵی ئیلام
ململانی نێوان كورد و دەوڵەتی ناوەندی عێراقی فیدراڵ لەسەر بابەتی ناوچەدابڕێنراوەكان قۆناغی جوراوجوری بڕیوە و پێناچێت كێشەی كەركوك و باقی ناوچەكوردییەكانی دەرەوەی هەرێمی كوردستان بەم زووانە چارەسەر ببێت و ئەم ناوچانە ڕووی هێمنی و ئاساییش بەخۆوە ببینن .
كێشمەكێشەكانی نێوان هەردوولایەنی كێشەكە هەر ڕۆژ بە پێناسەیەكی نوێ و بە ئامانج و ئامێرێكی تازە یاریی پێدەكرێت و تا ئێستا چەند جارێك بووەتە هۆكاری هەڕەشەو لەشكەركێشی نێوان هەردوولا .
پرسیار ئەوەیە كە بە لەبەرچاو گرتنی ئەو ڕێكەوتنە ئاشكراو نهێنییانەی كە لە ئاستی عێراق (لە نێوان بەغدا و هەولێر ) و لە نێوان وڵاتە زلهێزەكان كراوە لەسەر چارەنووسی ئەم دۆسییەیە ، لەدواڕۆژ كێی دەبێتە خاوەن ئەم ناوچانە و چارەنووسیان چون پێناسە دەكرێت؟
دوای دەست پێكردنی پرۆسەی دروست بوونی فەرماندەیی ئۆپەراسیونەكان لە لایەن نوری مالیكییەوە بە تایبەت پێك هێنانی فەرماندەیی ئۆپەراسیونی دیجلە و جموجۆڵە سەربازییەكانی هەردوو لایەنی بەغدا و هەولێر لە ناوچە دابڕاوەكان ، چەشنی یارییەكە و تایبەتمەندییەكانی گۆڕدران و بابەتەكە زیاتر خرایە ناو چوارچێوەی یارییەكی سەربازی و ڕەنگ و ڕووی ڕامیاری و یاسایی و مێژوویی خۆی تا ڕادەیەكی زۆر لەدەست داوە.
هەرچەندە لە ئەنجامی زۆر كۆبوونەوە و دانوستان لە نێوان هەولێر و بەغدا و بە گوشاری هەندێ هێزی دەرەكی وەك ئەمریكا لە كۆتاییدا هەردوولا هەنگاو هەڵدەگرن بەرەو ڕێكەوتن لەسەر چونییەتی بەڕێوە بردنی دۆسییەی ئەمنی ئەم ناوچانە بەڵام پێناچێت ئەم چارەسەرییە كۆتایی بە ململانی لایەنەكان لەسەر ئەم بابەتە بهێنێت و زیاتر چارەسەرییەكی كاتییە و تەنها دەتوانێت پێشی بگرێ لە ئەگەری ڕوودانی شەڕێكی نەخوازراو و ناوخۆیی لە عێراقی فیدراڵ .
ئەگەر وا دایبنێن كە هەردوو لایەنی ئەم مەسەلەیە بە شێوازێكی عەقڵانی و زانستی سیاسەتەكانیان بەڕێوە دەبەن، پێناچێت كە هیچ لایەنێك لایەنگری پێكدادانێكی جیددی بن و پێانخوش بێت كە ببن بە هۆكاری دروست بوونی تەنگەژەو قەیرانێكی نوێ لە عێراق. بە بێ شك هاوكاری و لێك تێگەیشتنی لایەنەكان دەبێتە هۆكاری ئەوەی كە باشترین ئەنجام بۆ هەردوولا بێتە ئاراوە و دەرەنجامی ئەم چەشنە نزیك بوونەیان لە یەكتر، سەركەوتنی هەردوولا گەرەنتی دەكات لە یەك كاتدا.
دروست بوونی هێزی فەرماندەیی ئۆپەراسیونی دیجلە بە فەرمانی نوری مالیكی و جموجۆڵەكانی ئەم هێزە لە ناوچە دابڕێنراوەكان و ئەو شوێنانەی كە خاوەنی ناسنامە و شوناسی مێژوویی كوردین ، پەرچەكرداری ڕاگەیاندنی و دیپلۆماتیك و سەربازی لایەنی كوردیی لەگەڵ خۆی هێنایە ئاراوە كە ئاسۆی پەیوەندییەكانی نێوان بەغدا و هەولێری لێل كردوتەوە.
لەساڵی 2011 دا نوری مالكی دەستیكرد بە پێكهێنانی هێزێكی نوێ بە بیانوی ڕێگری كردن لە هاتنە ناوەوەی سوپای توركیا بۆ ناو سنووری هەرێمی كوردستان و پاراستنی سنوورەكانی عێراق . ئەم كردەوەیەی مالیكی لە لای دەسەڵاتی كوردی وا لە قەڵەم درا كە مالیكی دەیهەوێت بەم شێوازە هێزی سوپای عێراق بهێنێتە ناو خاك و سنوورەكانی هەرێمی كوردستان و كاریگەری دابنێت لەسەر مەنتقی دەسەڵاتی هەرێم و سیاسەتەكانی خۆی لە كوردستانیش پەیڕەو بكات .
لە بواری ڕامیاریدا لە هەرسێ بابەت و هۆكاری كێشمەكێش لە نێوان هەولێر و بەغدا واتە : نەوت ، پێشمەرگە و ناوچە دابڕاوەكان ، ئەوی سێهەم واتە كێشەی ناوچە دابڕاوەكان باشترین هەڵبژاردە بوو بۆ مالیكی تا كو بتوانێت ئاراستەو هێلی ناكوكییەكان و قەیرانەكان بگۆڕێت لە سیاسەتە ناوخۆییەكانی عیراق و گۆڕەپانی ڕووبەڕووبوونەكان لەبەغداوە بگوازێتەوە بۆ سنوورەكانی هەرێمی كوردستان و بۆ ئەم مەبەستەش مالیكی هەنگاوی یەكەمی خۆی هەڵگرت بە پێكهێنانی هێزی فەرماندەیی دیجلە و جێگر كردنیان لە سنووری ناوچە دابڕاوەكانی هەرێمی كوردستان .
وەك هەمووان دەزانین لە حەوت پارێزگاكەی عێراق كە دانیشتوانی كوردی تیا نێشتەجێن تەنها سێ پارێزگا لەژێر دەسەڵاتی حكومەتی هەرێمی كوردستانن و ناوچە كوردنشینەكانی پارێزگاكانی سەلاحەدین، نەینەوا (مووسڵ )، دیالە و كەركوك هێشتا لە دەرەوەی سنوورە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستان ماونەتەوەو ئەم بابەتە ئەوە دەسەڵمێنێت كە هێشتا بەشێكی زۆری قەڵەمڕەوی كورد لە دەرەوەی ئیرادە و دەسەڵاتی كوردی ماوەتەوە و بڕیاری جێبەجێ كردنی مادەی 140 ی یاسای عێراقیش كە پەسەند كرابوو بۆ چارەسەری كێشەی ناوچەدابڕاوەكانی هەرێمی كوردستان بە هۆكاری جۆراوجۆر دوادەخرێت لەلایەن دەوڵەتی ناوەندی عێراقەوە.
لەهەلومەرجی ئێستادا كورد دەستی باڵایە لە ناوچە دابڕاوەكان و هێزی زیاتری هەیە. نوری مالیكیش هەرچەندە نكۆلی ناكات لە مادەی 140 بەڵام هەوڵ ئەدات كە ئەم مادە دەستوورییە لە كەش و هەوایەك جێبەجێ بكرێت كە خۆی بە گونجاوی بزانێت بۆیە یەكەم مەرجی ئەوەیە كە سەرەتا دەست بگرێ بەسەر ئەو ناوچانەی كە قەرار وایە پاشەڕۆژیان دیاری بكرێت لە چوارچێوەی مادەی 140 ی یاسای عێراقی فیدراڵ.
لایەنی كوردی لەمە باش تێگەیشتووە كە ئەم جموجۆڵەی كە بە سوپای عێراق و هێزی ئۆپەراسیونی دیجلەوە دەكرێت، جموجۆڵێكی سەربازی نییە لەپێناو دابین كردنی ئاساییش و ئوقرەیی لەم ناوچانە بەڵكو یارییەكی سیاسییە بۆ هێرش بردنە سەر بەرژەوەندییەكانی كورد و هەرێمی كوردستان و پەیوەندیی هەیە بە زۆر بابەتی ڕامیاری وەك مەسەلەی هەڵبژرادنەكان و...هتد.
بەگشتی دەكرێت لە سێ ڕوانگەوە چاو لەم بابەتە بكرێت :
یەكەم:
ئەوەی كە مالیكی بەم كردەوەیە خۆی خستووتە نێو ڕێگایەكی داخراو ، چونكە لەیەك لاوە ناتوانێت ماوەیەكی دوور و درێژ هێزی خۆی لەم ناوچانە سەقامگیر بكات لەبەر ئەوەی كە ڕای گشتی خەڵكی ئەم دەڤەرە دژی مالیكین و خۆپیشاندانەكانی ئەم دواییە لە عێراق و بە تایبەت دانیشتوانی ناوچەدابڕاوەكان ئەم ڕاستیە دەسەڵمێنن. لە لایەكی دیكەشەوە ئەگەر پاشەكشی بكات بە هێز و لە سیاسەتەكانی خۆی ، ئەوە بە واتای شكست هێنان و دۆڕاندنی دەبێت و ئەم مەسەلەیە دەبێتە هۆكاری لاوازی دەسەڵاتەكەی و ڕەوا بوونی سیاسی خۆی لە دەست دەدات.
لەهەلومەرجێكی وەهادا مالیكی ناچارە كە رێگایەكی سێهەم ببژێرێت و لایەنەكانی دیكەی سیاسەت لە عێراق بێنێتە ناو یارییەكە وەك لیستی عیراقییەو...هتد تا كو بتوانێت ئاراستەی دەرئەنجامەكان بگۆڕێ و لانیكەم ئەگەر لەم یارییە سیاسییە سەرناكەوێ ، دۆڕاوەش نەبێت هەرچەندە ڕەنگە مالیكی باوەڕی بە چارەسەری سیاسی و دیموكراتییانە نەبێت بۆ ئەم مەسەلەیە چونكە دەبینین گفتگو بۆ چارەسەری كێشەكان لە چوارچێوەی دانیشتنی هێزە سەربازییەكان بەڕێوە دەچێت تاكو دانیشتنی بەرپرسە سیاسیەكانی هەردوولا ! .لە ڕاستیدا مالیكی هەوڵی ئەوە دەدات هاوكات هەم هێزە ئەمنییەكانی لە ناوچەكە جێگر بكات و هەم دەستێوەردانی زۆر نەكات لە كاروباری ئیداری ، ئەمنی و سەربازی لەم ناوچانە و بەو شێوەیە لەم مەرحەلەیە بالانس و هاوسەنگییەكی كاتی دروست بكات لەنێوان هەردولا . ئەم هەڵبژاردەیە بۆ مالیكی یارییەكی برد – بردە كە هەرچەندە دەسكەوتی كوردی لێ زیاترە بەڵام لە لایەكی دیكەش مالیكی دۆڕاوی یارییەكە نییە و كوردیش نابێت بە سەركەوتووی ڕەها و كۆتایی مەسەلەكە .
دووهەم :
مالیكی هەنگاو بەرەو جوگرافیایەك هەڵگرتووە كە پێشتر بە شێوازی دفاكتو لە ژێر كونتروڵی كورد بووەو هەموو كاروباری ئیداری و ئەمنییەكەی بەڕێوە دەچوو لە لایەن هێزی كورد و ڕای گشتی و زیهنییەتی كۆمەڵگاكەی هیچ شك و دوودڵییەكی نەبوو بەرانبەر بەم مەسەلەیە. مالیكی لەسەرەتاوە توانی تا ڕادەیەك ئەم زیهنییەتە بشكێنێت لە لای كومەڵگا بە ڕەوانە كردنی هێز بۆ ئەم ناوچانە و هاتنی هێزی سەربازی بۆ ناوچەدابڕاوەكان و جێگر بوونیان لەوێ ، كاریگەریی هەبووە و دەبێت لە ئاستی ڕامیاری و كومەڵایەتی ناوچەكە . دەستكەوتێكی دیكەی مالیكی لە ڕەوانە كردنی هێز بۆ ناوچە دابڕاوەكان ئەوەیە كە توانی هەلومەرجێكی تازە بخوڵقێنێت كە بتوانێ جارێكی دیكە لە هاوكێشە ڕامیارییەكانی ئێستا و داهاتووی عێراق موعاملە بكات لەگەڵ لایەنی كوردی و كارتی بەدەستەوە بێت .
خاڵێكی دیكە ئەویە كە هێشتا عێراق لە چواچێوەی یاسای 7 ی نەتەوە یەكگرتووەكانە و هێڵی 36 دەرەجە واتە پارێزگاكانی هەولێر ، دهۆك و سلێمانی گەرەنتی ئەمنی كراون لە لایەن كۆمەڵگای نێودەوڵەتییەوە . ئەوەندەی ئەمنییەتی هەرێمی كوردستان (سێ پارێزگاكە ) گەرەنتی كراوە مالیكی نەكراوە و ئەو هاودەنگییەی كە هەیە لە نێوان هێزە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستان و نوخبە سیاسییەكان و كومەڵكای كوردی بە نیسبەت ئامانجە نەتەوەییەكانی كورد لە عێراق ، ئەوە نابیندرێت لە نێوان هێز و نوخبەكانی دەوروبەری مالیكی. لە لایەكی دیكەشەوە بەشی هەرە زۆری دانیشتوانی ناوچە دابڕاوەكانی هەرێمی كوردستان خوازیاری پەیوەست بوون بە هەرێمی كوردستانن و لایەنگری لە دەسەڵاتی كوردی دەكەن تاكو دەوڵەتی ناوەندی عێراقی فیدراڵ، بۆیە شانسی سەركەوتن بۆ مالیكی یەكجار كەمە لە خۆ خستنە نێو یارییەكی سیاسی كە یارییەكە بە پێناسەی ( برد-باخت ) بێت و بەردەوامی تەنگەژەی درێژ خایەن لە ناوچەكە قەت بە قازانجی نابێت و ڕەنگە مالیكی بەم ئەزموونە تێگەیشتبێت كە لایەنێك لەم یارییە سەردەكەوێت كە بتوانێ لە داهاتوو و بەر لە جێبەجێ بوونی مادەی 140 ی یاسا ، هاوپەیمانێتی بەهێزی ناوخۆیی و نێونەتەوەیی پێك هێنابێت .
سێهەم :
ئەگەر مالیكی بەردەوام بێت لەسەر ستراتیژی هەڕەشە و هێرش و لایەنی كوردیش دەست لە دیپلوماسی بكشێتەوەو تەنها ڕێگا لە شەڕكردن ببینێت ، ئەگەری ڕوودانی شەڕ هەیە وە ئەگەر تەنانەت مالێكی لەم شەڕە سەربكەوێت سەركەوتنەكەی سنووردار دەبێت تەنها بۆ ناوچە دابڕاوەكان و ناتوانێت و بۆی نییە تێپەڕ ببێت لە هێڵی 36 دەرەجە و ئەگەر هات و ئەمەش ڕوویدا دیسان بە واتای فەشەل هێنانی مادەی 140 یاسا نابێت و مەرج نییە كە مادەی 140 ی یاسای عێراقی فدراڵ لە لایەن نوری مالیكییەوە جێبەجێ بكرێت و ڕەنگە بخرێتە بن دەسەڵات و كونتروڵی كۆمەڵگای نێو دەوڵەتی و تەنانەت دەسەڵاتی مالیكیش تووشی قەیرانی ڕەوابوونی نێونەتەوەیی ببێت.
خاڵێكی دیكە ئەوەیە كە مالیكی ئەوەندە كاتی لەبەر دەستدا نییە كە بتوانێت هاوكات هەم شەڕ بكات و هەم سەربكەوێت و هەم مادەی 140 ی یاسا جێبەجێ بكات لەبەر ئەوەی كە ماوەیەكی كەم ماوە تا كۆتایی كاتی دەسەڵاتەكەی بەڵام لایەنی كوردی دەتوانێ جارێكی دیكە لە ناوچە دابڕاوەكان جێگر ببێت و پێداگری بكات لەسەر گەڕانەوەی ماف و خاكی خۆی.
هەروەها ئەگەر بێت شەڕ ڕووبدات و لایەنی كوردی سەربكەوێت لەم شەڕە، بە دەست خستنی ناوچەدابڕاوەكان نەك نابێتە هۆی مەشرووعییەت و ڕەوا بوونی كورد لەم مەسەلەیە بگرە بە پێچەوانە ئەو مەشرووعییەتەی كە تا ئێستا بەدەستی هێناوە لە ئاستی كۆمەڵگای نێونەتەوەیی، لاواز دەبێت و لە لایەكی دیكەوە ڕنگە سەركەوتنی كورد ببێتە هۆكاری نزیك بوون و هاوپەیمانێتی نێوان عەرەبی سوننە و شیعەو لایەنە سیاسییەكانی دیكەی عێراق دژ بە كورد و پێگەی كوردیش لە بەغدا و لە نێو ستراكچەری سیستەمی عێراقی فیدراڵ لاواز ببێت یان لەدەست بچێت. ئەمە جگە لەو زەرەر و زیانانەیە كە لە ئەگەری دروست بوونی شەڕ بەسەر هەردوولاوە دەشكێت. بۆیە هەڵبژاردنی ڕیگەی شەڕ بۆ هەردوولا كەوتنە نێو یارییەكی باخت- باخت ( دۆڕان – دۆڕان )ە كە نەتەنها نابێتە هۆكاری سەركەوتن بۆ هیچ لایەنێك بەڵكو خساری زۆریشی لێدەكەوێتەوە بۆ هەردوولا.
بە لەبەرچاو گرتنی بۆچوونەكانی سەرەوە، مەنتقی ڕامیاری زانستی سەردەمیانە و ئەو بارودۆخ و قوناغەی ئێستا كە هەموو عێراق بەگشتی و كوردستان بە تایبەتی تێایدا تێپەڕ دەبن و بە چاوخشاندنی هەردوولا بە ئەزموونە پێشووەكان، دەبێت هەردوولا هەوڵی ئەوە بدەن كە هەم لەبواری سیاسی و هەم لە بواری سەربازی دۆخەكە بەرەو هێمنی ببەن و خۆیان بپارێزن لە هەرچەشنە بیر و جمۆجوڵێكی كاتی و مەترسیدار و هەردولایەن دەبێ لەمە باش تێبگەن كە ئەم ئەزموونە زۆر جیاوازیی هەیە لەوانەی پێشتر كە لە ئەنجامدا لایەنێك سەربكەوێت و ئەوی دیكە شكست بهێنێت. یەكێك لە تایبەتمەندییەكان و جیاوازییەكانی ئەم مەسەلەیە ئەوەیە كە لە ئەنجامدا یان هەردوولا سودمەند دەبن یاخود زەرەرمەند ، ئیتر هەرلایەك بەگوێرەی قورسایی خۆی ... ! . باشتریش ڕێگەش لەم مەرحەلەیە بۆ هەردوولا ئەوەیە كە بە هاوكاری یەكتر یارییەكە بەرەو ئاراستەی ئەنجامێكی ( برد-برد ) ببەن تاكو گەلی عێراق بەگشتی و نەتەوەی كورد بەتایبەتی زەرەرمەند نەبن .
ململانی نێوان كورد و دەوڵەتی ناوەندی عێراقی فیدراڵ لەسەر بابەتی ناوچەدابڕێنراوەكان قۆناغی جوراوجوری بڕیوە و پێناچێت كێشەی كەركوك و باقی ناوچەكوردییەكانی دەرەوەی هەرێمی كوردستان بەم زووانە چارەسەر ببێت و ئەم ناوچانە ڕووی هێمنی و ئاساییش بەخۆوە ببینن .
كێشمەكێشەكانی نێوان هەردوولایەنی كێشەكە هەر ڕۆژ بە پێناسەیەكی نوێ و بە ئامانج و ئامێرێكی تازە یاریی پێدەكرێت و تا ئێستا چەند جارێك بووەتە هۆكاری هەڕەشەو لەشكەركێشی نێوان هەردوولا .
پرسیار ئەوەیە كە بە لەبەرچاو گرتنی ئەو ڕێكەوتنە ئاشكراو نهێنییانەی كە لە ئاستی عێراق (لە نێوان بەغدا و هەولێر ) و لە نێوان وڵاتە زلهێزەكان كراوە لەسەر چارەنووسی ئەم دۆسییەیە ، لەدواڕۆژ كێی دەبێتە خاوەن ئەم ناوچانە و چارەنووسیان چون پێناسە دەكرێت؟
دوای دەست پێكردنی پرۆسەی دروست بوونی فەرماندەیی ئۆپەراسیونەكان لە لایەن نوری مالیكییەوە بە تایبەت پێك هێنانی فەرماندەیی ئۆپەراسیونی دیجلە و جموجۆڵە سەربازییەكانی هەردوو لایەنی بەغدا و هەولێر لە ناوچە دابڕاوەكان ، چەشنی یارییەكە و تایبەتمەندییەكانی گۆڕدران و بابەتەكە زیاتر خرایە ناو چوارچێوەی یارییەكی سەربازی و ڕەنگ و ڕووی ڕامیاری و یاسایی و مێژوویی خۆی تا ڕادەیەكی زۆر لەدەست داوە.
هەرچەندە لە ئەنجامی زۆر كۆبوونەوە و دانوستان لە نێوان هەولێر و بەغدا و بە گوشاری هەندێ هێزی دەرەكی وەك ئەمریكا لە كۆتاییدا هەردوولا هەنگاو هەڵدەگرن بەرەو ڕێكەوتن لەسەر چونییەتی بەڕێوە بردنی دۆسییەی ئەمنی ئەم ناوچانە بەڵام پێناچێت ئەم چارەسەرییە كۆتایی بە ململانی لایەنەكان لەسەر ئەم بابەتە بهێنێت و زیاتر چارەسەرییەكی كاتییە و تەنها دەتوانێت پێشی بگرێ لە ئەگەری ڕوودانی شەڕێكی نەخوازراو و ناوخۆیی لە عێراقی فیدراڵ .
ئەگەر وا دایبنێن كە هەردوو لایەنی ئەم مەسەلەیە بە شێوازێكی عەقڵانی و زانستی سیاسەتەكانیان بەڕێوە دەبەن، پێناچێت كە هیچ لایەنێك لایەنگری پێكدادانێكی جیددی بن و پێانخوش بێت كە ببن بە هۆكاری دروست بوونی تەنگەژەو قەیرانێكی نوێ لە عێراق. بە بێ شك هاوكاری و لێك تێگەیشتنی لایەنەكان دەبێتە هۆكاری ئەوەی كە باشترین ئەنجام بۆ هەردوولا بێتە ئاراوە و دەرەنجامی ئەم چەشنە نزیك بوونەیان لە یەكتر، سەركەوتنی هەردوولا گەرەنتی دەكات لە یەك كاتدا.
دروست بوونی هێزی فەرماندەیی ئۆپەراسیونی دیجلە بە فەرمانی نوری مالیكی و جموجۆڵەكانی ئەم هێزە لە ناوچە دابڕێنراوەكان و ئەو شوێنانەی كە خاوەنی ناسنامە و شوناسی مێژوویی كوردین ، پەرچەكرداری ڕاگەیاندنی و دیپلۆماتیك و سەربازی لایەنی كوردیی لەگەڵ خۆی هێنایە ئاراوە كە ئاسۆی پەیوەندییەكانی نێوان بەغدا و هەولێری لێل كردوتەوە.
لەساڵی 2011 دا نوری مالكی دەستیكرد بە پێكهێنانی هێزێكی نوێ بە بیانوی ڕێگری كردن لە هاتنە ناوەوەی سوپای توركیا بۆ ناو سنووری هەرێمی كوردستان و پاراستنی سنوورەكانی عێراق . ئەم كردەوەیەی مالیكی لە لای دەسەڵاتی كوردی وا لە قەڵەم درا كە مالیكی دەیهەوێت بەم شێوازە هێزی سوپای عێراق بهێنێتە ناو خاك و سنوورەكانی هەرێمی كوردستان و كاریگەری دابنێت لەسەر مەنتقی دەسەڵاتی هەرێم و سیاسەتەكانی خۆی لە كوردستانیش پەیڕەو بكات .
لە بواری ڕامیاریدا لە هەرسێ بابەت و هۆكاری كێشمەكێش لە نێوان هەولێر و بەغدا واتە : نەوت ، پێشمەرگە و ناوچە دابڕاوەكان ، ئەوی سێهەم واتە كێشەی ناوچە دابڕاوەكان باشترین هەڵبژاردە بوو بۆ مالیكی تا كو بتوانێت ئاراستەو هێلی ناكوكییەكان و قەیرانەكان بگۆڕێت لە سیاسەتە ناوخۆییەكانی عیراق و گۆڕەپانی ڕووبەڕووبوونەكان لەبەغداوە بگوازێتەوە بۆ سنوورەكانی هەرێمی كوردستان و بۆ ئەم مەبەستەش مالیكی هەنگاوی یەكەمی خۆی هەڵگرت بە پێكهێنانی هێزی فەرماندەیی دیجلە و جێگر كردنیان لە سنووری ناوچە دابڕاوەكانی هەرێمی كوردستان .
وەك هەمووان دەزانین لە حەوت پارێزگاكەی عێراق كە دانیشتوانی كوردی تیا نێشتەجێن تەنها سێ پارێزگا لەژێر دەسەڵاتی حكومەتی هەرێمی كوردستانن و ناوچە كوردنشینەكانی پارێزگاكانی سەلاحەدین، نەینەوا (مووسڵ )، دیالە و كەركوك هێشتا لە دەرەوەی سنوورە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستان ماونەتەوەو ئەم بابەتە ئەوە دەسەڵمێنێت كە هێشتا بەشێكی زۆری قەڵەمڕەوی كورد لە دەرەوەی ئیرادە و دەسەڵاتی كوردی ماوەتەوە و بڕیاری جێبەجێ كردنی مادەی 140 ی یاسای عێراقیش كە پەسەند كرابوو بۆ چارەسەری كێشەی ناوچەدابڕاوەكانی هەرێمی كوردستان بە هۆكاری جۆراوجۆر دوادەخرێت لەلایەن دەوڵەتی ناوەندی عێراقەوە.
لەهەلومەرجی ئێستادا كورد دەستی باڵایە لە ناوچە دابڕاوەكان و هێزی زیاتری هەیە. نوری مالیكیش هەرچەندە نكۆلی ناكات لە مادەی 140 بەڵام هەوڵ ئەدات كە ئەم مادە دەستوورییە لە كەش و هەوایەك جێبەجێ بكرێت كە خۆی بە گونجاوی بزانێت بۆیە یەكەم مەرجی ئەوەیە كە سەرەتا دەست بگرێ بەسەر ئەو ناوچانەی كە قەرار وایە پاشەڕۆژیان دیاری بكرێت لە چوارچێوەی مادەی 140 ی یاسای عێراقی فیدراڵ.
لایەنی كوردی لەمە باش تێگەیشتووە كە ئەم جموجۆڵەی كە بە سوپای عێراق و هێزی ئۆپەراسیونی دیجلەوە دەكرێت، جموجۆڵێكی سەربازی نییە لەپێناو دابین كردنی ئاساییش و ئوقرەیی لەم ناوچانە بەڵكو یارییەكی سیاسییە بۆ هێرش بردنە سەر بەرژەوەندییەكانی كورد و هەرێمی كوردستان و پەیوەندیی هەیە بە زۆر بابەتی ڕامیاری وەك مەسەلەی هەڵبژرادنەكان و...هتد.
بەگشتی دەكرێت لە سێ ڕوانگەوە چاو لەم بابەتە بكرێت :
یەكەم:
ئەوەی كە مالیكی بەم كردەوەیە خۆی خستووتە نێو ڕێگایەكی داخراو ، چونكە لەیەك لاوە ناتوانێت ماوەیەكی دوور و درێژ هێزی خۆی لەم ناوچانە سەقامگیر بكات لەبەر ئەوەی كە ڕای گشتی خەڵكی ئەم دەڤەرە دژی مالیكین و خۆپیشاندانەكانی ئەم دواییە لە عێراق و بە تایبەت دانیشتوانی ناوچەدابڕاوەكان ئەم ڕاستیە دەسەڵمێنن. لە لایەكی دیكەشەوە ئەگەر پاشەكشی بكات بە هێز و لە سیاسەتەكانی خۆی ، ئەوە بە واتای شكست هێنان و دۆڕاندنی دەبێت و ئەم مەسەلەیە دەبێتە هۆكاری لاوازی دەسەڵاتەكەی و ڕەوا بوونی سیاسی خۆی لە دەست دەدات.
لەهەلومەرجێكی وەهادا مالیكی ناچارە كە رێگایەكی سێهەم ببژێرێت و لایەنەكانی دیكەی سیاسەت لە عێراق بێنێتە ناو یارییەكە وەك لیستی عیراقییەو...هتد تا كو بتوانێت ئاراستەی دەرئەنجامەكان بگۆڕێ و لانیكەم ئەگەر لەم یارییە سیاسییە سەرناكەوێ ، دۆڕاوەش نەبێت هەرچەندە ڕەنگە مالیكی باوەڕی بە چارەسەری سیاسی و دیموكراتییانە نەبێت بۆ ئەم مەسەلەیە چونكە دەبینین گفتگو بۆ چارەسەری كێشەكان لە چوارچێوەی دانیشتنی هێزە سەربازییەكان بەڕێوە دەچێت تاكو دانیشتنی بەرپرسە سیاسیەكانی هەردوولا ! .لە ڕاستیدا مالیكی هەوڵی ئەوە دەدات هاوكات هەم هێزە ئەمنییەكانی لە ناوچەكە جێگر بكات و هەم دەستێوەردانی زۆر نەكات لە كاروباری ئیداری ، ئەمنی و سەربازی لەم ناوچانە و بەو شێوەیە لەم مەرحەلەیە بالانس و هاوسەنگییەكی كاتی دروست بكات لەنێوان هەردولا . ئەم هەڵبژاردەیە بۆ مالیكی یارییەكی برد – بردە كە هەرچەندە دەسكەوتی كوردی لێ زیاترە بەڵام لە لایەكی دیكەش مالیكی دۆڕاوی یارییەكە نییە و كوردیش نابێت بە سەركەوتووی ڕەها و كۆتایی مەسەلەكە .
دووهەم :
مالیكی هەنگاو بەرەو جوگرافیایەك هەڵگرتووە كە پێشتر بە شێوازی دفاكتو لە ژێر كونتروڵی كورد بووەو هەموو كاروباری ئیداری و ئەمنییەكەی بەڕێوە دەچوو لە لایەن هێزی كورد و ڕای گشتی و زیهنییەتی كۆمەڵگاكەی هیچ شك و دوودڵییەكی نەبوو بەرانبەر بەم مەسەلەیە. مالیكی لەسەرەتاوە توانی تا ڕادەیەك ئەم زیهنییەتە بشكێنێت لە لای كومەڵگا بە ڕەوانە كردنی هێز بۆ ئەم ناوچانە و هاتنی هێزی سەربازی بۆ ناوچەدابڕاوەكان و جێگر بوونیان لەوێ ، كاریگەریی هەبووە و دەبێت لە ئاستی ڕامیاری و كومەڵایەتی ناوچەكە . دەستكەوتێكی دیكەی مالیكی لە ڕەوانە كردنی هێز بۆ ناوچە دابڕاوەكان ئەوەیە كە توانی هەلومەرجێكی تازە بخوڵقێنێت كە بتوانێ جارێكی دیكە لە هاوكێشە ڕامیارییەكانی ئێستا و داهاتووی عێراق موعاملە بكات لەگەڵ لایەنی كوردی و كارتی بەدەستەوە بێت .
خاڵێكی دیكە ئەویە كە هێشتا عێراق لە چواچێوەی یاسای 7 ی نەتەوە یەكگرتووەكانە و هێڵی 36 دەرەجە واتە پارێزگاكانی هەولێر ، دهۆك و سلێمانی گەرەنتی ئەمنی كراون لە لایەن كۆمەڵگای نێودەوڵەتییەوە . ئەوەندەی ئەمنییەتی هەرێمی كوردستان (سێ پارێزگاكە ) گەرەنتی كراوە مالیكی نەكراوە و ئەو هاودەنگییەی كە هەیە لە نێوان هێزە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستان و نوخبە سیاسییەكان و كومەڵكای كوردی بە نیسبەت ئامانجە نەتەوەییەكانی كورد لە عێراق ، ئەوە نابیندرێت لە نێوان هێز و نوخبەكانی دەوروبەری مالیكی. لە لایەكی دیكەشەوە بەشی هەرە زۆری دانیشتوانی ناوچە دابڕاوەكانی هەرێمی كوردستان خوازیاری پەیوەست بوون بە هەرێمی كوردستانن و لایەنگری لە دەسەڵاتی كوردی دەكەن تاكو دەوڵەتی ناوەندی عێراقی فیدراڵ، بۆیە شانسی سەركەوتن بۆ مالیكی یەكجار كەمە لە خۆ خستنە نێو یارییەكی سیاسی كە یارییەكە بە پێناسەی ( برد-باخت ) بێت و بەردەوامی تەنگەژەی درێژ خایەن لە ناوچەكە قەت بە قازانجی نابێت و ڕەنگە مالیكی بەم ئەزموونە تێگەیشتبێت كە لایەنێك لەم یارییە سەردەكەوێت كە بتوانێ لە داهاتوو و بەر لە جێبەجێ بوونی مادەی 140 ی یاسا ، هاوپەیمانێتی بەهێزی ناوخۆیی و نێونەتەوەیی پێك هێنابێت .
سێهەم :
ئەگەر مالیكی بەردەوام بێت لەسەر ستراتیژی هەڕەشە و هێرش و لایەنی كوردیش دەست لە دیپلوماسی بكشێتەوەو تەنها ڕێگا لە شەڕكردن ببینێت ، ئەگەری ڕوودانی شەڕ هەیە وە ئەگەر تەنانەت مالێكی لەم شەڕە سەربكەوێت سەركەوتنەكەی سنووردار دەبێت تەنها بۆ ناوچە دابڕاوەكان و ناتوانێت و بۆی نییە تێپەڕ ببێت لە هێڵی 36 دەرەجە و ئەگەر هات و ئەمەش ڕوویدا دیسان بە واتای فەشەل هێنانی مادەی 140 یاسا نابێت و مەرج نییە كە مادەی 140 ی یاسای عێراقی فدراڵ لە لایەن نوری مالیكییەوە جێبەجێ بكرێت و ڕەنگە بخرێتە بن دەسەڵات و كونتروڵی كۆمەڵگای نێو دەوڵەتی و تەنانەت دەسەڵاتی مالیكیش تووشی قەیرانی ڕەوابوونی نێونەتەوەیی ببێت.
خاڵێكی دیكە ئەوەیە كە مالیكی ئەوەندە كاتی لەبەر دەستدا نییە كە بتوانێت هاوكات هەم شەڕ بكات و هەم سەربكەوێت و هەم مادەی 140 ی یاسا جێبەجێ بكات لەبەر ئەوەی كە ماوەیەكی كەم ماوە تا كۆتایی كاتی دەسەڵاتەكەی بەڵام لایەنی كوردی دەتوانێ جارێكی دیكە لە ناوچە دابڕاوەكان جێگر ببێت و پێداگری بكات لەسەر گەڕانەوەی ماف و خاكی خۆی.
هەروەها ئەگەر بێت شەڕ ڕووبدات و لایەنی كوردی سەربكەوێت لەم شەڕە، بە دەست خستنی ناوچەدابڕاوەكان نەك نابێتە هۆی مەشرووعییەت و ڕەوا بوونی كورد لەم مەسەلەیە بگرە بە پێچەوانە ئەو مەشرووعییەتەی كە تا ئێستا بەدەستی هێناوە لە ئاستی كۆمەڵگای نێونەتەوەیی، لاواز دەبێت و لە لایەكی دیكەوە ڕنگە سەركەوتنی كورد ببێتە هۆكاری نزیك بوون و هاوپەیمانێتی نێوان عەرەبی سوننە و شیعەو لایەنە سیاسییەكانی دیكەی عێراق دژ بە كورد و پێگەی كوردیش لە بەغدا و لە نێو ستراكچەری سیستەمی عێراقی فیدراڵ لاواز ببێت یان لەدەست بچێت. ئەمە جگە لەو زەرەر و زیانانەیە كە لە ئەگەری دروست بوونی شەڕ بەسەر هەردوولاوە دەشكێت. بۆیە هەڵبژاردنی ڕیگەی شەڕ بۆ هەردوولا كەوتنە نێو یارییەكی باخت- باخت ( دۆڕان – دۆڕان )ە كە نەتەنها نابێتە هۆكاری سەركەوتن بۆ هیچ لایەنێك بەڵكو خساری زۆریشی لێدەكەوێتەوە بۆ هەردوولا.
بە لەبەرچاو گرتنی بۆچوونەكانی سەرەوە، مەنتقی ڕامیاری زانستی سەردەمیانە و ئەو بارودۆخ و قوناغەی ئێستا كە هەموو عێراق بەگشتی و كوردستان بە تایبەتی تێایدا تێپەڕ دەبن و بە چاوخشاندنی هەردوولا بە ئەزموونە پێشووەكان، دەبێت هەردوولا هەوڵی ئەوە بدەن كە هەم لەبواری سیاسی و هەم لە بواری سەربازی دۆخەكە بەرەو هێمنی ببەن و خۆیان بپارێزن لە هەرچەشنە بیر و جمۆجوڵێكی كاتی و مەترسیدار و هەردولایەن دەبێ لەمە باش تێبگەن كە ئەم ئەزموونە زۆر جیاوازیی هەیە لەوانەی پێشتر كە لە ئەنجامدا لایەنێك سەربكەوێت و ئەوی دیكە شكست بهێنێت. یەكێك لە تایبەتمەندییەكان و جیاوازییەكانی ئەم مەسەلەیە ئەوەیە كە لە ئەنجامدا یان هەردوولا سودمەند دەبن یاخود زەرەرمەند ، ئیتر هەرلایەك بەگوێرەی قورسایی خۆی ... ! . باشتریش ڕێگەش لەم مەرحەلەیە بۆ هەردوولا ئەوەیە كە بە هاوكاری یەكتر یارییەكە بەرەو ئاراستەی ئەنجامێكی ( برد-برد ) ببەن تاكو گەلی عێراق بەگشتی و نەتەوەی كورد بەتایبەتی زەرەرمەند نەبن .
