"لەسەر پشكۆی " بەهاری عەرەبی"
18:32 - 21 رێبەندان 2712
Unknown Author
مەسعوود بابایی
ئیسلامییەكان لە گرێژەنەی تاقیكردنەوەی دەسەڵاتدا
دیارە كە لە یەكگرتنی ئیخوان موسلمین، سەلەفییەكان و میرانی كەنداو، شەپۆلی بەهێزی ئیسلامییەكان هروژمی هێنا كە جیهانی عەرەبی گرتوەتەوە. سەرەڕای ئەوە، بە روانینێكی قووڵا تێدەگەین كە قورئانێكی جەمسەرنوێن لەئارادا نیە كە گۆڕەپانی سیاسەتی ناوچەكە ڕێنوێنی بكات.
برایانی موسوڵمان (اخوان المسلمین) كێن؟\" تاقمێكی بچووك كە لە ڕێگەی راست لایداوە\". شۆڕش لە میسردا؟
\" ئەم شۆڕشە كە دەرهاویشتەی پەیمانی نوێی سایكس ــ پیكۆ یە بەبێ پشتیوانیی ئێران سەری نەدەگرت(!)\".
هەڵبژاردنەكانی محەمەد مورسی؟\"هەڵبژاردنێكی تاڵا\"، ژنراڵا زاحی خەلفان تەمیم، سەرۆك پۆلیسی دۆبەی، وەك زۆربەی ئەفسەرانی جیهانی عەرەب لەسەر تویتەر چالاكە:\" ئەگەر ئیخوان موسلمین بیانەوێ ئاسایشی كەنداوی تێكبدەن، لە خوێنێكدا كە دادەچۆڕێ شەڵاڵا دەبن.
\" لە سەرلەبەری هاوینی ٢٠١٢ دا، \"سەرۆك پۆلیس\"ی دۆبەی زیاتر پلاری لە ئیخوان موسلمین گرت و رێكخستنەكانی ئەوانی بە \"رێكخراوێكی گوناهبار كە كۆتاییەكەی نزیكە(٢)\" ناو برد و پێشنیاری كرد كە دارایی و سەرمایەكانیان هەڵپەسێردرێن. كاربەدەستانی ئیماراتی یەكگرتووی عەرەبی ــ كە دۆبەی بەشێك لەوە ــ كاری لەگەڵا نەفرەت تێهەڵكێش كردوە، شەست كەس لە ئەندامانی ئیخوان موسلمینی بە تۆمەتی پیلاندانان بەدژی رێژیمی ئەو وڵاتە رەوانەی دادگا كرد.
رۆژنامە شەرق ئەلئەوەست، كە سەر بە بنەماڵەی سولەیمان، وەلیعەهدی عەرەبستانی سعودیەیە. سەرەڕای ناوبانگی ئەم رۆژنامە پان عەرەبیستە لە رۆژئاوادا، سەربەخۆییەكەی لەهەمبەر سیاسەتی سعودیە لە سفرەوە نزیكە(٣). 30 ی ژووەنی ٢٠١٢، رۆژێك پاش سوێندی یاسایی مورسی وەك سەرۆك كۆماری میسر، عەبدولڕەحمان رەشید، سەرنووسەری رۆژنامەی ناوبراو باسی لە گومانەكانی خۆی ـ لەڕاستیدا بنەماڵەی پاشایەتی ـ دەكرد (٤).
ئایا سەرۆكی تازەی دەوڵەتی میسر بەدژی تیرۆریزم خەبات دەكات و لەڕاستیبدا دژایەتی ئەلقاعیدە دەكات؟ ئایا ئەو دەوری ناوبژیوانی كە حوسنی موبارەك، سەرۆك كۆماری لەسەركارلابراوی میسر لەبارەی مەسەلەی فەلەستینەوە دەیگێڕا، دووبارە دەگێڕێت؟ ئایا ئەو بەڕاستی لەگەڵا ئۆپۆزیسیۆنی سووری هاوكاری دەكات لەحاڵێكدا كە وادیارە لەگەڵا هەرچەشنە دەستوەر دانێكی سەربازی نەیاری دەنوێنێ؟ ئایا ئەو لە شاعەبدوڵڵای دووەم لەبەرانبەر هەرای لقە ئەردەنیی ئیخوان موسلمین پشتیوانی دەكات(٥)؟
\" لە هەلومەرجێكدا كە ئێران ماوەیەكی درێژ هاوپەیمانی پێداگری ئیخوان موسلمین بوو، ئایا سەرۆك كۆماری میسر پێوەندییە دیپلۆماسییەكانی خۆی لەگەڵا تاران بەو بیانوەی كە وڵاتانی كەنداو ئەم پێوەندییانەیان لەگەڵا ئێراندا هەیە، دەسپێدەكاتەوە؟ ئایا ئەو لەبەرانبەر چالاكییە ئایدۆلۆژیكی و ئاینزاییەكانی ئێران كە لە سەردەمی رمانی موبارەك توندتر بووەتەوە و پشتیوانیی ئێران لە تاقمەكانی بانگەشەكەری شیعەگەری كە لەنێو میسرییەكاندا تەشەنەی كردوە، بێدەنگ دەبێت؟ زانكۆی ئەلئەزهەر بنیاتی گرنگی سوننی لە قاهیرە هەر لەئێستاوە بەدژی ئەم بڕشتە كە دەلوێ كێشمەكێشی ئاینزایی لێبكەوێتەوە،هۆشداری داوە.
چەند هەفتە لەوەوپێش لە مانگی سپتامبەردا، هەمان رۆژنامەنووس لە ئارەزووی میسر بۆ قبووڵكردنی تاران لە گرۆی چوار بۆ پەیداكردنی رێگەچارەیەك بۆ قەیرانی سووریا، لەپاڵاسعوودیە و توركیە گازەندەی كرد(٦). وەلێ سەرمان سوڕنەما كاتێك كەمێك دواتر، سعودیە بەشداری لە دانیشتنی ئەم كۆمەڵەی كە لە ١٧ ی سپتامبەر لە قاهیرە بەڕێوەچوو، نەكرد.
ئەم نیشانانەی بێ متمانەیی و شتی زۆری لەو چەشنە كە لە چاپەمەنییەكانی كەنداودا بڵاوبوونەوە، رەنگدانەوەیەكی كەمی لە رۆژئاوادا بەدوای خۆیدا هێنا، رەنگە لەبەرئەوەی كە روانگەیەكی نەیار لەگەڵا روانگەی هاوبەشی پەسندكراو دەخاتەڕوو:
روانگەی پێوەندیدار بە یەكیەتیی گەورەی ئیسلامی سوننی لە كۆبوونەوەی سوڵتانەكانی كەنداو(!!) و بزووتنەوە ئیسلامییەكان بە ئامانجی زاڵبوونی سیستمی ئایینیی رەقوتەق بەمەبەستی سەپاندنی شەریعەت. گوایە، پشتبەستن بە بەڵگەی هاوبەشی تاكە روانگەی كۆنەپارێزانە لە ئیسلام، تێبینیە سیاسی و ركەبەرایەتییە دیپلۆماتیكەكان، جیاوازییە نەتەوەیی و ناكۆكییە ستراتیژیكییەكان دەسڕێتەوە.
هەندێ هۆكارگەلی مێژوویی پێشووتر، ئەم گومان و خەیاڵە بەگوڕ دەكات، هەرچەند ئەوان پێشتر بە سیاسەتەوە پەیوەست تا ئاینزا. لەساڵانی دەیەكانی ١٩٥٠ و ١٩٦٠ هەزارانی كادیری ئیخوان موسلمین كە لە میسر، سووریا، ئەلجەزایر و عێراق ستەمیان لێكرابوو لە وڵاتانی لێواری كەنداو بۆ نموونە عەرەبستان گیرسانەوە. هەروەك رووناكبیرێكی میسریی نزیك لە بزووتنەوەیە گوتی:\" هیچ پەیمانێكی راشكاو نەبوو. ئەوكات، رێكخراوەكە تێكوپێك درابوو و رێبەرایەتییەكی ئۆرگانیزە لەئارادانەبوو، بەڵام راستییەكە ئەوەیە كە هەزاران چالاكی ئیخوان موسلمین كە لە سعودیە جێگیر بوون، لەم وڵاتەدا هەزاران كادیریان پەروەردە كرد كە پشكی شێریان لە لە خەبات بەدژی ناسیونالیزمی عەرەبی بۆ نموونە ناسیونالیزمی جەمال عەبدوالناسر، سەرۆك كۆماری میسر و دژی چەپەكان بەردەكەوت\".
هێرشی سۆڤیەت بۆ ئەفغانستان لە دیسامبەری ١٩٧٩، لێك تێگەیشتن لە چوارچێوەی خەبات بەدژی كۆۆمۆنیزمی سەرلەنوێ خستەوەگەڕ(٧). هەزاران خۆبەخش كە لە تۆڕە ئیسلامییەكانەوە تەیاركرابوون ــ ئیخوان موسلمین بە پێشەنگیدان بە یارمەتیگەلی مرۆڤدۆستانە(٨)، دانبەخۆداگرتنیان گرتەبەرــ بە پشتیوانیی ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا و رێكخراوی هەواڵگریی سیا (CIA) و یارمەتیی سوڵتانەكانی نەوت بۆ شەڕ بەدژی سوپای سوور مەتەرێزیان گرت. لە بەستێنی ئەم تەیاركردنەدا بەقازانجی \" خەباتكارانی ئازادی\" ی ئەفغانیدا بوو كە ئەلقاعیدە لە دایكبوو.
ئایا \"بەهاری عەرەبی\" سێیەمین قۆناغی ئەم \" یەكیەتیە پیرۆزە\"یە؟ ئەم گریمانە دڵڕفێنە راستییە وردەكارانەكانی پاش شەڕی سارد پشتگوێ دەخات، بۆ نموونە دابڕانی نێوان ئیخوان موسلمین و پاشایەتیی سعودی كە لە سەرەتاكانی دەیەی ١٩٩٠ لە سایەیە هێرش بۆ كوەیت هاتەپێش. خۆ هەر لە رۆژنامەی (السیاسیە) ی چاپی كوەیتدا بوو كە شازادە نایف، وەزیری نێوخۆی پڕبڕشتی سعودیە لە هەمان ساڵی ٢٠٠٢ چوارمێخەی بۆ رێكحراوە كێشا (٩): \" ئیخوان موسلمین سەرچاوەی زۆربەی گیروگرفتەكانی جیهانی عەرەب بووە و خەسارێكی زۆریان لە سعودیە داوە. ئێمە زیاد لە پێویست پشتیوانیمان لەم تاقمە كرد و ئەوان وڵاتانی عەرەبیان كاولكرد\".
شازادە وەبیری هێنایەوە كە لەسەروبەندی قەیرانی كەنداو لە ١٩٩٠ ـ ١٩٩١ دیداری لەگەڵا شاندێكدا كرد كە پێكهاتبوون لە راشد غەنوشی(سەرۆكی ئێستای حزبی نەهزە ــ تونس)، حەسەن تورابی، عەبدولمەجید زەندانیی یەمەنی و نەجمەدین ئەربەكانی توركیە كە هەموویان سەر بە بزووتنەوەی ئیخوان موسلمین بوون.\" ئێمە داوامان لێكردن :\" ئێوە هێرش بۆ سەر كوەیت پژڕاس دەكەنەوە؟\" ئەوان لە وڵامدا گوتیان ئێمە هاتووین بزانین روانگەی ئێوە لەمبارەوە چیە. بەڵام، پاش ئەوە، چوون بۆ بەغدا و بە بڵاوكردنەوەی راگەیاندراوێك داگیركردنی كوەیتیان پژڕاسكردەوە كە ئێمە زۆر لەوە سەرمان سوڕما\".
بەڵام شازادەی سعودی لە دەربڕینی هۆیەكی دیكەی تووڕەییەكەی خۆدەبوێرێ و هەڵبەت میرەكانی دیكەی كەنداویش وەك ئەو بیر دەكەنەوە: ئەوەش بریتییە لە رەگداكوتانی ئیخوان موسلمین لە كۆمەڵگەكانی كەنارەكانی كەنداو لە سەردەمی شەڕی كوەیت تا دەگاتە خۆپێشاندانەكان لە وڵاتی سعودیە.
چونكە روانگەی سیاسیی ئەوان ـــ دەوڵەتی ئیسلامی لەسەر بنەمای هەڵبژاردن ــ بەدژی روانگەی پاشایەتیی سعودیەیە كە پشتی بە ملكەچیی كتومت بە بنەماڵەی پاشایەتیی سعودییە. بنەماڵەی پاشایەتیی سعودی لەلایەكی دیكەوە پێی باشترە یارمەتیی دارایی رەوتە هەمەچەشنە سەلەفییەكان بكات. دەستوەرنەدانیان لە گۆڕەپانی سیاسی و پشتیوانییان لە فەرمانڕوایی هەنووكەیی ــ بەبێ سەرنجدان لە سیستمەكەی(چ موبارەك بێت یا بنەماڵەی پاشایەتی) ــ دەستەبەرێك بۆ ئەم سوڵتانانە بوو.
كەلێنی نێوان ئیخوان موسلمین و حكومەتی ریاز بەبەشداریی ئیخوان موسلمین لەڕێگەی حەماسەوە لە \"تەوەری بەرەنگاری\" دژی ئەمریكا و ئیسراییل و لەپاڵا ئێران، سووریا و حزبوڵڵای لوبنان لە ساڵانی دەیەی ٢٠٠٠ قووڵتریش بووە.
كاتێك كە سەنگی ریال پۆلیتیك لە هاوپێوەندیی ئایینی قورسترە.
پاشان، راپەڕینەكانی وڵاتانی عەرەب كارتەكانی دووبارە دابەشكردەوە. سعودیە و ئیماراتی یەكگرتووی عەرەبی لەگەڵی دژایەتیانكرد. بەلای ئەوانەوە سەركەوتنی ئەزموونەكانی ئیخوان موسلمین لە میسر و تونس هەواڵێكی خۆش نەبوو.
رێبەرانی وەهابی پێوەندییە ئێجگار باشیان لەگەڵا موبارەكدا هەبووە و سەرۆك كۆماری لەسەركارلابراوی تونس، واتە زەینوالعابدین بن عەلیی هەڵهاتوویان لە وڵاتەكەیان قبووڵا كردوە و ئێستە لەگەڵا داوای رادەستكردنەوەی لەلایەن دەوڵەتی نوێی تونس نەیاری دەنوێنن پلار لە ئیخوان موسلمین دەگرن كە دوو دیكتاتۆری رووخاندون و سووچ لە ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا دەگرن كە وازی لەوان هێناوە. پاشایەتیی سعودیە لە چەقی دژەشۆڕشدایە و راپەڕینی بەحرەینی لە مارسی ٢٠١١ سەركوت كرد.
سەرەڕای ئەوە، یەكەمین سەردانی مورسی، سەرۆك كۆماری میسر و حەمدی جەبالی سەرۆك وەزیرانی تونس لە ١١ ی ژووییەی ٢٠١٢ لە سعودیەدا بوو. نەك سەبارەت بە هاوپێوەندیی \"ئیسلامی\" بەڵكوو بەناوی ریال پۆلیتیك كە بەسەر پێوەندیی نێودەوڵەتیدا زاڵە. میسر لەسەر پارەی سعودیە پەكیەتی ــ یەك و نیو میلیار دۆلار لەم وڵاتەی قەرز كردوە و زێدەباری ئەوەش، بەڵێنی دوو میلیارونیو دۆلاری دیكەیشی وەرگرتوە(١٠) لەلایەكی دیكەوە، زیاتر لە یەك و نیو هاووڵاتیی میسری لە سعودیەدا كار دەكەن و یارمەتیی دارایی ئەوان بۆ خێزانەكانیان هاوسەنگیی خەرجییەكان لە میسردا دەپارێزێ. بەڵام سعودیە بەبێ سەرنجدان لە پێشداوەرییەكانی ناتوانێ گوێ لە گرنگترین وڵاتی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست نەدات.
دیپلۆماتێكی میسری رووندەكاتەوە كە \" سەفەری مورسی هەموو گیروگرفتەكان چارە ناكات\". ئەم لێكدانەوەیەكی باشە. لەسەر چەند بابەتێك هەندێ ناكۆكیی بیروبۆچوون هەن، وەك رەفتاری سعودیە لەگەڵا میسرییەكانی نیشتەجێی ئەو وڵاتە و دۆخی وەبەرهێنانەكانی سعودی لە میسردا. لە ئاپریلی ٢٠١٢ دا دوابەدوای خۆپێشاندانەكان لە میسرپاش دەزگیركردنی ئەحمەد ئەلجیزاوی، پارێزەرێك كە بە هەبوونی مادەی هۆشبەر تۆمەتبار كرابوو، عەرەبستان باڵوێزی خۆی لە میسر كشاندەوە. لە ئووتی٢٠١٢ دا عوسام محەمەد حوسێن العوریان، یەكێك لە سەرەكیترین رێبەرانی ئیخوان موسلمین كە بووەتە راوێژكاری سەرۆك كۆمار،؟ لە لاپەڕەی تویتەری خۆیدا داوای لە باڵوێزی سعودیە دەكرد\" لەمەڕ تاوانكاری، دادگایی و چۆنایەتیی دەزگیركردنی خاتو نەجلا وەفا \" هاووڵاتیی میسری كە لە ساڵی ٢٠٠٩ وە زیندانی كراوە و بە پێنج ساڵا زیندان و پێنجسەد قامچی لەبەر كێشەی دارایی لەگەڵا شازادە خاتوونێك مەحكوم كراوە، روونكردنەوە بدات\".
(11)چارەنووسی وەبەرهێنانەكانی سععودی لە میسردا تەشەنە بە ناكۆكییەكان دەدات. لە ژووەنی ٢٠١١، شازادەی ئێجگار دەوڵەمەند، ئەلوەلید تەلال رایگەیاند كە سێ لەسەر چواری پێنج هەزار دۆنم لەو زەوییانەی كە بەكەڵكئاوەژوو لە گەندەڵیی ئەوكات لە سەردەمی موبارەكدا (١٢) بە نرخێكی هەرزان كڕیویەتی،\" بە خەڵكی میسری بەخشی\". ئەو بەم كارە دەیهەویست خۆی لە دەستی خانەی دادی میسر رزگار بكات. خانەی دادی میسر دۆسیەی پشكنینی زۆری كردوەتەوە كە بەرژەوەندییەكانی سعودییەكانی كردوەتە ئامانج، تەنانەت ئەگەر قاهیرە و ریاز دەیانهەوێ ئەم تەنگژانە بڕەوێننەوە و هەروەها لە وەزارەتی وەبەرهێنانی میسر، فەرمانگەیەكی نوێ دامەزراوە تا ناكۆكییەكان لەگەڵا سعودییەكان چارەسەر بكات.
(13).عەرەبستانی سعودی هەروەها كەوتوەتە رۆژەڤی گەڕانەوەی قاهیرە بۆ گۆرەپانی دیپلۆماسی لەحاڵێكدا كە لەدەیەی رابردودا ئێمە گەواهی كەمڕەنگبوونەوەی ئامادەیی میسر بووین كە زیاتر شوێنكەوتوی رێژیمی پاشایەتیی وەهابی بوو. گەشتی محەمەد مورسی بۆ چین ــ كە خۆی نیشانەی ئەوەیە كە سەردەمی دانوستانی دوو كەسی و تایبەتی لەگەڵا ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا بەسەرچووە ــ و پاشان بۆ ئێران ئەم ترسانەی وەڕاست گەڕاند.
گەشتەكەی مورسی بۆ تاران لە كۆتاییەكانی مانگی ئووتی ٢٠١٢ لە رای گشتیی میسردا بۆ ئەو سیمایەكی تایبەتی بەو بەخشی، لەبەرئەوەی كە لەهەمبەر بەرەنگاریی ئەو لە بەرانبەر فشارەكانی ئەمریكا هەستیان بە شانازی كرد و خوشحاڵا بوون كە سەرۆك كۆماری میسر هەستیارییەكی كەمی بە گوتاری دژەئێرانی و دژەشیعیی رێبەرانی وڵاتانی كەنداو نیشان داوە:
ئەو تەنیا چەند كاتژمێر لە ئێراندا مایەوە و هەر بەو چەشنەی كە پێشبینی كرابوو لەگەڵا رێبەری شۆڕشی ئیسلامی دیداری نەكرد و لە وەبیرهێنانەوەی بابەتی دەسپێكردنەوەی پێوەندیگەلی دیپلۆماتیكی دوولایەنە خۆی بوارد. پاش پێداهەڵگوتن لە جەمال عەبدولناسر ــ كە تەنیا ئەمەمان مابوو، چونكە دەزانین كە سەرۆك كۆماری پێشووتری میسر بەو پەڕی هێزەوە ئیخوان موسامینی لە ساڵانی دەیەكانی ١٩٦٠ و ١٩٥٠ سەركوت كردبوو ــ ئەو لەهەمبەر سووریا بەتوندی جووڵایەوە و خوازیاری لەسەركارلابردنی بەشار ئەسەد بوو، لەحاڵێكدا كە لەگەڵا داوای دەستوەردانی دەرەكی لەلایەن سعودیەوە دژایەتی كرد.لەحاڵێكدا غەنوشی بە نۆرەی خۆی ماوەیەكی دوورودرێژ لە رۆژگاری دوورخستنەوەدا، لەندەنی لە ریاز بەلاوە باشتربوو. ئەو هەروەها لە كاتی سەردانی ئەمریكا لە دیسامبەری ٢٠١١ گوتبووی كە \"بەهاری عەرەبی\" میرەكانی كەنداو لە پاشایەتی دەخات، ئەم زمانپاراوییەی ئەو لەگەڵا وڵامی تەوساویی روزنام سعودی الریاز(١٤) بەرەوڕوو بوو كە پرسی، ئایا گوتەكەی غەنوشی ئەمیری قەتەریش دەگرێتەوە.
سعودیە لە سای گەڕانەوەی قاهیرە بۆ گۆڕەپانی دیپلۆماسیی ناوچەیی پاش دە ساڵا پێوار(غیاب/غیبت)
پێوەندییەكانی قەتەر( كە وەك سعودیە، وەهابییە) و ئیخوان موسلمین پێگەیان پتەوە. میرنشینەكە پێیوایە كە ئیخوان موسلمین بەهێزكەری سیاسەتەكەیەتی، لەحاڵێكدا ئەم میرنشینە نە سوپای هەیە، نە دیپلۆماتێك و نە بەگوێرەی پێویست سیخوڕ كە بتوانێ رۆڵێكی چالاكی ناوچەیی بگێڕێت و تەنیا لایەنی باشی ئەم وڵاتە سەرچاوە نەبڕاوەكانی دۆلارە. قەتەر لەوەدا سەركەوتوە كە لە سەردەمی هەنتەش(حوزور)ی شێخ یوسف قەرزاوی لەساڵانی دەیەی ١٩٧٠ لە قەتەردا كە لەسای بەرنامەكەی لە تەلەفیزیۆنی ئەلجەزیرە بەناوی \"شەریعەت و ژیان\" بوو بە یەكێك لە برەودارترین ئامۆژگاریكەران، كەڵك لە كەسایەتیی ئەو وەربگرێ. قەرزاوی كە لە رابردوودا ئەندامی ئیخوان موسلمین بوو بۆ ئەم بزاڤە مەرجەعە، تەنانەت ئەگەرچی سەربەخۆیی خۆی لەهەمبەر ئەم رێكخراوەشدا پاراستوە.
قەتەر پاش نزیكایەتییەكی كاتی لە حزبوڵڵا، سووریا و ئێران لە رابردوودا، پێوەندییەكی پتەوی لەگەڵا ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا رایەڵا كردوە. لە یەكەمین رۆژانی بەهاری عەرەبیدا، قەتەر لەسەر سەركەوتنی ئیخوان موسلمین گرەوی كرد. لەم پێناوەدا تەلەفیزیۆنی ئەلجەزیرە كە تێكڕای بودجەی لە قەتەرەوە دابین دەكات، زۆرێك لە سیما و هەروەها چەند كەسێك لە پەیامنێرەكانی لەدەست دا. ئەم كاناڵە لە میسر و جاروبار لە تونس بووە بە بڵیندگۆی ئیخوان موسلمین. دیداری میری قەتەر لە میسر لە ئووتی ٢٠١٢ سەرەڕای مانگی رەمەزان و بەخشینی دوو میلیار دۆلار بە بانكی ناوەندیی میسر بۆ یارمەتیدانی چارەكردنی گیروگرفتی كاروباری دراو نیشانەی خایاندنی لێك گەیشتنی پێوە دیارە. وێڕای ئەوە، میری قەتەر بە رێككەوتن لەگەڵا كاربەدەستانی میسری لە ٢٣ ی ئۆكتۆبەری ٢٠١٢ سەردانی غەززەی كرد و لەگەڵا حكومەتی حەماس دیداری كرد.
بەپێچەوانەی وێناكانی ژنراڵا دیگۆل، سەرۆك كۆماری پیشووتری فەرەنسا، كە بە بیرۆكەی سادەوە بەرەو \" رۆژهەڵاتی ئاڵۆز\" دەفڕی/ ئەم ناوچەیەی جیهان پڕنهێنی نیە، بەڵام دەكرێ كە لەسەر بنەمای هەمان چەمكە سیاسییەكانی سەرباقیی جیهان شرۆڤە بكرێت.هەڵبەت گرنگ ئەوەیە كە چەمكە سیاسییەكان بەكار بێنێن.
بەم چەشنە، لقە هەمەجۆرەكانی ئیخوان موسلمین بە هێماكردن بە چێوی جادوییی رێبەرێكی ئۆركسترای نادیار هەڵكەوتو لە مەككە و بەخوێندنەوەی گۆرانییە ئیلهامگرتوەكان لە چەقبەستە ئیسلامییەكان جموجۆڵا ناكەن. لەڕاستیدا ستراتیژی ئەوان بەزۆری شوێنكەوتەیەكی بەرژەوەندییە نەتەوەییەكانی هەركام لەوانە، هەر بەوچەشنەی كە سیاسەتی مورسی لەهەمبەر ئیسراییل یا غەززە نیشان دەدات، سیاسەتێكە كە بێهیوایی حەماسیشی لێكەوتوەتەوە.
دەبێ سەلەفییەكانیش بەم تابلۆیەوە بنوسێنی. هاتنی ئەوان بۆ مەیدانی سیاسەتی میسر و تونس، ململانێیەكی تازە بۆ ئەوان دەخوڵقێنێ كە تا ئێستە رەتیانكردبوویەوە.
(١٥) نزیكبوونەوەی عەرەبستان سعودی و قەتەر هەرچەند قەتەر لە هەمبەر درواسێ بەهێزەكەی خانەگومانە، یا تەنانەت ئەو هەڕەشانەی كە پاشایەتی ئەردەنیشی كردەوەتە ئامانج بەو پێیەی كە قەتەر، سەرنجێكی زیاتر لە ئیخوان موسلمین دەدات، ئامادە نیە شانبەشانی قەتەر یارمەتیی شۆڕشگێڕانی سووریا بدات. ئەم خاڵانە دوورەدیمەنی ئیسلامگەرای ناوچەیی تەنیا لە پریسمی ئاینزاییدا نیشان دەدات.
ئیسلامییەكان لە گرێژەنەی تاقیكردنەوەی دەسەڵاتدا
دیارە كە لە یەكگرتنی ئیخوان موسلمین، سەلەفییەكان و میرانی كەنداو، شەپۆلی بەهێزی ئیسلامییەكان هروژمی هێنا كە جیهانی عەرەبی گرتوەتەوە. سەرەڕای ئەوە، بە روانینێكی قووڵا تێدەگەین كە قورئانێكی جەمسەرنوێن لەئارادا نیە كە گۆڕەپانی سیاسەتی ناوچەكە ڕێنوێنی بكات.
برایانی موسوڵمان (اخوان المسلمین) كێن؟\" تاقمێكی بچووك كە لە ڕێگەی راست لایداوە\". شۆڕش لە میسردا؟
\" ئەم شۆڕشە كە دەرهاویشتەی پەیمانی نوێی سایكس ــ پیكۆ یە بەبێ پشتیوانیی ئێران سەری نەدەگرت(!)\".
هەڵبژاردنەكانی محەمەد مورسی؟\"هەڵبژاردنێكی تاڵا\"، ژنراڵا زاحی خەلفان تەمیم، سەرۆك پۆلیسی دۆبەی، وەك زۆربەی ئەفسەرانی جیهانی عەرەب لەسەر تویتەر چالاكە:\" ئەگەر ئیخوان موسلمین بیانەوێ ئاسایشی كەنداوی تێكبدەن، لە خوێنێكدا كە دادەچۆڕێ شەڵاڵا دەبن.
\" لە سەرلەبەری هاوینی ٢٠١٢ دا، \"سەرۆك پۆلیس\"ی دۆبەی زیاتر پلاری لە ئیخوان موسلمین گرت و رێكخستنەكانی ئەوانی بە \"رێكخراوێكی گوناهبار كە كۆتاییەكەی نزیكە(٢)\" ناو برد و پێشنیاری كرد كە دارایی و سەرمایەكانیان هەڵپەسێردرێن. كاربەدەستانی ئیماراتی یەكگرتووی عەرەبی ــ كە دۆبەی بەشێك لەوە ــ كاری لەگەڵا نەفرەت تێهەڵكێش كردوە، شەست كەس لە ئەندامانی ئیخوان موسلمینی بە تۆمەتی پیلاندانان بەدژی رێژیمی ئەو وڵاتە رەوانەی دادگا كرد.
رۆژنامە شەرق ئەلئەوەست، كە سەر بە بنەماڵەی سولەیمان، وەلیعەهدی عەرەبستانی سعودیەیە. سەرەڕای ناوبانگی ئەم رۆژنامە پان عەرەبیستە لە رۆژئاوادا، سەربەخۆییەكەی لەهەمبەر سیاسەتی سعودیە لە سفرەوە نزیكە(٣). 30 ی ژووەنی ٢٠١٢، رۆژێك پاش سوێندی یاسایی مورسی وەك سەرۆك كۆماری میسر، عەبدولڕەحمان رەشید، سەرنووسەری رۆژنامەی ناوبراو باسی لە گومانەكانی خۆی ـ لەڕاستیدا بنەماڵەی پاشایەتی ـ دەكرد (٤).
ئایا سەرۆكی تازەی دەوڵەتی میسر بەدژی تیرۆریزم خەبات دەكات و لەڕاستیبدا دژایەتی ئەلقاعیدە دەكات؟ ئایا ئەو دەوری ناوبژیوانی كە حوسنی موبارەك، سەرۆك كۆماری لەسەركارلابراوی میسر لەبارەی مەسەلەی فەلەستینەوە دەیگێڕا، دووبارە دەگێڕێت؟ ئایا ئەو بەڕاستی لەگەڵا ئۆپۆزیسیۆنی سووری هاوكاری دەكات لەحاڵێكدا كە وادیارە لەگەڵا هەرچەشنە دەستوەر دانێكی سەربازی نەیاری دەنوێنێ؟ ئایا ئەو لە شاعەبدوڵڵای دووەم لەبەرانبەر هەرای لقە ئەردەنیی ئیخوان موسلمین پشتیوانی دەكات(٥)؟
\" لە هەلومەرجێكدا كە ئێران ماوەیەكی درێژ هاوپەیمانی پێداگری ئیخوان موسلمین بوو، ئایا سەرۆك كۆماری میسر پێوەندییە دیپلۆماسییەكانی خۆی لەگەڵا تاران بەو بیانوەی كە وڵاتانی كەنداو ئەم پێوەندییانەیان لەگەڵا ئێراندا هەیە، دەسپێدەكاتەوە؟ ئایا ئەو لەبەرانبەر چالاكییە ئایدۆلۆژیكی و ئاینزاییەكانی ئێران كە لە سەردەمی رمانی موبارەك توندتر بووەتەوە و پشتیوانیی ئێران لە تاقمەكانی بانگەشەكەری شیعەگەری كە لەنێو میسرییەكاندا تەشەنەی كردوە، بێدەنگ دەبێت؟ زانكۆی ئەلئەزهەر بنیاتی گرنگی سوننی لە قاهیرە هەر لەئێستاوە بەدژی ئەم بڕشتە كە دەلوێ كێشمەكێشی ئاینزایی لێبكەوێتەوە،هۆشداری داوە.
چەند هەفتە لەوەوپێش لە مانگی سپتامبەردا، هەمان رۆژنامەنووس لە ئارەزووی میسر بۆ قبووڵكردنی تاران لە گرۆی چوار بۆ پەیداكردنی رێگەچارەیەك بۆ قەیرانی سووریا، لەپاڵاسعوودیە و توركیە گازەندەی كرد(٦). وەلێ سەرمان سوڕنەما كاتێك كەمێك دواتر، سعودیە بەشداری لە دانیشتنی ئەم كۆمەڵەی كە لە ١٧ ی سپتامبەر لە قاهیرە بەڕێوەچوو، نەكرد.
ئەم نیشانانەی بێ متمانەیی و شتی زۆری لەو چەشنە كە لە چاپەمەنییەكانی كەنداودا بڵاوبوونەوە، رەنگدانەوەیەكی كەمی لە رۆژئاوادا بەدوای خۆیدا هێنا، رەنگە لەبەرئەوەی كە روانگەیەكی نەیار لەگەڵا روانگەی هاوبەشی پەسندكراو دەخاتەڕوو:
روانگەی پێوەندیدار بە یەكیەتیی گەورەی ئیسلامی سوننی لە كۆبوونەوەی سوڵتانەكانی كەنداو(!!) و بزووتنەوە ئیسلامییەكان بە ئامانجی زاڵبوونی سیستمی ئایینیی رەقوتەق بەمەبەستی سەپاندنی شەریعەت. گوایە، پشتبەستن بە بەڵگەی هاوبەشی تاكە روانگەی كۆنەپارێزانە لە ئیسلام، تێبینیە سیاسی و ركەبەرایەتییە دیپلۆماتیكەكان، جیاوازییە نەتەوەیی و ناكۆكییە ستراتیژیكییەكان دەسڕێتەوە.
هەندێ هۆكارگەلی مێژوویی پێشووتر، ئەم گومان و خەیاڵە بەگوڕ دەكات، هەرچەند ئەوان پێشتر بە سیاسەتەوە پەیوەست تا ئاینزا. لەساڵانی دەیەكانی ١٩٥٠ و ١٩٦٠ هەزارانی كادیری ئیخوان موسلمین كە لە میسر، سووریا، ئەلجەزایر و عێراق ستەمیان لێكرابوو لە وڵاتانی لێواری كەنداو بۆ نموونە عەرەبستان گیرسانەوە. هەروەك رووناكبیرێكی میسریی نزیك لە بزووتنەوەیە گوتی:\" هیچ پەیمانێكی راشكاو نەبوو. ئەوكات، رێكخراوەكە تێكوپێك درابوو و رێبەرایەتییەكی ئۆرگانیزە لەئارادانەبوو، بەڵام راستییەكە ئەوەیە كە هەزاران چالاكی ئیخوان موسلمین كە لە سعودیە جێگیر بوون، لەم وڵاتەدا هەزاران كادیریان پەروەردە كرد كە پشكی شێریان لە لە خەبات بەدژی ناسیونالیزمی عەرەبی بۆ نموونە ناسیونالیزمی جەمال عەبدوالناسر، سەرۆك كۆماری میسر و دژی چەپەكان بەردەكەوت\".
هێرشی سۆڤیەت بۆ ئەفغانستان لە دیسامبەری ١٩٧٩، لێك تێگەیشتن لە چوارچێوەی خەبات بەدژی كۆۆمۆنیزمی سەرلەنوێ خستەوەگەڕ(٧). هەزاران خۆبەخش كە لە تۆڕە ئیسلامییەكانەوە تەیاركرابوون ــ ئیخوان موسلمین بە پێشەنگیدان بە یارمەتیگەلی مرۆڤدۆستانە(٨)، دانبەخۆداگرتنیان گرتەبەرــ بە پشتیوانیی ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا و رێكخراوی هەواڵگریی سیا (CIA) و یارمەتیی سوڵتانەكانی نەوت بۆ شەڕ بەدژی سوپای سوور مەتەرێزیان گرت. لە بەستێنی ئەم تەیاركردنەدا بەقازانجی \" خەباتكارانی ئازادی\" ی ئەفغانیدا بوو كە ئەلقاعیدە لە دایكبوو.
ئایا \"بەهاری عەرەبی\" سێیەمین قۆناغی ئەم \" یەكیەتیە پیرۆزە\"یە؟ ئەم گریمانە دڵڕفێنە راستییە وردەكارانەكانی پاش شەڕی سارد پشتگوێ دەخات، بۆ نموونە دابڕانی نێوان ئیخوان موسلمین و پاشایەتیی سعودی كە لە سەرەتاكانی دەیەی ١٩٩٠ لە سایەیە هێرش بۆ كوەیت هاتەپێش. خۆ هەر لە رۆژنامەی (السیاسیە) ی چاپی كوەیتدا بوو كە شازادە نایف، وەزیری نێوخۆی پڕبڕشتی سعودیە لە هەمان ساڵی ٢٠٠٢ چوارمێخەی بۆ رێكحراوە كێشا (٩): \" ئیخوان موسلمین سەرچاوەی زۆربەی گیروگرفتەكانی جیهانی عەرەب بووە و خەسارێكی زۆریان لە سعودیە داوە. ئێمە زیاد لە پێویست پشتیوانیمان لەم تاقمە كرد و ئەوان وڵاتانی عەرەبیان كاولكرد\".
شازادە وەبیری هێنایەوە كە لەسەروبەندی قەیرانی كەنداو لە ١٩٩٠ ـ ١٩٩١ دیداری لەگەڵا شاندێكدا كرد كە پێكهاتبوون لە راشد غەنوشی(سەرۆكی ئێستای حزبی نەهزە ــ تونس)، حەسەن تورابی، عەبدولمەجید زەندانیی یەمەنی و نەجمەدین ئەربەكانی توركیە كە هەموویان سەر بە بزووتنەوەی ئیخوان موسلمین بوون.\" ئێمە داوامان لێكردن :\" ئێوە هێرش بۆ سەر كوەیت پژڕاس دەكەنەوە؟\" ئەوان لە وڵامدا گوتیان ئێمە هاتووین بزانین روانگەی ئێوە لەمبارەوە چیە. بەڵام، پاش ئەوە، چوون بۆ بەغدا و بە بڵاوكردنەوەی راگەیاندراوێك داگیركردنی كوەیتیان پژڕاسكردەوە كە ئێمە زۆر لەوە سەرمان سوڕما\".
بەڵام شازادەی سعودی لە دەربڕینی هۆیەكی دیكەی تووڕەییەكەی خۆدەبوێرێ و هەڵبەت میرەكانی دیكەی كەنداویش وەك ئەو بیر دەكەنەوە: ئەوەش بریتییە لە رەگداكوتانی ئیخوان موسلمین لە كۆمەڵگەكانی كەنارەكانی كەنداو لە سەردەمی شەڕی كوەیت تا دەگاتە خۆپێشاندانەكان لە وڵاتی سعودیە.
چونكە روانگەی سیاسیی ئەوان ـــ دەوڵەتی ئیسلامی لەسەر بنەمای هەڵبژاردن ــ بەدژی روانگەی پاشایەتیی سعودیەیە كە پشتی بە ملكەچیی كتومت بە بنەماڵەی پاشایەتیی سعودییە. بنەماڵەی پاشایەتیی سعودی لەلایەكی دیكەوە پێی باشترە یارمەتیی دارایی رەوتە هەمەچەشنە سەلەفییەكان بكات. دەستوەرنەدانیان لە گۆڕەپانی سیاسی و پشتیوانییان لە فەرمانڕوایی هەنووكەیی ــ بەبێ سەرنجدان لە سیستمەكەی(چ موبارەك بێت یا بنەماڵەی پاشایەتی) ــ دەستەبەرێك بۆ ئەم سوڵتانانە بوو.
كەلێنی نێوان ئیخوان موسلمین و حكومەتی ریاز بەبەشداریی ئیخوان موسلمین لەڕێگەی حەماسەوە لە \"تەوەری بەرەنگاری\" دژی ئەمریكا و ئیسراییل و لەپاڵا ئێران، سووریا و حزبوڵڵای لوبنان لە ساڵانی دەیەی ٢٠٠٠ قووڵتریش بووە.
كاتێك كە سەنگی ریال پۆلیتیك لە هاوپێوەندیی ئایینی قورسترە.
پاشان، راپەڕینەكانی وڵاتانی عەرەب كارتەكانی دووبارە دابەشكردەوە. سعودیە و ئیماراتی یەكگرتووی عەرەبی لەگەڵی دژایەتیانكرد. بەلای ئەوانەوە سەركەوتنی ئەزموونەكانی ئیخوان موسلمین لە میسر و تونس هەواڵێكی خۆش نەبوو.
رێبەرانی وەهابی پێوەندییە ئێجگار باشیان لەگەڵا موبارەكدا هەبووە و سەرۆك كۆماری لەسەركارلابراوی تونس، واتە زەینوالعابدین بن عەلیی هەڵهاتوویان لە وڵاتەكەیان قبووڵا كردوە و ئێستە لەگەڵا داوای رادەستكردنەوەی لەلایەن دەوڵەتی نوێی تونس نەیاری دەنوێنن پلار لە ئیخوان موسلمین دەگرن كە دوو دیكتاتۆری رووخاندون و سووچ لە ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا دەگرن كە وازی لەوان هێناوە. پاشایەتیی سعودیە لە چەقی دژەشۆڕشدایە و راپەڕینی بەحرەینی لە مارسی ٢٠١١ سەركوت كرد.
سەرەڕای ئەوە، یەكەمین سەردانی مورسی، سەرۆك كۆماری میسر و حەمدی جەبالی سەرۆك وەزیرانی تونس لە ١١ ی ژووییەی ٢٠١٢ لە سعودیەدا بوو. نەك سەبارەت بە هاوپێوەندیی \"ئیسلامی\" بەڵكوو بەناوی ریال پۆلیتیك كە بەسەر پێوەندیی نێودەوڵەتیدا زاڵە. میسر لەسەر پارەی سعودیە پەكیەتی ــ یەك و نیو میلیار دۆلار لەم وڵاتەی قەرز كردوە و زێدەباری ئەوەش، بەڵێنی دوو میلیارونیو دۆلاری دیكەیشی وەرگرتوە(١٠) لەلایەكی دیكەوە، زیاتر لە یەك و نیو هاووڵاتیی میسری لە سعودیەدا كار دەكەن و یارمەتیی دارایی ئەوان بۆ خێزانەكانیان هاوسەنگیی خەرجییەكان لە میسردا دەپارێزێ. بەڵام سعودیە بەبێ سەرنجدان لە پێشداوەرییەكانی ناتوانێ گوێ لە گرنگترین وڵاتی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست نەدات.
دیپلۆماتێكی میسری رووندەكاتەوە كە \" سەفەری مورسی هەموو گیروگرفتەكان چارە ناكات\". ئەم لێكدانەوەیەكی باشە. لەسەر چەند بابەتێك هەندێ ناكۆكیی بیروبۆچوون هەن، وەك رەفتاری سعودیە لەگەڵا میسرییەكانی نیشتەجێی ئەو وڵاتە و دۆخی وەبەرهێنانەكانی سعودی لە میسردا. لە ئاپریلی ٢٠١٢ دا دوابەدوای خۆپێشاندانەكان لە میسرپاش دەزگیركردنی ئەحمەد ئەلجیزاوی، پارێزەرێك كە بە هەبوونی مادەی هۆشبەر تۆمەتبار كرابوو، عەرەبستان باڵوێزی خۆی لە میسر كشاندەوە. لە ئووتی٢٠١٢ دا عوسام محەمەد حوسێن العوریان، یەكێك لە سەرەكیترین رێبەرانی ئیخوان موسلمین كە بووەتە راوێژكاری سەرۆك كۆمار،؟ لە لاپەڕەی تویتەری خۆیدا داوای لە باڵوێزی سعودیە دەكرد\" لەمەڕ تاوانكاری، دادگایی و چۆنایەتیی دەزگیركردنی خاتو نەجلا وەفا \" هاووڵاتیی میسری كە لە ساڵی ٢٠٠٩ وە زیندانی كراوە و بە پێنج ساڵا زیندان و پێنجسەد قامچی لەبەر كێشەی دارایی لەگەڵا شازادە خاتوونێك مەحكوم كراوە، روونكردنەوە بدات\".
(11)چارەنووسی وەبەرهێنانەكانی سععودی لە میسردا تەشەنە بە ناكۆكییەكان دەدات. لە ژووەنی ٢٠١١، شازادەی ئێجگار دەوڵەمەند، ئەلوەلید تەلال رایگەیاند كە سێ لەسەر چواری پێنج هەزار دۆنم لەو زەوییانەی كە بەكەڵكئاوەژوو لە گەندەڵیی ئەوكات لە سەردەمی موبارەكدا (١٢) بە نرخێكی هەرزان كڕیویەتی،\" بە خەڵكی میسری بەخشی\". ئەو بەم كارە دەیهەویست خۆی لە دەستی خانەی دادی میسر رزگار بكات. خانەی دادی میسر دۆسیەی پشكنینی زۆری كردوەتەوە كە بەرژەوەندییەكانی سعودییەكانی كردوەتە ئامانج، تەنانەت ئەگەر قاهیرە و ریاز دەیانهەوێ ئەم تەنگژانە بڕەوێننەوە و هەروەها لە وەزارەتی وەبەرهێنانی میسر، فەرمانگەیەكی نوێ دامەزراوە تا ناكۆكییەكان لەگەڵا سعودییەكان چارەسەر بكات.
(13).عەرەبستانی سعودی هەروەها كەوتوەتە رۆژەڤی گەڕانەوەی قاهیرە بۆ گۆرەپانی دیپلۆماسی لەحاڵێكدا كە لەدەیەی رابردودا ئێمە گەواهی كەمڕەنگبوونەوەی ئامادەیی میسر بووین كە زیاتر شوێنكەوتوی رێژیمی پاشایەتیی وەهابی بوو. گەشتی محەمەد مورسی بۆ چین ــ كە خۆی نیشانەی ئەوەیە كە سەردەمی دانوستانی دوو كەسی و تایبەتی لەگەڵا ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا بەسەرچووە ــ و پاشان بۆ ئێران ئەم ترسانەی وەڕاست گەڕاند.
گەشتەكەی مورسی بۆ تاران لە كۆتاییەكانی مانگی ئووتی ٢٠١٢ لە رای گشتیی میسردا بۆ ئەو سیمایەكی تایبەتی بەو بەخشی، لەبەرئەوەی كە لەهەمبەر بەرەنگاریی ئەو لە بەرانبەر فشارەكانی ئەمریكا هەستیان بە شانازی كرد و خوشحاڵا بوون كە سەرۆك كۆماری میسر هەستیارییەكی كەمی بە گوتاری دژەئێرانی و دژەشیعیی رێبەرانی وڵاتانی كەنداو نیشان داوە:
ئەو تەنیا چەند كاتژمێر لە ئێراندا مایەوە و هەر بەو چەشنەی كە پێشبینی كرابوو لەگەڵا رێبەری شۆڕشی ئیسلامی دیداری نەكرد و لە وەبیرهێنانەوەی بابەتی دەسپێكردنەوەی پێوەندیگەلی دیپلۆماتیكی دوولایەنە خۆی بوارد. پاش پێداهەڵگوتن لە جەمال عەبدولناسر ــ كە تەنیا ئەمەمان مابوو، چونكە دەزانین كە سەرۆك كۆماری پێشووتری میسر بەو پەڕی هێزەوە ئیخوان موسامینی لە ساڵانی دەیەكانی ١٩٦٠ و ١٩٥٠ سەركوت كردبوو ــ ئەو لەهەمبەر سووریا بەتوندی جووڵایەوە و خوازیاری لەسەركارلابردنی بەشار ئەسەد بوو، لەحاڵێكدا كە لەگەڵا داوای دەستوەردانی دەرەكی لەلایەن سعودیەوە دژایەتی كرد.لەحاڵێكدا غەنوشی بە نۆرەی خۆی ماوەیەكی دوورودرێژ لە رۆژگاری دوورخستنەوەدا، لەندەنی لە ریاز بەلاوە باشتربوو. ئەو هەروەها لە كاتی سەردانی ئەمریكا لە دیسامبەری ٢٠١١ گوتبووی كە \"بەهاری عەرەبی\" میرەكانی كەنداو لە پاشایەتی دەخات، ئەم زمانپاراوییەی ئەو لەگەڵا وڵامی تەوساویی روزنام سعودی الریاز(١٤) بەرەوڕوو بوو كە پرسی، ئایا گوتەكەی غەنوشی ئەمیری قەتەریش دەگرێتەوە.
سعودیە لە سای گەڕانەوەی قاهیرە بۆ گۆڕەپانی دیپلۆماسیی ناوچەیی پاش دە ساڵا پێوار(غیاب/غیبت)
پێوەندییەكانی قەتەر( كە وەك سعودیە، وەهابییە) و ئیخوان موسلمین پێگەیان پتەوە. میرنشینەكە پێیوایە كە ئیخوان موسلمین بەهێزكەری سیاسەتەكەیەتی، لەحاڵێكدا ئەم میرنشینە نە سوپای هەیە، نە دیپلۆماتێك و نە بەگوێرەی پێویست سیخوڕ كە بتوانێ رۆڵێكی چالاكی ناوچەیی بگێڕێت و تەنیا لایەنی باشی ئەم وڵاتە سەرچاوە نەبڕاوەكانی دۆلارە. قەتەر لەوەدا سەركەوتوە كە لە سەردەمی هەنتەش(حوزور)ی شێخ یوسف قەرزاوی لەساڵانی دەیەی ١٩٧٠ لە قەتەردا كە لەسای بەرنامەكەی لە تەلەفیزیۆنی ئەلجەزیرە بەناوی \"شەریعەت و ژیان\" بوو بە یەكێك لە برەودارترین ئامۆژگاریكەران، كەڵك لە كەسایەتیی ئەو وەربگرێ. قەرزاوی كە لە رابردوودا ئەندامی ئیخوان موسلمین بوو بۆ ئەم بزاڤە مەرجەعە، تەنانەت ئەگەرچی سەربەخۆیی خۆی لەهەمبەر ئەم رێكخراوەشدا پاراستوە.
قەتەر پاش نزیكایەتییەكی كاتی لە حزبوڵڵا، سووریا و ئێران لە رابردوودا، پێوەندییەكی پتەوی لەگەڵا ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا رایەڵا كردوە. لە یەكەمین رۆژانی بەهاری عەرەبیدا، قەتەر لەسەر سەركەوتنی ئیخوان موسلمین گرەوی كرد. لەم پێناوەدا تەلەفیزیۆنی ئەلجەزیرە كە تێكڕای بودجەی لە قەتەرەوە دابین دەكات، زۆرێك لە سیما و هەروەها چەند كەسێك لە پەیامنێرەكانی لەدەست دا. ئەم كاناڵە لە میسر و جاروبار لە تونس بووە بە بڵیندگۆی ئیخوان موسلمین. دیداری میری قەتەر لە میسر لە ئووتی ٢٠١٢ سەرەڕای مانگی رەمەزان و بەخشینی دوو میلیار دۆلار بە بانكی ناوەندیی میسر بۆ یارمەتیدانی چارەكردنی گیروگرفتی كاروباری دراو نیشانەی خایاندنی لێك گەیشتنی پێوە دیارە. وێڕای ئەوە، میری قەتەر بە رێككەوتن لەگەڵا كاربەدەستانی میسری لە ٢٣ ی ئۆكتۆبەری ٢٠١٢ سەردانی غەززەی كرد و لەگەڵا حكومەتی حەماس دیداری كرد.
بەپێچەوانەی وێناكانی ژنراڵا دیگۆل، سەرۆك كۆماری پیشووتری فەرەنسا، كە بە بیرۆكەی سادەوە بەرەو \" رۆژهەڵاتی ئاڵۆز\" دەفڕی/ ئەم ناوچەیەی جیهان پڕنهێنی نیە، بەڵام دەكرێ كە لەسەر بنەمای هەمان چەمكە سیاسییەكانی سەرباقیی جیهان شرۆڤە بكرێت.هەڵبەت گرنگ ئەوەیە كە چەمكە سیاسییەكان بەكار بێنێن.
بەم چەشنە، لقە هەمەجۆرەكانی ئیخوان موسلمین بە هێماكردن بە چێوی جادوییی رێبەرێكی ئۆركسترای نادیار هەڵكەوتو لە مەككە و بەخوێندنەوەی گۆرانییە ئیلهامگرتوەكان لە چەقبەستە ئیسلامییەكان جموجۆڵا ناكەن. لەڕاستیدا ستراتیژی ئەوان بەزۆری شوێنكەوتەیەكی بەرژەوەندییە نەتەوەییەكانی هەركام لەوانە، هەر بەوچەشنەی كە سیاسەتی مورسی لەهەمبەر ئیسراییل یا غەززە نیشان دەدات، سیاسەتێكە كە بێهیوایی حەماسیشی لێكەوتوەتەوە.
دەبێ سەلەفییەكانیش بەم تابلۆیەوە بنوسێنی. هاتنی ئەوان بۆ مەیدانی سیاسەتی میسر و تونس، ململانێیەكی تازە بۆ ئەوان دەخوڵقێنێ كە تا ئێستە رەتیانكردبوویەوە.
(١٥) نزیكبوونەوەی عەرەبستان سعودی و قەتەر هەرچەند قەتەر لە هەمبەر درواسێ بەهێزەكەی خانەگومانە، یا تەنانەت ئەو هەڕەشانەی كە پاشایەتی ئەردەنیشی كردەوەتە ئامانج بەو پێیەی كە قەتەر، سەرنجێكی زیاتر لە ئیخوان موسلمین دەدات، ئامادە نیە شانبەشانی قەتەر یارمەتیی شۆڕشگێڕانی سووریا بدات. ئەم خاڵانە دوورەدیمەنی ئیسلامگەرای ناوچەیی تەنیا لە پریسمی ئاینزاییدا نیشان دەدات.
