ستراتیژیی نوێی ئه‌مریکا له‌ناوچه‌که‌دا، له‌غاو کردنی ئێرانه
14:51 - 1 رەزبەر 2714
Unknown Author
تالب قه‌یسه‌ری
پاش رووخانی رژێمی به‌عسی سه‌دام حوسێن له‌لایه‌ن ئه‌مریکاوه‌ململانێی نێوان ئێران و ئه‌مریکا له‌عێراقدا ده‌ستی پێکرد و به‌هۆی باڵاده‌ستیی شیعه‌کان له‌عێراقدا، ئێران ویستی هه‌یمه‌نه‌ی خۆی به‌سه‌ر گۆڕه‌پانی سیاسه‌ت له‌م وڵاته‌دا زاڵ بکات.
به‌ڵام سه‌ره‌ڕای نانه‌وه‌ی کێشه‌و ئاریشه‌ی زۆر له‌لایه‌ن ئێرانه‌وه، جۆرج بووش توانی تا راده‌یه‌ک پێش به‌ملهوڕییه‌کانی ئێران بگرێت.
دوای هاتنه‌سه‌رکاری ئۆباما وه‌ک سه‌رۆکی ویلایه‌ته‌یه‌کگرتووه‌کانی ئه‌مریکا و کشانه‌وه‌ی هێزه‌کانی له‌عێراق، ئێران هاته‌سه‌ر ئه‌و سفره‌راخراوه‌و به‌پراکتیک بووبه‌مه‌یدانداری ساحه‌ی سیاسی عێراق تا به‌که‌یفی خۆی ئه‌سبی خۆی له‌م وڵاته‌دا تاو بدات. ئه‌م هه‌ڵه‌سیاسییه‌ی ئۆباما وایکرد زۆربه‌ی سیاسه‌توانانی دنیا ئۆباما رووبه‌ڕووی ره‌خنه‌ی توند بکه‌نه‌وه.
هێرشه‌کانی ئه‌م دواییه‌ی داعش بۆ سه‌ر عێراق به‌گشتی و هه‌رێمی کوردستان به‌تایبه‌تی وایکرد که‌ئه‌مریکا هه‌موو هه‌وڵی خۆی بخاته‌گه‌ڕ تا له‌رێگای دروستکردنی هاوپه‌یمانییه‌کی نوێوه‌ئه‌و هه‌ڵه‌ی رابردووی خۆی له‌عێراقدا قه‌ره‌بوو بکاته‌وه.
ئه‌مجاره‌ئۆباما ده‌یه‌وێ به‌ناوی شه‌ڕی داعشه‌وه‌پێگه‌ی خۆی له‌عێراقدا به‌هێز بکات و هیلالی شیعه‌گه‌ری به‌رێبه‌رایه‌تی ئێران به‌ره‌و لاوازی و نه‌مان ببات و بۆ هه‌تاهه‌تایه‌ئه‌م ئه‌سپه‌سه‌رکه‌شه‌له‌غاو بکات. یه‌که‌م هه‌نگاوی ئه‌مریکا به‌له‌سه‌رکار لادانی مالیکی و دروستکردنی حکوومه‌تی عه‌بادی ده‌ستی پێکرد و له‌داهاتوودا ئه‌م هه‌نگاوه‌ی به‌لێدانی به‌شارئه‌سه‌د و لاوازکردنی حیزبوڵڵای لوبنان و حوسییه‌کانی یه‌مه‌ن و هاوپه‌یمانه‌کانی دیکه‌ی ئێران ده‌ست پێده‌کات.
هاتنه‌وه‌ی ئه‌مجاره‌ی ئه‌مریکا بۆ ناو عێراق پاڵپشتێکی باشه‌هه‌م بۆ کورد و هه‌م بۆ عه‌ره‌بی سوننه، چونکوو پێش له‌دووباره‌کردنه‌وه‌ی سیاسه‌ته‌تاک ره‌هه‌ندییه‌کانی مالیکی ئه‌مجاره‌له‌لایه‌ن عه‌بادییه‌وه‌ده‌گرێ و ره‌نگه‌به‌دانی ئیمتیازی زیاتر وه‌ک هه‌رێمێکی فدڕاڵ به‌عه‌ره‌به‌سوننه‌کان، عێراق به‌ره‌و وڵاتێکی به‌پراکتیک فدڕاڵ دابه‌ش بکات و له‌هێز و توانای ناوه‌ند که‌م کاته‌وه‌و ره‌نگه‌دابه‌شبوونی عێراقیشی لێ بکه‌وێته‌وە. ئه‌وه‌ی زیاتر به‌رچاو ده‌که‌وێ ئه‌وه‌یه‌که‌له‌رووی بابه‌تییه‌وه‌هه‌رێمی کوردستان له‌سه‌نگه‌ری شه‌ڕی دژ به‌داعشدا که‌وتۆته‌ناوچه‌قی رووداوه‌کانه‌وه که‌ئه‌مه‌له‌باری سه‌ربازی و سیاسی و سه‌قامگیرییه‌وه‌ئاکامی باشی بۆ کوردستان ده‌بێت.
له‌رووی سه‌ربازییه‌وه‌هه‌رێمی کوردستان وه‌کوو هاوبه‌شێکی به‌هێز له‌رۆژهه‌ڵاتی ناڤیندا ده‌رده‌که‌وێت و له‌باری سیاسییه‌وه‌له‌هه‌یمه‌نه‌ی وڵاتانی نه‌یاری ناوچه‌که‌ده‌رده‌چێت و له‌باری ئه‌منییه‌ت و ئاسایشه‌وه‌خه‌ڵک و حکوومه‌تی کوردستان ده‌ورانێکی بێ سه‌رئێشه‌تا ساڵانێکی زۆر به‌دوور له‌فیتنه‌ی داگیرکه‌ران بۆ خۆیان مسۆگه‌ر ده‌که‌ن. به‌ڵام نابێ له‌بیرمان بچێت ئه‌م پلانه‌نوێیه‌ی ئه‌مریکا و هاوپه‌یمانه‌کانی ده‌سه‌ڵاتداری ئێرانی زۆر نیگه‌ران و توڕه‌کردووه، هه‌ربۆیه‌ئێران ده‌یه‌وێ به‌هاندانی شیعه‌کانی عێراق پیش به‌هاتنه‌وه‌ی ئه‌مریکا بۆ عێراق بگرێت، دیاره‌تاراده‌یه‌ک ده‌توانێ کۆسپ و ته‌گه‌ره‌بۆ ئه‌مریکا دروست بکات به‌ڵام سه‌ره‌نجام له‌م سیاسه‌ته‌یدا به‌ئاکام ناگات.
ئێستا شیعه‌کان دژی هاتنی هێزی سه‌ربازی ئه‌مریکان بۆ وڵاته‌که‌یان و به‌تایبه‌تی سه‌درییه‌کان به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ک دژی ده‌ستێوه‌ردانی دووباره‌ی ئه‌مریکان له‌عێراقدا، عه‌لی لاریجانی سه‌رۆکی په‌رله‌مانی ئێران له‌چه‌ند رۆژی رابردوودا وتی هاتنه‌وه‌ی ئه‌مجاره‌ی ئه‌مریکا بۆ ناوچه‌که‌به‌ناوی شه‌ڕی دژ به‌داعش ناوچه‌که‌ده‌کاته‌به‌رمیلێک له‌بارووت. له‌لایه‌کی دیکه‌وه‌سوننه‌کان و کورده‌کان له‌و هه‌نگاوه‌ی ئه‌مریکا به‌ته‌واوی پشتیوانی ده‌که‌ن و وه‌ک سوپاپ ئیتمینانێک له‌به‌رانبه‌ر زێده‌رۆییه‌کانی تایفه‌گه‌ری شیعه‌دا لێی ده‌ڕوانن. ئه‌وه‌راستییه‌کی حاشا هه‌ڵنه‌گره‌ئێران به‌ئه‌مریکا ناوێرێت هه‌ربۆیه‌هه‌موو هه‌وڵی خۆی ده‌خاته‌گه‌ڕ تا پلانه‌کانی ئه‌مریکا له‌ناوچه‌که‌دا له‌رێگای ده‌ست وپێوه‌ندییه‌کانیه‌وه رووبوڕووی شکست بکاته‌وه‌و له‌هه‌رێمی کوردستانیشدا له‌رێگای درزخستنه‌ناو ریزه‌کانی گه‌لی کورده‌وه‌و هه‌روه‌ها گوشاری ئابووری زه‌ربه‌له‌هاوپه‌یمانه‌کانی ئه‌مریکا بدات.
به‌ڵام پێموانییه‌ئه‌م سیناریۆیه‌ی ئێران هیچی لێ شین ببێ. هیوادارم لایه‌نه‌سیاسییه‌کانی باشووری کوردستان چاوێک به‌سیاسه‌تی ناوچه‌یی خۆیاندا بخشێننه‌وه‌و به‌و ئاکامه‌بگه‌ن که‌کارتی ئێران له‌معادلاتی سیاسیی ناوچه‌ی رۆژهه‌ڵاتی ناوین و به‌تایبه‌تی له‌عێراقدا به‌ره‌و سووتان ده‌چێت، بۆیه‌پێویسته‌له‌گه‌ڵ واقعدا مامه‌ڵه‌بکه‌ن و هه‌وڵی یه‌کخستن و پته‌وکردنی ریزه‌کانی خۆیان بده‌ن. هیوادارم له‌غاو کردنی ئێران و لاوازکردنی هیلالی شیعی له‌عێراق و ناوچه‌که‌دا ببێته‌هۆی ئاشتی و ئارامی زیاتر بۆ گه‌لانی ناوچه‌به‌تایبه‌تی کورد.
ئەم بابەتە روانگەی نووسەرەکەیەتی و ئاژانسی کوردپا لێی بەرپرسیار نییە.
پاش رووخانی رژێمی به‌عسی سه‌دام حوسێن له‌لایه‌ن ئه‌مریکاوه‌ململانێی نێوان ئێران و ئه‌مریکا له‌عێراقدا ده‌ستی پێکرد و به‌هۆی باڵاده‌ستیی شیعه‌کان له‌عێراقدا، ئێران ویستی هه‌یمه‌نه‌ی خۆی به‌سه‌ر گۆڕه‌پانی سیاسه‌ت له‌م وڵاته‌دا زاڵ بکات.
به‌ڵام سه‌ره‌ڕای نانه‌وه‌ی کێشه‌و ئاریشه‌ی زۆر له‌لایه‌ن ئێرانه‌وه، جۆرج بووش توانی تا راده‌یه‌ک پێش به‌ملهوڕییه‌کانی ئێران بگرێت.
دوای هاتنه‌سه‌رکاری ئۆباما وه‌ک سه‌رۆکی ویلایه‌ته‌یه‌کگرتووه‌کانی ئه‌مریکا و کشانه‌وه‌ی هێزه‌کانی له‌عێراق، ئێران هاته‌سه‌ر ئه‌و سفره‌راخراوه‌و به‌پراکتیک بووبه‌مه‌یدانداری ساحه‌ی سیاسی عێراق تا به‌که‌یفی خۆی ئه‌سبی خۆی له‌م وڵاته‌دا تاو بدات. ئه‌م هه‌ڵه‌سیاسییه‌ی ئۆباما وایکرد زۆربه‌ی سیاسه‌توانانی دنیا ئۆباما رووبه‌ڕووی ره‌خنه‌ی توند بکه‌نه‌وه.
هێرشه‌کانی ئه‌م دواییه‌ی داعش بۆ سه‌ر عێراق به‌گشتی و هه‌رێمی کوردستان به‌تایبه‌تی وایکرد که‌ئه‌مریکا هه‌موو هه‌وڵی خۆی بخاته‌گه‌ڕ تا له‌رێگای دروستکردنی هاوپه‌یمانییه‌کی نوێوه‌ئه‌و هه‌ڵه‌ی رابردووی خۆی له‌عێراقدا قه‌ره‌بوو بکاته‌وه.
ئه‌مجاره‌ئۆباما ده‌یه‌وێ به‌ناوی شه‌ڕی داعشه‌وه‌پێگه‌ی خۆی له‌عێراقدا به‌هێز بکات و هیلالی شیعه‌گه‌ری به‌رێبه‌رایه‌تی ئێران به‌ره‌و لاوازی و نه‌مان ببات و بۆ هه‌تاهه‌تایه‌ئه‌م ئه‌سپه‌سه‌رکه‌شه‌له‌غاو بکات. یه‌که‌م هه‌نگاوی ئه‌مریکا به‌له‌سه‌رکار لادانی مالیکی و دروستکردنی حکوومه‌تی عه‌بادی ده‌ستی پێکرد و له‌داهاتوودا ئه‌م هه‌نگاوه‌ی به‌لێدانی به‌شارئه‌سه‌د و لاوازکردنی حیزبوڵڵای لوبنان و حوسییه‌کانی یه‌مه‌ن و هاوپه‌یمانه‌کانی دیکه‌ی ئێران ده‌ست پێده‌کات.
هاتنه‌وه‌ی ئه‌مجاره‌ی ئه‌مریکا بۆ ناو عێراق پاڵپشتێکی باشه‌هه‌م بۆ کورد و هه‌م بۆ عه‌ره‌بی سوننه، چونکوو پێش له‌دووباره‌کردنه‌وه‌ی سیاسه‌ته‌تاک ره‌هه‌ندییه‌کانی مالیکی ئه‌مجاره‌له‌لایه‌ن عه‌بادییه‌وه‌ده‌گرێ و ره‌نگه‌به‌دانی ئیمتیازی زیاتر وه‌ک هه‌رێمێکی فدڕاڵ به‌عه‌ره‌به‌سوننه‌کان، عێراق به‌ره‌و وڵاتێکی به‌پراکتیک فدڕاڵ دابه‌ش بکات و له‌هێز و توانای ناوه‌ند که‌م کاته‌وه‌و ره‌نگه‌دابه‌شبوونی عێراقیشی لێ بکه‌وێته‌وە. ئه‌وه‌ی زیاتر به‌رچاو ده‌که‌وێ ئه‌وه‌یه‌که‌له‌رووی بابه‌تییه‌وه‌هه‌رێمی کوردستان له‌سه‌نگه‌ری شه‌ڕی دژ به‌داعشدا که‌وتۆته‌ناوچه‌قی رووداوه‌کانه‌وه که‌ئه‌مه‌له‌باری سه‌ربازی و سیاسی و سه‌قامگیرییه‌وه‌ئاکامی باشی بۆ کوردستان ده‌بێت.
له‌رووی سه‌ربازییه‌وه‌هه‌رێمی کوردستان وه‌کوو هاوبه‌شێکی به‌هێز له‌رۆژهه‌ڵاتی ناڤیندا ده‌رده‌که‌وێت و له‌باری سیاسییه‌وه‌له‌هه‌یمه‌نه‌ی وڵاتانی نه‌یاری ناوچه‌که‌ده‌رده‌چێت و له‌باری ئه‌منییه‌ت و ئاسایشه‌وه‌خه‌ڵک و حکوومه‌تی کوردستان ده‌ورانێکی بێ سه‌رئێشه‌تا ساڵانێکی زۆر به‌دوور له‌فیتنه‌ی داگیرکه‌ران بۆ خۆیان مسۆگه‌ر ده‌که‌ن. به‌ڵام نابێ له‌بیرمان بچێت ئه‌م پلانه‌نوێیه‌ی ئه‌مریکا و هاوپه‌یمانه‌کانی ده‌سه‌ڵاتداری ئێرانی زۆر نیگه‌ران و توڕه‌کردووه، هه‌ربۆیه‌ئێران ده‌یه‌وێ به‌هاندانی شیعه‌کانی عێراق پیش به‌هاتنه‌وه‌ی ئه‌مریکا بۆ عێراق بگرێت، دیاره‌تاراده‌یه‌ک ده‌توانێ کۆسپ و ته‌گه‌ره‌بۆ ئه‌مریکا دروست بکات به‌ڵام سه‌ره‌نجام له‌م سیاسه‌ته‌یدا به‌ئاکام ناگات.
ئێستا شیعه‌کان دژی هاتنی هێزی سه‌ربازی ئه‌مریکان بۆ وڵاته‌که‌یان و به‌تایبه‌تی سه‌درییه‌کان به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ک دژی ده‌ستێوه‌ردانی دووباره‌ی ئه‌مریکان له‌عێراقدا، عه‌لی لاریجانی سه‌رۆکی په‌رله‌مانی ئێران له‌چه‌ند رۆژی رابردوودا وتی هاتنه‌وه‌ی ئه‌مجاره‌ی ئه‌مریکا بۆ ناوچه‌که‌به‌ناوی شه‌ڕی دژ به‌داعش ناوچه‌که‌ده‌کاته‌به‌رمیلێک له‌بارووت. له‌لایه‌کی دیکه‌وه‌سوننه‌کان و کورده‌کان له‌و هه‌نگاوه‌ی ئه‌مریکا به‌ته‌واوی پشتیوانی ده‌که‌ن و وه‌ک سوپاپ ئیتمینانێک له‌به‌رانبه‌ر زێده‌رۆییه‌کانی تایفه‌گه‌ری شیعه‌دا لێی ده‌ڕوانن. ئه‌وه‌راستییه‌کی حاشا هه‌ڵنه‌گره‌ئێران به‌ئه‌مریکا ناوێرێت هه‌ربۆیه‌هه‌موو هه‌وڵی خۆی ده‌خاته‌گه‌ڕ تا پلانه‌کانی ئه‌مریکا له‌ناوچه‌که‌دا له‌رێگای ده‌ست وپێوه‌ندییه‌کانیه‌وه رووبوڕووی شکست بکاته‌وه‌و له‌هه‌رێمی کوردستانیشدا له‌رێگای درزخستنه‌ناو ریزه‌کانی گه‌لی کورده‌وه‌و هه‌روه‌ها گوشاری ئابووری زه‌ربه‌له‌هاوپه‌یمانه‌کانی ئه‌مریکا بدات.
به‌ڵام پێموانییه‌ئه‌م سیناریۆیه‌ی ئێران هیچی لێ شین ببێ. هیوادارم لایه‌نه‌سیاسییه‌کانی باشووری کوردستان چاوێک به‌سیاسه‌تی ناوچه‌یی خۆیاندا بخشێننه‌وه‌و به‌و ئاکامه‌بگه‌ن که‌کارتی ئێران له‌معادلاتی سیاسیی ناوچه‌ی رۆژهه‌ڵاتی ناوین و به‌تایبه‌تی له‌عێراقدا به‌ره‌و سووتان ده‌چێت، بۆیه‌پێویسته‌له‌گه‌ڵ واقعدا مامه‌ڵه‌بکه‌ن و هه‌وڵی یه‌کخستن و پته‌وکردنی ریزه‌کانی خۆیان بده‌ن. هیوادارم له‌غاو کردنی ئێران و لاوازکردنی هیلالی شیعی له‌عێراق و ناوچه‌که‌دا ببێته‌هۆی ئاشتی و ئارامی زیاتر بۆ گه‌لانی ناوچه‌به‌تایبه‌تی کورد.
ئەم بابەتە روانگەی نووسەرەکەیەتی و ئاژانسی کوردپا لێی بەرپرسیار نییە.
