رۆڵی ئێران له‌رووداوه‌كانی ئه‌م دواییه‌ی عێراق و كوردستاندا

14:12 - 2 خەرمانان 2714
Unknown Author
 تالب قه‌یسه‌ری

ئه‌گه‌ر ئاوڕێك له‌رووداوه‌كانی چه‌ندمانگی رابردووی گۆڕەپانی سیاسیی عێراق بده‌ینه‌وه‌به‌و ده‌ره‌نجامه‌ده‌گه‌ین كه‌رووداوه‌كانی ئه‌م دواییه‌ی عێراق و به‌تایبه‌تی كوردستان ته‌نیا بۆ رێكخراوێكی فه‌نده‌منتالیستی وه‌ك داعش ناگه‌ڕێته‌وه‌، به‌ڵكوو ده‌ستێكی ده‌ره‌كی هه‌یه‌كه‌هێز و وزه‌ده‌به‌خشێ به‌و رێكخراوه‌و سیاسه‌ته‌كانی ئاراسته‌ده‌كا.  زیاتر له‌سێ ساڵ له‌وه‌پێش دژبه‌رانی به‌شار ئه‌سه‌د له‌سووریا ده‌ستیان دایه‌ناڕه‌زایه‌تی ده‌ربڕین و خۆپیشاندان و دواجار خۆیان سازمان دا و به‌شه‌ڕی چه‌كداری به‌ره‌نگاری رژێمی سه‌ركوتكه‌ری ئه‌سه‌د بوونه‌وه‌و رۆژ له‌دوای رۆژ زه‌ربه‌ی كوشنده‌یان له‌رژێمی ئه‌سه‌د ده‌وه‌شاند و له‌به‌رانبه‌ریشدا ئه‌سه‌د به‌دڕندانه‌ترین شێوه‌رووبوڕووی ئۆپۆزسیۆنی وڵاته‌كه‌ی بووه‌وه‌به‌جۆرێك كه‌به‌هۆڤانه‌ترین شێوه‌په‌لاماری ژن و منداڵی بێتاوانی وڵاته‌كه‌ی دا و قه‌تڵوعامی كردن، ئه‌وه‌بوو كه‌وڵاتانی رۆژاوایی هاتنه‌سه‌رخه‌ت یارمه‌تی ئۆپۆزسیۆنی دژبه‌ری ئه‌سه‌دیان دا و به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ك یارمه‌تی ئه‌وانیان دا تا حكوومه‌تی به‌شارئه‌سه‌د بروخێنن.

له‌به‌رانبه‌ردا وڵاتانی روسیه‌و ئێران و عێراق و حیزبوڵای لوبنان و ته‌نانه‌ت وڵاتی چینیش كه‌رووخانی حكوومه‌تی ئه‌سه‌دیان به‌زه‌نگێكی مه‌ترسیدار بۆخۆیان ده‌زانی پشتیوانیی خۆیان له‌به‌شار ئه‌سه‌د به‌راشكاوانه‌ده‌ربڕی و به‌ناردنی چه‌ك و ته‌قه‌مه‌نی و كه‌ره‌سته‌ی پێشكه‌وتووی شه‌ڕ و یارمه‌تی ماڵی و ته‌نانه‌ت ئێران و عێراق و میلیشیاكانی حیزبوڵڵای لوبنان راسته‌وخۆ به‌شدارییان له‌شه‌ڕه‌دا كرد بۆ پشتیوانی له‌رژێمه‌كه‌ی ئه‌سه‌د.

بێجگه‌له‌م هه‌و‌ڵانه‌كۆماری ئیسلامی ئێران وه‌خۆ كه‌وت و به‌هاندانی رێكخراوی داعش بۆ ناو ئۆپۆزسیۆنی سووریا كه‌ئه‌وكات به‌ناوی به‌ره‌ی نوسره‌ناسرابوون و دواجار ده‌وڵه‌تی ئیسلامی شام و عێراق و له‌له‌م دواییانه‌به‌ناوی داعشه‌وه‌خۆیان ناساند توانی به‌و ئامانجه‌ی خۆی بگات كه‌رزگاركردنی حكوومه‌تی به‌شارئه‌سه‌د بوو له‌داڕمان، ئه‌ویش ئه‌وه‌بوو كه‌ئه‌و هێزه‌رادیكاڵه‌ئیسلامییانه‌به‌هۆی هه‌ندێ كاری نه‌شیاو و نامرۆڤانه‌و دوور له‌بنه‌ما ئه‌خلاقییه‌كان كارێكی وایان كرد كه‌جیهان له‌ئاست ئه‌و تاوانانه‌وه‌ده‌نگ بێت و دژبه‌رانی حكوومه‌تی ئه‌سه‌دیان له‌چاوی بیروڕای گشتی جیهانی ناشیرین كرد به‌شێوه‌یه‌ك كه‌خۆزگه‌به‌رژێمه‌كه‌ی ئه‌سه‌د بخوازن و ئه‌و یارماتییانه‌ی كه‌پێشتر پێیان ده‌د‌را لێیان گرتنه‌وه‌و به‌م شێوه‌یه‌ئێران توانی ته‌مه‌نی رژێمه‌كه‌ی ئه‌سه‌د نه‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر بۆ ماوه‌یه‌كی كاتیش بێت درێژ بكاته‌وه‌. 

دوای قوڵتربوونه‌وه‌ی كێشه‌كانی نێوان هه‌ولیر و به‌غدا بیریان له‌وه‌كرده‌وه‌كه‌چۆن ئه‌و كێشانه‌به‌قازانجی حكوومه‌تی مالكی كۆتایی پێ بهێنن، ئه‌وه‌بوو كه‌هه‌وڵه‌كانی خۆیان به‌بڕینی بودجه‌ی هه‌رێمی كوردستان له‌رێگه‌ی مالكییه‌وه‌ده‌ست پێ كرد و دواجار كه‌مه‌سه‌له‌ی سه‌ربه‌خۆیی كوردستان له‌لایه‌ن رێزدار مسعود بارزانی سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستانه‌وه‌به‌رز كرایه‌وه‌پیلانه‌كانیان چڕتر كرده‌وه‌و ویستیان دیسانه‌وه‌له‌رێگای داعشه‌وه‌ئه‌و زه‌ربه‌یه‌ی له‌دژبه‌رانی به‌شارئه‌سه‌دیان وه‌شاند به‌شێوازێكی دیكه‌له‌كوردستانی بوه‌شێنن كه‌هه‌م باسی ده‌وڵه‌تی كوردی له‌بیربه‌رنه‌وه‌و هه‌م به‌شێوه‌یه‌ك له‌شێوه‌كان به‌چاوسووركردنه‌وه‌له‌هه‌رێمی كوردستان دژایه‌تی خۆیان به‌نسبه‌ت سه‌ربه‌خۆیی كوردستانه‌وه‌نیشان بده‌ن و ترس و دڵه‌راوكێ له‌ناو تاكی كورددا دروست بكه‌ن، هه‌رچه‌ند ئه‌وان ئه‌و دژایه‌تییه‌یان راشكاوانه‌راگه‌یاندووه‌.

به‌ڵام ئه‌مجاره‌فه‌رمانیان به‌تیرۆریستانی داعش دا كه‌هێرش بكه‌نه‌سه‌ر عێراق و له‌هه‌مان كاتیشدا فه‌رمانیان به‌نوری مالكی كرد كه‌فه‌رمان به‌هێزه‌كانی بدا كه‌له‌به‌رانبه‌ر تیرۆریستانی داعشدا به‌رگری نه‌كه‌ن و هه‌موو چه‌ك و چۆڵه‌كانیان راده‌ستی ئه‌و تیرۆریستانه‌بكه‌ن. دیاره‌ئامانجی كۆماری ئیسلامی له‌م سیاسه‌ته‌ی ته‌نیا زه‌ربه‌لێدان له‌هه‌رێمی كوردستان نه‌بوو به‌ڵكوو ویستیان به‌گوشارهێنانی داعش و عه‌ره‌به‌سوننه‌كان ئه‌و ئه‌و په‌یامه‌به‌شیعه‌كان بده‌ن كه‌هه‌رده‌م ئه‌وان له‌ژێر هه‌ڕه‌شه‌ی سوننه‌كاندان و ده‌بێ به‌رده‌وام وه‌ك هێزێكی رزگاریده‌ر چاو له‌ئێران بكه‌ن، هه‌روه‌ها ئامانجێكی دیكه‌شیان نانه‌وه‌ی بشێوی و ئاڵۆزی له‌عێراق و ناسه‌قامگیری له‌م وڵاته‌دا و په‌كخستنی هه‌نارده‌كردنی نه‌وتی عێراق یان لانیكه‌م دابه‌زاندنی ئاستی هه‌نارده‌كردنی نه‌وتی عێراق بۆ بازاڕه‌كانی جیهان كه‌ئه‌مه‌خۆی له‌خۆیدا ده‌بێته‌هۆی به‌رزبوونه‌وه‌ی نرخی نه‌وت له‌بازاڕه‌كانی جیهاندا و به‌م شێوه‌یه‌و له‌گه‌رمه‌ی ئه‌م قه‌یرانه‌دا داوا له‌وڵاتانی جیهان و به‌تایبه‌تی ئه‌مریكا بكه‌ن كه‌گه‌مارۆكانی سه‌ر ئێران به‌تایبه‌ت له‌به‌شی نه‌وت و گازدا لاببه‌ن كه‌ئێران به‌هه‌نارده‌كردنی نه‌وت و گاز هه‌م جیهان له‌و قه‌یرانه‌رزگار بكات هه‌م خۆیشی به‌شێك له‌قه‌یرانه‌كانی كه‌له‌ئاكامی گه‌مارۆكانی ئه‌و چه‌ندساڵه‌دا به‌تایبه‌ت له‌به‌شی نه‌وت و گازدا تووشی بووه‌رزگار بكات، ئامانجێكی دیكه‌ی كۆماری ئیسلامی كه‌بۆ ئێمه‌ی كورد ده‌كرێ وه‌ك ئامانجی سه‌ره‌كی چاوی لێ بكه‌ین ئه‌وه‌بوو كه‌ئه‌و هه‌موو چه‌ك و ته‌قه‌مه‌نی و كه‌رستانه‌ی شه‌ڕ كه‌له‌ماوه‌ی چه‌ندین ساڵدا حكومه‌تی عێراق كڕی بووی_ مه‌زنده‌ده‌كرێ بڕی ٤٠ ملیار دۆلار بێت_ راده‌ستی تیرۆریستانی داعش بكرێ تا له‌و رێگایه‌وه‌شه‌ڕی كوردی پێبكه‌ن.

هه‌موومان باش ده‌زنین و ئاگاداری ئه‌وه‌ین كه‌شه‌ش مانگ پێش له‌هێرشی داعش بۆ به‌سه‌ر عێراق و ته‌نانه‌ت ٤رۆژ پێش هێرشی داعش بۆ سه‌ر مووسڵ له‌لایه‌ن به‌رپرسانی هه‌رێمه‌وه‌نوری مالكی له‌مه‌ترسی هێرشی داعش بۆ سه‌ر عێراق ئاگادار كرایه‌وه‌.

باشه‌خێره‌گوێیان به‌م ئاگاداركردنه‌وه‌یه‌ی هه‌رێمی كوردستان نه‌دا؟ هه‌ڵبه‌ت نابێ ئه‌وه‌شمان له‌بیر بچێ كه‌نوری مالكی هه‌ستی به‌م مه‌ترسییه‌كردبوو به‌ڵام چونكوو پلانێكی له‌پێش دارێژراوی نێوان نوری مالكی و حكوومه‌تی ئێران بوو چاویان لێ نوقاند و فه‌رمانی به‌رگری نه‌كردنی به‌هێزه‌كانی له‌به‌رانبه‌ر داعشدا دا تا به‌و چه‌ك و چۆڵانه‌وه‌په‌لاماری كوردستان بده‌ن و خه‌ونی سه‌ربه‌خۆیی كوردستان له‌بار به‌رن و ته‌نانه‌ت ده‌ست به‌سه‌ر هه‌ولێری پایته‌ختیشدا بگرن.

شایانی باسه‌كاربه‌ده‌ستانی كۆماری ئیسلامی راشكاوانه‌دژایه‌تی خۆیان بۆ دروستكردنی ده‌وڵه‌تی كوردی راگه‌یاندووه‌، پێش هێرشی داعش بۆ سه‌ر هه‌رێمی كوردستان به‌رنوێژی جومعه‌ی شاری قوم رایگه‌یاند كه‌ئێمه‌به‌هه‌موو هێز و توانامانه‌وه‌پێش له‌دروستبوونی ئیسرائیلێكی دیكه‌له‌ناوچه‌كه‌دا ده‌گرین و یه‌كێكی دیكه‌له‌كاربه‌ده‌ستانی ئێرانی ده‌ڵێ له‌ئه‌گه‌ری دروستبوونی ده‌وڵه‌تی كوردیدا خۆڵه‌كه‌ی ده‌چێته‌چاوی كاربه‌ده‌ستانی هه‌رێمه‌وه‌و ئیدی ئه‌وكات نه‌ئیسرائیل و نه‌توركیاش فریای هه‌رێم ناكه‌وێ، به‌تایبه‌ت دوای پشتیوانی راسته‌وخۆی ده‌وڵه‌تی ئیسرائیل له‌دامه‌زراندنی ده‌وڵه‌تی كوردستان كه‌ئه‌م پشتیوانیه‌ی ئیسرائیل، ئێرانی حه‌په‌ساند و تووشی شۆكی كردن و هه‌ستیان به‌مه‌ترسییه‌كی گه‌وره‌كرد، ئه‌مانه‌و ده‌یان لێدوانی دیكه‌مان له‌سه‌رزاری كاربه‌ده‌ستانی كۆماری ئیسلامییه‌وه‌دژ به‌ده‌وڵه‌تی كوردی بیستووه‌. ئه‌وه‌بوو كه‌تیرۆریستانی داعش له‌١٠/٠٦/٢٠١٤دا له‌چه‌ند لاوه‌په‌لاماری كوردستانیان دا و له‌ماوه‌یه‌كی كه‌مدا به‌هۆی ئه‌و هه‌موو چه‌كانه‌وه‌كه‌له‌سپاكه‌ی نوری مالكییه‌وه‌بۆیان به‌جێ مابوو توانییان به‌شێك له‌خاكی كوردستان داگیربكه‌ن، به‌ڵام به‌هیمه‌تی پێشمه‌رگه‌گیان له‌سه‌رده‌سته‌كانی كوردستان و سیاسه‌تی حه‌كیمانه‌ی سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان و پشتیوانی دڵسۆزانه‌ی ئه‌مریكا و فه‌ره‌نسا و وڵاتانی دیكه‌ی ئه‌وروپا دیسان ئه‌م پیلانه‌ی كۆماری ئیسلامی وه‌ك هه‌موو پیلانه‌كانی تری دژ به‌كورد و كوردستان بوو به‌بڵقی سه‌رئاو، هه‌رچه‌رچه‌ند لێره‌و له‌وێ به‌داخه‌وه‌وه‌ك دۆستی كورد سه‌یری ئه‌و دوژمنه‌سوێندخوادووه‌ی كورد ده‌كرێ. ئه‌وه‌ی راستی بێت ئه‌وه‌یه‌كه‌ئه‌م سیاسه‌ته‌ی كۆماری ئیسلامی بۆ زه‌ربه‌لێدان له‌حكوومه‌تی هه‌رێمی كوردستان به‌ره‌چاوكردنی سیاسه‌تێكی دروست و رێكوپێك له‌لایه‌ن سه‌ركردایه‌تی كورد له‌باشووری كوردستان بووه‌هۆی پشتیوانی زیاتری وڵاتانی ئه‌وروپی و ئه‌مریكا له‌كورد به‌جۆرێك سه‌رۆك ئۆباما رایگه‌یاند هه‌ولێر خه‌تی سووره‌بۆمان وبه‌هه‌موو هێزمانه‌وه‌ده‌یپارێزین و به‌ناردنی چه‌ك و ته‌قه‌مه‌نی پێشكه‌وتوو و راسته‌وخۆ به‌شداریكردن له‌و شه‌ڕه‌دا په‌یامێكی به‌هێزیان ئاراسته‌ی وڵاتانی ناوچه‌كه‌كرد، ئه‌مه‌جگه‌له‌په‌یامی پشتیوانی بۆ خه‌ڵك و حكوومه‌تی كوردستان له‌هه‌مانكانیشدا په‌یامێكی گرنگه‌بۆ كۆماری ئیسلامی و گۆپاڵ به‌ده‌سته‌كانی له‌ناوچه‌كه‌دا كه‌چی دیكه‌كورد ته‌نیا و بێ پشتیوان نییه‌. له‌كۆتاییدا په‌یامێك ئاراسته‌ی ئه‌و كه‌سانه‌ده‌كه‌م كه‌له‌كۆماری ئیسلامی وه‌ك دۆستی گه‌لی كورد ده‌ڕوانن ئه‌ویش ئه‌وه‌یه‌كه‌باش بزانن ئه‌وانه‌گۆچكراوانی ده‌رباری خومه‌ینین و له‌مه‌كته‌بی داعشیی خومه‌ینیزمدا په‌روه‌رده‌بوونه‌بۆیه‌ئه‌م مه‌ته‌ڵه‌فارسییه‌تان وه‌بیر دێنمه‌وه‌\" گرگ زاده‌گرگ شود گرچه‌با ادم بزرگ شود \" .