دابەش کردنی پارێزگای ورمێ هەنگاوێک کە دەتوانێت ئاسەواری زیانباری بۆ نەتەوەی کورد لە رۆژهەڵاتی کوردستاندا هەبێت
13:12 - 19 بەفرانبار 2713
Unknown Author
مەجید حەقی
لەو رۆژانەدا باسی دابەشکردنی پارێزگای ورمێ (ئازەربایجانی رۆژئاوا) لە لایەن نوێنەری خەڵکی مەهاباد لە \"مەجلیسی شورای ئیسلامی کۆماری ئیسلامی ئێران\"دا و بە دوای ئەو لەلایەن بەشێک لە چالاکڤانانی سیاسی و خاوەن بیرانەوە کەوتۆتە رۆژەڤی سیاسی و گفتگۆی کوردانی رۆژهەڵات.
پارێزگای ورمێ یان بە وتەی دەوڵەتی \"ئازەربایجانی رۆژئاوا\" یەکێک لە ناوچە هەرە هەستیارەکانی رۆژهەڵاتی کوردستانە. ئەو پارێزگایە هاوسنوورە لە گەڵ باکوور و باشووری کوردستان، ئازەربایجانی رۆژهەڵات و ئەرمەنستان و شارێی پێوەندی نێوان گەورەترین بەشەکانی کوردستان و لە رێگای باکووری کوردستان و ئەرمەنیستانەوە هەرێمی کردنەوەی رۆژهەڵاتی کوردستان بەرەو جیهانی پێشکەوتووی رۆژئاوا و نەتەوەی کورد لە باکووری کوردستان و کوردەکانی ئەناتۆلیە.
شاری مێژوویی ورمێ (ئۆرمیە) لە سەر رێگای قەفقاز، ئەرمەنستان، ئاسیای بچووک و مێزۆپتامیا هەڵکەوتووە و بە بوونی هەرێمێکی بەرفراوانی وەرزێری و سەرچاوە ژێرزەوییەکانیەوە یەکێک لە دەوڵەمەندترین هەرێمەکانی رۆژهەڵاتی کوردستانە.
بە درێژایی مێژووی دوای دابەش بوونی کوردستان پارێزگای ورمێ و نەمازە هەرێمی شاری ورمێ یەکێک لە ناوەندە سەرەکیەکانی شۆرشی رزگاری خوازانەی نەتەوەی کورد بووە. لە سەرهەڵدانی خانی لەپزێرین، شۆرشی شێخ عوبەیدوڵلا نەهری، سمکۆی شکاک، شۆرشی ئارارات و دەیان سەرهەڵدانی دیکە ناوەندەکەیان ورمێ بووە.
هەرێمی ورمێ بە هۆی هەڵکەوتی جوغرافی و هەروەها سیاسەتی دەسەڵاتدارانی حاکم بەسەر ئێران، موزاییکێکی جوان لە نەتەوە و کەمەئایینیەکانی جۆراوجۆر وەک کورد، ئازەری، ئەرمەنی، ئاسووری و بەهاییە. تێکەڵاوی ئێتنیکی و هاوژینی خەڵکی ئەو هەرێمە کە بە درێژایی سەدان ساڵ پێکەوە ژیاون، دیمەنێکی جوان لە کۆمەڵگای فرەکولتووری و تۆلێرانسی کۆمەڵایەتی پێک هێناوە. سیاسەتی دابەشکردن و حکوومەتکردنی دەوڵەتانی ناوەندی بەتایبەت لە سەردەمی پەهلەوی و کۆماری ئیسلامیش سەرەڕای بوونی چەند روودای دڵتەزێن لەو ناوچەیە نەیتوانیوە بببێتە هۆی دوژمنایەتی نێوان گەلانی کورد و ئازەری و ئانارشیزم و ناسیۆنالیزمی بەرچاوتەنگیش نەیتوانیوە بە شێوەیەکی بەرفراوان جێی پێی خۆی لەو ناوچەیە بکاتەوە.
ئەوەی هەرێمی ورمێ لە ناوچە و پارێزگاکانی دیکەی رۆژهەڵاتی کوردستان جیا دەکاتەوە نەتەنیا تێکەڵاوی ئەتنیکی و ئایینی ئەو هەرێمەیە بەڵکوو ئەو ناوچەیە شوێنێکە کە زاراوە کوردییەکان بەیەک دەگەن و زاراوەی کورمانجی خواروو و ژووروو لەو ناوچەیەدا ئاخفتن دەکرێت. لە راستیدا هەرێمی ورمێ شوێنێکە کە دەتوانێت ببێتە ناوەندی گەشە کردن زمانی هاوبەش یان ستانداری کوردی.
هەڵکەوتی جوغرافی پارێزگای ورمێ هەلێکی ئابووری گرنگە بۆ سەرانسەری رۆژهەڵاتی کوردستان، لەو رووەوە، لە قۆناغی ئێستادا کە باس لە دابەشکردنی ئەو پارێزگایە بە سەر دوو پارێزگا دەکرێت دەبێ سیناریۆ ئابوورییەکانی ئەو قۆناغەش لە بەرچاو بگیرێت.
ئیستانبۆلی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست
لە دە – دوازدە ساڵی رابردوودا رەوشی ئابووری تورکیا و پێ بەپێی ئەو رەوشی ئابووری باکووری کوردستان پێشکەوتنێکی بەرچاوی بەخۆیەوە بینیوە. سەرەرای ئەمە کردنەوەی پرسی کورد لە باکووری کوردستان و پێوەندییە ئابوورییەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و تورکیا - کە ساڵانە خۆی لە ١٣ ملیار دۆلاری ئەمریکی دەدات – پێویستی ئورووپا بۆ پێوەندی بازرگانی لە گەڵ تورکیا و هێزی کاری تورکیا، هەڵکەوتی ورمێ لە حاڵەتی شارێکی مێژوویی و فرەچاندیەوە دەکاتە دەروازەیەک بۆ گەشە سەندنی ئابووری. لەو روانگەیەوە جێی تێرامانە کە لەلایەک کۆماری ئیسلامی ئێران و لەلایەکی دیکەوە ناسیۆنالیستە بەرچاو تەنگەکانی ئازەری لە هەوڵی ئەوە دابن، ناسنامەی کوردستانی ئەو هەرێمە بسڕنەوە و لانی کەم کوردەکان لە ورمێ و شارەکانی باکووری ورمێ دوور بکرێنەوە.
ورمێ لە سەردەمی شۆرشی بەجیهانی بوون و ئاڵوگۆرەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان دەتوانێت ببێتە خاوەنی ستاتوویەکی مێترۆپۆلی کە قورسایی ئابووری و سیاسی ئەو دەتوانێت بۆ دوارۆژی کوردستان چارەنووس ساز بێت.
دابەش کردنی پارێزگای ورمێ و ئاسەوارەکانی
لە وڵاتانی دێموکراتیکدا تا یەکەکان بچووکتر بکرێنەوە، دێموکراسی و خۆ بەرێوەبردن لە ناو خەڵک دا قووڵتر دەبێتەوە و دەسەڵات و خەڵک لەیەکتر نزیکتر دەبنەوە. ئەوەی کە بچووکتر کردنی تاکەکانی ئیداری و جوغرافی لە کوردستان لە گەڵ ناوچە جوغرافیەکاندا جیا دەکاتەوە، پێوەندی ئەو دابەشکردنەوانەیە بە سیاسەتی چەوساندنەوە، ئەسیمیلاسیۆن و تواندنەوە و سنووردارترکردن هەلی چالاکی و جۆڵانەوەی خەڵکی کورد لە ناوچەکانیانەوە بووە. بە پێچەوانەی سیستەمە دێموکراتیکەکان، دابەش کردنی ئیداری ناوچەکانی کوردستان بە مەبەستی ئاسانتر کردن و مۆبیلیزە کردنی خێرا و کەم خەرجی خەڵکی کورد و جۆڵانەوەی گەلی کورد بووە.
بە درێژایی مێژووی دوای دابەشکردنی کوردستان و دامەزراندنی سیستەمی ئیداری نوێی لە لایەن حکوومەتی ناوەندیەوە ئامانجێکی \"ئەمنیەتی\" و لەشکەری لەخۆی دا گرتووە. لە هەرکام لە پارێزگاکانی سەرەکی رۆژهەڵاتی کوردستان لانی کەم ناوەندێکی گەورەی ئەرتەش، سوپای پاسداران، بەسیج و هیزە سەرکوتکەرەکانی دیکەی کۆماری ئیسلامی تێدا دامەزراوە و بۆدجەی تایبەتی بۆیان تەرخان کراوە. بە بیانووی پارێزگاکانەوە هاتوچۆ وپێوەندی نیوان خەڵکی پارێزگاکان سنووردار کراوە، بەشێوەیەک کە رێگا نەدرێت زمان، کولتوور و ناسنامەی هاوبەش لە نێوان هەرێمەکانی کوردستاندا گەشە بکات. جیا لەوە، ئەو سنوورە ئیداریانە بوونەتە هۆی کۆنترۆل کردنی ئاستی بازرگانی و گەشە سەندنی ئابووری لە نێوان پارێزگاکان دا. کۆماری ئیسلامی هەوڵێکی زۆری داوە تا لە رێگای سنوورە ئیداریەکانەوە ببێتە رێگر لە بەردەم پێوەندی کوردەکان وهاتوچۆی کوردان لە باکوورەوە بەرەو باشوور و بەپێچەوانە سنووردار بکات و بە گەشەپێدانی هەستی ناوچەگەری و خێل و عەشیرەگەری کوردەکان لە یەکتر بێگانە بکات. پچرانی پێوەندی نێوان بەشەکانی دیکەی رۆژهەڵاتی کوردستان لە گەڵ باکووری ئەو بەشەی نیشتیمان لە راستیدا پچرانی ناسنامەیی، ئاسۆ و رووکەردی سیاسی و مێژوویی دەبێت لەو هەرێمە و ئەمەش دەبێتە هۆی تەنگەژەی ناسنامەیی لە سەرانسەری ناوچە باکووریەکان و پێوەندیان لە گەڵ ئەو ناوچانەی کە زاراوەی هاوبەشیان نیە.
پێشنیاری بەرێز عوسمان ئه‌حمه‌دی نوینه‌ری شاری مه‌هاباد له‌مه‌جلیسی شورای ئیسلامی لەمەڕ دامەزراندنی پارێزگای باکووری کوردستان بە ناوەندێتی مەهاباد، بە هۆی سیاسەتەکانی سەرکوتکەرانە، هەڵاواردنی نەتەوایەتی و ئایینی لەو هەرێمەدا و کۆ بوونەوەی دەسەڵات بە دەست ئازەریە شیعەکانەوە جێگای تێرامان و هاوارێکە بۆ رزگاری لە هەڵاواردن لەلایەن نەتەوەی هەڵاواردەوە، لەو رووەوە جێی خۆیەتی پرسی دابەش بوونی پارێزگای ورمێ لە روانگەیەکی بەرفراوانتر و لە روانگەی بەرژەوەندی باڵای نەتەوایەتی لە هەرێمی ورمێ ببیندرێت. لە کاتێکدا دامەزراندنی پارێزگای نوێ لەوانەیە ببێتە هۆی پێکهێنانی هەندێک ئیمکاناتی دەوڵەتی بۆ هەرێمە باسکراوەکان، ئەو هەنگاوە دەتوانێت دێموگرافی سەراسەری ناوچەوی ورمێ تووشی ئاڵوگۆر بکات و پێوەندیەکانی نێوان ناوچەکانی باکوور و ناوەند و باشووری رۆژهەڵاتی کوردستان بە نزمترین ئاستی خۆی بگەیەنێت.
کۆمەڵگای کوردی کە بەداخەوە بە هۆی زاڵبوونی فەرهەنگی ناوچەگەرایی و هەرێم بازی تووشی قەیرانی بڕوا بووە، لە هەلومەرجی دابەشبوونی ئەو ناوچانە لە یەکتر بە کردەوە بەرەو دوو ئاراستەی جیاواز دەڕوات و پێوەندیە عاتفی و جوغرافی، ئیداری و نەتەوایەتیەکانی ئەو هەرێمە ئەگەر لەیەک نەپچرێت بە نزمترین ئاستی خۆی دەگات. هەر ئێستاش بەداخەوە لە ژێر سایەی شوومی ناوچەگەراییدا پێوەندیەکانی نێوان ناوچەکانی جیاوازی کوردستان لاوازتر لە ئاستی پێویستن و ئەو هەنگاوە دەتوانێت پێوەندیەکان لەوەش کە هەیە نزمتر بکات.
لەو رووەوە بە بڕوای من، دابەش کردنی پارێزگای ورمێ زیانەکانی زیاتر لە قازانجە کاتییەکانی پارێزگای نوێیە. لەو بڕوایەدام کوردەکان لەو ناوچەیەدا ئەوەندە بەهێز بن، کە بتوانن بە خۆسازماندان تەنانەت لە چوارچێوەی یاساکانی کۆماری ئیسلامیش دا حەقی ئیداری، ئابووری و چاندی و فەرهەنگی خۆیان لە پارێزگای ورمێ‌وە وەرگرن و ببنە هێزێکی کاریگەر لەو هەرێمە و گەشەسەندنی ئابووری و ئیمکاناتی دەوڵەتی ناوچە بە شێوەی هاوسان دابەش بکرێن. کوردەکان، ئازەریە دێموکرات و سوننیەکان، کەمایەتیە ئایینیەکانی دیکە هەموو لەو پێوەندیەدا هاو بەرژەوەندین و دەتوانن ببنە لایەنی برەوەی هەرێمەکەش.
لەو رۆژانەدا باسی دابەشکردنی پارێزگای ورمێ (ئازەربایجانی رۆژئاوا) لە لایەن نوێنەری خەڵکی مەهاباد لە \"مەجلیسی شورای ئیسلامی کۆماری ئیسلامی ئێران\"دا و بە دوای ئەو لەلایەن بەشێک لە چالاکڤانانی سیاسی و خاوەن بیرانەوە کەوتۆتە رۆژەڤی سیاسی و گفتگۆی کوردانی رۆژهەڵات.
پارێزگای ورمێ یان بە وتەی دەوڵەتی \"ئازەربایجانی رۆژئاوا\" یەکێک لە ناوچە هەرە هەستیارەکانی رۆژهەڵاتی کوردستانە. ئەو پارێزگایە هاوسنوورە لە گەڵ باکوور و باشووری کوردستان، ئازەربایجانی رۆژهەڵات و ئەرمەنستان و شارێی پێوەندی نێوان گەورەترین بەشەکانی کوردستان و لە رێگای باکووری کوردستان و ئەرمەنیستانەوە هەرێمی کردنەوەی رۆژهەڵاتی کوردستان بەرەو جیهانی پێشکەوتووی رۆژئاوا و نەتەوەی کورد لە باکووری کوردستان و کوردەکانی ئەناتۆلیە.
شاری مێژوویی ورمێ (ئۆرمیە) لە سەر رێگای قەفقاز، ئەرمەنستان، ئاسیای بچووک و مێزۆپتامیا هەڵکەوتووە و بە بوونی هەرێمێکی بەرفراوانی وەرزێری و سەرچاوە ژێرزەوییەکانیەوە یەکێک لە دەوڵەمەندترین هەرێمەکانی رۆژهەڵاتی کوردستانە.
بە درێژایی مێژووی دوای دابەش بوونی کوردستان پارێزگای ورمێ و نەمازە هەرێمی شاری ورمێ یەکێک لە ناوەندە سەرەکیەکانی شۆرشی رزگاری خوازانەی نەتەوەی کورد بووە. لە سەرهەڵدانی خانی لەپزێرین، شۆرشی شێخ عوبەیدوڵلا نەهری، سمکۆی شکاک، شۆرشی ئارارات و دەیان سەرهەڵدانی دیکە ناوەندەکەیان ورمێ بووە.
هەرێمی ورمێ بە هۆی هەڵکەوتی جوغرافی و هەروەها سیاسەتی دەسەڵاتدارانی حاکم بەسەر ئێران، موزاییکێکی جوان لە نەتەوە و کەمەئایینیەکانی جۆراوجۆر وەک کورد، ئازەری، ئەرمەنی، ئاسووری و بەهاییە. تێکەڵاوی ئێتنیکی و هاوژینی خەڵکی ئەو هەرێمە کە بە درێژایی سەدان ساڵ پێکەوە ژیاون، دیمەنێکی جوان لە کۆمەڵگای فرەکولتووری و تۆلێرانسی کۆمەڵایەتی پێک هێناوە. سیاسەتی دابەشکردن و حکوومەتکردنی دەوڵەتانی ناوەندی بەتایبەت لە سەردەمی پەهلەوی و کۆماری ئیسلامیش سەرەڕای بوونی چەند روودای دڵتەزێن لەو ناوچەیە نەیتوانیوە بببێتە هۆی دوژمنایەتی نێوان گەلانی کورد و ئازەری و ئانارشیزم و ناسیۆنالیزمی بەرچاوتەنگیش نەیتوانیوە بە شێوەیەکی بەرفراوان جێی پێی خۆی لەو ناوچەیە بکاتەوە.
ئەوەی هەرێمی ورمێ لە ناوچە و پارێزگاکانی دیکەی رۆژهەڵاتی کوردستان جیا دەکاتەوە نەتەنیا تێکەڵاوی ئەتنیکی و ئایینی ئەو هەرێمەیە بەڵکوو ئەو ناوچەیە شوێنێکە کە زاراوە کوردییەکان بەیەک دەگەن و زاراوەی کورمانجی خواروو و ژووروو لەو ناوچەیەدا ئاخفتن دەکرێت. لە راستیدا هەرێمی ورمێ شوێنێکە کە دەتوانێت ببێتە ناوەندی گەشە کردن زمانی هاوبەش یان ستانداری کوردی.
هەڵکەوتی جوغرافی پارێزگای ورمێ هەلێکی ئابووری گرنگە بۆ سەرانسەری رۆژهەڵاتی کوردستان، لەو رووەوە، لە قۆناغی ئێستادا کە باس لە دابەشکردنی ئەو پارێزگایە بە سەر دوو پارێزگا دەکرێت دەبێ سیناریۆ ئابوورییەکانی ئەو قۆناغەش لە بەرچاو بگیرێت.
ئیستانبۆلی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست
لە دە – دوازدە ساڵی رابردوودا رەوشی ئابووری تورکیا و پێ بەپێی ئەو رەوشی ئابووری باکووری کوردستان پێشکەوتنێکی بەرچاوی بەخۆیەوە بینیوە. سەرەرای ئەمە کردنەوەی پرسی کورد لە باکووری کوردستان و پێوەندییە ئابوورییەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و تورکیا - کە ساڵانە خۆی لە ١٣ ملیار دۆلاری ئەمریکی دەدات – پێویستی ئورووپا بۆ پێوەندی بازرگانی لە گەڵ تورکیا و هێزی کاری تورکیا، هەڵکەوتی ورمێ لە حاڵەتی شارێکی مێژوویی و فرەچاندیەوە دەکاتە دەروازەیەک بۆ گەشە سەندنی ئابووری. لەو روانگەیەوە جێی تێرامانە کە لەلایەک کۆماری ئیسلامی ئێران و لەلایەکی دیکەوە ناسیۆنالیستە بەرچاو تەنگەکانی ئازەری لە هەوڵی ئەوە دابن، ناسنامەی کوردستانی ئەو هەرێمە بسڕنەوە و لانی کەم کوردەکان لە ورمێ و شارەکانی باکووری ورمێ دوور بکرێنەوە.
ورمێ لە سەردەمی شۆرشی بەجیهانی بوون و ئاڵوگۆرەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان دەتوانێت ببێتە خاوەنی ستاتوویەکی مێترۆپۆلی کە قورسایی ئابووری و سیاسی ئەو دەتوانێت بۆ دوارۆژی کوردستان چارەنووس ساز بێت.
دابەش کردنی پارێزگای ورمێ و ئاسەوارەکانی
لە وڵاتانی دێموکراتیکدا تا یەکەکان بچووکتر بکرێنەوە، دێموکراسی و خۆ بەرێوەبردن لە ناو خەڵک دا قووڵتر دەبێتەوە و دەسەڵات و خەڵک لەیەکتر نزیکتر دەبنەوە. ئەوەی کە بچووکتر کردنی تاکەکانی ئیداری و جوغرافی لە کوردستان لە گەڵ ناوچە جوغرافیەکاندا جیا دەکاتەوە، پێوەندی ئەو دابەشکردنەوانەیە بە سیاسەتی چەوساندنەوە، ئەسیمیلاسیۆن و تواندنەوە و سنووردارترکردن هەلی چالاکی و جۆڵانەوەی خەڵکی کورد لە ناوچەکانیانەوە بووە. بە پێچەوانەی سیستەمە دێموکراتیکەکان، دابەش کردنی ئیداری ناوچەکانی کوردستان بە مەبەستی ئاسانتر کردن و مۆبیلیزە کردنی خێرا و کەم خەرجی خەڵکی کورد و جۆڵانەوەی گەلی کورد بووە.
بە درێژایی مێژووی دوای دابەشکردنی کوردستان و دامەزراندنی سیستەمی ئیداری نوێی لە لایەن حکوومەتی ناوەندیەوە ئامانجێکی \"ئەمنیەتی\" و لەشکەری لەخۆی دا گرتووە. لە هەرکام لە پارێزگاکانی سەرەکی رۆژهەڵاتی کوردستان لانی کەم ناوەندێکی گەورەی ئەرتەش، سوپای پاسداران، بەسیج و هیزە سەرکوتکەرەکانی دیکەی کۆماری ئیسلامی تێدا دامەزراوە و بۆدجەی تایبەتی بۆیان تەرخان کراوە. بە بیانووی پارێزگاکانەوە هاتوچۆ وپێوەندی نیوان خەڵکی پارێزگاکان سنووردار کراوە، بەشێوەیەک کە رێگا نەدرێت زمان، کولتوور و ناسنامەی هاوبەش لە نێوان هەرێمەکانی کوردستاندا گەشە بکات. جیا لەوە، ئەو سنوورە ئیداریانە بوونەتە هۆی کۆنترۆل کردنی ئاستی بازرگانی و گەشە سەندنی ئابووری لە نێوان پارێزگاکان دا. کۆماری ئیسلامی هەوڵێکی زۆری داوە تا لە رێگای سنوورە ئیداریەکانەوە ببێتە رێگر لە بەردەم پێوەندی کوردەکان وهاتوچۆی کوردان لە باکوورەوە بەرەو باشوور و بەپێچەوانە سنووردار بکات و بە گەشەپێدانی هەستی ناوچەگەری و خێل و عەشیرەگەری کوردەکان لە یەکتر بێگانە بکات. پچرانی پێوەندی نێوان بەشەکانی دیکەی رۆژهەڵاتی کوردستان لە گەڵ باکووری ئەو بەشەی نیشتیمان لە راستیدا پچرانی ناسنامەیی، ئاسۆ و رووکەردی سیاسی و مێژوویی دەبێت لەو هەرێمە و ئەمەش دەبێتە هۆی تەنگەژەی ناسنامەیی لە سەرانسەری ناوچە باکووریەکان و پێوەندیان لە گەڵ ئەو ناوچانەی کە زاراوەی هاوبەشیان نیە.
پێشنیاری بەرێز عوسمان ئه‌حمه‌دی نوینه‌ری شاری مه‌هاباد له‌مه‌جلیسی شورای ئیسلامی لەمەڕ دامەزراندنی پارێزگای باکووری کوردستان بە ناوەندێتی مەهاباد، بە هۆی سیاسەتەکانی سەرکوتکەرانە، هەڵاواردنی نەتەوایەتی و ئایینی لەو هەرێمەدا و کۆ بوونەوەی دەسەڵات بە دەست ئازەریە شیعەکانەوە جێگای تێرامان و هاوارێکە بۆ رزگاری لە هەڵاواردن لەلایەن نەتەوەی هەڵاواردەوە، لەو رووەوە جێی خۆیەتی پرسی دابەش بوونی پارێزگای ورمێ لە روانگەیەکی بەرفراوانتر و لە روانگەی بەرژەوەندی باڵای نەتەوایەتی لە هەرێمی ورمێ ببیندرێت. لە کاتێکدا دامەزراندنی پارێزگای نوێ لەوانەیە ببێتە هۆی پێکهێنانی هەندێک ئیمکاناتی دەوڵەتی بۆ هەرێمە باسکراوەکان، ئەو هەنگاوە دەتوانێت دێموگرافی سەراسەری ناوچەوی ورمێ تووشی ئاڵوگۆر بکات و پێوەندیەکانی نێوان ناوچەکانی باکوور و ناوەند و باشووری رۆژهەڵاتی کوردستان بە نزمترین ئاستی خۆی بگەیەنێت.
کۆمەڵگای کوردی کە بەداخەوە بە هۆی زاڵبوونی فەرهەنگی ناوچەگەرایی و هەرێم بازی تووشی قەیرانی بڕوا بووە، لە هەلومەرجی دابەشبوونی ئەو ناوچانە لە یەکتر بە کردەوە بەرەو دوو ئاراستەی جیاواز دەڕوات و پێوەندیە عاتفی و جوغرافی، ئیداری و نەتەوایەتیەکانی ئەو هەرێمە ئەگەر لەیەک نەپچرێت بە نزمترین ئاستی خۆی دەگات. هەر ئێستاش بەداخەوە لە ژێر سایەی شوومی ناوچەگەراییدا پێوەندیەکانی نێوان ناوچەکانی جیاوازی کوردستان لاوازتر لە ئاستی پێویستن و ئەو هەنگاوە دەتوانێت پێوەندیەکان لەوەش کە هەیە نزمتر بکات.
لەو رووەوە بە بڕوای من، دابەش کردنی پارێزگای ورمێ زیانەکانی زیاتر لە قازانجە کاتییەکانی پارێزگای نوێیە. لەو بڕوایەدام کوردەکان لەو ناوچەیەدا ئەوەندە بەهێز بن، کە بتوانن بە خۆسازماندان تەنانەت لە چوارچێوەی یاساکانی کۆماری ئیسلامیش دا حەقی ئیداری، ئابووری و چاندی و فەرهەنگی خۆیان لە پارێزگای ورمێ‌وە وەرگرن و ببنە هێزێکی کاریگەر لەو هەرێمە و گەشەسەندنی ئابووری و ئیمکاناتی دەوڵەتی ناوچە بە شێوەی هاوسان دابەش بکرێن. کوردەکان، ئازەریە دێموکرات و سوننیەکان، کەمایەتیە ئایینیەکانی دیکە هەموو لەو پێوەندیەدا هاو بەرژەوەندین و دەتوانن ببنە لایەنی برەوەی هەرێمەکەش.
