ترسی فارس لەدابەش بوونی ئێران یان كورد؟

هێرش کەریمی

هیچ كام لەو حیزبە ئێرانیانە بۆ نزیكبوونەوە لەگەڵ ئەویتر هەوڵ نادەن و كاتێكیش كە چەند هێز دیانهەوێ‌ لەگەڵ یەكتر كۆببنەوە و پرسی بە لارێدا براوی كورد و ئێران بهێنەوە سەر رێگای راست هەڵوێستی بێ‌بنەما نەشیاو دەگرن پێویستە ئێمەی كورد وردتر لەو مەسەلەیە بڕوانین. ئۆپۆزیسۆنی ئێرانی بە هۆی ئەو سیستمە ئیدئۆلۆژیكەی كە هەیانبووە و هەیانە و دیانبێ‌‌و بە هۆی هەلومەرجی تایبەتی ئێران نەیتوانیوە یەكیەتییەك پێك بێنن. ئێران بە هەموو مینیاتۆرەكانی، فەڕشەكانی، كاشیكارییەكانی، موسیقاكەی ‌و شێعرەكەی، جۆراوجۆر‌و هەمە رەنگە . ئەم جۆراوجۆرییە، وێڕای جۆراوجۆری جوغرافیایی‌و هەڵكەوتەكەی لە سەر رێگاكانی رۆژهەڵات ‌و رۆژئاوا، بوونەتە هۆی ئەوەی كە لە سەرەتادا بە شێوەیەكی سروشتی ئێران وڵاتێكی فێدراڵ بێت.

پاش رێفۆرمی زەرتەشتی‌و هاتنی ئیسلام (ئایین وەكوو ئیدئۆلۆژی كۆمەڵگا بووە) و بەرە بەرە حكوومەتێكی ناوەندگەرا‌و هێندێ‌جار ئایینی ـ بە تایبەتی پاش هاتنی ئیسلام ـ لە ئێرانی فرەجۆردا پێك هات كە لە بیرۆكەی ئەواندا، بۆ حكوومەتكردن بەسەر ئەم فرە جۆرییە، تەنیا‌و تەنیا دیكتاتۆری ‌و ناوەندگەرایی پێویست بوو، بە تایبەت مەسەلەی خودای تاقانە لە پاش ئیسلام، هیچ جێگەیەكی بۆ جیابیری‌و ئۆپۆزیسیۆن نەهێشتەوە. سروشتییە كە لە دنیای بیروباوەڕدا، مەسەلەی تاقانەیی، رێسایەكی رەسەنی ئایینیییە كە لە دنیای بیروباوەڕی ئایینی، پیرۆز‌و هێژایە، بەڵام كاتێك دەستی لە حكوومەت وەرداو لە سیاسەتدا مایەوە، دەبێتە كولتوور، هەرچەند كە لە دەروونماندا دەمێنێتەوە.

چاو لێبكەن ئێران وڵاتێكی گرینگە سەرانسەری كەنداوی فارسی هەیە، سەرانسەر لەگەڵ رووسیەی كۆن ‌و رووسیەی سەردەمی شۆرەوی ‌و رووسیەی هەنووكە هاوسنوورە، لە نێوان ئورووپا و ئاسیا‌و ئەفریقادا هەڵكەوتووە، لە كەنداوی فارس ‌و تەنگەی هۆرمۆزدا ئەو هەمووە نەوتەی هەیە، لە دەریای خەزەریشدا سەرچاوە نەوتییەكانی ئازەربایجان‌و توركمەنستانی تێدایە، هەموو ئەمانەی هەیە. هەر بەم پێیە لە سەدەی نۆزدەدا هەوڵ دراوە ئەم وڵاتە پارچەپارچە بكەن یان بیكەنە كۆلۆنیال، بەڵام هەر بە هۆی ئەو هەلومەرجە تایبەتییەی كە باس كرا، نە رووسیە توانیویەتی بەسەریدا زاڵ بێت ‌و نە بریتانیا، واتە وەك هێندوستان ‌و وڵاتانی عەرەبی لێنەهاتووە.(( بۆ فارسەكان)) مەسەلەی پارچە پارچە بوون ‌و پارچە پارچەكردن ئێران رۆژ لە دوای رۆژ لە كۆتایی نزیكتر دەبێتەوە. بۆ وڵاتێكی وەك ئێران كە خاوەنی پێكهاتەی كۆنن، ناكرێ‌بە پێی هەست و ئێحساسات بجووڵینەوە، وڵاتێكە كە لە ماوەی دوو سێ‌هەزار ساڵدا، سێ‌چوار جار وێران كراوە‌و دیسانیش لە سەر پێی خۆی راوەستاوە، ئەمە كارێكی ساكار نیە. هیچ كام لەو وڵاتانەی رۆخی دەریای مەدیتەرانە‌و باكووری ئەفریقا، عەرەب نەبوون، بەڵام هەموویان بوونە عەرەب، ئێمە نەبووین ‌و ئەمە لە تایبەتمەندییەكانی ئێمەیە. خاڵێكی دیكە ئەوەیە كە بە گشتی بۆ پارچە پارچە كردنی وڵاتێك دوو هێز پێویستە، ئەگەر لایەنەكان دوو بن، ئەوە دەتوانن دابەشی بكەن، بەڵام كاتێك بوون بە سێ‌یان چوار لایەن،( كە ئێستا لە ئێران هێزی سیاسی زۆرە) ئەوە قەیرانە‌و هەنووكە لەو دۆخەداین.

مەسەلەی یارمەتیی دەرەكیی بەوتەی ئاغای فرووزەندەی بەڕێز؟؟
زلهێزە رۆژئاواییەكان لە بواری تێكنیك ‌و تواناییەوە ئەوەندە پێشكەوتوون، كە ئیدی پێویستیان بەوە( حیزبە كوردییەكان) نیە كە پۆستێكی پاسەوانی لە شوێنێك دامەزرێنن ‌و تێچوویەكی زۆری بۆ دابین بكەن. بەگشتیی ئەو هاوڕێیانەی كە دەترسن ‌و وابیر دەكەنەوە كە ئەم وڵاتە بەرەو دابەشبوون‌و پارچە پارچە بوون دەڕوات، كەی؟، هێشتا دیار نیە. ئەمە بانگەشەیەكی بەڵگەمەند نیە، هەموومان دەزانین لە داهاتوودا دەمرین، كەوابوو هەر لە ئێستاوە هەركامیان قەبرێك بۆ خۆمان هەڵكەنین‌و بڕۆینە نێویەوە!! چۆن وادەبێ‌؟!، ئەمە كەی لۆژیكییە؟!. ئەوە كەوتۆتە دەست ئەو بەڕێزانە كە خۆیان هەلومەرجی ئیمڕ‌وی ئێران دەزانن. بەڵام بە گشتی بنەماكە ئەوەیە كە كورد لە چوارچێوەی ئێراندا، سیستمێكی فیدراڵی دەوێ.