ئەوینە دزراوەکەی شێرکۆ بێکەس
13:26 - 11 گەلاوێژ 2715
Unknown Author
هادی عارفی
شێرکۆ بێکەس جگه‌له‌قه‌ڵه‌مێكی‌ره‌وان‌و ده‌روه‌ست، هزرێكی‌تێژ‌و رووناک، زمانێكی‌پاراو‌و ده‌ربڕینێكی‌به‌هێز، شاعیرێکی‌بژارده‌‌و تاقانه‌بوو، كه‌له‌کوردستاندا نێوئاخنێكی‌جیاوازتری‌به‌چه‌مكی‌شێعر و شاعیری به‌خشی، هەر بۆیە وەکوو زمانی ئەوینداران، شۆرشگێڕان و هەژارانیش دێتە گۆ.
١٣ی گەلاوێژی ساڵی ٩٢ ئیمپراتوری شێعری نوێی کوردی کەژاوەی ژیانی بەرو نەمان رۆیشت و ئیمپراتوریەتی شێعرەکانی بوونە جیژوانی ئەوینداران، زمانی بێکەسان و هەژاران و پاردەی شۆرشگێران.
شێرکۆ لە دوا ساڵەکانی تەمەنیدا بەرهەمی ئێستا کچێک نیشتمانمە، کە بۆ واقعی ئەمڕۆی کوردستانە بڵاوی کردۆتەوە و وەکوو شاعیری چەرخی رۆشنگەریی کورد مزگێنیی هەڵگیرسانی خەباتی ژێر زەمینی بۆ گۆڕانکاری لە عەقڵی و ماریفەتی کوردا دەدا.
شێرکۆ هیچ ئازارێکی خۆی نەشاردۆتەوە و کەسانی رەخنەگری نیشتمانەکەی بە بولبولی دەنووک بڕاوی باخچەیەک وەسف دەکا و دەسەڵاتی کوردیش بە باخەوانێکی تووڕە و تڕۆ.
شێرکۆ زۆر راشکاوانە ئازارەکانی دێنێتە قاڵبی شیعر و تیرۆری رووناکبیران و کۆچی رەخنەگران بەرەو وڵاتانی هەندەران بە کوشتن و کۆچی بولبولێکی باڵ شکاو ئەداتە قەڵەم. شەهیدی قەڵەم، سۆرانی مامە حەمە دێنێتە نێو شێعرەکانی و دەڵێ: \"کە وڵات بوو بە چەتەوڵی هەڕەشە و چی درگایە لێی داخستی، ئیتر شتێک لەوێدا نییە هەرگیز پێی بڵێی خۆشەویستی\".
شێرکۆ بە دڵێکی پڕەوە لە کاتی پێشکەش کردنی بەرهەمی \"ئێستا کچێک نیشتمانمە\"دا، لە شاری سلێمانی کە لە ژێر زەمینێکدا پێشکەشی کرد، گازندە لە دەسەڵاتی وڵاتەکەی دەکا کە هێشتا ئازادی بە قەڵەم و مێشک نادرێ و دەڵێ \"هەر بۆیە هاتینە ئەم ژێر زەمینەوە، کە خەبات و شێعری ژێر زەمینی زیندوو بکەینەوە\"، چونکە ئەو پێی وابوو هێشتا شۆرش بۆ گۆران لە عەقڵیەتی کورد و دەستەبەر بوونی ئازادی لە باشووری نیشتمان، نەگەیشتوونەتە دوا مەنزڵگەی مەبەست.
کامەران، یەکێک لە ئەکتەرە خەیاڵییەکانی نێو شێعری \"ئیستا کچیک نیشتمانمە\"، نەسلی ئەمڕۆی کوردستانە کە هەتا ئیستاش لە ماڵێکی وشک و رەق و بێ هەست دا دەژی و دایکی بێوە ژنە و خوشکەکەی قەیرە بووە و کامەرانیش لاوێکی سەرگەردان و بێکاری ئەم نیشتمانەیە.
شێرکۆی شۆڕشگیران، بەگژ ناعەدالەتیدا دەچیتەوە و زۆر ئازایانە تانە لەو دەسەڵاتی وڵاتەکی ئەدا کە بۆخۆی رۆژێک لە رۆژان ئارەقی بۆ بنیاتنانی رشتووەو ئیستا هەست بەوە دەکات ئەو نیشتمانەی لێ دزراوە و گلەیی ئەوەش دەکات کە هێشتا کوڕی کوردی هەژار لە شەقامەکان سواڵی نانی شەو دەکەن و دەسەڵاتداران، نیشتمانی ناخی تاکی کورد دەرووخێنن.
شێرکۆی مەزن لە پێگەی بیرمەند و رووناکبیرێکەوە سەرلەنوێ بەگژ نەریت و عەقڵیەتی کۆنەپەرست و دوواکەوتوودا دەچێتەوەو ئاگر لە ماڵی باوک سالاری بەر ئەدا و وەکوو زمانی بڕاوی ژنانی وڵاتەکەی دێتە گۆ و دەڵێت: \"من ناوم کراسی ژنانەیە، ئەوەی نیشتمان پێی شەرمە بیکاتە بەری منم، ئەم مێژووی نێرە ئەم نیشتمانی سمێڵە تەنها جارێک منی نەکردە بەر هەتاوێک، شوشە گوڵاێک و رووبارێک، ئەوەی منیان لەبەر کرد، تەنکەی خۆڵ و گسک بوون\".
لە بەشێکی ئێستا کچێک نیشتمانمەدا دەڵێت: \"من مێییەنم، من سەراپا جەستەم لە گوناح و پرسیاری رووتی حەرام پێکهاتووە، لە یەکەم رووژی بوونمەوە بەردی رەجمم تێدەگرن و نیشتمان تفم لێ ئەکات.
شێرکۆ لێرەدا پێگەی راستەقینە بە ژنانی کورد دەبەخشێ و دەڵێت کە ژنی کورد هەتا ئەمڕۆش هەر بەش مەینەتە و قوربانیی دەستی نەریتی دواکەتووانەیە و ژن بوون لە ئێستای رەمەکی کوردیدا وەکوو شەرم و شوورەیی لەقەڵەم ئەدرێ.
بێکەس ئەسپی خەیاڵی لە دنیای مەندی شێعردا تاو ئەدا نەفرەت لە شەری براکوژی دەکا و پێشمەرگەی سەردەمی شەری براکوژی بە ئەسپی کادانە (ئەسپی بە ئەسل لە رووسیاوە هاتوو) وەسف دەکا و لاوی بەش مەینەت و هەژاری ئەمڕۆی کەرکووک بە جوانوویەکی بێکار دەشوبهێنێ و لەگەڵ ئەوەشدا زۆر بوێرانە تانە لەو چەکانە ئەدات کە رۆژێک بەبێ هۆ بەرەو رووی یەک تەقێندراون.
شێرکۆ بێکەس کە شێعرەکانی بەرهەمی هەموو ئەو نەهامەتی و ئازار و چەرمەسەریانەی کۆمەڵگەی کوردییە، دۆخی ئابووری و بێکاریی لاوی کەرکووکی لە شێعرەکانیدا رەنگی داوەتەوە و لە زمانی لاوێکی کەرکووکییەوە گازندە لەو دۆخە کارەساتبارەی لاوانی دڵی کوردستان دەکات، کە بوونەتە قوربانیی پرۆژەی دزرانی نیشتمانەکەی.
زێد و نیشتمان هەمیشە هەوێنی شێعریی شێرکۆ بووەو خۆشەویستیی خۆی بۆ نیشتمانەکەی وەکوو خۆشەویستیی خۆی بۆ دەزگیرانەکەی وەسف کردوەو وەکوو ئەویندارێک بۆ خۆشەویستەکەی رەخنە لە دەسەڵاتی وڵاتەکەی دەگرێ و دەڵێ بایەخی ئەو هەموو خۆشەویستییەت نەزانی و ئەو هەموو ساڵەی تەمنت بە فیڕۆ دا و منت لەبیر کرد.
شێرکۆ لە ئێستا کچێک نیشتمانمەدا لایەنی عاتیفی بۆ نیشتمان بەجێ دێڵێ کە وەکوو ئاشقێک بۆ دلدارەکەی، بەگژ هەموو ئەو کەسانەدا دەجیتەوە کە نیشتمانەکەیان لێ دزیوە.
لە سەردەمی رێنێسانسدا ئوروپاییەکان بەپشت بەستن بە دەقە بیانییەکان بەتایبەت دەقەکانی دوو بیرمەند و فەیلسووفی سەردەمانی کۆن \"زەردەشت و هراکلیتووس\" توانیان دونیای کولتوور و شارستانیەتی خۆیان نوێژەن بکەنەوە و لە بەرامبەر بیری سەدەکانی ناوەڕاست و دەسەڵاتی کلیساکاندا بوەستن و کۆمەڵگەی ئورووپا وشیار بکەنەوە و بەمجۆرە وەرچەرخانێکی مەزنی کولتووری و مەعریفی بخولقێنن.
بەداخەوە لە هەرێمی باشووری کوردستان رەوتێکی سۆفیانە و عارفانە زاڵە و بەگشتی بۆ تێپەڕبوون لەم رەوتە و بۆ بنیاتنانی عەقڵیەتی مودێڕن و سکیولار، وەکوو بیرمەندێکی سەردەمساز کەڵک لە کاکڵی هزر و ئەندێشەی شێرکۆ بێکەس وەربگرین.
هێگل ده‌ڵێت: \"فه‌لسه‌فه،ئه‌ندێشه‌ی‌سه‌رده‌می‌خۆیه‌تی\" به‌م پێیه‌فه‌یلسووفیش پیاوی‌سه‌رده‌می‌خۆیه‌تی، کەوابوو فەیلسووفی سەردەم شێرکۆ بێکەس بەم ژێرخانە هزرییەی، لانیکەم دەکرێ ببێتە بنەمایەک بۆ شۆڕشێکی عەقلانی و بزاڤێکی نو‌ێبوونەوە و بووژانەوە و رزگاربوون لە دەسەڵاتی بیری ئەشکەوت.
ئەم بابەتە روانگەی نووسەرەکەیەتی و ئاژانسی کوردپا لە ناوەڕۆکی بەرپرسیار نییە
شێرکۆ بێکەس جگه‌له‌قه‌ڵه‌مێكی‌ره‌وان‌و ده‌روه‌ست، هزرێكی‌تێژ‌و رووناک، زمانێكی‌پاراو‌و ده‌ربڕینێكی‌به‌هێز، شاعیرێکی‌بژارده‌‌و تاقانه‌بوو، كه‌له‌کوردستاندا نێوئاخنێكی‌جیاوازتری‌به‌چه‌مكی‌شێعر و شاعیری به‌خشی، هەر بۆیە وەکوو زمانی ئەوینداران، شۆرشگێڕان و هەژارانیش دێتە گۆ.
١٣ی گەلاوێژی ساڵی ٩٢ ئیمپراتوری شێعری نوێی کوردی کەژاوەی ژیانی بەرو نەمان رۆیشت و ئیمپراتوریەتی شێعرەکانی بوونە جیژوانی ئەوینداران، زمانی بێکەسان و هەژاران و پاردەی شۆرشگێران.
شێرکۆ لە دوا ساڵەکانی تەمەنیدا بەرهەمی ئێستا کچێک نیشتمانمە، کە بۆ واقعی ئەمڕۆی کوردستانە بڵاوی کردۆتەوە و وەکوو شاعیری چەرخی رۆشنگەریی کورد مزگێنیی هەڵگیرسانی خەباتی ژێر زەمینی بۆ گۆڕانکاری لە عەقڵی و ماریفەتی کوردا دەدا.
شێرکۆ هیچ ئازارێکی خۆی نەشاردۆتەوە و کەسانی رەخنەگری نیشتمانەکەی بە بولبولی دەنووک بڕاوی باخچەیەک وەسف دەکا و دەسەڵاتی کوردیش بە باخەوانێکی تووڕە و تڕۆ.
شێرکۆ زۆر راشکاوانە ئازارەکانی دێنێتە قاڵبی شیعر و تیرۆری رووناکبیران و کۆچی رەخنەگران بەرەو وڵاتانی هەندەران بە کوشتن و کۆچی بولبولێکی باڵ شکاو ئەداتە قەڵەم. شەهیدی قەڵەم، سۆرانی مامە حەمە دێنێتە نێو شێعرەکانی و دەڵێ: \"کە وڵات بوو بە چەتەوڵی هەڕەشە و چی درگایە لێی داخستی، ئیتر شتێک لەوێدا نییە هەرگیز پێی بڵێی خۆشەویستی\".
شێرکۆ بە دڵێکی پڕەوە لە کاتی پێشکەش کردنی بەرهەمی \"ئێستا کچێک نیشتمانمە\"دا، لە شاری سلێمانی کە لە ژێر زەمینێکدا پێشکەشی کرد، گازندە لە دەسەڵاتی وڵاتەکەی دەکا کە هێشتا ئازادی بە قەڵەم و مێشک نادرێ و دەڵێ \"هەر بۆیە هاتینە ئەم ژێر زەمینەوە، کە خەبات و شێعری ژێر زەمینی زیندوو بکەینەوە\"، چونکە ئەو پێی وابوو هێشتا شۆرش بۆ گۆران لە عەقڵیەتی کورد و دەستەبەر بوونی ئازادی لە باشووری نیشتمان، نەگەیشتوونەتە دوا مەنزڵگەی مەبەست.
کامەران، یەکێک لە ئەکتەرە خەیاڵییەکانی نێو شێعری \"ئیستا کچیک نیشتمانمە\"، نەسلی ئەمڕۆی کوردستانە کە هەتا ئیستاش لە ماڵێکی وشک و رەق و بێ هەست دا دەژی و دایکی بێوە ژنە و خوشکەکەی قەیرە بووە و کامەرانیش لاوێکی سەرگەردان و بێکاری ئەم نیشتمانەیە.
شێرکۆی شۆڕشگیران، بەگژ ناعەدالەتیدا دەچیتەوە و زۆر ئازایانە تانە لەو دەسەڵاتی وڵاتەکی ئەدا کە بۆخۆی رۆژێک لە رۆژان ئارەقی بۆ بنیاتنانی رشتووەو ئیستا هەست بەوە دەکات ئەو نیشتمانەی لێ دزراوە و گلەیی ئەوەش دەکات کە هێشتا کوڕی کوردی هەژار لە شەقامەکان سواڵی نانی شەو دەکەن و دەسەڵاتداران، نیشتمانی ناخی تاکی کورد دەرووخێنن.
شێرکۆی مەزن لە پێگەی بیرمەند و رووناکبیرێکەوە سەرلەنوێ بەگژ نەریت و عەقڵیەتی کۆنەپەرست و دوواکەوتوودا دەچێتەوەو ئاگر لە ماڵی باوک سالاری بەر ئەدا و وەکوو زمانی بڕاوی ژنانی وڵاتەکەی دێتە گۆ و دەڵێت: \"من ناوم کراسی ژنانەیە، ئەوەی نیشتمان پێی شەرمە بیکاتە بەری منم، ئەم مێژووی نێرە ئەم نیشتمانی سمێڵە تەنها جارێک منی نەکردە بەر هەتاوێک، شوشە گوڵاێک و رووبارێک، ئەوەی منیان لەبەر کرد، تەنکەی خۆڵ و گسک بوون\".
لە بەشێکی ئێستا کچێک نیشتمانمەدا دەڵێت: \"من مێییەنم، من سەراپا جەستەم لە گوناح و پرسیاری رووتی حەرام پێکهاتووە، لە یەکەم رووژی بوونمەوە بەردی رەجمم تێدەگرن و نیشتمان تفم لێ ئەکات.
شێرکۆ لێرەدا پێگەی راستەقینە بە ژنانی کورد دەبەخشێ و دەڵێت کە ژنی کورد هەتا ئەمڕۆش هەر بەش مەینەتە و قوربانیی دەستی نەریتی دواکەتووانەیە و ژن بوون لە ئێستای رەمەکی کوردیدا وەکوو شەرم و شوورەیی لەقەڵەم ئەدرێ.
بێکەس ئەسپی خەیاڵی لە دنیای مەندی شێعردا تاو ئەدا نەفرەت لە شەری براکوژی دەکا و پێشمەرگەی سەردەمی شەری براکوژی بە ئەسپی کادانە (ئەسپی بە ئەسل لە رووسیاوە هاتوو) وەسف دەکا و لاوی بەش مەینەت و هەژاری ئەمڕۆی کەرکووک بە جوانوویەکی بێکار دەشوبهێنێ و لەگەڵ ئەوەشدا زۆر بوێرانە تانە لەو چەکانە ئەدات کە رۆژێک بەبێ هۆ بەرەو رووی یەک تەقێندراون.
شێرکۆ بێکەس کە شێعرەکانی بەرهەمی هەموو ئەو نەهامەتی و ئازار و چەرمەسەریانەی کۆمەڵگەی کوردییە، دۆخی ئابووری و بێکاریی لاوی کەرکووکی لە شێعرەکانیدا رەنگی داوەتەوە و لە زمانی لاوێکی کەرکووکییەوە گازندە لەو دۆخە کارەساتبارەی لاوانی دڵی کوردستان دەکات، کە بوونەتە قوربانیی پرۆژەی دزرانی نیشتمانەکەی.
زێد و نیشتمان هەمیشە هەوێنی شێعریی شێرکۆ بووەو خۆشەویستیی خۆی بۆ نیشتمانەکەی وەکوو خۆشەویستیی خۆی بۆ دەزگیرانەکەی وەسف کردوەو وەکوو ئەویندارێک بۆ خۆشەویستەکەی رەخنە لە دەسەڵاتی وڵاتەکەی دەگرێ و دەڵێ بایەخی ئەو هەموو خۆشەویستییەت نەزانی و ئەو هەموو ساڵەی تەمنت بە فیڕۆ دا و منت لەبیر کرد.
شێرکۆ لە ئێستا کچێک نیشتمانمەدا لایەنی عاتیفی بۆ نیشتمان بەجێ دێڵێ کە وەکوو ئاشقێک بۆ دلدارەکەی، بەگژ هەموو ئەو کەسانەدا دەجیتەوە کە نیشتمانەکەیان لێ دزیوە.
لە سەردەمی رێنێسانسدا ئوروپاییەکان بەپشت بەستن بە دەقە بیانییەکان بەتایبەت دەقەکانی دوو بیرمەند و فەیلسووفی سەردەمانی کۆن \"زەردەشت و هراکلیتووس\" توانیان دونیای کولتوور و شارستانیەتی خۆیان نوێژەن بکەنەوە و لە بەرامبەر بیری سەدەکانی ناوەڕاست و دەسەڵاتی کلیساکاندا بوەستن و کۆمەڵگەی ئورووپا وشیار بکەنەوە و بەمجۆرە وەرچەرخانێکی مەزنی کولتووری و مەعریفی بخولقێنن.
بەداخەوە لە هەرێمی باشووری کوردستان رەوتێکی سۆفیانە و عارفانە زاڵە و بەگشتی بۆ تێپەڕبوون لەم رەوتە و بۆ بنیاتنانی عەقڵیەتی مودێڕن و سکیولار، وەکوو بیرمەندێکی سەردەمساز کەڵک لە کاکڵی هزر و ئەندێشەی شێرکۆ بێکەس وەربگرین.
هێگل ده‌ڵێت: \"فه‌لسه‌فه،ئه‌ندێشه‌ی‌سه‌رده‌می‌خۆیه‌تی\" به‌م پێیه‌فه‌یلسووفیش پیاوی‌سه‌رده‌می‌خۆیه‌تی، کەوابوو فەیلسووفی سەردەم شێرکۆ بێکەس بەم ژێرخانە هزرییەی، لانیکەم دەکرێ ببێتە بنەمایەک بۆ شۆڕشێکی عەقلانی و بزاڤێکی نو‌ێبوونەوە و بووژانەوە و رزگاربوون لە دەسەڵاتی بیری ئەشکەوت.
ئەم بابەتە روانگەی نووسەرەکەیەتی و ئاژانسی کوردپا لە ناوەڕۆکی بەرپرسیار نییە
