هۆلۆکاست ،(holocaust) ، شۆوا ، ئه‌نفال یا پاکتاوی ڕه‌گه‌زی ؛
23:27 - 30 رەزبەر 2713
Unknown Author
سەدیق بابایی
له‌کوردستان ئه‌نفال ته‌نیا به کوشتاری دانیشتوان کۆتایی نه‌هاتوه!
به‌شی - ١٥
ڕێکخراوی دیفاع له‌مافی مرۆڤی کوردستان : جیاوازی نێوان به‌ره‌ڤانی و تێکۆشانی ڕه‌وا له‌گه‌ڵ، جرم گه‌لی ترۆریستی ، ڕێک خستنی دیفاع هه‌مبه‌ر ، ده‌س درێژی و ژێرده‌سته‌کردنی به‌سه‌رهات و خه‌بات به‌دژی داگیرکاری و زاڵ بوونی داگیرکه‌ران ، دیفاع له وه‌لات و مه‌ردم بۆ ئازادی ره‌وا و یاسایی پێناسه‌ده‌کا.
ئه‌م ڕێکخراوه،تێکۆشانی مافخوازانه‌ی باس کراو، له‌ڕوانگه‌ی یاسای نێو نه‌ته‌وه‌یی له‌جرم گه‌لی ترۆریستی جیای ده‌کاته‌وه. .
له‌مێژ ساله‌ده‌سه‌ڵاتدارانی ئێران کورد له‌م وڵاته‌به‌تاوانگه‌لی هه‌ڵبستراو ،تووشی کۆمه‌ڵکوژی ، زیندان ، ئه‌شکه‌نجه، ده‌س درێژی ، دوور خستنه‌وه‌له‌زید (ته‌بعید) و به‌گشتی بی به‌ش له‌ژیانی ئاسایی ده‌که‌ن!!
وێرای ئه‌وه، هه‌ر چه‌شنه‌که‌ره‌سه‌ی خاو، داهات و سامانی خۆماڵی ، کانه‌کانی ژێرزه‌وی کوردستان به‌هه‌راوی تاڵان ده‌کرێ . له‌بری ئه‌م تاڵانه‌مه‌زنه‌ڕۆژانه‌یه‌که‌مترین ئاوڕ به‌هه‌ڵسه‌نگاندن له‌گه‌ڵ ڕاده‌ی پێڕاگه‌یشتن به‌شارو مه‌ڵبه‌نده‌فارس و تورک نشینه‌کان بۆ له‌به‌ر چاو گرتنی خزمه‌تی گشتی و دابین کردنی ده‌ره‌تانی کار و گوزه‌ران له‌زێد و مه‌سکه‌نی خۆیان نادرێته‌وه.
به‌شێکی به‌ر چاوی خه‌ڵکی بێ ده‌ره‌تانی کورد به‌هه‌ر کوێره‌وه‌رییه‌ک پله‌ی خوێندنی به‌رزیان به‌ده‌ست هێناوه، له‌ڕووی ناچاری بۆ که‌سب و کار و ده‌ست خستنی ڕێژه‌داهاتێک بۆ دابین کردنی بژێوی بنه‌ماله نه‌خوازراو په‌ڕیوه‌ی شارو مه‌ڵبه‌ندی دوور له‌کوردستان ده‌کرێن . ئه‌وه‌جیا له‌له‌شکری بێکاری خه‌ڵکی ئاسایی کوردستان که‌زۆربه‌ی کرێکاره‌وه‌رزیه‌کانی تاران و قه‌راغ ئاوه‌کانی خوارووی ئێران پێک دێنن.
هاوکات خه‌لکی نامۆ به‌زمان ، کولتوور و یاگه‌وانی ی کوردستان به‌ناڕه‌وا وه‌ک به‌ڕێوه‌به‌ری ئێداری بۆ زۆربه‌ی کارو باره‌کانی پێوه‌ندی دار به‌ژیانی خه‌ڵک له‌لاوه‌ڕا ده‌کرێن به‌ده‌سه‌ڵاتداری بێ سه‌رگیرو وه‌رگیر !! وه‌ک ئه‌زموون به‌درێژایی مێژووی سه‌پاندنی ئه‌م ڕه‌وشته‌زاڵمانه‌یه‌ده‌ری خستوه نه‌ته‌نیا ڕاسپاره‌ی ئه‌وتۆ قازانجێکی دیارو جێ ده‌ستی شیاوی بۆ باشتر کردنی دواڕۆژی ژیانی کورد و وڵاته‌که‌ی لێ شین نه‌بوه، بگره‌پاشکه‌وتوویی مه‌زن [ له‌بواری سنعه‌ت، ئاوه‌دانی و گه‌شه‌ی ئابووری] ده‌رئه‌نجامی به‌رنامه‌بۆ داڕێژراوی ئه‌و سیاسه‌ته‌بوه. گه‌شه‌ی ئابووری] ده‌رئه‌نجامی به‌رنامه‌بۆ داڕێژراوی ئه‌و سیاسه‌ته‌بوه.
زۆر وێنه‌ی سامناکی ئه‌وتۆ به‌ده‌سته‌وه‌یه‌که‌سه‌رحساو کردنی کوردستان و خه‌ڵکه‌که‌ی له‌ئاستی خزمه‌تکاری، ده‌ورانی به‌رده‌داری که‌مافی ناڕه‌زایه‌تی ده‌ربڕین به‌رانبه‌ر خاوه‌ن به‌رده‌به‌دانیشتوانه‌که‌ی نه‌درابێ چاوی لێ کراوه.
به‌رز کردنه‌وه‌ی هه‌ر جۆره ده‌نگی نارازی بوون و داواکاری هه‌ر مافێک به‌رابه‌ر وه‌ستانی یاسای زۆره‌ملی ده‌سه‌ڵات لێک دراوه‌ته‌وه‌که‌سزای داپڵۆسینی به‌دوادا هاتوه.
ئاماژه‌به‌چه‌ند وێنه‌یێک ته‌نێ بۆ ئاشکرا تر کردنی گۆشه‌ییک له‌ڕه‌وشتی دۆژمنکارانه ، هاوکات نزمتر له‌سیاسه‌تی کۆڵۆنیالی ناسراوی سه‌ده‌کانی نێوه‌راست [ نه‌ک ئه‌و کۆلۆنیانه‌ی ئێستعمارچی سه‌ده‌کانی دوایی وه‌ک ئێنگلیس له‌تایوان ] ، ڕه‌نگه‌بیرهێنانه‌وه‌یه‌ک له‌قووڵایی سیاسه‌تی نامرۆڤانه‌ی زاڵی ده‌سه‌لاتی فه‌رمانره‌وای ئێران له‌تاران بێت.
بۆ وێنه: تایوان له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌تا ئه‌م ساڵانه‌ی دوایی مۆسته‌عمه‌ره‌ی ئێنگلیس بوو کاتی به‌جێ هێشتنی ئێستێعمارچی (ئێنگلیس) یه‌ک له‌وڵاته‌ئاوه‌دانه‌کانی ناوچه‌که‌به‌حساب ده‌هات .
کوردی شاخی و کێویله‌ی فێرده‌وسی تووسی (پارسی) ، تورکمنه‌کانی ڕۆژهه‌لات یا تورکه‌کێویله‌کانی قه‌راغه‌کانی وان و فۆرات –ی ، که‌ماڵیزمی تورکی !!
شێوازی تێفکرین وئاکاری فه‌رمانڕه‌وایانی زۆره‌ملی له‌کوردستان له‌وه‌ده‌چێ پێشینه‌و وه‌ک هه‌ڤی دوورو درێژی هاو شێوازی که‌م نه‌بن .
فیرده‌وسی هۆنه‌ری ناوداری ڕه‌گه‌ز په‌رستی فارس له‌کتێبه‌که‌ی شانامه‌دا باسی خۆێنڕێژێکی وه‌ک زۆحاک ده‌کا که‌ڕۆژانه‌مێشکی سه‌ری دوولاوی کورد بۆ درێژه‌ی ته‌مه‌نی قوربانی کراون . فێرده‌وسی کاره‌ساته‌که‌نه‌له‌به‌ر دڵسۆزی بۆ کورد به‌ڵکوو به‌مه‌به‌ستی بێ بنه‌ما نیشان دانی بنه‌چه‌ی کورد نه‌خوازراو ڕاستی حاشا هه‌ڵنه‌گری مێژووی ئه‌م خه‌ڵکه ده‌ست نیشان ده‌کا.
به‌سه‌رهاته‌که‌ئه‌وه‌یه‌که \"خۆرشگر\" ئاشپه‌ز باشی و خزمه‌تکاری بکوژی ڕۆژانه‌ی لاوانی کورد [ وێلایه‌تی فه‌قێ ئه‌وکات] به‌پێ ڕاوێژی خێر خوازان له‌کوشتنی ئه‌و هه‌موو لاوه‌به‌ڕێژه‌ی ڕۆژانی پێشتر ده‌ست هه‌ڵده‌گرێ .
پاش ئه‌وه‌هه‌موو ڕۆژێک له‌کوشتنی گه‌نجێک خۆ ده‌بوێرێ و له‌حه‌شارگه‌ییک داڵده‌یان ده‌دا . هه‌رکه‌ژماره‌ی له‌مه‌رگ ڕزگاربوه‌کان زۆر ده‌بێ به‌وته‌ی فێرده‌وسی چه‌ند سه‌ر بزن و مه‌ڕێک – یان پێ ده‌سپێرێ و به‌دزی ڕه‌وانه‌ی شاخو کێویان ده‌کا به‌مه‌رجێک ڕازه‌که‌یان سه‌ربه‌مؤر بمێنێ واته‌خۆ له‌نزیک بوونه‌وه‌به‌ئاوه‌دانی بپارێزن .
شاعێر له‌کۆتایی چیرۆکه‌که‌یدا ئاکام وه‌رده‌گرێ و ده‌ڵێ کوردی ئێستا له‌تۆره‌مه‌ی ئه‌و شوانه‌کێویله له‌مردن ڕزگار بوانه‌به‌حساب دێن که‌قه‌سابی زۆحاک به‌زه‌یی پێیاندا هاتوه‌و ڕزگاری کردون !
زیندووکه‌ره‌وه‌ی عه‌جه‌مان فێرده‌وسی تووسی وه‌ک ئه‌وه‌هه‌مووکه‌س وه‌ک فارسه‌کان و ئاره‌زووی ئه‌وان بیربکاته‌وه‌و درۆو ده‌له‌سه‌هه‌ڵبه‌ستراوه‌کانیان بێ ئه‌ملاو ئه‌ولا به‌ڕاست بزانێ پێ خۆش نیه‌خۆی له‌قه‌ره‌ی ئه‌وه‌بدا ئه‌م گه‌نجه‌قوربانی کراوانه‌چ ئه‌وانی کوژراو و چ ئه‌وانه‌به‌قسه‌ی ئه‌و ڕزگار کراون خاوه‌نی دایک ، باب و بنه‌چه و ڕه‌گه‌زێک بوون که‌له‌سه‌ر بنه‌مای بڕیارێکی ڕاگه‌یێندراو هه‌موو ڕۆژێک ده‌بوو که‌سانێک له‌نێو ڕه‌گه‌زی ئه‌وان قوربانی سه‌رۆکی جه‌ڵڵاده‌کان [ زۆحاک ] بکرێ . .
فێرده‌وسی و پاسداره‌مه‌کته‌بیه‌کانی پاش ئه‌وه‌هه‌ر وه‌ک ئاگایان له‌وته‌کانی یه‌کتر نه‌بووبی یان به‌ڕاده‌یێک له‌نێو گۆمی دژایه‌تی کورد دا مه‌ترسی خنکان سه‌ری لێ شێواندبن به‌دوای هه‌ڵبه‌ستنی ئه‌م داستانه‌له‌مرۆڤدۆستی ڕه‌گه‌زی خۆیان له‌پڕ ئاوڕ له‌کاوه( ئاسنگه‌ری) کۆڕ کوژراوی کورد ده‌ده‌نه‌وه‌که به‌ر هه‌ڵبێنه‌ی چه‌رمی پێش کووره‌ی ئاسنگه‌ریه‌که‌ی ده‌کات به‌ئاڵا و به‌دژی زۆحاک ڕاده‌په‌ڕێ .
کاوه‌پاش تێکه‌وه پێجانی ده‌زگای سته‌م و مرۆڤ کوژان به‌وته‌ی فێرده‌وسی له‌به‌ر ئه‌وه‌شکۆی وڵات داری له‌ڕگه‌زی خۆی دا به‌دی ناکا و ئه‌م شکۆ و گه‌وره‌ییه \" فه‌ڕه‌ئیزه‌دی \" ته‌نیا له‌زاتی فه‌ریدون سه‌ر به بنه‌ماڵه‌ی فێرده‌وسی دا په‌نگی خواردوه‌ته‌وه![ وه‌ک ئه‌و تیشکه‌نووره‌ئاغای ئه‌حمه‌دی نژاد ئێده عا ده‌کا له‌کاتی ئاخاوتن له‌نیویۆرک (ڕێکخراوی نه‌ته‌وه‌یه‌ک گرتوه‌کان) له‌ده‌وره‌ی سه‌ری هاڵابوو ] ! ناچار ده‌بێ ده‌سه‌لات دووده‌ستی پێشکه‌شی خاوه‌ن شکۆ بکا و خۆی و نه‌ته‌وه‌که‌ی هه‌تا هه‌تایه‌خزمه‌تکاری پێشه‌یان بێ .!
ئه‌وه وه‌سیه‌تی تۆمار کراوی فێرده‌وسی بۆ شاه‌ڕه‌زا ، مۆحه‌مه‌د ڕه‌زا ، خۆمه‌ینی ، خامه‌نه‌یی و پشتاو پشتی ئه‌م ڕه‌گه‌زه‌یه‌تا هه‌میشه شه‌ره‌فی ! \" پاسه‌وانی سنوور\" و خزمه‌تکاری وڵات زیاتر به‌کورد ڕه‌وا نه‌بینن.
ده‌قی به‌شێک له‌هه‌ڵبه‌ستراوه‌که‌ی شاعێری تووس- فێرده‌وسی. سه‌ردێڕی : پادشاهی ضحاک .
(لاپه‌ڕه١٣ – شاهنامه‌فردوسی متن کامل به‌تصحیح ژول مل چاپ هفتم ١٣٨٣ چاپ حیدری. انتشارات بـــهزاد تهران)
چنان بد که‌هه‌ر شب دو مرد جوان ................ چه کهتر چه از تخمه پهلوان
خورشگر ببردی بایوان شاه ................ . وزو ساختی راه درمان شاه
بکشــتی و مغزش بــپر داختی ................ مر آن اژدها را خوروش ساختی
دو پاکیزه از کشور پادشاه ............. دو مرد گرانمــایه ، پـــار سا
یکی نامش ارمایل ، پاکدین.............. دگر نام گرمایل پیــش بیـــن
چنان بد که بودند روزی بــهم ........... سخن رفت هر گونه‌از بیش و که‌م
ز بیداد گر شاه‌و از لشــکرش .......... وزآن رسمهای بــد اندر خورش
یکی گفت ما را بخوالیگری .......... بــباید بــر شاه رفت آوری
وزآن پس یکی چاره ساختن ......... ز هــر گونه اندیشــه انداخـــتن
مگر زین دوتن را که‌ریزندخون .......... یکـــیرا توان آوریــدن بـــرون
- له درێژه‌ی ڕاوێژی خێرخوازان بۆ دیتنه‌وه‌ی چاره‌سه‌ر و کوشتاری لاوان وه‌ک ده‌رمانی ئێش و ئازاره‌کانی پادشا ! بڕیار دێته سه‌ر ئه‌وه‌له‌جیاتی دوو لاو ڕۆژانه‌لاوێک بکوژرێ .
از آن دو یکی را بپرداخـــتند .......... جز این چاره ای نیز نشـــناختــد
برون کرد مغز ســر گوسفند .......... بر آمیخــت با مغز آن ارجــمنــد
یکی را بجان داد زنــهار و گفت .......... نگــر تا بــیـآری سر اندر نهفت
نــگر تا نباشی بآبــاد شـــهر........... ترا در جـهان کوه و دشــتست بـهر
بجای سرش زآن سر بی بـها ......... خورش ساختنـــد از پی اژدها
ازین گونه هر ماهیان سی جوان........ ازیشان همــی یافتندی روان
چو گرد آمدندی ازایــشان دویست ....... بر آنسان که‌نشناختندی که‌کیست
خورشگر بر یشان بزو چند میش ........ بدادی و صحرا نهــادیش پێــش
کنــون کرد از آن تخمه‌دارد نژاد ......... کز آباد نیآید بدل بــرش باد
بود خانهاشان سراسر پلاس .......... نـدارند در دل ز یزدان هراس
وا دیاره‌پاش ڕاوێژی خێر خوازان ئه‌رمایل و گرمایل ، ڕۆژانه‌که‌سێک له‌به‌ر تیغی جه‌لاد ده‌گێڕدرێته‌وه، ئامۆژگاری ده‌کرێ نابێ ڕوو ده‌ئاوه‌دانی بکا ، شاخ و کێو به‌شی ئه‌و له‌ژیاندایه. له‌باتی مێشکی ئه‌و له‌مێشکی سه‌ری مه‌ڕێک ده‌رمانی ئازاری زۆحاک یان خواردنی ماره‌کانی دابین ده‌کرێ . به‌م شێوه‌مانگانه ٣٠ لاوله‌مه‌رگ ڕزگارییان ده‌بی . هه‌ر که‌ژماره‌ی ڕزگاربوان ده‌گاته‌دووسه‌ت که‌س به‌نهێنی چه‌ندسه‌ر مه‌ڕ و بزن –یان ده‌درێتێ و ملی شاخ ده‌گرن .
وه‌ک فیرده‌وسی ده‌ڵێ : ئێستا کورد له‌تۆره‌مه‌ی ئه‌م ره‌گه‌زه‌یه‌که‌ئاوه‌دانی به‌چاو نه‌دیوه. ماله‌کانیان یه‌ک جێ له‌به‌ره‌و په‌ژم و پووش و په‌ڵاش ساز کراون ، گوێیان بۆ خواش نابزوێ.
خوێندنه‌وه‌ی ئه‌م به‌سه‌رهاته ڕه‌شه‌بۆ کورد تۆمار کراوه‌‌هه‌مدیس به‌داخه‌وه‌هه‌ر ئێمڕۆ به‌چه‌ند قات له‌پانتایێکی به‌رینتردا مرۆڤ درێژه‌ی هه‌مان ڕه‌وشت ئه‌زموون ده‌کا.
له نێوئاخنی هه‌ڵوێستی ده‌سه‌ڵاتی تورک به‌مه‌ودایێکی درێژ له‌گه‌ڵ سه‌رده‌می ژیانی فێرده‌وسی هه‌مان بیرو بۆ چوون به‌تۆزقاڵێک جیاوازی هه‌مبه‌ر کورد و ڕه‌چه‌ڵه‌کی به‌دی ده‌کات. تۆرک ده‌ڵێن \" کورد تورکی کێویله‌و دوور که‌وتوو له‌ژیانی شارستانین \". لێره‌دا ته‌نیا لۆتفی تۆرکه‌کان ئه‌وه‌یه‌ئه‌م خه‌ڵکه -- \" وه‌حشیه\" به هاوڕه‌گه‌زی پاشکه‌وتووی خۆیان ده‌زانن که‌ده‌بێ یارمه‌تی بدرێ بگه‌ڕێته‌وه‌سه‌ر ڕێچکه‌ی شارستانیه‌تی باپیرانی خۆی واته تورکه‌کان!!
سه‌باره‌ت به‌چۆنیه‌تی نێودێر کرانی ئه‌م تورکه‌کێویلانه به، کورد ، یه‌ک له‌به‌رپرسانی ئه‌رکانی سپای تورک به‌نێوی \"یوزباشی ئۆغوز\" ئه‌م وته‌له‌کتێبه‌کانی (مێژووی ڤارتۆ و تورکه‌کانی نیشته‌جێ ده‌وروبه‌ری ده‌ریاچه‌ی وان و ڕۆباری فۆرات\" که‌له‌لایه‌ن ئه‌رکانی سوپای تورکه‌وه‌چاپ کراون بۆ جه‌ماوه‌رێکی ١٢٠ هه‌زار که‌سی له‌شاری ئه‌رزڕووم به‌شێوه‌ی خواره‌وه‌ده‌گێڕێته‌وه.
\" له‌به‌شه‌به‌رزه‌کانی سه‌ر شاخه‌کان و لووتکه‌کان به‌فرێک هه‌بوو ، به‌هاوێن و زستان نه‌ده‌توایه‌وه. کاتێک خۆر هه‌ڵده‌هات ، توێژی سه‌رووی به‌شه‌خته‌بوو و بریقه‌دار سه‌ر به‌فره‌کانی داده‌پۆشی . سه‌ره‌وه‌ی ڕه‌ق و ژێره‌وه‌ی نه‌رم ده‌بوو.
کاتێک مرۆ به‌سه‌ر ئه‌و به‌فره‌دا ده‌ڕۆیشت ، ئه‌و شوێنه‌ی پێ پێدا ده‌نا ، ڕۆ ده‌چوو و ده‌نگی ،، کارت – کۆرت-ی،، لێوه‌ده‌هات. له‌م سۆنگه‌یه‌وه‌تورکمنه‌کانی ڕۆژهه‌ڵات به‌کورد ناو ده‌برێن .
ئه‌وانه‌ی جودا خوازان به‌کورد ناویان ده‌به‌ن ، ڕاستیه‌که‌ی ناوی ئه‌و ده‌نگه‌یه‌که‌له‌کاتی ڕۆیشتنی تورکه‌نیشته‌جێیه‌کانی کوێستانه‌به‌رزه‌کان و هه‌رێمه‌به‌فراویه‌کاندا له‌ژێر پێیان ده‌ر ده‌چێت \"
سه‌ر چاوه[ ئیمپراتووری ئه‌یلول ، وه‌شانخانه‌ی زانستی ئه‌ربیل تۆشالب ، ١٩٨٨، ل ٢٦٤- ٢٦٥]، نه‌قڵ له‌کتێبی تورک له‌بولغارستان ، کورد له‌تورکیه، عه‌زیز نه‌سین- وه‌رگێڕانی به‌کر شوانی و سیروان ڕه‌حیم.
درێژه‌ی هه‌یه.
له‌کوردستان ئه‌نفال ته‌نیا به کوشتاری دانیشتوان کۆتایی نه‌هاتوه!
به‌شی - ١٥
ڕێکخراوی دیفاع له‌مافی مرۆڤی کوردستان : جیاوازی نێوان به‌ره‌ڤانی و تێکۆشانی ڕه‌وا له‌گه‌ڵ، جرم گه‌لی ترۆریستی ، ڕێک خستنی دیفاع هه‌مبه‌ر ، ده‌س درێژی و ژێرده‌سته‌کردنی به‌سه‌رهات و خه‌بات به‌دژی داگیرکاری و زاڵ بوونی داگیرکه‌ران ، دیفاع له وه‌لات و مه‌ردم بۆ ئازادی ره‌وا و یاسایی پێناسه‌ده‌کا.
ئه‌م ڕێکخراوه،تێکۆشانی مافخوازانه‌ی باس کراو، له‌ڕوانگه‌ی یاسای نێو نه‌ته‌وه‌یی له‌جرم گه‌لی ترۆریستی جیای ده‌کاته‌وه. .
له‌مێژ ساله‌ده‌سه‌ڵاتدارانی ئێران کورد له‌م وڵاته‌به‌تاوانگه‌لی هه‌ڵبستراو ،تووشی کۆمه‌ڵکوژی ، زیندان ، ئه‌شکه‌نجه، ده‌س درێژی ، دوور خستنه‌وه‌له‌زید (ته‌بعید) و به‌گشتی بی به‌ش له‌ژیانی ئاسایی ده‌که‌ن!!
وێرای ئه‌وه، هه‌ر چه‌شنه‌که‌ره‌سه‌ی خاو، داهات و سامانی خۆماڵی ، کانه‌کانی ژێرزه‌وی کوردستان به‌هه‌راوی تاڵان ده‌کرێ . له‌بری ئه‌م تاڵانه‌مه‌زنه‌ڕۆژانه‌یه‌که‌مترین ئاوڕ به‌هه‌ڵسه‌نگاندن له‌گه‌ڵ ڕاده‌ی پێڕاگه‌یشتن به‌شارو مه‌ڵبه‌نده‌فارس و تورک نشینه‌کان بۆ له‌به‌ر چاو گرتنی خزمه‌تی گشتی و دابین کردنی ده‌ره‌تانی کار و گوزه‌ران له‌زێد و مه‌سکه‌نی خۆیان نادرێته‌وه.
به‌شێکی به‌ر چاوی خه‌ڵکی بێ ده‌ره‌تانی کورد به‌هه‌ر کوێره‌وه‌رییه‌ک پله‌ی خوێندنی به‌رزیان به‌ده‌ست هێناوه، له‌ڕووی ناچاری بۆ که‌سب و کار و ده‌ست خستنی ڕێژه‌داهاتێک بۆ دابین کردنی بژێوی بنه‌ماله نه‌خوازراو په‌ڕیوه‌ی شارو مه‌ڵبه‌ندی دوور له‌کوردستان ده‌کرێن . ئه‌وه‌جیا له‌له‌شکری بێکاری خه‌ڵکی ئاسایی کوردستان که‌زۆربه‌ی کرێکاره‌وه‌رزیه‌کانی تاران و قه‌راغ ئاوه‌کانی خوارووی ئێران پێک دێنن.
هاوکات خه‌لکی نامۆ به‌زمان ، کولتوور و یاگه‌وانی ی کوردستان به‌ناڕه‌وا وه‌ک به‌ڕێوه‌به‌ری ئێداری بۆ زۆربه‌ی کارو باره‌کانی پێوه‌ندی دار به‌ژیانی خه‌ڵک له‌لاوه‌ڕا ده‌کرێن به‌ده‌سه‌ڵاتداری بێ سه‌رگیرو وه‌رگیر !! وه‌ک ئه‌زموون به‌درێژایی مێژووی سه‌پاندنی ئه‌م ڕه‌وشته‌زاڵمانه‌یه‌ده‌ری خستوه نه‌ته‌نیا ڕاسپاره‌ی ئه‌وتۆ قازانجێکی دیارو جێ ده‌ستی شیاوی بۆ باشتر کردنی دواڕۆژی ژیانی کورد و وڵاته‌که‌ی لێ شین نه‌بوه، بگره‌پاشکه‌وتوویی مه‌زن [ له‌بواری سنعه‌ت، ئاوه‌دانی و گه‌شه‌ی ئابووری] ده‌رئه‌نجامی به‌رنامه‌بۆ داڕێژراوی ئه‌و سیاسه‌ته‌بوه. گه‌شه‌ی ئابووری] ده‌رئه‌نجامی به‌رنامه‌بۆ داڕێژراوی ئه‌و سیاسه‌ته‌بوه.
زۆر وێنه‌ی سامناکی ئه‌وتۆ به‌ده‌سته‌وه‌یه‌که‌سه‌رحساو کردنی کوردستان و خه‌ڵکه‌که‌ی له‌ئاستی خزمه‌تکاری، ده‌ورانی به‌رده‌داری که‌مافی ناڕه‌زایه‌تی ده‌ربڕین به‌رانبه‌ر خاوه‌ن به‌رده‌به‌دانیشتوانه‌که‌ی نه‌درابێ چاوی لێ کراوه.
به‌رز کردنه‌وه‌ی هه‌ر جۆره ده‌نگی نارازی بوون و داواکاری هه‌ر مافێک به‌رابه‌ر وه‌ستانی یاسای زۆره‌ملی ده‌سه‌ڵات لێک دراوه‌ته‌وه‌که‌سزای داپڵۆسینی به‌دوادا هاتوه.
ئاماژه‌به‌چه‌ند وێنه‌یێک ته‌نێ بۆ ئاشکرا تر کردنی گۆشه‌ییک له‌ڕه‌وشتی دۆژمنکارانه ، هاوکات نزمتر له‌سیاسه‌تی کۆڵۆنیالی ناسراوی سه‌ده‌کانی نێوه‌راست [ نه‌ک ئه‌و کۆلۆنیانه‌ی ئێستعمارچی سه‌ده‌کانی دوایی وه‌ک ئێنگلیس له‌تایوان ] ، ڕه‌نگه‌بیرهێنانه‌وه‌یه‌ک له‌قووڵایی سیاسه‌تی نامرۆڤانه‌ی زاڵی ده‌سه‌لاتی فه‌رمانره‌وای ئێران له‌تاران بێت.
بۆ وێنه: تایوان له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌تا ئه‌م ساڵانه‌ی دوایی مۆسته‌عمه‌ره‌ی ئێنگلیس بوو کاتی به‌جێ هێشتنی ئێستێعمارچی (ئێنگلیس) یه‌ک له‌وڵاته‌ئاوه‌دانه‌کانی ناوچه‌که‌به‌حساب ده‌هات .
کوردی شاخی و کێویله‌ی فێرده‌وسی تووسی (پارسی) ، تورکمنه‌کانی ڕۆژهه‌لات یا تورکه‌کێویله‌کانی قه‌راغه‌کانی وان و فۆرات –ی ، که‌ماڵیزمی تورکی !!
شێوازی تێفکرین وئاکاری فه‌رمانڕه‌وایانی زۆره‌ملی له‌کوردستان له‌وه‌ده‌چێ پێشینه‌و وه‌ک هه‌ڤی دوورو درێژی هاو شێوازی که‌م نه‌بن .
فیرده‌وسی هۆنه‌ری ناوداری ڕه‌گه‌ز په‌رستی فارس له‌کتێبه‌که‌ی شانامه‌دا باسی خۆێنڕێژێکی وه‌ک زۆحاک ده‌کا که‌ڕۆژانه‌مێشکی سه‌ری دوولاوی کورد بۆ درێژه‌ی ته‌مه‌نی قوربانی کراون . فێرده‌وسی کاره‌ساته‌که‌نه‌له‌به‌ر دڵسۆزی بۆ کورد به‌ڵکوو به‌مه‌به‌ستی بێ بنه‌ما نیشان دانی بنه‌چه‌ی کورد نه‌خوازراو ڕاستی حاشا هه‌ڵنه‌گری مێژووی ئه‌م خه‌ڵکه ده‌ست نیشان ده‌کا.
به‌سه‌رهاته‌که‌ئه‌وه‌یه‌که \"خۆرشگر\" ئاشپه‌ز باشی و خزمه‌تکاری بکوژی ڕۆژانه‌ی لاوانی کورد [ وێلایه‌تی فه‌قێ ئه‌وکات] به‌پێ ڕاوێژی خێر خوازان له‌کوشتنی ئه‌و هه‌موو لاوه‌به‌ڕێژه‌ی ڕۆژانی پێشتر ده‌ست هه‌ڵده‌گرێ .
پاش ئه‌وه‌هه‌موو ڕۆژێک له‌کوشتنی گه‌نجێک خۆ ده‌بوێرێ و له‌حه‌شارگه‌ییک داڵده‌یان ده‌دا . هه‌رکه‌ژماره‌ی له‌مه‌رگ ڕزگاربوه‌کان زۆر ده‌بێ به‌وته‌ی فێرده‌وسی چه‌ند سه‌ر بزن و مه‌ڕێک – یان پێ ده‌سپێرێ و به‌دزی ڕه‌وانه‌ی شاخو کێویان ده‌کا به‌مه‌رجێک ڕازه‌که‌یان سه‌ربه‌مؤر بمێنێ واته‌خۆ له‌نزیک بوونه‌وه‌به‌ئاوه‌دانی بپارێزن .
شاعێر له‌کۆتایی چیرۆکه‌که‌یدا ئاکام وه‌رده‌گرێ و ده‌ڵێ کوردی ئێستا له‌تۆره‌مه‌ی ئه‌و شوانه‌کێویله له‌مردن ڕزگار بوانه‌به‌حساب دێن که‌قه‌سابی زۆحاک به‌زه‌یی پێیاندا هاتوه‌و ڕزگاری کردون !
زیندووکه‌ره‌وه‌ی عه‌جه‌مان فێرده‌وسی تووسی وه‌ک ئه‌وه‌هه‌مووکه‌س وه‌ک فارسه‌کان و ئاره‌زووی ئه‌وان بیربکاته‌وه‌و درۆو ده‌له‌سه‌هه‌ڵبه‌ستراوه‌کانیان بێ ئه‌ملاو ئه‌ولا به‌ڕاست بزانێ پێ خۆش نیه‌خۆی له‌قه‌ره‌ی ئه‌وه‌بدا ئه‌م گه‌نجه‌قوربانی کراوانه‌چ ئه‌وانی کوژراو و چ ئه‌وانه‌به‌قسه‌ی ئه‌و ڕزگار کراون خاوه‌نی دایک ، باب و بنه‌چه و ڕه‌گه‌زێک بوون که‌له‌سه‌ر بنه‌مای بڕیارێکی ڕاگه‌یێندراو هه‌موو ڕۆژێک ده‌بوو که‌سانێک له‌نێو ڕه‌گه‌زی ئه‌وان قوربانی سه‌رۆکی جه‌ڵڵاده‌کان [ زۆحاک ] بکرێ . .
فێرده‌وسی و پاسداره‌مه‌کته‌بیه‌کانی پاش ئه‌وه‌هه‌ر وه‌ک ئاگایان له‌وته‌کانی یه‌کتر نه‌بووبی یان به‌ڕاده‌یێک له‌نێو گۆمی دژایه‌تی کورد دا مه‌ترسی خنکان سه‌ری لێ شێواندبن به‌دوای هه‌ڵبه‌ستنی ئه‌م داستانه‌له‌مرۆڤدۆستی ڕه‌گه‌زی خۆیان له‌پڕ ئاوڕ له‌کاوه( ئاسنگه‌ری) کۆڕ کوژراوی کورد ده‌ده‌نه‌وه‌که به‌ر هه‌ڵبێنه‌ی چه‌رمی پێش کووره‌ی ئاسنگه‌ریه‌که‌ی ده‌کات به‌ئاڵا و به‌دژی زۆحاک ڕاده‌په‌ڕێ .
کاوه‌پاش تێکه‌وه پێجانی ده‌زگای سته‌م و مرۆڤ کوژان به‌وته‌ی فێرده‌وسی له‌به‌ر ئه‌وه‌شکۆی وڵات داری له‌ڕگه‌زی خۆی دا به‌دی ناکا و ئه‌م شکۆ و گه‌وره‌ییه \" فه‌ڕه‌ئیزه‌دی \" ته‌نیا له‌زاتی فه‌ریدون سه‌ر به بنه‌ماڵه‌ی فێرده‌وسی دا په‌نگی خواردوه‌ته‌وه![ وه‌ک ئه‌و تیشکه‌نووره‌ئاغای ئه‌حمه‌دی نژاد ئێده عا ده‌کا له‌کاتی ئاخاوتن له‌نیویۆرک (ڕێکخراوی نه‌ته‌وه‌یه‌ک گرتوه‌کان) له‌ده‌وره‌ی سه‌ری هاڵابوو ] ! ناچار ده‌بێ ده‌سه‌لات دووده‌ستی پێشکه‌شی خاوه‌ن شکۆ بکا و خۆی و نه‌ته‌وه‌که‌ی هه‌تا هه‌تایه‌خزمه‌تکاری پێشه‌یان بێ .!
ئه‌وه وه‌سیه‌تی تۆمار کراوی فێرده‌وسی بۆ شاه‌ڕه‌زا ، مۆحه‌مه‌د ڕه‌زا ، خۆمه‌ینی ، خامه‌نه‌یی و پشتاو پشتی ئه‌م ڕه‌گه‌زه‌یه‌تا هه‌میشه شه‌ره‌فی ! \" پاسه‌وانی سنوور\" و خزمه‌تکاری وڵات زیاتر به‌کورد ڕه‌وا نه‌بینن.
ده‌قی به‌شێک له‌هه‌ڵبه‌ستراوه‌که‌ی شاعێری تووس- فێرده‌وسی. سه‌ردێڕی : پادشاهی ضحاک .
(لاپه‌ڕه١٣ – شاهنامه‌فردوسی متن کامل به‌تصحیح ژول مل چاپ هفتم ١٣٨٣ چاپ حیدری. انتشارات بـــهزاد تهران)
چنان بد که‌هه‌ر شب دو مرد جوان ................ چه کهتر چه از تخمه پهلوان
خورشگر ببردی بایوان شاه ................ . وزو ساختی راه درمان شاه
بکشــتی و مغزش بــپر داختی ................ مر آن اژدها را خوروش ساختی
دو پاکیزه از کشور پادشاه ............. دو مرد گرانمــایه ، پـــار سا
یکی نامش ارمایل ، پاکدین.............. دگر نام گرمایل پیــش بیـــن
چنان بد که بودند روزی بــهم ........... سخن رفت هر گونه‌از بیش و که‌م
ز بیداد گر شاه‌و از لشــکرش .......... وزآن رسمهای بــد اندر خورش
یکی گفت ما را بخوالیگری .......... بــباید بــر شاه رفت آوری
وزآن پس یکی چاره ساختن ......... ز هــر گونه اندیشــه انداخـــتن
مگر زین دوتن را که‌ریزندخون .......... یکـــیرا توان آوریــدن بـــرون
- له درێژه‌ی ڕاوێژی خێرخوازان بۆ دیتنه‌وه‌ی چاره‌سه‌ر و کوشتاری لاوان وه‌ک ده‌رمانی ئێش و ئازاره‌کانی پادشا ! بڕیار دێته سه‌ر ئه‌وه‌له‌جیاتی دوو لاو ڕۆژانه‌لاوێک بکوژرێ .
از آن دو یکی را بپرداخـــتند .......... جز این چاره ای نیز نشـــناختــد
برون کرد مغز ســر گوسفند .......... بر آمیخــت با مغز آن ارجــمنــد
یکی را بجان داد زنــهار و گفت .......... نگــر تا بــیـآری سر اندر نهفت
نــگر تا نباشی بآبــاد شـــهر........... ترا در جـهان کوه و دشــتست بـهر
بجای سرش زآن سر بی بـها ......... خورش ساختنـــد از پی اژدها
ازین گونه هر ماهیان سی جوان........ ازیشان همــی یافتندی روان
چو گرد آمدندی ازایــشان دویست ....... بر آنسان که‌نشناختندی که‌کیست
خورشگر بر یشان بزو چند میش ........ بدادی و صحرا نهــادیش پێــش
کنــون کرد از آن تخمه‌دارد نژاد ......... کز آباد نیآید بدل بــرش باد
بود خانهاشان سراسر پلاس .......... نـدارند در دل ز یزدان هراس
وا دیاره‌پاش ڕاوێژی خێر خوازان ئه‌رمایل و گرمایل ، ڕۆژانه‌که‌سێک له‌به‌ر تیغی جه‌لاد ده‌گێڕدرێته‌وه، ئامۆژگاری ده‌کرێ نابێ ڕوو ده‌ئاوه‌دانی بکا ، شاخ و کێو به‌شی ئه‌و له‌ژیاندایه. له‌باتی مێشکی ئه‌و له‌مێشکی سه‌ری مه‌ڕێک ده‌رمانی ئازاری زۆحاک یان خواردنی ماره‌کانی دابین ده‌کرێ . به‌م شێوه‌مانگانه ٣٠ لاوله‌مه‌رگ ڕزگارییان ده‌بی . هه‌ر که‌ژماره‌ی ڕزگاربوان ده‌گاته‌دووسه‌ت که‌س به‌نهێنی چه‌ندسه‌ر مه‌ڕ و بزن –یان ده‌درێتێ و ملی شاخ ده‌گرن .
وه‌ک فیرده‌وسی ده‌ڵێ : ئێستا کورد له‌تۆره‌مه‌ی ئه‌م ره‌گه‌زه‌یه‌که‌ئاوه‌دانی به‌چاو نه‌دیوه. ماله‌کانیان یه‌ک جێ له‌به‌ره‌و په‌ژم و پووش و په‌ڵاش ساز کراون ، گوێیان بۆ خواش نابزوێ.
خوێندنه‌وه‌ی ئه‌م به‌سه‌رهاته ڕه‌شه‌بۆ کورد تۆمار کراوه‌‌هه‌مدیس به‌داخه‌وه‌هه‌ر ئێمڕۆ به‌چه‌ند قات له‌پانتایێکی به‌رینتردا مرۆڤ درێژه‌ی هه‌مان ڕه‌وشت ئه‌زموون ده‌کا.
له نێوئاخنی هه‌ڵوێستی ده‌سه‌ڵاتی تورک به‌مه‌ودایێکی درێژ له‌گه‌ڵ سه‌رده‌می ژیانی فێرده‌وسی هه‌مان بیرو بۆ چوون به‌تۆزقاڵێک جیاوازی هه‌مبه‌ر کورد و ڕه‌چه‌ڵه‌کی به‌دی ده‌کات. تۆرک ده‌ڵێن \" کورد تورکی کێویله‌و دوور که‌وتوو له‌ژیانی شارستانین \". لێره‌دا ته‌نیا لۆتفی تۆرکه‌کان ئه‌وه‌یه‌ئه‌م خه‌ڵکه -- \" وه‌حشیه\" به هاوڕه‌گه‌زی پاشکه‌وتووی خۆیان ده‌زانن که‌ده‌بێ یارمه‌تی بدرێ بگه‌ڕێته‌وه‌سه‌ر ڕێچکه‌ی شارستانیه‌تی باپیرانی خۆی واته تورکه‌کان!!
سه‌باره‌ت به‌چۆنیه‌تی نێودێر کرانی ئه‌م تورکه‌کێویلانه به، کورد ، یه‌ک له‌به‌رپرسانی ئه‌رکانی سپای تورک به‌نێوی \"یوزباشی ئۆغوز\" ئه‌م وته‌له‌کتێبه‌کانی (مێژووی ڤارتۆ و تورکه‌کانی نیشته‌جێ ده‌وروبه‌ری ده‌ریاچه‌ی وان و ڕۆباری فۆرات\" که‌له‌لایه‌ن ئه‌رکانی سوپای تورکه‌وه‌چاپ کراون بۆ جه‌ماوه‌رێکی ١٢٠ هه‌زار که‌سی له‌شاری ئه‌رزڕووم به‌شێوه‌ی خواره‌وه‌ده‌گێڕێته‌وه.
\" له‌به‌شه‌به‌رزه‌کانی سه‌ر شاخه‌کان و لووتکه‌کان به‌فرێک هه‌بوو ، به‌هاوێن و زستان نه‌ده‌توایه‌وه. کاتێک خۆر هه‌ڵده‌هات ، توێژی سه‌رووی به‌شه‌خته‌بوو و بریقه‌دار سه‌ر به‌فره‌کانی داده‌پۆشی . سه‌ره‌وه‌ی ڕه‌ق و ژێره‌وه‌ی نه‌رم ده‌بوو.
کاتێک مرۆ به‌سه‌ر ئه‌و به‌فره‌دا ده‌ڕۆیشت ، ئه‌و شوێنه‌ی پێ پێدا ده‌نا ، ڕۆ ده‌چوو و ده‌نگی ،، کارت – کۆرت-ی،، لێوه‌ده‌هات. له‌م سۆنگه‌یه‌وه‌تورکمنه‌کانی ڕۆژهه‌ڵات به‌کورد ناو ده‌برێن .
ئه‌وانه‌ی جودا خوازان به‌کورد ناویان ده‌به‌ن ، ڕاستیه‌که‌ی ناوی ئه‌و ده‌نگه‌یه‌که‌له‌کاتی ڕۆیشتنی تورکه‌نیشته‌جێیه‌کانی کوێستانه‌به‌رزه‌کان و هه‌رێمه‌به‌فراویه‌کاندا له‌ژێر پێیان ده‌ر ده‌چێت \"
سه‌ر چاوه[ ئیمپراتووری ئه‌یلول ، وه‌شانخانه‌ی زانستی ئه‌ربیل تۆشالب ، ١٩٨٨، ل ٢٦٤- ٢٦٥]، نه‌قڵ له‌کتێبی تورک له‌بولغارستان ، کورد له‌تورکیه، عه‌زیز نه‌سین- وه‌رگێڕانی به‌کر شوانی و سیروان ڕه‌حیم.
درێژه‌ی هه‌یه.
