هه‌ڕه‌شه‌ی تیرۆریزمی فوندامێنتالیزمی ئیسلامی و ژێنۆسایدی نه‌ته‌وه‌ی کورد
15:02 - 26 گەلاوێژ 2714
Unknown Author
لوقمان زه‌هرایی
له‌ماوه‌ی یه‌ک مانگی رابردوو و له‌دوای هێرشی چه‌کدارانی گروپی ئیسلامگه‌رای تێرۆریستی \'\' داعش \'\' وگرتنی شاری موسل وچه‌ند شاری دیکه‌عێراق، ئه‌و وڵاته‌ی تووشی شێواوی وئالۆزێکی یه‌کجار سه‌خت کردووه. دوای ده‌ست به‌سه‌ر داگرتنی شاری موسل له‌لایه‌ن گروپی \'\'داعش\'\' دوو رێگا زیاتر له‌به‌رده‌م مه‌سیحییه‌کانی ئه‌و شاره‌نه‌مایه‌وه‌یان هاتنه‌سه‌ر دینی ئیسلام و موسولمان بوون و یان کویله‌تی ومردن قه‌بول کردن. له‌ئاکامی ئه‌و سیاسه‌ته نائینسانی وبێ ئه‌خلاقانه‌ی \'\' داعش \'\' دا به‌هه‌زاران مه‌سیحی بۆ ڕزگار کردنی گیانیان په‌نایان بۆ باشوری کوردستان هێنا.
گه‌رده‌لوولی ڕه‌ش و مه‌رگ هێنه‌ری \'\' داعش \'\' ئه‌و جار ڕووی له‌ناوچه‌کانی شنگال وشێخان و زه‌ممار و ره‌بیعه‌کرد وبه‌هه‌زاران کوردی ئیزیدی له‌ژێر زه‌خت و گوشاری شه‌ڕی داسه‌پاو‌به‌سه‌رییاندا ناچار کران په‌نا بۆ چیای شنگال به‌رن و له‌ئاکامی ئه‌و کۆڕه‌وه‌به‌ده‌یان مندال وژن و پیر وپه‌که‌وتوو له‌برسان وله‌تینوێتیان گیانیان له‌ده‌ست دا. هه‌روه‌ها به‌سه‌دان که‌س له‌ژن وپیاوی ئیزیدی به‌بارمته‌گیراون و ژوماره‌یه‌کی زۆریشیان لێ کوژراوه‌و به‌ده‌یان کچی ئێزیدی ده‌ست درێژی بۆ سه‌ر ناموسیان کراوه‌و به‌ده‌یانیان وه‌کوو کویله‌ی شه‌ڕ له‌بازاری موسل فرۆشراون. کاره‌سه‌تێکی مرۆیی یه‌کجار دڵته‌زین وخه‌مهێنه‌ر که‌درێژ‌که‌ره‌وه‌ی سیاسه‌تی ئه‌نفال وهه‌له‌بجه‌ن که‌به‌عسیه‌کان له‌دژی نه‌ته‌وه‌ی کورد کردیان. ژینۆسایدی به‌ئاشکرای نه‌ته‌وه‌یه‌ک به‌تاوانی کورد بوون و ئیزیدی بوون.
چه‌کدارانی گروپی تێرۆریستی \'\'داعش\'\' که‌ڕه‌ش پوشن وئالای ڕه‌شیان پێیه‌به‌نێوی خودا و پێغه‌مبه‌ر وئیسلام و قورعان سه‌ری ئینسانه‌بێدیفاعه‌کان وه‌کوو مریشک ده‌بڕن و به‌شانازییه‌وه کرده‌وه‌چه‌په‌له‌کانی خۆیان که مۆرکی ئاینی وئاسمانی پێوه‌یه‌وبه‌ئیسلامی راسته‌قینه‌پێناسه‌ی بۆ ده‌که‌ن‌له‌سه‌ر تۆره‌کۆمه‌ڵایه‌تیه‌کانی وه‌کوو \'\' تویتێر وفه‌یس بووک \'\' و مالپه‌ره‌کانی سه‌ر به‌خۆیان به‌شێوه‌یه‌کی به‌ربڵاو بڵاو کردۆته‌وه‌وبه‌و جۆره‌‌دڕه‌نده‌یی و وه‌‌حشیگه‌ری خۆیان نیشانی خه‌ڵکانی دونیا ده‌ده‌ن وترس و دڵه‌ڕاوکه‌ی زۆریان خستۆته‌نێو دڵی خه‌ڵکی عێراق وناوچه‌که‌وه.
به‌دوای په‌لاماری دڕنده‌کانی \'\' داعش \'\' بۆ سه‌ر شنگال وئاواره‌بوونی به ده‌یان‌هه‌زار کوردی ئیزیدی وپه‌نا بردیان بۆچیای شنگال وعاسێ بونیان ونه‌بوونی رێگای ده‌ربازبوونیان بۆ ماوه‌ی پتر له‌یه‌ک حه‌فته، لافاوی هاوخه‌می وهاوده‌ردی هه‌موو کوردستانی گه‌وره‌ی گرتۆته‌وه و کوردانی هه‌ر چوار پارچه‌ی کوردستان و ده‌ره‌وه‌ش به‌هه‌موو رێگاکه‌وه‌له‌هه‌ولی ئه‌وه‌دابوون که‌هاوکاری لێقه‌وماوه‌کان بکه‌ن که‌به‌هاوخوین وهاوڕه‌گه‌ز وخوشک و برای خۆیان ده‌زانن وبه‌و بۆنه‌وه‌که‌مپه‌ینی کۆکردنه‌وه‌خۆراک وجل وبه‌رگ وپێداویستیه‌کانی ئاواره‌کان له‌ده‌یان شارو شارۆچکه‌ی باشور و باکور و رۆژهه‌لات و رۆژئاوای کوردستان وه‌رێخراون.
هێزه‌سیاسیه‌کانی به‌شه‌کانی دیکه‌ی کوردستانیش ئاماده‌یی خۆیان بۆ ناردنی پێشمه‌رگه‌و گریلاکانیان ده‌ربریه‌وه وهیندێکیان به‌کردوه‌به‌شدارن وهیندیکیشیان دوای ماوه‌یه‌کی کورت رێگایان پێنه‌دان که‌پێشمه‌رگه‌کانیان به‌شداری شه‌ڕه‌که‌بن و له‌ژێر گوشار و هه‌ڕه‌شه‌ی کۆماری سێداره‌هێزه‌کانیان ڕه‌وانه‌ی بنکه‌کانیان کردونه‌ته‌وه.
په‌لاماری چه‌کدارانی \'\'داعش \'\' بۆ سه‌ر شارو ناوچه‌کانی کوردنشینی ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێمی کوردستان که‌سه‌ر به‌پارێزگای نه‌ینه‌وان و شاری موسل ناوه‌ندی ئه‌و پارێزگایه‌یه‌و مه‌ترسی پێشوه‌چوونی چه‌کدارانی \'\' داعش \'\' به‌ره‌و باشوری کوردستان و نه‌مان وداڕمانی سپای عێراق و نه‌بوونی حکومه‌تێکی به‌هێز له‌به‌غدا بۆ دژایه‌تی \'\' داعش \'\' و به‌رگری قاره‌مانانه‌ی پێشمه‌رگه‌کانی کوردستان بوو به‌هۆی به‌ده‌نگ هاتنه‌وه‌ی ئامریکا و فه‌رانسه‌وئیتالیا وئالمان وبریتانیا وچه‌ندین وڵاتی دیکه‌ی ئوروپا وئوسترالیا وکانادا. قازانج و به‌رژه‌وه‌ندی ئه‌و وڵاتانه‌له‌پاراستنی هه‌رێمی کوردستانه‌که‌ته‌نیا شوینی ئارامی عێراقه‌و ته‌نیا قه‌ڵای له‌شکان نه‌هاتووی عێڕاقه‌که‌له‌هه‌مبه‌ر په‌لاماری \'\' داعش \'\' دا راوه‌ستاوه‌و له‌هه‌مانکاتدا بۆته‌جێگای حاوانه‌وه‌و په‌نادانی به‌هه‌زاران کوردی ئیزیدی ومه‌سیحی وعه‌ره‌بی سووننه‌وشیعه‌ش. له‌تازه‌ترین هه‌ولی نێونه‌ته‌وه‌یی دا، وڵاتانی ئه‌ندامی شورای ئه‌منیه‌تی رێکخراوی نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتۆکان به‌کۆی ده‌نگ له‌سه‌ر ئه‌وه‌رێککه‌وتن که\'\' داعش \'\' ده‌بێ چه‌ک بکرێ و هه‌ڵبوه‌‌شێته‌وه‌و نه‌مێنێ وته‌نه‌تات ٦ که‌س له‌به‌رپرسانی باڵای \'\' داعش \'\' و \'\' به‌ره‌ی نوسره\'\' که‌وتونه‌ته‌نێو لیستی ڕه‌ش.
چه‌ندین هۆکاری سه‌ره‌کی هه‌ن که‌ئامریکا وچه‌ندین وڵاتی زل هێزی دیکه‌ی ئوروپایی وئوسترالیا و کانادای له‌ده‌وری یه‌کتر کۆکردۆته‌وه‌و‌ئاماده‌بوون که‌چه‌ک وچۆل بده‌ن به‌باشوری کوردستان وپشتگری سیاسی وسه‌ربازی وئینسانی بکه‌ن.
پێویسته‌له‌چه‌ند ره‌هه‌نده‌وه‌ش شه‌ڕ فرۆشی \'\'داعش \'\' و په‌لاماردانی باشوری کوردستان وناوچه‌کانی ده‌ره‌وه‌ی ژێر حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان بۆ سه‌ر قازانج وبه‌رژه‌وه‌ندی وزه‌ره‌ری وڵاتانی ناوچه‌که‌ش به‌تایبه‌ت بۆ ئێران وتورکیه‌وعه‌ره‌بستانی سعودی وسوریه‌که‌جیرانی عێراقن شرۆڤه‌بکرێ.
به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی ئامریکا وهاوپه‌یمانانی بۆ پاراستنی باشوری کوردستان له‌دژی په‌لاماری \'\'داعش \'\' وپشتگیری سیاسی وسه‌ربازییان ده‌کرێ له‌چه‌ند خاڵ دا باس بکرێ.
یه‌که‌م، پاراستنی یه‌کپارچه‌یی خاکی عێراق و رێگر بوون له‌وه‌ی کورد بیهه‌وێ له‌و وڵاته‌جیابێته‌وه‌و بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش کوردیان هان داوه‌که‌له‌به‌غدا دوورنه‌که‌وێته‌وه‌و وێرای شیعه‌وسووننه‌هه‌وڵ بده‌ن حکومه‌تێکی به‌قه‌ولی خۆیان \'\' نیشتمانی \'\' دروست بکه‌ن که‌هه‌موو پێکهاته‌کان عێراق له خۆ بگرێ. به‌رگریکردن وپشتگری نه‌کردن له‌پرسی راپرسی هه‌رێمی کوردستان بۆ یه‌کلاکردنه‌وه‌چاره‌نووسی خۆی، پاراستنی به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی ده‌ولاتانی داگیرکه‌ری کوردستان و وڵاتانی عه‌ره‌بی سووننه‌ی ناوچه‌که‌ی تێدایه‌‌‌که‌دژی دروست بوونی ده‌وله‌تی کوردین.
دووهه‌م، پاراستنی یه‌کپارچه‌یی عێراق به‌هۆی ده‌وله‌مه‌ند بوونی به‌نه‌وت وگاز وله‌ئه‌گه‌ری به‌رده‌وامی شه‌ڕی ناوخۆیی وبه‌هێزتر بوونی پتری \'\'داعش \'\' هه‌نارده‌کردنی نه‌وت وگازی عێراق رابوه‌ستێ وئه‌وه‌ش ده‌بێته‌هۆکاری ئه‌وه‌ی که‌نرخی نه‌وت و گاز به‌هۆی راوه‌ستان وهه‌نارده‌نه‌کردنی بۆ بازاره‌کانی دونیا بچێته‌سه‌ر و شیرکه‌ته‌گه‌وره‌نه‌وتیه‌کان وکارتێله‌کانی فرۆشیاری نه‌وت وگاز تووشی زه‌ره وخه‌ساره‌تی گه‌وره‌بن وئه‌وه‌ش راسته‌وخۆکاریگه‌ری ده‌بێ له‌سه‌ر نرخی گاز وبێنزین له‌ئوروپا و ئامریکا وهاوولاتیانی ئه‌و وڵاتانه‌ده‌که‌ونه‌ژێر زه‌خت وده‌کرێ ببێته‌هۆی نارازی بونیشیان.
سێهه‌م، به‌هێزبوونی گروپه‌ئیسلامیه‌رادیکاله‌کان له‌عێراق و سوریه‌وناوچه‌که‌دا وهه‌وڵدانیان بۆ به‌ده‌سته‌وه‌گرتنی ده‌سه‌لات له‌وڵاتانی ناوچه‌که‌دا له‌رێگای شه‌ڕ وتوندتیژییه‌وه‌وئه‌وه‌ش زه‌نگی خه‌ته‌رێکی گه‌وره‌یه‌بۆ سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی ئامریکا و ئیسرائیل وهاوپه‌یمانیان. ده‌سه‌ڵاتی ڕه‌شی تالیبان وئه‌لقاعیده‌له‌ئه‌فغانستان که‌له‌رێگای شه‌ڕه‌وه‌به‌ده‌سه‌ڵات گه‌یشتن، بیره‌وه‌رێکی زۆر تاڵی بۆ رۆژئاوا به‌گشتی وبۆ ئامریکا به‌تایبه‌تی هه‌یه‌که‌کاره‌ساتی ١١ی سیپتامبری ٢٠٠١ ی لێکه‌وته‌وه.
چواره‌م، په‌ره‌گرتن وته‌شه‌نه‌کردنی هه‌رچی زیاتری شه‌ڕی ئاینی له‌ناوچه‌که‌دا.
له‌لایه‌ک له‌نێوان سووننه‌وشیعه‌دا و له‌لایه‌کی دیکه‌وه‌له‌نێوان گروپه‌ئیسلامیه‌رادیکاله‌کان ومه‌سیحیه‌کانی ناوچه‌که‌دا. ئامریکا بۆ کۆنترۆل کردنی ناوچه‌که‌‌هه‌موو کات هه‌وڵی داوه‌بالانسێک له‌نێوان شیعه‌وسووننه‌ڕابگرێ‌وکارێکی وانه‌کا که‌لایه‌ک له‌لایه‌کی دیکه‌به‌هێزتر بێ و لایه‌ک به‌سه‌ر لایه‌کی دیکه‌دا سه‌رکه‌وێ. ئه‌وه‌ی له‌سوریه‌وعێراق له‌په‌یوه‌ندی به‌سیاسه‌ته‌کانی ئامریکا روویدا‌ده‌رخه‌ری ئه‌و راستیه‌ن‌و ئامریکا ماوه‌ی ٨ ساڵ پشتی حکومه‌تی مالکی گرت و له٢٠١١ به‌کشاندنه‌وه‌ی ته‌واوی هێزه‌کانی به‌کردوه‌عێراقی بۆ کۆماری ئیسلامی چۆل کرد و دوو ده‌ستی ئه‌و وڵاته‌ی ته‌حویلی مه‌لاکانی ئێران دا. سیاسه‌ته‌کانی نوری مالکی له‌دوای چونه‌ده‌ره‌وه‌ی هێزه‌کانی ئامریکا به‌پشتیوانی رێژیمی ئیسلامی ئیران به‌ئاشکرا له‌دژی کورده‌کانی باشور وعه‌ره‌به‌سووننه‌کان و باقی ئاین وگروپه‌ئتینیکیه‌کانی ئه‌و ولاته‌بووه‌وهه‌ر ئه‌وه‌ش بوو به‌به‌هانه‌یه‌ک که‌سه‌رهه‌ڵدانی سووننه‌کانی لێبکه‌و‌ێته‌وه.
له‌راستیدا سیاسه‌کانی ئامریکا له‌عێراق شکستی هێنا و سه‌ره‌رای به‌کوشت دانی چه‌ند هه‌زار سه‌رباز وبریندار بوونی به‌سه‌دانی دیکه‌وخه‌رجکردنی به‌ده‌یان میلیارد دۆلار، ئه‌و وڵاته‌بۆ ئامریکا خێری نه‌دایه‌وه‌وبراوه‌ی سه‌ره‌کی کۆماری سێداره‌ی ئیسلامی ئێران بوو که‌رۆلی سه‌ره‌کی له‌دروست کردنی شه‌ڕی ناوخۆیی نێوان سووننه‌وشیعه‌کان وکێشه‌سیاسیه‌کانی نێوان هه‌ولێر و به‌غدا‌داهه‌بووه.
له‌سوریه‌ش به‌هه‌مان شێوه، سیاسه‌ته‌کانی ئامریکا له‌هه‌مبه‌ر روسیه و کۆماری سێداره‌شکستی هێنا و دوای ٣ ساڵ به‌سه‌ر قه‌یرانی سوریه‌دا ده‌بینین که‌رێژیمی به‌شار ئه‌سه‌د هه‌ر له‌سه‌ر ده‌سه‌لاته‌وئاکامی ئه‌و سیاسه‌ته‌هه‌ڵانه‌ش بوو به‌هۆی ئه‌وه‌ی که‌گروپێکی ئینسانکوژ و تێرۆریستی وه‌کوو \'\' داعش \'\' له‌سوریه‌سه‌رهه‌ڵبدا و دواتریش په‌لبهاوێ بۆ عێراق.
به‌هێز بوونی \'\'داعش\'\' و قازانج و زه‌ره‌ره‌کانی بۆ کوردی باشور و وڵاتانی دراوسێ
وڵاتانی ئێران و سوریه‌و تورکیه‌وعه‌ره‌بستانی سعودی له‌گه‌ڵ عێراق سنوری هاوبه‌ش و دوورودرێژیان هه‌یه،به‌هۆی سیاسه‌ته‌کانی \'\' داعش \'\'وه‌هه‌م قازانج ده‌که‌ن وهه‌میش زه‌ره‌رمه‌ند ده‌بن. له‌چه‌ند ره‌هه‌نده‌وه ده‌کرێ ئه‌و مه‌سه‌له‌شرۆڤه‌بکرێ.
یه‌که‌م. ره‌هه‌ندی ئاینی
له‌دوای شۆرشی ١٣٥٧ ی هه‌تاوی، ١٩٧٩ی زاینی له‌ئێران وهاتنه‌سه‌ر ده‌سه‌لاتی حکومه‌تیکی شیعه‌له‌بناگوێ عه‌ره‌بستانی سعودی که‌خۆی به‌رێبه‌ری جیهانی ئیسلامی ده‌زانێ، کێشه‌ی سووننه‌وشیعه‌زۆر زیاتر له‌پێشوو په‌ره‌ی ئه‌ستاندووه‌و هه‌ر دوک وڵات هه‌ولیان داوه‌که‌جێگه‌وپێگه‌ی خۆیان له‌ناوچه‌که‌وله‌جیهانی ئیسلامی دا پته‌و و به‌هێز بکه‌ن. کۆماری شیعه‌ی ئیسلامی ئێران له‌سه‌ره‌تاوه‌له‌بیری په‌ره‌پێدانی بیروکه‌ی توندره‌وانه‌ی شیعه‌له‌ناوچه‌که‌دا بووه‌و دروشمیان \'\' رێگای قودس له‌که‌ربه‌لاوه‌تێپه‌ڕ ده‌بێ \'\' بووه‌وماوه‌ی ٣٥ ساله‌به‌رده‌وام له‌هه‌وڵی په‌ره‌پێدانی شیعیسمن له‌ناوچه‌که‌دا وبه‌چه‌ندین گروپی شیعه‌وسووننه‌ی ناوچه‌که‌یان به‌پاره‌وچه‌ک وچۆل پشتگری کردووه‌وحیزبولای لوبنان وحه‌ماس وجیهادی ئیسلامی فه‌له‌ستین ویارمه‌تی دانی شیعه‌کانی به‌حره‌ین وئیمارات ودروست کردنی سپای به‌در وپشتگری له‌گروپه‌شیعه‌کانی عێراق و پاراستنی رێژیمی به‌شار ئه‌سه‌د نموونه‌ی ئه‌و هه‌و‌ڵانه‌ی کۆماری ئیسلامی ئێرانن. لایه‌نی سعودیش بێکار داننیشتووه‌وهه‌وڵی داوه‌له‌به‌رامبه‌ر سه‌ره‌رۆییه‌کانی کۆماری ئیسلامی پشتی ولاتانی عه‌ره‌بی ناوچه‌که‌بگرێ که‌سووننه‌کان ده‌سه‌لاتدارن و به‌پشتگری گروپ گه‌لی وه‌کوو تالیبانی ئه‌فغانستان وگروپه‌جیهادییه‌کانی سووننه‌مه‌زهه‌ب له‌ناوچه‌که و یه‌ک له‌وان له‌سوریه‌‌دا پاشه‌کشه‌به‌شیعه‌بکا.
که‌وابوو \'\' داعش \'\' که‌گروپێکی سووننه‌مه‌زهه‌به‌ودژی شیعه‌کانه،ده‌توانێ پتر خزمه‌ت به‌سیاسه‌ته‌کانی عه‌ره‌بستان بکا له‌دژایه‌تی کردنی شیعه‌کان له‌رۆژهه‌لاتی ناوه‌راست دا.
به‌پێچه‌وانه‌شی ده‌توانێ رووبدا وسیاسه‌ته‌کانی \'\' داعش \'\' له‌دژی به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی عه‌ره‌بستان وسووننه‌مه‌زهه‌به‌کان بێ وبه‌قازانجی کۆماری ئیسلامی وشیعه‌کانی ناوچه‌که‌بشکێته‌وه. \'\'داعش \'\' به کرده‌وه‌تێرۆریستیه‌کانی وبه‌و سیاسه‌ته‌وه‌حشیانه‌ی که‌گرتویه‌ته‌به‌ر له‌کوشتن وسه‌ربرین وپه‌لاماری گروپه‌ئاینییه‌کانی که‌موسولمان نین وه‌کوو ئیزیدییه‌کان ومه‌سیحیه‌کانی عێراق وسورییه، راسته‌وخۆ خزمه‌ت به‌به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی کۆماری ئیسلامی ده‌کا وئه‌وه‌ده‌بێته‌هۆکاری ئه‌وه‌ی که‌ئامریکا و رۆژئاوا بۆ به‌رگری له‌په‌لهاوێشتن وبه‌هێزبوونی \'\' داعش \'\' وگروپگه‌لی له‌چه‌شنی ئه‌و لایه‌نی کۆماری ئیسلامی وشیعه‌کان بگرن و هاوکاریان بکه‌ن وئه‌وه‌ش ده‌بێته‌هۆی ئه‌وه‌ی که‌کێشه‌کانی عێراق وسوریه‌وناوچه‌که‌له‌به‌رژه‌وه‌ندی شیعه‌کان و کۆماری ئیسلامی ته‌واو بێ وسووننه‌مه‌زهه‌به‌کان دۆڕاوی سه‌ره‌کی بن له‌و شه‌ڕه‌دا.
دووهه‌م، کوردستان و شه‌ڕفرۆشی داعش و قازانج و زه‌ره‌ری وڵاتانی دراوسێ عێراق
په‌لاماردانی ناوچه‌کوردییه‌کانی ده‌ره‌وه‌ی ده‌سه‌ڵاتی حکومه‌تی باشوری کوردستان ومه‌ترسی په‌لاماردانی هه‌ولێر وناوچه‌کانی ژێر ده‌سه‌ڵاتی حکومه‌تی هه‌رێم راسته‌وخۆ له‌قازانجی داگیرکه‌رانی کوردستان دایه‌و ئه‌وه‌یکه‌بۆچی \'\' داعش \'\' له‌درێژه‌دانی شه‌ڕ له‌دژی شیعه‌کان و ده‌سه‌ڵاتی مالکی وه‌ستا وپلانی گرتنی به‌غدای وه‌لانا و کوت وپڕ جبهه‌ی شه‌ڕی گۆری و وه‌کوو گورگی دڕنده‌په‌لاماری ناوچه‌کوردییه‌کانی دا وحکومه‌تی هه‌رێم وهێزی پێشمه‌رگه‌ی تووشی شه‌رێکی نه‌خوازراو کرد خۆی جێگای پرسیاره؟ ڕاکردن و ئاواره‌بوونی به‌هه‌زاران کوردی ئێزیدی ومه‌سیحی وته‌نانه‌ت عه‌ره‌بیش بۆ هه‌رێمی کوردستان له‌به‌رژه‌وه‌ندی کوردی باشور دانیه‌و له‌ئه‌گه‌ری درێژی بوونه‌وه‌ی ئه‌و شه‌ڕه، ده‌کرێ کۆمه‌لێک گیروگرفتی یه‌کجار گه‌وره‌بۆ حکومه‌تی هه‌رێم دروست بکا. حاواندنه‌وه‌و په‌نادانی به‌هه‌زاران په‌نابه‌ر پێویستی به‌جێگا ورێگا وئیمکانات و پاره‌ی زۆره‌وه‌هه‌یه‌و ئه‌وه‌ش له‌بواری ئابورییه‌وه‌زه‌ختێکی زۆر هه‌م ده‌کاته‌سه‌ر حکه‌مه‌تی هه‌رێم وهه‌میش سه‌ر دانیشتووانی باشوری کوردستان. بڵاوبونه‌وه‌ی په‌نابه‌ره‌کان به‌پارێزگاکانی باشوری کوردستان گرفت گه‌لی وه‌کوو، زۆر بوونی حه‌شیمه‌ت، بێکاری، گران بوون و چوونه‌سه‌ری نرخی کرێ ماڵ وکه‌می ماڵ و کاریگه‌ری راسته‌وخۆی بۆ سه‌ر بازار ده‌بێ ونرخی که‌ل وپه‌ل وخوارده‌مه‌نی ده‌باته‌سه‌ر. ئه‌وه‌ش خۆی ده‌بێته‌هۆی دروست بوونی ناره‌زایه‌تی دانیشتووانی هه‌رێم له‌و وه‌زعه‌له‌کورت خایه‌ن و درێژ خایه‌ن دا و ده‌توانێ ئاکامی زۆر چاوه‌رواننه‌کراوی بۆ باشوری کوردستان وبۆ حکومه‌تی هه‌رێم به‌دواوه‌بێ.
دروست بوونی وه‌زعێکی ئاوا ده‌بێته‌هۆی ئه‌وه‌ی که‌کوردانی باشور ده‌رفه‌تیان نه‌بێ که‌چاره‌نووسی خۆیان یه‌کلا که‌نه‌وه‌و ناچار بن بۆ چاره‌سه‌ری کێشه‌کانیان په‌نا بۆ وڵاتانی دراوسێ به‌رن ومل که‌چی سیاسه‌ت وخواسته‌کانی داگیرکه‌رانی کوردستان بن. ئه‌نجام ئه‌وه‌یه‌که‌ئه‌و سیاسه‌ته‌ی \'\' داعش \'\' گرتویه‌تی به‌ر و به‌هه‌زارانی به‌ره‌و باشور ناچار به‌کۆچکردن کردووه‌له‌قازانجی کوردی باشور نیه‌و زیاتر له‌قازانجی سووننه‌کان وبه‌تایبه‌ت شیعه‌کان و ده‌وه‌له‌تی ناوه‌ندی له‌به‌غدا ده‌شکێته‌وه‌که‌ماویه‌کی زۆره‌بودجه‌ی ساڵانه‌ی هه‌رێمی بڕیوه‌وجۆرێک له‌گه‌مارۆی ئابوری خستۆته‌سه‌ر دانیشتووانی باشوری کوردستان. حکومه‌تی به‌غدا له‌داهاتووش دا بۆ داسه‌پاندنی سیاسه‌ته‌کانی به‌سه‌ر حکومه‌تی هه‌رێم دا ده‌توانێ بودجه‌ی کورد یان نه‌دا ویان گرفتی زۆری بۆ دروست بکا وهه‌روا به‌سانایی به‌شه‌بودجه‌ی هه‌رێم به‌بیانوی فرۆشتنی راسته‌وخۆی نه‌وت نه‌دا. ئه‌مرۆ به‌کرده‌وه‌عێراق بۆته‌سێ پارچه‌وشیعه‌کان و سووننه‌کانیش بۆ ئه‌وه‌ی ده‌سه‌لات وهێژمونی خۆیان به‌سه‌ر هه‌موو عێراق دا بپارێزین و بۆ ئه‌وه‌ی نه‌هێلین ئه‌و وڵاته‌دابه‌ش ببێ پێویستیان به‌کورد هه‌یه‌که‌شه‌ڕیان بۆ بکا وخۆشیان پالی لێبدنه‌وه. ئه‌مرۆ ته‌نیا هێزی به‌رگریکار له‌هه‌مبه‌ر \'\' داعش \'\' دا هێزی پێشمه‌رگه‌ی کوردستانه وهه‌موو زه‌ختی شه‌ڕه‌که‌ش له‌سه‌ر پێشمه‌رگه‌وهه‌رێم کوردستان وناوچه‌کوردییه‌داگیرکراوه‌کانی ده‌ره‌وه‌ی ده‌سه‌ڵاتی حکومه‌تی هه‌رێمن که به‌شێک له‌ناوچه‌کانی موسل وه‌کوو شنگال، شێخان، زممار و ره‌بیعه‌و هه‌روه‌ها شاری‌که‌رکوک وناوچه‌کانی دیکه‌ی کوردنشینی داگیرکراو.
بۆ کۆماری ئیسلامی و تورکیه تێوه‌گلانی باشوری کوردستان له‌شه‌ڕی \'\' داعش \'\' قازانجی هه‌یه‌وهه‌روه‌ک له‌سه‌ره‌وه‌باسکرا ده‌رفه‌تی ده‌ستێوه‌ردان به‌بیانوی \'\' داعش \'\' و کێشه‌دروستکردن بۆ حکومه‌تی هه‌رێم و رێگه‌نه‌دان به‌ناردنی نه‌وتی هه‌رێم و به‌ستنی سنوره‌کانیان به‌بیانوی لافاوی په‌نابه‌ران وقاچاقچیان و چی وچی و له‌هه‌مووشی گرینگتر به‌رگری له‌یارمه‌تی دانی کورده‌کانی باکور و رۆژهه‌لاتی کوردستان به‌خوشک وبرا لێقه‌ماوه‌کانیان له‌باشوری کوردستان. په‌لاماری \'\' داعش\'\' هه‌ستی هاوسۆزی وهاوخه‌می نێوان کورده‌کانی هه‌ر چوارپارچه‌ی کوردستان ودیاسپۆرای زۆر به‌هێز کردووه‌و ئه‌وه‌ش له‌به‌رژه‌وه‌ندی ده‌وله‌تانی داگیرکه‌ری کوردستان واته‌تورکیه‌وئێران وته‌نانه‌ت سورییه‌ش نیه‌وئه‌وان پێێان ناخۆشه‌که‌کورد ئیتر چیدی پابه‌ندی ئه‌و سنوره‌ده‌ستکردانه‌نابێ که‌دوژمنان دروستیان کردووه‌وکوردستان وکوردیان پارچه‌پارچه‌کردووه. به‌شداری هێزه‌کانی پێشمه‌رگه‌ی رۆژهه‌لاتی کوردستان وئاماده‌یی بۆ به‌شداری ئه‌و هێزانه‌له‌شه‌ڕی دژی \'\' داعش \'\' به‌ئاشکرا ترس ودڵه‌ڕاوکه‌ی خستۆته‌نێو جه‌سته‌ی رێژیمی ئیسلامی شیعه‌ی ئێران وئه‌وان به‌ئاشکرا و به‌زه‌خت خستنه‌سه‌ر حیزبه‌کانی باشوری کوردستان وحکومه‌تی هه‌رێم رێگر بوون له‌وه‌ی که‌هێزه‌کانی پێشمه‌رگه‌ی رۆژهه‌لاتی کوردستانیش شان به‌شانی پێشمه‌رگه‌کانی باشور و له‌یه‌ک سه‌نگه‌ر دا شه‌ڕی \'\' داعش \'\' بکه‌ن.
په‌لاماری دڕندانه‌ی هێزه‌کانی \'\' داعش \'\' بۆ سه‌ر کوردانی ئێزیدی ومه‌سیحیه‌کان ومه‌ترسی ئه‌و هێرشانه‌بۆ سه‌ر باشوری کوردستان ئامریکا وهاوپه‌یمانانی بۆ پاراستنی به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی خۆیان له‌عێراق ناچار به‌هه‌ڵوێست گرتن کرد و ناردنی چه‌ک وچۆلی سه‌ربازی وپشتگری مه‌عنه‌وی ومالی وسیاسی له‌هه‌رێمی کوردستان به‌پێچه‌وانه‌ی چاوه‌روانی داگیرکه‌رانی کوردستان بوون وبۆیه‌ش هیچیان رازی به‌وه‌نین که‌ئامریکا وهاوپه‌یمانانی راسته‌وخۆ چه‌ک وچۆڵ بده‌ن به‌هێزی پێشمه‌رگه‌ی باشوری کوردستان وله‌به‌هێزکردن وته‌یارکردنی هێزه‌کانی پێشمه‌رگه‌به‌چه‌کی نیوه‌قورس وقورس ده‌ترسێن وترسی ئه‌وه‌شیان لێێه‌که‌له‌دوای کۆتایی هاتنی شه‌ڕی \'\' داعش \'\' ئه‌و چه‌ک وچۆلانه‌له‌ده‌ستی هێزه‌کانی پێشمه‌رگه‌دا بمێنه‌وه‌و ڕاده‌ستی هێزه‌کانی عێراقی نه‌کرێنه‌وه.
قازانجێکی که‌له‌په‌لاماری \'\' داعش \'\' بۆ سه‌ر ناوچه‌کانی موسل وهه‌ڕه‌شه‌ی داگیرکردنی که‌رکوک بۆ کوردی باشور هه‌یبوو، ئه‌وه‌بوو که‌ئه‌و ناوچانه‌وبه‌تایبه‌ت هه‌موو ئه‌و ناوچانه‌ی که‌ده‌که‌وتنه به‌ر مادده‌ی ١٤٠ وکێشه‌له‌سه‌ر بوون به‌کرده‌وه‌که‌وتونه‌ته‌وه‌سه‌رهه‌رێمی کوردستان وئه‌وه‌ش بۆ شیعه‌وسووننه‌کانی عێراق وبۆ تورکیه‌وکۆماری ئیسلامی هه‌والێکی خۆش نیه‌وله‌زه‌ره‌ری خۆیانی ده‌بینن.
بوونی که‌رکوک دڵ پڕ له‌نه‌وت له‌ده‌ستی کوردانی باشور‌وپاراستن و ڕاده‌ست نه‌کردنه‌وه‌ی به‌حکومه‌تی به‌غدا، جێگه‌وپێگه‌ی کورد له‌نێو خۆ وناوچه‌و جیهان دا زۆر به‌هێز ده‌کا.
کۆماری ئیسلامی که‌خۆی ریژێمکی شیعه‌یه‌و له‌هه‌وڵی دروست کردنی ئیمپراتورێکی شیعه‌دایه‌هه‌ول ده‌دا به‌سیاسه‌تی یه‌ک بان و دوو هه‌وا هه‌ڕه‌شه‌ی \'\' داعش \'\' بۆ به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی خۆی به‌کار بێنێ وناوچه کوردییه‌کانی رۆژهه‌لاتی کوردستان به‌بیانوی بوونی لاینگرانی \'\' داعش \'\' زیاتر کۆنترۆل بکا و به‌و بیانویه‌هه‌رجۆره‌هه‌لس وکه‌وت وچالاکی ئازادیخوانه‌ی حیزبه‌کانی رۆژهه‌لاتی کوردستان وچالاکانی مه‌ده‌نی وسیاسی ناوخۆی رۆژهه‌لات به‌رته‌سک بکاته‌وه‌وبۆ سه‌رکوت کردنی به‌گروپه‌جیهادیه‌سه‌له‌فیه‌کانی لاینگری \'\' داعش \'\' یان ببستێته‌وه. به‌پێێ هه‌واله‌کان ژوماره‌یه‌ک له‌سه‌له‌فیه‌کانی رۆژهه‌لاتی کوردستان به‌ئاشکرا پشتگری له\'\' داعش \'\' ده‌که‌ن و له‌هیندێک له‌شاره‌کانی رۆژهه‌لاتی کوردستان جم وجۆلیان هه‌یه‌و هه‌ڕه‌شه‌یان له‌خه‌لك وله‌هێزه‌سیاسیه‌کانی رۆژهه‌لاتی کوردستان کردووه‌و کۆماری ئیسلامیش هیچ به‌ربه‌ستێکی بۆیان دروست نه‌کردووه.
تورکیه‌ش که‌له‌بیری دروست کردنه‌وه‌ی ئیمپراتوری رووخاوی عوسمانی دایه‌وئێستاش ولایه‌تی موسل وکه‌رکوک به‌هی خۆی ده‌زانێ و به‌رده‌وام دژی کورد ومافه‌کانی بووه‌هیچکات رێگا نادا که‌کورده‌کانی باشور ئه‌وه‌نده‌به‌هێز بن که‌ببنه‌سه‌رچاوه‌ی هه‌ڕه‌شه‌بۆ سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی ئه‌و ولاته‌و هه‌رده‌م کارتی تورکه‌مه‌نه‌کانی موسل وکه‌رکوکی له‌دژی ده‌سه‌ڵاتی کوردی به‌کارهێناوه‌وبێگومان له‌ئه‌گه‌ری راپرسی و یه‌کلاکردنه‌وه‌ی چاره‌نووسی باشوری کوردستان وهه‌نگاونان به‌ره‌و سه‌ربه‌خۆیی هاوشانی رێژیمی تاران دژایه‌تی کوردی باشور ده‌کا وهه‌رچی له‌ده‌ستی بێ ده‌یکا. هۆیه‌که‌شی زۆر روونه.بوونی پتر له ٢٠ میلیۆن کورد له‌باکوری کوردستان و وه‌به‌رچاونه‌گرتنی ویست وداخوازییه‌کانی کوردانی باکور بۆ ئازادی و ڕزگاری ومافی چاره‌ی خۆنووسین. ئه‌وه‌ی ئه‌مرۆ کورد پێویستێتی پته‌وکردنی سیاسه‌تی نه‌ته‌وه‌یی وکوردایه‌تی کردن و پشتگری وهاوخه‌باتی کورد له‌هه‌موو به‌شه‌کانی کوردستان له‌یه‌کتر و پاراستنی به‌رژه‌وه‌ندی نه‌ته‌وه‌یی ودیاریکردنی ستراتیژی سیاسی بۆ چاره‌سه‌ری سیاسی کێشه‌ی کورد ودروست کردنی ناسنامه‌ی کوردییه. ئه‌مرۆ ده‌رفه‌تێکی گه‌لێک باش وله‌باره که‌مه‌سه‌له‌ی کورد به‌گشتی بکه‌وێته‌به‌رباس وکورد وه‌کوو نه‌ته‌وه‌یه‌کی خاک دابه‌شکرا وپارچه‌پارچه‌کراو باسی ماف وئازادی و مافی چاره‌ی خۆنووسین بکا له‌هه‌موو پارچه‌کانی کوردستان دا.
ئه‌م ساڵ هاوکاته‌له‌گه‌ڵ ٥٠٠مین ساڵی دابه‌شکردنی کوردستان که‌بۆ یه‌که‌مین جار وله‌ئاکامی شه‌ڕی چالدران له‌مابه‌ینی ئیمپراتوری عوسمانی سووننه‌وسه‌فه‌وی شیعه‌دا له ٢٣.٨.١٥١٤ دابه‌شکرا وئه‌و دابه‌ش بوونه وپارچه‌پارچه‌کردنه‌بۆته‌هۆی ئه‌وه‌ی که‌کورد له‌سه‌ده‌ی ٢١مدا و دوای ٥٠٠ ساڵ داگیرکاری هه‌روا نه‌ته‌وه‌یه‌کی بێ ده‌وله‌ت وبێ ناسنامه‌بمێنێته‌وه‌و ئێستاش هه‌ر به‌کوردی ئێران وعێراق وسوری وتورکی بناسرێ وئێستاس کوردستان هه‌ر به‌کوردستانی ئێران وعێراق و سوریه‌و تورکیه پێناسه‌ی بۆ بکرێ.
له‌ماوه‌ی یه‌ک مانگی رابردوو و له‌دوای هێرشی چه‌کدارانی گروپی ئیسلامگه‌رای تێرۆریستی \'\' داعش \'\' وگرتنی شاری موسل وچه‌ند شاری دیکه‌عێراق، ئه‌و وڵاته‌ی تووشی شێواوی وئالۆزێکی یه‌کجار سه‌خت کردووه. دوای ده‌ست به‌سه‌ر داگرتنی شاری موسل له‌لایه‌ن گروپی \'\'داعش\'\' دوو رێگا زیاتر له‌به‌رده‌م مه‌سیحییه‌کانی ئه‌و شاره‌نه‌مایه‌وه‌یان هاتنه‌سه‌ر دینی ئیسلام و موسولمان بوون و یان کویله‌تی ومردن قه‌بول کردن. له‌ئاکامی ئه‌و سیاسه‌ته نائینسانی وبێ ئه‌خلاقانه‌ی \'\' داعش \'\' دا به‌هه‌زاران مه‌سیحی بۆ ڕزگار کردنی گیانیان په‌نایان بۆ باشوری کوردستان هێنا.
گه‌رده‌لوولی ڕه‌ش و مه‌رگ هێنه‌ری \'\' داعش \'\' ئه‌و جار ڕووی له‌ناوچه‌کانی شنگال وشێخان و زه‌ممار و ره‌بیعه‌کرد وبه‌هه‌زاران کوردی ئیزیدی له‌ژێر زه‌خت و گوشاری شه‌ڕی داسه‌پاو‌به‌سه‌رییاندا ناچار کران په‌نا بۆ چیای شنگال به‌رن و له‌ئاکامی ئه‌و کۆڕه‌وه‌به‌ده‌یان مندال وژن و پیر وپه‌که‌وتوو له‌برسان وله‌تینوێتیان گیانیان له‌ده‌ست دا. هه‌روه‌ها به‌سه‌دان که‌س له‌ژن وپیاوی ئیزیدی به‌بارمته‌گیراون و ژوماره‌یه‌کی زۆریشیان لێ کوژراوه‌و به‌ده‌یان کچی ئێزیدی ده‌ست درێژی بۆ سه‌ر ناموسیان کراوه‌و به‌ده‌یانیان وه‌کوو کویله‌ی شه‌ڕ له‌بازاری موسل فرۆشراون. کاره‌سه‌تێکی مرۆیی یه‌کجار دڵته‌زین وخه‌مهێنه‌ر که‌درێژ‌که‌ره‌وه‌ی سیاسه‌تی ئه‌نفال وهه‌له‌بجه‌ن که‌به‌عسیه‌کان له‌دژی نه‌ته‌وه‌ی کورد کردیان. ژینۆسایدی به‌ئاشکرای نه‌ته‌وه‌یه‌ک به‌تاوانی کورد بوون و ئیزیدی بوون.
چه‌کدارانی گروپی تێرۆریستی \'\'داعش\'\' که‌ڕه‌ش پوشن وئالای ڕه‌شیان پێیه‌به‌نێوی خودا و پێغه‌مبه‌ر وئیسلام و قورعان سه‌ری ئینسانه‌بێدیفاعه‌کان وه‌کوو مریشک ده‌بڕن و به‌شانازییه‌وه کرده‌وه‌چه‌په‌له‌کانی خۆیان که مۆرکی ئاینی وئاسمانی پێوه‌یه‌وبه‌ئیسلامی راسته‌قینه‌پێناسه‌ی بۆ ده‌که‌ن‌له‌سه‌ر تۆره‌کۆمه‌ڵایه‌تیه‌کانی وه‌کوو \'\' تویتێر وفه‌یس بووک \'\' و مالپه‌ره‌کانی سه‌ر به‌خۆیان به‌شێوه‌یه‌کی به‌ربڵاو بڵاو کردۆته‌وه‌وبه‌و جۆره‌‌دڕه‌نده‌یی و وه‌‌حشیگه‌ری خۆیان نیشانی خه‌ڵکانی دونیا ده‌ده‌ن وترس و دڵه‌ڕاوکه‌ی زۆریان خستۆته‌نێو دڵی خه‌ڵکی عێراق وناوچه‌که‌وه.
به‌دوای په‌لاماری دڕنده‌کانی \'\' داعش \'\' بۆ سه‌ر شنگال وئاواره‌بوونی به ده‌یان‌هه‌زار کوردی ئیزیدی وپه‌نا بردیان بۆچیای شنگال وعاسێ بونیان ونه‌بوونی رێگای ده‌ربازبوونیان بۆ ماوه‌ی پتر له‌یه‌ک حه‌فته، لافاوی هاوخه‌می وهاوده‌ردی هه‌موو کوردستانی گه‌وره‌ی گرتۆته‌وه و کوردانی هه‌ر چوار پارچه‌ی کوردستان و ده‌ره‌وه‌ش به‌هه‌موو رێگاکه‌وه‌له‌هه‌ولی ئه‌وه‌دابوون که‌هاوکاری لێقه‌وماوه‌کان بکه‌ن که‌به‌هاوخوین وهاوڕه‌گه‌ز وخوشک و برای خۆیان ده‌زانن وبه‌و بۆنه‌وه‌که‌مپه‌ینی کۆکردنه‌وه‌خۆراک وجل وبه‌رگ وپێداویستیه‌کانی ئاواره‌کان له‌ده‌یان شارو شارۆچکه‌ی باشور و باکور و رۆژهه‌لات و رۆژئاوای کوردستان وه‌رێخراون.
هێزه‌سیاسیه‌کانی به‌شه‌کانی دیکه‌ی کوردستانیش ئاماده‌یی خۆیان بۆ ناردنی پێشمه‌رگه‌و گریلاکانیان ده‌ربریه‌وه وهیندێکیان به‌کردوه‌به‌شدارن وهیندیکیشیان دوای ماوه‌یه‌کی کورت رێگایان پێنه‌دان که‌پێشمه‌رگه‌کانیان به‌شداری شه‌ڕه‌که‌بن و له‌ژێر گوشار و هه‌ڕه‌شه‌ی کۆماری سێداره‌هێزه‌کانیان ڕه‌وانه‌ی بنکه‌کانیان کردونه‌ته‌وه.
په‌لاماری چه‌کدارانی \'\'داعش \'\' بۆ سه‌ر شارو ناوچه‌کانی کوردنشینی ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێمی کوردستان که‌سه‌ر به‌پارێزگای نه‌ینه‌وان و شاری موسل ناوه‌ندی ئه‌و پارێزگایه‌یه‌و مه‌ترسی پێشوه‌چوونی چه‌کدارانی \'\' داعش \'\' به‌ره‌و باشوری کوردستان و نه‌مان وداڕمانی سپای عێراق و نه‌بوونی حکومه‌تێکی به‌هێز له‌به‌غدا بۆ دژایه‌تی \'\' داعش \'\' و به‌رگری قاره‌مانانه‌ی پێشمه‌رگه‌کانی کوردستان بوو به‌هۆی به‌ده‌نگ هاتنه‌وه‌ی ئامریکا و فه‌رانسه‌وئیتالیا وئالمان وبریتانیا وچه‌ندین وڵاتی دیکه‌ی ئوروپا وئوسترالیا وکانادا. قازانج و به‌رژه‌وه‌ندی ئه‌و وڵاتانه‌له‌پاراستنی هه‌رێمی کوردستانه‌که‌ته‌نیا شوینی ئارامی عێراقه‌و ته‌نیا قه‌ڵای له‌شکان نه‌هاتووی عێڕاقه‌که‌له‌هه‌مبه‌ر په‌لاماری \'\' داعش \'\' دا راوه‌ستاوه‌و له‌هه‌مانکاتدا بۆته‌جێگای حاوانه‌وه‌و په‌نادانی به‌هه‌زاران کوردی ئیزیدی ومه‌سیحی وعه‌ره‌بی سووننه‌وشیعه‌ش. له‌تازه‌ترین هه‌ولی نێونه‌ته‌وه‌یی دا، وڵاتانی ئه‌ندامی شورای ئه‌منیه‌تی رێکخراوی نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتۆکان به‌کۆی ده‌نگ له‌سه‌ر ئه‌وه‌رێککه‌وتن که\'\' داعش \'\' ده‌بێ چه‌ک بکرێ و هه‌ڵبوه‌‌شێته‌وه‌و نه‌مێنێ وته‌نه‌تات ٦ که‌س له‌به‌رپرسانی باڵای \'\' داعش \'\' و \'\' به‌ره‌ی نوسره\'\' که‌وتونه‌ته‌نێو لیستی ڕه‌ش.
چه‌ندین هۆکاری سه‌ره‌کی هه‌ن که‌ئامریکا وچه‌ندین وڵاتی زل هێزی دیکه‌ی ئوروپایی وئوسترالیا و کانادای له‌ده‌وری یه‌کتر کۆکردۆته‌وه‌و‌ئاماده‌بوون که‌چه‌ک وچۆل بده‌ن به‌باشوری کوردستان وپشتگری سیاسی وسه‌ربازی وئینسانی بکه‌ن.
پێویسته‌له‌چه‌ند ره‌هه‌نده‌وه‌ش شه‌ڕ فرۆشی \'\'داعش \'\' و په‌لاماردانی باشوری کوردستان وناوچه‌کانی ده‌ره‌وه‌ی ژێر حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان بۆ سه‌ر قازانج وبه‌رژه‌وه‌ندی وزه‌ره‌ری وڵاتانی ناوچه‌که‌ش به‌تایبه‌ت بۆ ئێران وتورکیه‌وعه‌ره‌بستانی سعودی وسوریه‌که‌جیرانی عێراقن شرۆڤه‌بکرێ.
به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی ئامریکا وهاوپه‌یمانانی بۆ پاراستنی باشوری کوردستان له‌دژی په‌لاماری \'\'داعش \'\' وپشتگیری سیاسی وسه‌ربازییان ده‌کرێ له‌چه‌ند خاڵ دا باس بکرێ.
یه‌که‌م، پاراستنی یه‌کپارچه‌یی خاکی عێراق و رێگر بوون له‌وه‌ی کورد بیهه‌وێ له‌و وڵاته‌جیابێته‌وه‌و بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش کوردیان هان داوه‌که‌له‌به‌غدا دوورنه‌که‌وێته‌وه‌و وێرای شیعه‌وسووننه‌هه‌وڵ بده‌ن حکومه‌تێکی به‌قه‌ولی خۆیان \'\' نیشتمانی \'\' دروست بکه‌ن که‌هه‌موو پێکهاته‌کان عێراق له خۆ بگرێ. به‌رگریکردن وپشتگری نه‌کردن له‌پرسی راپرسی هه‌رێمی کوردستان بۆ یه‌کلاکردنه‌وه‌چاره‌نووسی خۆی، پاراستنی به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی ده‌ولاتانی داگیرکه‌ری کوردستان و وڵاتانی عه‌ره‌بی سووننه‌ی ناوچه‌که‌ی تێدایه‌‌‌که‌دژی دروست بوونی ده‌وله‌تی کوردین.
دووهه‌م، پاراستنی یه‌کپارچه‌یی عێراق به‌هۆی ده‌وله‌مه‌ند بوونی به‌نه‌وت وگاز وله‌ئه‌گه‌ری به‌رده‌وامی شه‌ڕی ناوخۆیی وبه‌هێزتر بوونی پتری \'\'داعش \'\' هه‌نارده‌کردنی نه‌وت وگازی عێراق رابوه‌ستێ وئه‌وه‌ش ده‌بێته‌هۆکاری ئه‌وه‌ی که‌نرخی نه‌وت و گاز به‌هۆی راوه‌ستان وهه‌نارده‌نه‌کردنی بۆ بازاره‌کانی دونیا بچێته‌سه‌ر و شیرکه‌ته‌گه‌وره‌نه‌وتیه‌کان وکارتێله‌کانی فرۆشیاری نه‌وت وگاز تووشی زه‌ره وخه‌ساره‌تی گه‌وره‌بن وئه‌وه‌ش راسته‌وخۆکاریگه‌ری ده‌بێ له‌سه‌ر نرخی گاز وبێنزین له‌ئوروپا و ئامریکا وهاوولاتیانی ئه‌و وڵاتانه‌ده‌که‌ونه‌ژێر زه‌خت وده‌کرێ ببێته‌هۆی نارازی بونیشیان.
سێهه‌م، به‌هێزبوونی گروپه‌ئیسلامیه‌رادیکاله‌کان له‌عێراق و سوریه‌وناوچه‌که‌دا وهه‌وڵدانیان بۆ به‌ده‌سته‌وه‌گرتنی ده‌سه‌لات له‌وڵاتانی ناوچه‌که‌دا له‌رێگای شه‌ڕ وتوندتیژییه‌وه‌وئه‌وه‌ش زه‌نگی خه‌ته‌رێکی گه‌وره‌یه‌بۆ سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی ئامریکا و ئیسرائیل وهاوپه‌یمانیان. ده‌سه‌ڵاتی ڕه‌شی تالیبان وئه‌لقاعیده‌له‌ئه‌فغانستان که‌له‌رێگای شه‌ڕه‌وه‌به‌ده‌سه‌ڵات گه‌یشتن، بیره‌وه‌رێکی زۆر تاڵی بۆ رۆژئاوا به‌گشتی وبۆ ئامریکا به‌تایبه‌تی هه‌یه‌که‌کاره‌ساتی ١١ی سیپتامبری ٢٠٠١ ی لێکه‌وته‌وه.
چواره‌م، په‌ره‌گرتن وته‌شه‌نه‌کردنی هه‌رچی زیاتری شه‌ڕی ئاینی له‌ناوچه‌که‌دا.
له‌لایه‌ک له‌نێوان سووننه‌وشیعه‌دا و له‌لایه‌کی دیکه‌وه‌له‌نێوان گروپه‌ئیسلامیه‌رادیکاله‌کان ومه‌سیحیه‌کانی ناوچه‌که‌دا. ئامریکا بۆ کۆنترۆل کردنی ناوچه‌که‌‌هه‌موو کات هه‌وڵی داوه‌بالانسێک له‌نێوان شیعه‌وسووننه‌ڕابگرێ‌وکارێکی وانه‌کا که‌لایه‌ک له‌لایه‌کی دیکه‌به‌هێزتر بێ و لایه‌ک به‌سه‌ر لایه‌کی دیکه‌دا سه‌رکه‌وێ. ئه‌وه‌ی له‌سوریه‌وعێراق له‌په‌یوه‌ندی به‌سیاسه‌ته‌کانی ئامریکا روویدا‌ده‌رخه‌ری ئه‌و راستیه‌ن‌و ئامریکا ماوه‌ی ٨ ساڵ پشتی حکومه‌تی مالکی گرت و له٢٠١١ به‌کشاندنه‌وه‌ی ته‌واوی هێزه‌کانی به‌کردوه‌عێراقی بۆ کۆماری ئیسلامی چۆل کرد و دوو ده‌ستی ئه‌و وڵاته‌ی ته‌حویلی مه‌لاکانی ئێران دا. سیاسه‌ته‌کانی نوری مالکی له‌دوای چونه‌ده‌ره‌وه‌ی هێزه‌کانی ئامریکا به‌پشتیوانی رێژیمی ئیسلامی ئیران به‌ئاشکرا له‌دژی کورده‌کانی باشور وعه‌ره‌به‌سووننه‌کان و باقی ئاین وگروپه‌ئتینیکیه‌کانی ئه‌و ولاته‌بووه‌وهه‌ر ئه‌وه‌ش بوو به‌به‌هانه‌یه‌ک که‌سه‌رهه‌ڵدانی سووننه‌کانی لێبکه‌و‌ێته‌وه.
له‌راستیدا سیاسه‌کانی ئامریکا له‌عێراق شکستی هێنا و سه‌ره‌رای به‌کوشت دانی چه‌ند هه‌زار سه‌رباز وبریندار بوونی به‌سه‌دانی دیکه‌وخه‌رجکردنی به‌ده‌یان میلیارد دۆلار، ئه‌و وڵاته‌بۆ ئامریکا خێری نه‌دایه‌وه‌وبراوه‌ی سه‌ره‌کی کۆماری سێداره‌ی ئیسلامی ئێران بوو که‌رۆلی سه‌ره‌کی له‌دروست کردنی شه‌ڕی ناوخۆیی نێوان سووننه‌وشیعه‌کان وکێشه‌سیاسیه‌کانی نێوان هه‌ولێر و به‌غدا‌داهه‌بووه.
له‌سوریه‌ش به‌هه‌مان شێوه، سیاسه‌ته‌کانی ئامریکا له‌هه‌مبه‌ر روسیه و کۆماری سێداره‌شکستی هێنا و دوای ٣ ساڵ به‌سه‌ر قه‌یرانی سوریه‌دا ده‌بینین که‌رێژیمی به‌شار ئه‌سه‌د هه‌ر له‌سه‌ر ده‌سه‌لاته‌وئاکامی ئه‌و سیاسه‌ته‌هه‌ڵانه‌ش بوو به‌هۆی ئه‌وه‌ی که‌گروپێکی ئینسانکوژ و تێرۆریستی وه‌کوو \'\' داعش \'\' له‌سوریه‌سه‌رهه‌ڵبدا و دواتریش په‌لبهاوێ بۆ عێراق.
به‌هێز بوونی \'\'داعش\'\' و قازانج و زه‌ره‌ره‌کانی بۆ کوردی باشور و وڵاتانی دراوسێ
وڵاتانی ئێران و سوریه‌و تورکیه‌وعه‌ره‌بستانی سعودی له‌گه‌ڵ عێراق سنوری هاوبه‌ش و دوورودرێژیان هه‌یه،به‌هۆی سیاسه‌ته‌کانی \'\' داعش \'\'وه‌هه‌م قازانج ده‌که‌ن وهه‌میش زه‌ره‌رمه‌ند ده‌بن. له‌چه‌ند ره‌هه‌نده‌وه ده‌کرێ ئه‌و مه‌سه‌له‌شرۆڤه‌بکرێ.
یه‌که‌م. ره‌هه‌ندی ئاینی
له‌دوای شۆرشی ١٣٥٧ ی هه‌تاوی، ١٩٧٩ی زاینی له‌ئێران وهاتنه‌سه‌ر ده‌سه‌لاتی حکومه‌تیکی شیعه‌له‌بناگوێ عه‌ره‌بستانی سعودی که‌خۆی به‌رێبه‌ری جیهانی ئیسلامی ده‌زانێ، کێشه‌ی سووننه‌وشیعه‌زۆر زیاتر له‌پێشوو په‌ره‌ی ئه‌ستاندووه‌و هه‌ر دوک وڵات هه‌ولیان داوه‌که‌جێگه‌وپێگه‌ی خۆیان له‌ناوچه‌که‌وله‌جیهانی ئیسلامی دا پته‌و و به‌هێز بکه‌ن. کۆماری شیعه‌ی ئیسلامی ئێران له‌سه‌ره‌تاوه‌له‌بیری په‌ره‌پێدانی بیروکه‌ی توندره‌وانه‌ی شیعه‌له‌ناوچه‌که‌دا بووه‌و دروشمیان \'\' رێگای قودس له‌که‌ربه‌لاوه‌تێپه‌ڕ ده‌بێ \'\' بووه‌وماوه‌ی ٣٥ ساله‌به‌رده‌وام له‌هه‌وڵی په‌ره‌پێدانی شیعیسمن له‌ناوچه‌که‌دا وبه‌چه‌ندین گروپی شیعه‌وسووننه‌ی ناوچه‌که‌یان به‌پاره‌وچه‌ک وچۆل پشتگری کردووه‌وحیزبولای لوبنان وحه‌ماس وجیهادی ئیسلامی فه‌له‌ستین ویارمه‌تی دانی شیعه‌کانی به‌حره‌ین وئیمارات ودروست کردنی سپای به‌در وپشتگری له‌گروپه‌شیعه‌کانی عێراق و پاراستنی رێژیمی به‌شار ئه‌سه‌د نموونه‌ی ئه‌و هه‌و‌ڵانه‌ی کۆماری ئیسلامی ئێرانن. لایه‌نی سعودیش بێکار داننیشتووه‌وهه‌وڵی داوه‌له‌به‌رامبه‌ر سه‌ره‌رۆییه‌کانی کۆماری ئیسلامی پشتی ولاتانی عه‌ره‌بی ناوچه‌که‌بگرێ که‌سووننه‌کان ده‌سه‌لاتدارن و به‌پشتگری گروپ گه‌لی وه‌کوو تالیبانی ئه‌فغانستان وگروپه‌جیهادییه‌کانی سووننه‌مه‌زهه‌ب له‌ناوچه‌که و یه‌ک له‌وان له‌سوریه‌‌دا پاشه‌کشه‌به‌شیعه‌بکا.
که‌وابوو \'\' داعش \'\' که‌گروپێکی سووننه‌مه‌زهه‌به‌ودژی شیعه‌کانه،ده‌توانێ پتر خزمه‌ت به‌سیاسه‌ته‌کانی عه‌ره‌بستان بکا له‌دژایه‌تی کردنی شیعه‌کان له‌رۆژهه‌لاتی ناوه‌راست دا.
به‌پێچه‌وانه‌شی ده‌توانێ رووبدا وسیاسه‌ته‌کانی \'\' داعش \'\' له‌دژی به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی عه‌ره‌بستان وسووننه‌مه‌زهه‌به‌کان بێ وبه‌قازانجی کۆماری ئیسلامی وشیعه‌کانی ناوچه‌که‌بشکێته‌وه. \'\'داعش \'\' به کرده‌وه‌تێرۆریستیه‌کانی وبه‌و سیاسه‌ته‌وه‌حشیانه‌ی که‌گرتویه‌ته‌به‌ر له‌کوشتن وسه‌ربرین وپه‌لاماری گروپه‌ئاینییه‌کانی که‌موسولمان نین وه‌کوو ئیزیدییه‌کان ومه‌سیحیه‌کانی عێراق وسورییه، راسته‌وخۆ خزمه‌ت به‌به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی کۆماری ئیسلامی ده‌کا وئه‌وه‌ده‌بێته‌هۆکاری ئه‌وه‌ی که‌ئامریکا و رۆژئاوا بۆ به‌رگری له‌په‌لهاوێشتن وبه‌هێزبوونی \'\' داعش \'\' وگروپگه‌لی له‌چه‌شنی ئه‌و لایه‌نی کۆماری ئیسلامی وشیعه‌کان بگرن و هاوکاریان بکه‌ن وئه‌وه‌ش ده‌بێته‌هۆی ئه‌وه‌ی که‌کێشه‌کانی عێراق وسوریه‌وناوچه‌که‌له‌به‌رژه‌وه‌ندی شیعه‌کان و کۆماری ئیسلامی ته‌واو بێ وسووننه‌مه‌زهه‌به‌کان دۆڕاوی سه‌ره‌کی بن له‌و شه‌ڕه‌دا.
دووهه‌م، کوردستان و شه‌ڕفرۆشی داعش و قازانج و زه‌ره‌ری وڵاتانی دراوسێ عێراق
په‌لاماردانی ناوچه‌کوردییه‌کانی ده‌ره‌وه‌ی ده‌سه‌ڵاتی حکومه‌تی باشوری کوردستان ومه‌ترسی په‌لاماردانی هه‌ولێر وناوچه‌کانی ژێر ده‌سه‌ڵاتی حکومه‌تی هه‌رێم راسته‌وخۆ له‌قازانجی داگیرکه‌رانی کوردستان دایه‌و ئه‌وه‌یکه‌بۆچی \'\' داعش \'\' له‌درێژه‌دانی شه‌ڕ له‌دژی شیعه‌کان و ده‌سه‌ڵاتی مالکی وه‌ستا وپلانی گرتنی به‌غدای وه‌لانا و کوت وپڕ جبهه‌ی شه‌ڕی گۆری و وه‌کوو گورگی دڕنده‌په‌لاماری ناوچه‌کوردییه‌کانی دا وحکومه‌تی هه‌رێم وهێزی پێشمه‌رگه‌ی تووشی شه‌رێکی نه‌خوازراو کرد خۆی جێگای پرسیاره؟ ڕاکردن و ئاواره‌بوونی به‌هه‌زاران کوردی ئێزیدی ومه‌سیحی وته‌نانه‌ت عه‌ره‌بیش بۆ هه‌رێمی کوردستان له‌به‌رژه‌وه‌ندی کوردی باشور دانیه‌و له‌ئه‌گه‌ری درێژی بوونه‌وه‌ی ئه‌و شه‌ڕه، ده‌کرێ کۆمه‌لێک گیروگرفتی یه‌کجار گه‌وره‌بۆ حکومه‌تی هه‌رێم دروست بکا. حاواندنه‌وه‌و په‌نادانی به‌هه‌زاران په‌نابه‌ر پێویستی به‌جێگا ورێگا وئیمکانات و پاره‌ی زۆره‌وه‌هه‌یه‌و ئه‌وه‌ش له‌بواری ئابورییه‌وه‌زه‌ختێکی زۆر هه‌م ده‌کاته‌سه‌ر حکه‌مه‌تی هه‌رێم وهه‌میش سه‌ر دانیشتووانی باشوری کوردستان. بڵاوبونه‌وه‌ی په‌نابه‌ره‌کان به‌پارێزگاکانی باشوری کوردستان گرفت گه‌لی وه‌کوو، زۆر بوونی حه‌شیمه‌ت، بێکاری، گران بوون و چوونه‌سه‌ری نرخی کرێ ماڵ وکه‌می ماڵ و کاریگه‌ری راسته‌وخۆی بۆ سه‌ر بازار ده‌بێ ونرخی که‌ل وپه‌ل وخوارده‌مه‌نی ده‌باته‌سه‌ر. ئه‌وه‌ش خۆی ده‌بێته‌هۆی دروست بوونی ناره‌زایه‌تی دانیشتووانی هه‌رێم له‌و وه‌زعه‌له‌کورت خایه‌ن و درێژ خایه‌ن دا و ده‌توانێ ئاکامی زۆر چاوه‌رواننه‌کراوی بۆ باشوری کوردستان وبۆ حکومه‌تی هه‌رێم به‌دواوه‌بێ.
دروست بوونی وه‌زعێکی ئاوا ده‌بێته‌هۆی ئه‌وه‌ی که‌کوردانی باشور ده‌رفه‌تیان نه‌بێ که‌چاره‌نووسی خۆیان یه‌کلا که‌نه‌وه‌و ناچار بن بۆ چاره‌سه‌ری کێشه‌کانیان په‌نا بۆ وڵاتانی دراوسێ به‌رن ومل که‌چی سیاسه‌ت وخواسته‌کانی داگیرکه‌رانی کوردستان بن. ئه‌نجام ئه‌وه‌یه‌که‌ئه‌و سیاسه‌ته‌ی \'\' داعش \'\' گرتویه‌تی به‌ر و به‌هه‌زارانی به‌ره‌و باشور ناچار به‌کۆچکردن کردووه‌له‌قازانجی کوردی باشور نیه‌و زیاتر له‌قازانجی سووننه‌کان وبه‌تایبه‌ت شیعه‌کان و ده‌وه‌له‌تی ناوه‌ندی له‌به‌غدا ده‌شکێته‌وه‌که‌ماویه‌کی زۆره‌بودجه‌ی ساڵانه‌ی هه‌رێمی بڕیوه‌وجۆرێک له‌گه‌مارۆی ئابوری خستۆته‌سه‌ر دانیشتووانی باشوری کوردستان. حکومه‌تی به‌غدا له‌داهاتووش دا بۆ داسه‌پاندنی سیاسه‌ته‌کانی به‌سه‌ر حکومه‌تی هه‌رێم دا ده‌توانێ بودجه‌ی کورد یان نه‌دا ویان گرفتی زۆری بۆ دروست بکا وهه‌روا به‌سانایی به‌شه‌بودجه‌ی هه‌رێم به‌بیانوی فرۆشتنی راسته‌وخۆی نه‌وت نه‌دا. ئه‌مرۆ به‌کرده‌وه‌عێراق بۆته‌سێ پارچه‌وشیعه‌کان و سووننه‌کانیش بۆ ئه‌وه‌ی ده‌سه‌لات وهێژمونی خۆیان به‌سه‌ر هه‌موو عێراق دا بپارێزین و بۆ ئه‌وه‌ی نه‌هێلین ئه‌و وڵاته‌دابه‌ش ببێ پێویستیان به‌کورد هه‌یه‌که‌شه‌ڕیان بۆ بکا وخۆشیان پالی لێبدنه‌وه. ئه‌مرۆ ته‌نیا هێزی به‌رگریکار له‌هه‌مبه‌ر \'\' داعش \'\' دا هێزی پێشمه‌رگه‌ی کوردستانه وهه‌موو زه‌ختی شه‌ڕه‌که‌ش له‌سه‌ر پێشمه‌رگه‌وهه‌رێم کوردستان وناوچه‌کوردییه‌داگیرکراوه‌کانی ده‌ره‌وه‌ی ده‌سه‌ڵاتی حکومه‌تی هه‌رێمن که به‌شێک له‌ناوچه‌کانی موسل وه‌کوو شنگال، شێخان، زممار و ره‌بیعه‌و هه‌روه‌ها شاری‌که‌رکوک وناوچه‌کانی دیکه‌ی کوردنشینی داگیرکراو.
بۆ کۆماری ئیسلامی و تورکیه تێوه‌گلانی باشوری کوردستان له‌شه‌ڕی \'\' داعش \'\' قازانجی هه‌یه‌وهه‌روه‌ک له‌سه‌ره‌وه‌باسکرا ده‌رفه‌تی ده‌ستێوه‌ردان به‌بیانوی \'\' داعش \'\' و کێشه‌دروستکردن بۆ حکومه‌تی هه‌رێم و رێگه‌نه‌دان به‌ناردنی نه‌وتی هه‌رێم و به‌ستنی سنوره‌کانیان به‌بیانوی لافاوی په‌نابه‌ران وقاچاقچیان و چی وچی و له‌هه‌مووشی گرینگتر به‌رگری له‌یارمه‌تی دانی کورده‌کانی باکور و رۆژهه‌لاتی کوردستان به‌خوشک وبرا لێقه‌ماوه‌کانیان له‌باشوری کوردستان. په‌لاماری \'\' داعش\'\' هه‌ستی هاوسۆزی وهاوخه‌می نێوان کورده‌کانی هه‌ر چوارپارچه‌ی کوردستان ودیاسپۆرای زۆر به‌هێز کردووه‌و ئه‌وه‌ش له‌به‌رژه‌وه‌ندی ده‌وله‌تانی داگیرکه‌ری کوردستان واته‌تورکیه‌وئێران وته‌نانه‌ت سورییه‌ش نیه‌وئه‌وان پێێان ناخۆشه‌که‌کورد ئیتر چیدی پابه‌ندی ئه‌و سنوره‌ده‌ستکردانه‌نابێ که‌دوژمنان دروستیان کردووه‌وکوردستان وکوردیان پارچه‌پارچه‌کردووه. به‌شداری هێزه‌کانی پێشمه‌رگه‌ی رۆژهه‌لاتی کوردستان وئاماده‌یی بۆ به‌شداری ئه‌و هێزانه‌له‌شه‌ڕی دژی \'\' داعش \'\' به‌ئاشکرا ترس ودڵه‌ڕاوکه‌ی خستۆته‌نێو جه‌سته‌ی رێژیمی ئیسلامی شیعه‌ی ئێران وئه‌وان به‌ئاشکرا و به‌زه‌خت خستنه‌سه‌ر حیزبه‌کانی باشوری کوردستان وحکومه‌تی هه‌رێم رێگر بوون له‌وه‌ی که‌هێزه‌کانی پێشمه‌رگه‌ی رۆژهه‌لاتی کوردستانیش شان به‌شانی پێشمه‌رگه‌کانی باشور و له‌یه‌ک سه‌نگه‌ر دا شه‌ڕی \'\' داعش \'\' بکه‌ن.
په‌لاماری دڕندانه‌ی هێزه‌کانی \'\' داعش \'\' بۆ سه‌ر کوردانی ئێزیدی ومه‌سیحیه‌کان ومه‌ترسی ئه‌و هێرشانه‌بۆ سه‌ر باشوری کوردستان ئامریکا وهاوپه‌یمانانی بۆ پاراستنی به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی خۆیان له‌عێراق ناچار به‌هه‌ڵوێست گرتن کرد و ناردنی چه‌ک وچۆلی سه‌ربازی وپشتگری مه‌عنه‌وی ومالی وسیاسی له‌هه‌رێمی کوردستان به‌پێچه‌وانه‌ی چاوه‌روانی داگیرکه‌رانی کوردستان بوون وبۆیه‌ش هیچیان رازی به‌وه‌نین که‌ئامریکا وهاوپه‌یمانانی راسته‌وخۆ چه‌ک وچۆڵ بده‌ن به‌هێزی پێشمه‌رگه‌ی باشوری کوردستان وله‌به‌هێزکردن وته‌یارکردنی هێزه‌کانی پێشمه‌رگه‌به‌چه‌کی نیوه‌قورس وقورس ده‌ترسێن وترسی ئه‌وه‌شیان لێێه‌که‌له‌دوای کۆتایی هاتنی شه‌ڕی \'\' داعش \'\' ئه‌و چه‌ک وچۆلانه‌له‌ده‌ستی هێزه‌کانی پێشمه‌رگه‌دا بمێنه‌وه‌و ڕاده‌ستی هێزه‌کانی عێراقی نه‌کرێنه‌وه.
قازانجێکی که‌له‌په‌لاماری \'\' داعش \'\' بۆ سه‌ر ناوچه‌کانی موسل وهه‌ڕه‌شه‌ی داگیرکردنی که‌رکوک بۆ کوردی باشور هه‌یبوو، ئه‌وه‌بوو که‌ئه‌و ناوچانه‌وبه‌تایبه‌ت هه‌موو ئه‌و ناوچانه‌ی که‌ده‌که‌وتنه به‌ر مادده‌ی ١٤٠ وکێشه‌له‌سه‌ر بوون به‌کرده‌وه‌که‌وتونه‌ته‌وه‌سه‌رهه‌رێمی کوردستان وئه‌وه‌ش بۆ شیعه‌وسووننه‌کانی عێراق وبۆ تورکیه‌وکۆماری ئیسلامی هه‌والێکی خۆش نیه‌وله‌زه‌ره‌ری خۆیانی ده‌بینن.
بوونی که‌رکوک دڵ پڕ له‌نه‌وت له‌ده‌ستی کوردانی باشور‌وپاراستن و ڕاده‌ست نه‌کردنه‌وه‌ی به‌حکومه‌تی به‌غدا، جێگه‌وپێگه‌ی کورد له‌نێو خۆ وناوچه‌و جیهان دا زۆر به‌هێز ده‌کا.
کۆماری ئیسلامی که‌خۆی ریژێمکی شیعه‌یه‌و له‌هه‌وڵی دروست کردنی ئیمپراتورێکی شیعه‌دایه‌هه‌ول ده‌دا به‌سیاسه‌تی یه‌ک بان و دوو هه‌وا هه‌ڕه‌شه‌ی \'\' داعش \'\' بۆ به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی خۆی به‌کار بێنێ وناوچه کوردییه‌کانی رۆژهه‌لاتی کوردستان به‌بیانوی بوونی لاینگرانی \'\' داعش \'\' زیاتر کۆنترۆل بکا و به‌و بیانویه‌هه‌رجۆره‌هه‌لس وکه‌وت وچالاکی ئازادیخوانه‌ی حیزبه‌کانی رۆژهه‌لاتی کوردستان وچالاکانی مه‌ده‌نی وسیاسی ناوخۆی رۆژهه‌لات به‌رته‌سک بکاته‌وه‌وبۆ سه‌رکوت کردنی به‌گروپه‌جیهادیه‌سه‌له‌فیه‌کانی لاینگری \'\' داعش \'\' یان ببستێته‌وه. به‌پێێ هه‌واله‌کان ژوماره‌یه‌ک له‌سه‌له‌فیه‌کانی رۆژهه‌لاتی کوردستان به‌ئاشکرا پشتگری له\'\' داعش \'\' ده‌که‌ن و له‌هیندێک له‌شاره‌کانی رۆژهه‌لاتی کوردستان جم وجۆلیان هه‌یه‌و هه‌ڕه‌شه‌یان له‌خه‌لك وله‌هێزه‌سیاسیه‌کانی رۆژهه‌لاتی کوردستان کردووه‌و کۆماری ئیسلامیش هیچ به‌ربه‌ستێکی بۆیان دروست نه‌کردووه.
تورکیه‌ش که‌له‌بیری دروست کردنه‌وه‌ی ئیمپراتوری رووخاوی عوسمانی دایه‌وئێستاش ولایه‌تی موسل وکه‌رکوک به‌هی خۆی ده‌زانێ و به‌رده‌وام دژی کورد ومافه‌کانی بووه‌هیچکات رێگا نادا که‌کورده‌کانی باشور ئه‌وه‌نده‌به‌هێز بن که‌ببنه‌سه‌رچاوه‌ی هه‌ڕه‌شه‌بۆ سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی ئه‌و ولاته‌و هه‌رده‌م کارتی تورکه‌مه‌نه‌کانی موسل وکه‌رکوکی له‌دژی ده‌سه‌ڵاتی کوردی به‌کارهێناوه‌وبێگومان له‌ئه‌گه‌ری راپرسی و یه‌کلاکردنه‌وه‌ی چاره‌نووسی باشوری کوردستان وهه‌نگاونان به‌ره‌و سه‌ربه‌خۆیی هاوشانی رێژیمی تاران دژایه‌تی کوردی باشور ده‌کا وهه‌رچی له‌ده‌ستی بێ ده‌یکا. هۆیه‌که‌شی زۆر روونه.بوونی پتر له ٢٠ میلیۆن کورد له‌باکوری کوردستان و وه‌به‌رچاونه‌گرتنی ویست وداخوازییه‌کانی کوردانی باکور بۆ ئازادی و ڕزگاری ومافی چاره‌ی خۆنووسین. ئه‌وه‌ی ئه‌مرۆ کورد پێویستێتی پته‌وکردنی سیاسه‌تی نه‌ته‌وه‌یی وکوردایه‌تی کردن و پشتگری وهاوخه‌باتی کورد له‌هه‌موو به‌شه‌کانی کوردستان له‌یه‌کتر و پاراستنی به‌رژه‌وه‌ندی نه‌ته‌وه‌یی ودیاریکردنی ستراتیژی سیاسی بۆ چاره‌سه‌ری سیاسی کێشه‌ی کورد ودروست کردنی ناسنامه‌ی کوردییه. ئه‌مرۆ ده‌رفه‌تێکی گه‌لێک باش وله‌باره که‌مه‌سه‌له‌ی کورد به‌گشتی بکه‌وێته‌به‌رباس وکورد وه‌کوو نه‌ته‌وه‌یه‌کی خاک دابه‌شکرا وپارچه‌پارچه‌کراو باسی ماف وئازادی و مافی چاره‌ی خۆنووسین بکا له‌هه‌موو پارچه‌کانی کوردستان دا.
ئه‌م ساڵ هاوکاته‌له‌گه‌ڵ ٥٠٠مین ساڵی دابه‌شکردنی کوردستان که‌بۆ یه‌که‌مین جار وله‌ئاکامی شه‌ڕی چالدران له‌مابه‌ینی ئیمپراتوری عوسمانی سووننه‌وسه‌فه‌وی شیعه‌دا له ٢٣.٨.١٥١٤ دابه‌شکرا وئه‌و دابه‌ش بوونه وپارچه‌پارچه‌کردنه‌بۆته‌هۆی ئه‌وه‌ی که‌کورد له‌سه‌ده‌ی ٢١مدا و دوای ٥٠٠ ساڵ داگیرکاری هه‌روا نه‌ته‌وه‌یه‌کی بێ ده‌وله‌ت وبێ ناسنامه‌بمێنێته‌وه‌و ئێستاش هه‌ر به‌کوردی ئێران وعێراق وسوری وتورکی بناسرێ وئێستاس کوردستان هه‌ر به‌کوردستانی ئێران وعێراق و سوریه‌و تورکیه پێناسه‌ی بۆ بکرێ.
