مەرگی ئیمپراتۆری وشە تێلبەندەکانی سنووری بەزاند
03:35 - 18 گەلاوێژ 2713
Unknown Author
شهریف فهلاح
سهید عهلی ساڵحی: شێركۆ بێكهس ئیمپراتۆری وشه بوو
رهسوڵ یۆنان: شێركۆ بێكهس شاعیری ژیان و ئازادییه و بهمزوانه مهرگی لهبیر ناكرێ
فەریاد شیری: شێركۆ چركه به چركه ژیانی لهگهڵ شیعر دهستهملان بوو
شێركۆ بێكهس تێلبهندهكانی سنووری بهزاند:
شێركۆ بێكهس، شاعیری گهوره و نهتهوهیی كورد، تهنیا زمانی شاخ و لووتكه و ههڵهمووت و مهشخهڵانی نوێی شۆڕش نهبوو، شێعری مامۆستا شێركۆ سنوور و تێلبهندهكانی بهزاند و وهک موسافیرێكی بێ پهساپۆرت و یاخی سهری به ههموو كهلێن و كهلهبهرهكانی دنیادا كرد.
شێركۆ بیكهس تهنیا شاعیری نهتهوهی كورد نییه، بهڵكوو ئهو زمانهی كه ئهو بۆ شێعر ههڵیبژادرد و ئهو رێچكهیهی كه ئهو شكاندی و ئهو رێگا پڕ له ههوراز و لێژهی كه ئهو گرتییه بهر، له ههر شوێن و دهڤهر و نیشتمانێک كه خهمی ئینسانی و هاوڕای راچهنین و بهرخودان و هاوكات زمانی گوڵ و خونچه و پێكهنین ههبێ.
خۆی پێگهیاندووه و رۆچۆته ناو دڵی جهماوهرهوه. شێركۆ ئهو شاعیره مرۆڤدۆست و خهمخۆرهیه كه دوای شۆڕشی گهلانی ئێران تهنیا له پهنجهرهی شێعر و له رۆچنهی وشه و پهیڤی خۆشهویستی و له رێگای وهرگێڕانهوه توانی لهناو خوێنهری فارس زمان جێگای خۆی بكاتهوه و ههر ئهو خهمه ئینسانیانه وایان كرد كه له سهرهتای ههشتاكانهوه ئیدی شێركۆ بێكهس له رێگای زنجیره وتاری سهید عهلی ساڵحی له گۆڤاری «دنیای سخن» به كۆمهڵهی ئهدهبیی ئێران ناسراو و ههر له رێگای سهید عهلی ساڵحییهوه نازناوی «ئیمپراتۆری وشه» بۆ مامۆستا شێركۆ دانراوە.
پاشان چهندین وهرگێڕی ناسراوی كوردی رۆژههڵات و باشوور له چهندین زهمهنی جیاجیادا شێعرهكانیان وهرگێڕاوهته سهر زمانی فارسی، یهكهم كهس كه شێعری ئهوی وهرگێڕاوهته سه زمانی فارسی «د. مووسا بیدج» له كوردانی فهیلی بووه و پاشان کەسانێکی وەک ناسر سینا ، ناسر حیسامی، بابهک سهحرانهوهرد و ئهنوهر هۆژهبری، چهندین شیعریان وهرگێڕاوه و و ههروهها فهریاد شیری، بهڕۆژ ئاكرهیی، مهریوان ههڵهبجهیی، عهزیز ناسری، رهزا كهریم مهجاوهر، محهمهد رهئوف مورادی و... لە قاڵبی كۆمهڵه شیعردا بەرهەمەکانی ماۆستا شێرکۆیان وەرگێڕاوەتە سهر زمانی فارسی و بهرهبهر بووه به یهكێک لهو شاعیره بیانییانهی كه لهناو فارسهكان زۆر گرنگی به شیعری دراوه و ئهمانهش دهبنه هۆی ئهوهی كه لهگهڵ ئهحمهدی شاملوو و سهید عهلی ساڵحی دوو شاعیری ناسراوی ئێران و چهندین ئهدیبی گهورهی دیكهی ئێرانی ئاشنا بێت و ئهم ئاشنایهتییهش بوونه ههوێن و زهمینهیهک بۆ ئاڵوگۆڕی بیروڕا و وهرگێڕانی شیعر و پێوهندییهكی قووڵی ئهدهبی و فهرههنگی.
پێگهی شێركۆ بێكهس له رۆژههڵات:
لهنهوهدهكانی سهدهی رابردوودا سهفهره فهرههنگی و ئهدهبییهكانی مامۆستا شێركۆ بێكهس بۆ رۆژههڵاتی كوردستان و سهردانی ئهدیبانی فارس له تاران زۆر گهرموگۆڕ بوو و شوێنی مانهوهی تاران بوو مهكۆی ئهدیب و شاعیرانی كورد و فارس، یهكێ: لهو دیدارانهدا شاعیری جوانهمهرگ «مارف ئاغایی» دیمانهیهكی دوور و درێژی لهگهڵ ئهنجامداوه كه به چهندین ئاڵقه له گۆڤاری «سروه» یادگاره رهنگین و بهنرخهكهی مامۆستا هێمن بڵاوكرایهوه. ههرچهند ناساندنی مامۆستا شێركۆ له رۆژههڵاتی كوردستان و بهتایبهت لهناو كۆڕی ئهدیب و نووسهران دهگهڕێتهوه بۆ سهرهتای دهسپێكی شۆڕشی گهلانی ئێران و دواتر دامهزرانی ئهنجومهنه ئهدهبی و فهرههنگییهكان. وهڕێكخستنی بزاوتی شێعریی «كفری و روانگه» له حهفتاكان بانگهشهی نوێبوونهوهی شێعری كوردی كه یهكێک له كۆڵهكهكانی روانگه مامۆستا شێركۆ بوو، رۆژههڵاتی كوردستان كاریگهریی و رهنگدانهوهی زۆری لهسهر زمان و فۆرمی شێعری شاعیرانی نوێخواز دانا كه بۆ ماوهیهكی زۆر ههر بهردهوام بووه و ئێستاشی لهگهڵ بێت ههر توێژاڵێک لهم كاریگهرییه ماوه و بهرههمه شێعری و دیوانهكانی شێركۆ ههوێنی زۆر بهرههم و داهێنانی شێعرین له رۆژههڵات.
جیا لهم كاریگهرییه ئهدهبییه وهكوو خۆشهویستی لهناو جهماوهری ئهدیب و خهڵكی ئاسایی و بهتایبهت له زانكۆكان له ئاستێكی بهرزدا بووه و وهكوو كۆڵهكهیهكی پتهو و قایمی ئهدهبی بهرهنگاری و نهتهوهیی و وهكوو كهسایهتییهكی بهڕێز یادیان كردووه و پێكهێنانی دیمانهی ئهدهبی، نووسینی تێزی ماستهر و بهكالۆریۆس و كردنهوهی دۆسیهی تایبهت له گۆڤار و نامیلكه ئهدهبییهكان و وهرگێڕانی شێعر و رهخنه و خوێندنهوهی ههمهلایهنهی بهرههمهكانی بهڵگهیهكن بۆ ئهم راستیهیه. بۆیه مهرگی ئیمپراتۆری شێعر و وشه لهلای تاک و جهماوهری رۆژههڵات كۆستێكی گهورهیه بۆ ئهدەب و بهتایبهت شێعری كوردی و دهربڕینی خهم و هاودهردی و نووسینی بابهتی ماتهمین و گرتنی كۆڕیاد و پرسهی ئهم شێعره گهورهیه، نیشانهی قووڵیی خۆشهویستی و رێز و حورمهتی جهماوهری رۆژههڵاته بۆ شێركۆی شاعیر.
بیكردنهوهی شێركۆی شاعیر بیركردنهوهیهكی سهراپا نیشتمانی و نهتهوهیی بوو، ئهمهی به كردهوه و به شێعر سهلماندووه، نووسینی دهیان شیعر و پهخشانه شێعر و قهسیده بۆ رێبهران و كهسایهتییه سیاسی و فهرههگی و كۆمهڵایهتییهكانی ههر چوار پارچهی كوردستان و ههڵوێسته بوێرانه و بهجهرگهكانی له كاتی تهنگانهدا نیشانهی ئهو بانگهشه فكرییهن، بۆیه له كاتی مانگرتنی باكووری كوردستان ساڵی ٢٠١٢ له وتارێكدا نووسیویه: « بیركردنهوهی كوردستانیانه یهكهمین بهردی بناخهی ههستی هاوبهشی نهتهوەییمانه مهسهلهی كوردیش له جهوههردا یهک مهسهلهیه، نهک چوار مهسهله بۆ ئهوكاتهی من لێرهوه له باشوور له سلێمانیهوه هاوارێک دهكهم، ئهوه به تهنها هاواری گهرووی من نیه، بهڵكوو هاواری سنه، ئامهد و قامیشلۆشه، كرانهوهی ههر دهرگایهک له ههر پارچهیهكدا كرانهوهیهكه تهواوی ئهم نهخشهیه دهگرێتهوه. ههموو دهمارهكانی ئهم جهستهیه ئهچنهوه سهر یهک دڵ كه ئهویش دڵی میللهتهكهمانه.
رهنگدانهوهی مهرگی وشه و شێعر له راگهیاندهكانی ئێراندا:
ئهو دهنگ و هاوارهی كه بۆ ژیان و ئازادی و خۆشهویستی بانگهواز دهكات، ئهو ئاسكه سركهی كه له كوێستانی شێعردا یاری لهگهڵ گوللهدا دهكات، ئهو مرۆڤهی به شمشاڵی لوولهی تفهنگ، عاشقانی بۆ جێژوانی چیا ئهچڕێ، ئهو یاخییهی به وشه و پهیڤی خۆشهویستی دڕ به تاریكی و نهزانین ئهدات، له هیچ شوێنێ ناحهجمێ و ههردهم له لووتكه دایه. ئهو مرۆڤه نهمره مامۆستا شێركۆیه كه به درێژایی ژیانی لهگهڵ شێعر و وشه دهسته لەملان بوو. بۆیه مهرگی وهها مرۆڤێک كه بۆ مرۆڤ و ژیان و ئازادی خهبات دهكات و ملوانكهی شێعری كردۆته گەردنی بووكی رازاوهی ژیان، هیچ زهبر و بهربهستێ ناتوانێ حاشای لێبكات و ویژدانهكان دهههژێنێ. مهرگی ئیمپراتۆری وشه و شێعر له ماوهی دوو رۆژی رابردوودا له ئاستێكی بهربڵاودا رهنگی داوهتهوه و له كهناڵی تهلهفیزیۆنی، رادیۆ، ماڵپهڕ و وێبسایت و ئاژانسهكانی ههواڵ و بهتایبهت تۆڕه كۆمهڵایهتی و فهرههنگییهكان بهوپهڕی داخ و كهسهرهوه ههواڵی كۆچی دوایی ئهم شاعیره كوردهیان بڵاوكردۆتهوه و بهناوی شاعیری مهزن و ناوداری كورد و ئیمپراتۆری وشه و شێعر ناودێریان كردووه. ماڵپهڕهكانی «میهر، ئیسنا، ئیرنا، فارس، تابناک، كوردپرێس، مشرق نیوز، رۆژنامهی شرق، عهسری ئێران، رێگای سهوز، پارسینه، فراڕهو، رادیۆ فردا، بالاترین، خهبهر فارسی، ندای سهبز ئازادی، شهفاف نیوز، دهنگی خهڵک،» و دهیان ماڵپهڕ و راگهیاندنی ناسراو و بهناوبانگی ئێرانی به زمانی فارسی و بهوپهڕی رێز و حورمهتهوه ههواڵی كۆچی دوایی شاعیری ناوداری كورد شێركۆ بێكهسیان كرد.
سهید عهلی ساڵحی بۆ مهرگی شێركۆ بێكهس خهمینه:
سهید عهلی ساڵحی: شێركۆ بێكهس به تێڕوانینی بۆ مرۆڤ و جیهان، له شاعیرانی ناوداری سهد ساڵی رابردووه. پاش مهرگی شێركۆ بێكهس شاعیری ناوداری كورد، له زۆرێک له ناوهنده فهرههنگی و ئهدهبییهكان و بهتایبهت راگهیهن و ئاژانسهكانی ههواڵ لهبارهی مهرگی مۆسیقایی ترین شاعیری سهردهمهوه بابهتی جۆراوجۆریان بڵاوكردهوه و ئهم ههواڵه دڵتهزێنهیان رووماڵ كرد. لهم پێوهندییهدا ئاژانسی ههواڵدهریی ئیسنا یهكێک له ئاژانسه فهرمییهكانی ئێران لهگهڵ سهید عهلی ساڵحی شاعیری ناسراوی ئێرانی لهبارهی كهسایهتی شێركۆ بێكهسهوه دیمانهیهكی كورتی کردوە.
ساڵحی لهو دیمانهیهدا دهڵێ» لهڕاستیدا شێركۆ به یهكێک له شاعیره ناسراوهكانی ئاسیا دێته ئهژمار و ههموو كات لهلای من حورمهت و پێگهیهكی تایبهتی ههبووه. هۆگریی من بۆ شێركۆ بێكهس هاوشێوهی ئۆگریی منه بۆ «یانس، ریتسۆس، پابلۆ نێرۆدا، نازم حیكمهت، فدریكۆ گارسیا لۆركا، مهحمود دهرویش و ئهحمهدی شاملوو، ئهو شاعیره به ئهزموونانهی كه ئولگووی من بوون، بهتایبهت له رهچاوكردنی بهرپرسایهتییان له ههمبهر مرۆڤایهتیدا. سهید عهلی ساڵحی له درێژهی دیمانهكهیدا وتی: بۆیه ئهم تایبهتمهندییانه و چهندین خهسڵهتی دیكهی وهک: تهكنیكی، پێكهاتهیی، ناوەڕۆكی زۆر قووڵی مرۆیانه بوونه هۆی ئهوهی كه به هاوڕێیهتی چهندین وهرگێڕی دیكهی كورد ئهم شاعیره ناسراوهی كورد به كۆمهڵگای ئهدهبیی ئێران بناسێنم.
روانینی شێركۆ بێكهس بۆ كۆی چارهنووسی مرۆڤ به واتا مێژوویی و وهک بوونهوهرێک كه سیاسی بیر دهكاتهوه، ئهم چهشنه بیركردنهوهیه لهلای من زۆر بایهخدار بوون. بهتایبهت شێعری پاستۆراڵ، شێعری شوانی، شێعری سروشتی ئازاد و شێعری كۆمهڵگای كراوه، چهشنێک بوون كه منیان خستهوه بیر ریشه و ههوێنی خۆم.
له درێژهدا ئاماژهی بهوهش كرد: «من و شێركۆ زۆر نزیكایهتیی تایبهتی مێژووییمان پێكهوه ههبوو. زیاتر له ٢٦ ساڵ لهمهوپێش بۆ یهكهم جار شێعری ئهوم له ئێران ناساند.
ئهو كهسانهی كه به شێوهی پرژ و بڵاو بهرههمهكانی ئهویان خوێندبۆوه، دهیانگوت دهمانزانی شاعیرێكی بههێزه، بهڵام شێعرهكانی باش وهرنهگێڕدرابوو و ئێستا دهتوانین ههست به بههێزیی شیعرهكانی بكهین. بیست و پێنج ساڵ لهمهوپێش هاته تاران و ویسی من ببینێت، منیش تامهزرۆی بینینی ئهو شاعیره گهوهرهیه بووم.
دهڵێی ساڵانێكی زۆره پێكهوه دۆست و هاوڕێین، هاوشێوهی ژیانی رابردوومان، ئێمهی زۆر پێكهوه نزیك دهكردهوه. شێركۆ بێكهسیش وهكوو من له مناڵانی كار و شهقام بووه. ههر ئهم تایبهتمهندییانه و كاریگهریی باوكی كردیانه ئهو شاعیره گهورهیه.
ساڵحی لهبارهی ناوبانگیی شێركۆ بێكهس له ئاستی جیهانیدا ئاماژهی بهوهش دا كه زۆر دیارده و هۆكار دهست دهدهنه دهستی یهكتر ههتا دۆخێكی تایبهت بۆ شاعیرێك بڕهخسێنن كه جیهان سهرنج بدهنه دهنگ و هاواری. بێكهس هاوشانی نازم حیكمهتی تاراوگه نشین و مهحموود دهروێشی ستهملێكراوی فهلهستێنیه و ئهمانهش ئهو نیشانه و فاكتهر و ههلومهرجانهن كه راگهیاندنه جیهانییهكان سهرنج بدهنه نووسهر و قهڵهم بهدهستی سهربهخۆ و خهباتكار. ههڵبهت ئهمانه بهتهنیا بهس نین، ئهگهر شاعیرهكهش بۆ خۆی به توانا بێت و به قووڵی بیربكاتهوه و بیرمهند بێت و هاوكات له ههمبهر خهڵكهكهی خۆیدا ههست به بهرپرسایهتیی مرۆیی بكات، دهبنه هۆی ناسراو بوون و وهرگێڕانی بهرههمهكانی و سهرهنجام وهكوو سیمایهك له ئاستی جیهانیدا دهناسرێ. ساڵحی وتیشی: نرخی بهجیهانی بوونی ئهو شاعیرانه به پلهی یهكهم خهڵكی نیشتمانهكهی و پاشان خودی شاعیر دهیدات.
ههروهک مهحمود دهرویش كه شانبهشانی ههست و سۆزی خروشانی خهڵكی فهلهستین رێگای دهبڕی، شێركۆ بێكهسیش لهم بارهوه هاوشانی دهرد و خهم و ئازارهكانی خهڵكی نیشتمانهكهی بوو. ههر لهو بارهیهوه فهریاد شیری شاعیری ناسراو و نوێخوازی كوردی كرماشان كه یهكهم كۆمهڵه شێعری ناوبراوی وهرگێڕاوهته سهر زمانی كوردی له ههواڵدهریی ئیسنادا بابهتێكی لهم بارهوه لهژێر ناوی « مهرگ، له نێوان ماچه شیرینهكانی شیعردا» نووسیویه: شێركۆ چركه به چركه ژیانی لهگهڵ شیعر دهستهملان بوو» له رووبهڕوو بوونهوه لهگهڵ شێعری شێركۆدا، یهكهم شتێك كه سهرنجی خوێنهر رادهكێشێ، سروشت و توخمه زیندووهكانیهتی. له شێعری شێركۆدا سروشت پێگهیهكی تایبهتی ههیه و تهڕ و تازه و ئهكتیڤه و هاوكات تژییه له ئوستووره و هێمای جوان. ئهوهشی گوتووه، عهشق، سیاسهت و ئهندێشهی مهرگ و ههموو ئهم بیر و چهمكانه به تێڕوانینێكی مرۆیانه له بهستێنی سورشتی شاعیرانه له شێعری شێركۆدا دهردهكهون.
هاوكات شاعیری نوێخواز و ناسراوی ئێران «رهسووڵ یۆنان» له دیمانهیهكدا لهگهڵ ههواڵدهریی ئیسنا دهڵێ « شێركۆ بێكهس، ژیان، ئازادی و رهنج و ئازاره مرۆییهكانی لهودیوی وشهكانهوه نهشاردۆتهوه، بهڵكوو ئهم واتا و چهمكانهی له پشتی وشهكانهوه كێشاوهته دهرهوه و به شێوهیهكی هونهرمهندانه خستوویهته بهردهم خوێنهر و پێم وایه شێركۆ بێكهس شاعیری ژیان و ئازادییه و بهمزوانه مهرگی لهبیر ناكرێ. «مووسا بیدج»یش یهكێكی تر له وهرگێره یهكهمهكانی شیعری شێركۆبێكهس له دیمانهیهكدا لهگهڵ ئیسنا، وهسفی شیعرهكانی شاعیر شێركۆ بێكهسی كردوه و خهم و كهسهری خۆی بۆ مهرگی ئهو شاعیره دهربریوه، شایانی باسه ئهم وهرگێڕه مووسا بیدج یهكهم وهرگێڕی شیعرهكانی مامۆستا شێركۆ بێكهسه كه له رۆژنامه و بڵاوكراوهكانی ئێراندا بڵاوبونهتهوه.
سهید عهلی ساڵحی: شێركۆ بێكهس ئیمپراتۆری وشه بوو
رهسوڵ یۆنان: شێركۆ بێكهس شاعیری ژیان و ئازادییه و بهمزوانه مهرگی لهبیر ناكرێ
فەریاد شیری: شێركۆ چركه به چركه ژیانی لهگهڵ شیعر دهستهملان بوو
شێركۆ بێكهس تێلبهندهكانی سنووری بهزاند:
شێركۆ بێكهس، شاعیری گهوره و نهتهوهیی كورد، تهنیا زمانی شاخ و لووتكه و ههڵهمووت و مهشخهڵانی نوێی شۆڕش نهبوو، شێعری مامۆستا شێركۆ سنوور و تێلبهندهكانی بهزاند و وهک موسافیرێكی بێ پهساپۆرت و یاخی سهری به ههموو كهلێن و كهلهبهرهكانی دنیادا كرد.
شێركۆ بیكهس تهنیا شاعیری نهتهوهی كورد نییه، بهڵكوو ئهو زمانهی كه ئهو بۆ شێعر ههڵیبژادرد و ئهو رێچكهیهی كه ئهو شكاندی و ئهو رێگا پڕ له ههوراز و لێژهی كه ئهو گرتییه بهر، له ههر شوێن و دهڤهر و نیشتمانێک كه خهمی ئینسانی و هاوڕای راچهنین و بهرخودان و هاوكات زمانی گوڵ و خونچه و پێكهنین ههبێ.
خۆی پێگهیاندووه و رۆچۆته ناو دڵی جهماوهرهوه. شێركۆ ئهو شاعیره مرۆڤدۆست و خهمخۆرهیه كه دوای شۆڕشی گهلانی ئێران تهنیا له پهنجهرهی شێعر و له رۆچنهی وشه و پهیڤی خۆشهویستی و له رێگای وهرگێڕانهوه توانی لهناو خوێنهری فارس زمان جێگای خۆی بكاتهوه و ههر ئهو خهمه ئینسانیانه وایان كرد كه له سهرهتای ههشتاكانهوه ئیدی شێركۆ بێكهس له رێگای زنجیره وتاری سهید عهلی ساڵحی له گۆڤاری «دنیای سخن» به كۆمهڵهی ئهدهبیی ئێران ناسراو و ههر له رێگای سهید عهلی ساڵحییهوه نازناوی «ئیمپراتۆری وشه» بۆ مامۆستا شێركۆ دانراوە.
پاشان چهندین وهرگێڕی ناسراوی كوردی رۆژههڵات و باشوور له چهندین زهمهنی جیاجیادا شێعرهكانیان وهرگێڕاوهته سهر زمانی فارسی، یهكهم كهس كه شێعری ئهوی وهرگێڕاوهته سه زمانی فارسی «د. مووسا بیدج» له كوردانی فهیلی بووه و پاشان کەسانێکی وەک ناسر سینا ، ناسر حیسامی، بابهک سهحرانهوهرد و ئهنوهر هۆژهبری، چهندین شیعریان وهرگێڕاوه و و ههروهها فهریاد شیری، بهڕۆژ ئاكرهیی، مهریوان ههڵهبجهیی، عهزیز ناسری، رهزا كهریم مهجاوهر، محهمهد رهئوف مورادی و... لە قاڵبی كۆمهڵه شیعردا بەرهەمەکانی ماۆستا شێرکۆیان وەرگێڕاوەتە سهر زمانی فارسی و بهرهبهر بووه به یهكێک لهو شاعیره بیانییانهی كه لهناو فارسهكان زۆر گرنگی به شیعری دراوه و ئهمانهش دهبنه هۆی ئهوهی كه لهگهڵ ئهحمهدی شاملوو و سهید عهلی ساڵحی دوو شاعیری ناسراوی ئێران و چهندین ئهدیبی گهورهی دیكهی ئێرانی ئاشنا بێت و ئهم ئاشنایهتییهش بوونه ههوێن و زهمینهیهک بۆ ئاڵوگۆڕی بیروڕا و وهرگێڕانی شیعر و پێوهندییهكی قووڵی ئهدهبی و فهرههنگی.
پێگهی شێركۆ بێكهس له رۆژههڵات:
لهنهوهدهكانی سهدهی رابردوودا سهفهره فهرههنگی و ئهدهبییهكانی مامۆستا شێركۆ بێكهس بۆ رۆژههڵاتی كوردستان و سهردانی ئهدیبانی فارس له تاران زۆر گهرموگۆڕ بوو و شوێنی مانهوهی تاران بوو مهكۆی ئهدیب و شاعیرانی كورد و فارس، یهكێ: لهو دیدارانهدا شاعیری جوانهمهرگ «مارف ئاغایی» دیمانهیهكی دوور و درێژی لهگهڵ ئهنجامداوه كه به چهندین ئاڵقه له گۆڤاری «سروه» یادگاره رهنگین و بهنرخهكهی مامۆستا هێمن بڵاوكرایهوه. ههرچهند ناساندنی مامۆستا شێركۆ له رۆژههڵاتی كوردستان و بهتایبهت لهناو كۆڕی ئهدیب و نووسهران دهگهڕێتهوه بۆ سهرهتای دهسپێكی شۆڕشی گهلانی ئێران و دواتر دامهزرانی ئهنجومهنه ئهدهبی و فهرههنگییهكان. وهڕێكخستنی بزاوتی شێعریی «كفری و روانگه» له حهفتاكان بانگهشهی نوێبوونهوهی شێعری كوردی كه یهكێک له كۆڵهكهكانی روانگه مامۆستا شێركۆ بوو، رۆژههڵاتی كوردستان كاریگهریی و رهنگدانهوهی زۆری لهسهر زمان و فۆرمی شێعری شاعیرانی نوێخواز دانا كه بۆ ماوهیهكی زۆر ههر بهردهوام بووه و ئێستاشی لهگهڵ بێت ههر توێژاڵێک لهم كاریگهرییه ماوه و بهرههمه شێعری و دیوانهكانی شێركۆ ههوێنی زۆر بهرههم و داهێنانی شێعرین له رۆژههڵات.
جیا لهم كاریگهرییه ئهدهبییه وهكوو خۆشهویستی لهناو جهماوهری ئهدیب و خهڵكی ئاسایی و بهتایبهت له زانكۆكان له ئاستێكی بهرزدا بووه و وهكوو كۆڵهكهیهكی پتهو و قایمی ئهدهبی بهرهنگاری و نهتهوهیی و وهكوو كهسایهتییهكی بهڕێز یادیان كردووه و پێكهێنانی دیمانهی ئهدهبی، نووسینی تێزی ماستهر و بهكالۆریۆس و كردنهوهی دۆسیهی تایبهت له گۆڤار و نامیلكه ئهدهبییهكان و وهرگێڕانی شێعر و رهخنه و خوێندنهوهی ههمهلایهنهی بهرههمهكانی بهڵگهیهكن بۆ ئهم راستیهیه. بۆیه مهرگی ئیمپراتۆری شێعر و وشه لهلای تاک و جهماوهری رۆژههڵات كۆستێكی گهورهیه بۆ ئهدەب و بهتایبهت شێعری كوردی و دهربڕینی خهم و هاودهردی و نووسینی بابهتی ماتهمین و گرتنی كۆڕیاد و پرسهی ئهم شێعره گهورهیه، نیشانهی قووڵیی خۆشهویستی و رێز و حورمهتی جهماوهری رۆژههڵاته بۆ شێركۆی شاعیر.
بیكردنهوهی شێركۆی شاعیر بیركردنهوهیهكی سهراپا نیشتمانی و نهتهوهیی بوو، ئهمهی به كردهوه و به شێعر سهلماندووه، نووسینی دهیان شیعر و پهخشانه شێعر و قهسیده بۆ رێبهران و كهسایهتییه سیاسی و فهرههگی و كۆمهڵایهتییهكانی ههر چوار پارچهی كوردستان و ههڵوێسته بوێرانه و بهجهرگهكانی له كاتی تهنگانهدا نیشانهی ئهو بانگهشه فكرییهن، بۆیه له كاتی مانگرتنی باكووری كوردستان ساڵی ٢٠١٢ له وتارێكدا نووسیویه: « بیركردنهوهی كوردستانیانه یهكهمین بهردی بناخهی ههستی هاوبهشی نهتهوەییمانه مهسهلهی كوردیش له جهوههردا یهک مهسهلهیه، نهک چوار مهسهله بۆ ئهوكاتهی من لێرهوه له باشوور له سلێمانیهوه هاوارێک دهكهم، ئهوه به تهنها هاواری گهرووی من نیه، بهڵكوو هاواری سنه، ئامهد و قامیشلۆشه، كرانهوهی ههر دهرگایهک له ههر پارچهیهكدا كرانهوهیهكه تهواوی ئهم نهخشهیه دهگرێتهوه. ههموو دهمارهكانی ئهم جهستهیه ئهچنهوه سهر یهک دڵ كه ئهویش دڵی میللهتهكهمانه.
رهنگدانهوهی مهرگی وشه و شێعر له راگهیاندهكانی ئێراندا:
ئهو دهنگ و هاوارهی كه بۆ ژیان و ئازادی و خۆشهویستی بانگهواز دهكات، ئهو ئاسكه سركهی كه له كوێستانی شێعردا یاری لهگهڵ گوللهدا دهكات، ئهو مرۆڤهی به شمشاڵی لوولهی تفهنگ، عاشقانی بۆ جێژوانی چیا ئهچڕێ، ئهو یاخییهی به وشه و پهیڤی خۆشهویستی دڕ به تاریكی و نهزانین ئهدات، له هیچ شوێنێ ناحهجمێ و ههردهم له لووتكه دایه. ئهو مرۆڤه نهمره مامۆستا شێركۆیه كه به درێژایی ژیانی لهگهڵ شێعر و وشه دهسته لەملان بوو. بۆیه مهرگی وهها مرۆڤێک كه بۆ مرۆڤ و ژیان و ئازادی خهبات دهكات و ملوانكهی شێعری كردۆته گەردنی بووكی رازاوهی ژیان، هیچ زهبر و بهربهستێ ناتوانێ حاشای لێبكات و ویژدانهكان دهههژێنێ. مهرگی ئیمپراتۆری وشه و شێعر له ماوهی دوو رۆژی رابردوودا له ئاستێكی بهربڵاودا رهنگی داوهتهوه و له كهناڵی تهلهفیزیۆنی، رادیۆ، ماڵپهڕ و وێبسایت و ئاژانسهكانی ههواڵ و بهتایبهت تۆڕه كۆمهڵایهتی و فهرههنگییهكان بهوپهڕی داخ و كهسهرهوه ههواڵی كۆچی دوایی ئهم شاعیره كوردهیان بڵاوكردۆتهوه و بهناوی شاعیری مهزن و ناوداری كورد و ئیمپراتۆری وشه و شێعر ناودێریان كردووه. ماڵپهڕهكانی «میهر، ئیسنا، ئیرنا، فارس، تابناک، كوردپرێس، مشرق نیوز، رۆژنامهی شرق، عهسری ئێران، رێگای سهوز، پارسینه، فراڕهو، رادیۆ فردا، بالاترین، خهبهر فارسی، ندای سهبز ئازادی، شهفاف نیوز، دهنگی خهڵک،» و دهیان ماڵپهڕ و راگهیاندنی ناسراو و بهناوبانگی ئێرانی به زمانی فارسی و بهوپهڕی رێز و حورمهتهوه ههواڵی كۆچی دوایی شاعیری ناوداری كورد شێركۆ بێكهسیان كرد.
سهید عهلی ساڵحی بۆ مهرگی شێركۆ بێكهس خهمینه:
سهید عهلی ساڵحی: شێركۆ بێكهس به تێڕوانینی بۆ مرۆڤ و جیهان، له شاعیرانی ناوداری سهد ساڵی رابردووه. پاش مهرگی شێركۆ بێكهس شاعیری ناوداری كورد، له زۆرێک له ناوهنده فهرههنگی و ئهدهبییهكان و بهتایبهت راگهیهن و ئاژانسهكانی ههواڵ لهبارهی مهرگی مۆسیقایی ترین شاعیری سهردهمهوه بابهتی جۆراوجۆریان بڵاوكردهوه و ئهم ههواڵه دڵتهزێنهیان رووماڵ كرد. لهم پێوهندییهدا ئاژانسی ههواڵدهریی ئیسنا یهكێک له ئاژانسه فهرمییهكانی ئێران لهگهڵ سهید عهلی ساڵحی شاعیری ناسراوی ئێرانی لهبارهی كهسایهتی شێركۆ بێكهسهوه دیمانهیهكی كورتی کردوە.
ساڵحی لهو دیمانهیهدا دهڵێ» لهڕاستیدا شێركۆ به یهكێک له شاعیره ناسراوهكانی ئاسیا دێته ئهژمار و ههموو كات لهلای من حورمهت و پێگهیهكی تایبهتی ههبووه. هۆگریی من بۆ شێركۆ بێكهس هاوشێوهی ئۆگریی منه بۆ «یانس، ریتسۆس، پابلۆ نێرۆدا، نازم حیكمهت، فدریكۆ گارسیا لۆركا، مهحمود دهرویش و ئهحمهدی شاملوو، ئهو شاعیره به ئهزموونانهی كه ئولگووی من بوون، بهتایبهت له رهچاوكردنی بهرپرسایهتییان له ههمبهر مرۆڤایهتیدا. سهید عهلی ساڵحی له درێژهی دیمانهكهیدا وتی: بۆیه ئهم تایبهتمهندییانه و چهندین خهسڵهتی دیكهی وهک: تهكنیكی، پێكهاتهیی، ناوەڕۆكی زۆر قووڵی مرۆیانه بوونه هۆی ئهوهی كه به هاوڕێیهتی چهندین وهرگێڕی دیكهی كورد ئهم شاعیره ناسراوهی كورد به كۆمهڵگای ئهدهبیی ئێران بناسێنم.
روانینی شێركۆ بێكهس بۆ كۆی چارهنووسی مرۆڤ به واتا مێژوویی و وهک بوونهوهرێک كه سیاسی بیر دهكاتهوه، ئهم چهشنه بیركردنهوهیه لهلای من زۆر بایهخدار بوون. بهتایبهت شێعری پاستۆراڵ، شێعری شوانی، شێعری سروشتی ئازاد و شێعری كۆمهڵگای كراوه، چهشنێک بوون كه منیان خستهوه بیر ریشه و ههوێنی خۆم.
له درێژهدا ئاماژهی بهوهش كرد: «من و شێركۆ زۆر نزیكایهتیی تایبهتی مێژووییمان پێكهوه ههبوو. زیاتر له ٢٦ ساڵ لهمهوپێش بۆ یهكهم جار شێعری ئهوم له ئێران ناساند.
ئهو كهسانهی كه به شێوهی پرژ و بڵاو بهرههمهكانی ئهویان خوێندبۆوه، دهیانگوت دهمانزانی شاعیرێكی بههێزه، بهڵام شێعرهكانی باش وهرنهگێڕدرابوو و ئێستا دهتوانین ههست به بههێزیی شیعرهكانی بكهین. بیست و پێنج ساڵ لهمهوپێش هاته تاران و ویسی من ببینێت، منیش تامهزرۆی بینینی ئهو شاعیره گهوهرهیه بووم.
دهڵێی ساڵانێكی زۆره پێكهوه دۆست و هاوڕێین، هاوشێوهی ژیانی رابردوومان، ئێمهی زۆر پێكهوه نزیك دهكردهوه. شێركۆ بێكهسیش وهكوو من له مناڵانی كار و شهقام بووه. ههر ئهم تایبهتمهندییانه و كاریگهریی باوكی كردیانه ئهو شاعیره گهورهیه.
ساڵحی لهبارهی ناوبانگیی شێركۆ بێكهس له ئاستی جیهانیدا ئاماژهی بهوهش دا كه زۆر دیارده و هۆكار دهست دهدهنه دهستی یهكتر ههتا دۆخێكی تایبهت بۆ شاعیرێك بڕهخسێنن كه جیهان سهرنج بدهنه دهنگ و هاواری. بێكهس هاوشانی نازم حیكمهتی تاراوگه نشین و مهحموود دهروێشی ستهملێكراوی فهلهستێنیه و ئهمانهش ئهو نیشانه و فاكتهر و ههلومهرجانهن كه راگهیاندنه جیهانییهكان سهرنج بدهنه نووسهر و قهڵهم بهدهستی سهربهخۆ و خهباتكار. ههڵبهت ئهمانه بهتهنیا بهس نین، ئهگهر شاعیرهكهش بۆ خۆی به توانا بێت و به قووڵی بیربكاتهوه و بیرمهند بێت و هاوكات له ههمبهر خهڵكهكهی خۆیدا ههست به بهرپرسایهتیی مرۆیی بكات، دهبنه هۆی ناسراو بوون و وهرگێڕانی بهرههمهكانی و سهرهنجام وهكوو سیمایهك له ئاستی جیهانیدا دهناسرێ. ساڵحی وتیشی: نرخی بهجیهانی بوونی ئهو شاعیرانه به پلهی یهكهم خهڵكی نیشتمانهكهی و پاشان خودی شاعیر دهیدات.
ههروهک مهحمود دهرویش كه شانبهشانی ههست و سۆزی خروشانی خهڵكی فهلهستین رێگای دهبڕی، شێركۆ بێكهسیش لهم بارهوه هاوشانی دهرد و خهم و ئازارهكانی خهڵكی نیشتمانهكهی بوو. ههر لهو بارهیهوه فهریاد شیری شاعیری ناسراو و نوێخوازی كوردی كرماشان كه یهكهم كۆمهڵه شێعری ناوبراوی وهرگێڕاوهته سهر زمانی كوردی له ههواڵدهریی ئیسنادا بابهتێكی لهم بارهوه لهژێر ناوی « مهرگ، له نێوان ماچه شیرینهكانی شیعردا» نووسیویه: شێركۆ چركه به چركه ژیانی لهگهڵ شیعر دهستهملان بوو» له رووبهڕوو بوونهوه لهگهڵ شێعری شێركۆدا، یهكهم شتێك كه سهرنجی خوێنهر رادهكێشێ، سروشت و توخمه زیندووهكانیهتی. له شێعری شێركۆدا سروشت پێگهیهكی تایبهتی ههیه و تهڕ و تازه و ئهكتیڤه و هاوكات تژییه له ئوستووره و هێمای جوان. ئهوهشی گوتووه، عهشق، سیاسهت و ئهندێشهی مهرگ و ههموو ئهم بیر و چهمكانه به تێڕوانینێكی مرۆیانه له بهستێنی سورشتی شاعیرانه له شێعری شێركۆدا دهردهكهون.
هاوكات شاعیری نوێخواز و ناسراوی ئێران «رهسووڵ یۆنان» له دیمانهیهكدا لهگهڵ ههواڵدهریی ئیسنا دهڵێ « شێركۆ بێكهس، ژیان، ئازادی و رهنج و ئازاره مرۆییهكانی لهودیوی وشهكانهوه نهشاردۆتهوه، بهڵكوو ئهم واتا و چهمكانهی له پشتی وشهكانهوه كێشاوهته دهرهوه و به شێوهیهكی هونهرمهندانه خستوویهته بهردهم خوێنهر و پێم وایه شێركۆ بێكهس شاعیری ژیان و ئازادییه و بهمزوانه مهرگی لهبیر ناكرێ. «مووسا بیدج»یش یهكێكی تر له وهرگێره یهكهمهكانی شیعری شێركۆبێكهس له دیمانهیهكدا لهگهڵ ئیسنا، وهسفی شیعرهكانی شاعیر شێركۆ بێكهسی كردوه و خهم و كهسهری خۆی بۆ مهرگی ئهو شاعیره دهربریوه، شایانی باسه ئهم وهرگێڕه مووسا بیدج یهكهم وهرگێڕی شیعرهكانی مامۆستا شێركۆ بێكهسه كه له رۆژنامه و بڵاوكراوهكانی ئێراندا بڵاوبونهتهوه.