داهاتوو پێمان دەڵێت چۆن هەڵە بوون لە پشتیوانیكردنی رۆحانیدا
16:25 - 8 پووشپەڕ 2713
Unknown Author
كەیهان یووسفی
لەم وتارەدا بە بۆنەی بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنی خولی یازدەهەمی سەركۆماری لە كۆماری ئیسلامیدا، دەمانهەوێت تاوتوێییەكی ئەم هەڵبژاردنە بكەین، پیلانەكان بخوێنینەوە، ئەوانەی بوون بە ئامرازی وەدیهاتنی خواستەكانی رێژیم لە كوردستان بناسین و بە گشتی شرۆڤەیەكی شانۆی هەڵبژاردنی سەركۆماری بكەین.
بێ گومان هەڵبژاردن فاكتەرێكە كە رێژیمەكان بۆ دێموكراتیک بوونی خۆیان كەڵكی لێوەردەگرن، كەواتە هەڵبژاردن فاكتەرێكی دێموكراتیكە، بەڵام هەڵبژاردن بە تەنیا بە مانای بوونی دێموكراسی یان دێموكراتیک بوونی دەسەڵاتێک نیە. ئەم هاوكێشەیە لەوێدا بۆ ئێمە روونتر دەبێتەوە كە دەبینین دەسەڵاتە تۆتالیتر، سەرڕۆ و دیكتاتۆرەكان بۆ ئەوەی لە سەردەمی ئەمرۆدا روو لە خەڵكی خۆیان و روو لە دونیای دەرەوەدا ژێستی دێموكراتیک بوون بە خۆ بگرن، چەن ساڵ جارێک هەڵبژاردنێكی كۆنترڵكراو و سنووردار بەڕێوە دەبەن، هەڵبژاردنێک كە ئەنجامگیرییەكەی پێش بینی كراوە.
ئەگەر لێرەدا تەركیزمان لە سەر كۆماری ئیسلامی ئێران بێت و وردتر باسەكە شی بكەینەوە دەبێت بڵێین لە بەر ئەوە ئەنجامگیرییەكەی پێش بینی كراوە، كەسێک لە دوای پرۆسەی هەڵبژاردن لە ئێراندا دەبێتە سەركۆمار، كە پەسەند كراوی بەیتی رەهبەری و شەخسی وەلی فەقیه بێت. بەربژێرەكان، پەسەندكراوەكانی شوورای نیگەهبانن، شوورای نیگەهبانێک كە بە شێوەی راستەوخۆ و ناراستەوخۆ لە لایەن وەلی فەقیه وە دیاری دەكرێت. كەوابوو لەو كەسانەی كە رێبەری هەموویانی لە پێشدا پەسەند كردووە، یەكیان دەبێتە سەرۆك كۆمار لە كۆماری ئیسلامیدا.
بەم پێیە هەڵبژاردن بە واتای ئیرادەی خەڵک نیە. هەڵبژاردن واتای ئەوەیە كە خەڵک \"لبیك \" بە ئیرادەی رێبەری دەڵێنەوە، ئەوەش لە رێگەی بەشدار بوون و هاتن بۆ پای سندووقەكانی دەنگ دان. زۆر جاریش لە لایەن خودی رێبەری كۆماری ئیسلامیەوە وتراوە كە ئامانجی سەرەكی، هاتن بۆ سەر سندووقەكانی دەنگدانە.
زۆرجار زۆر كەس تووشی ئەو تەوهۆمە دەبن كە فڵانە بەربژێر سەربە بەیتی رێبەرییە و رێبەر پشتیوانی لێ دەكات ـ ئەمەش لە كۆمەڵگای سیاسی ئێراندا ئیدی بۆتە تەنزێكی سیاسی ـ هەربۆیە دەبێت دەنگ بەو نەدەرێت و بە پشتیوانیكردن لە فڵانە بەربژێر هەوڵ دەدەن كەئەو بەربژێرە كە بە ڕای ئەوان سەر بە بەیتی رێبەرییە دەنگ نەهێنێتەوە.
ئەم تووشی تەوهۆم و فریوخواردنە زۆربەی كۆمەڵگای ئێرانی، رەنگە زۆربەی ئۆپۆزیسیۆنی ناوەندگەراش بگرێتەوە. ئەوان قەت بیر لە رابردوو ناكەنەوە، بە واتایەكی دیكە قەت وانە لە مێژووی خۆیان وەرناگرن، بۆیە بەردەوام مەحكوومن بە دووپاتكردنەوەی هەڵەكانیان.
ئەو هەڵەنای كە بەرەنجام و دەسكەوتی سەرەكی تەنیا درێژتر كردنەوەی تەمەنی رێژیم و كۆنترڵكردنی هێزە كۆمەڵایەتی و ناڕزاییەكانی نێو كۆمەڵگای ئێرانە.
بە داخەوە هێزە دێموكراتیک و ئەوانەی بانگەشەی ئازادیخوازی و دێموكراسیخوازی دەكەن، لە قۆناغە جۆاروجۆرەكاندا زۆرجار وەكوو نەچیرێكی بێ دەسەڵات ئەسیری بۆسە و پیلانی بەیتی رێبەری و وەلی فەقیه بووون، واتا زۆر جار بەو تراویلكەی رێژیم درووستی كردوون دڵخۆش بوون و خۆیان بە دەم ئەو لافاو و شەپۆلەدا داوە كە سیستمی كۆماری ئیسلامی ویستوویەتی.
لێرەدا دەبێت هەڵوەستەیەک بكەین، راوەستین و بۆ چەن چركە تێبفكرین! كامە بەربژێری سەرۆک كۆماری هەڵەكانی سیستمی كۆماری ئیسلامی خستۆتە ئەستۆی سیستم؟ كامەیان باسی لەوە كردووە كە سیستمی كۆماری ئیسلامی كێشە و گرفتی هەیە؟ كامەیان رەخنەكانیان بەرەووڕووی یاسای بنەڕەتی و هێژمۆنی بەربڵاوی وەلی فەقێ كردووە؟ بێ گومان هیچ كامیان.
بكەر و خەتاكاری گشت كێشەكان هەمیشە سەركۆمارە؟ سەركۆمار كە لەواتای خۆیدا لە ئێرانی كۆماری ئیسلامیدا بەرییە لە دەسەڵات و هێزی ئیجرایی.
ئەو سەرچاوەی كە لە سیستمی كۆماری ئیسلامیدا دەسەڵات لەوێ كەڵەكە بوو، وەلی فەقیهە؟ وەلی فەقیهێک كە هیچ بەربژێرێك خۆی لەو بەجودا نازانێت و هەردەمیش بۆ رەواییدان بە خۆیان، خۆ بە ئەوەوە هەڵدەواسێن.
كۆمەڵگای سیاسی ئێران، هەمیشە چاوەڕوانی ناجی و قارەمانێكە؟ ئەمەش لە لایەن تیۆریسن و پلان داڕێژەرانی باڵای رێژیمەوە بە باشی خوێندراوەتەوە. هەر بۆیەش هەوڵەكانی ئەوان بە گشتی ئەوە بووە كە قارەمانەكانیش خۆیان بۆ خەڵك دیاری بكەن. واتا سیستم خۆی قارەمانسازی بكات بۆ خەڵكێک، خەڵكێک كە لە سیستم ناڕازین و هەردەم رەنگە هێزی پەنگ خواردووی ئەوان ببێتە لافاوێک و رێژیم لە گەڵ خۆی ببات. بەڵام ئەم قارەمانە دەبێتە سەرقافڵەی ئەو خەڵكە و هێزی پەنگ خواردووەكەیان بەلاڕێدا دەبات و بردوویەتی و خەباتی ئەو خەڵكەكەش دەبێت سووڕان لە نێو بازنەی دەسەڵات و جێگۆڕكێی مۆرەكان دەبێتە گەورەترین ئامانجی ئەوان.
سەردەمانێک قارەمان رەفسەنجانی بوو، بە قەوڵی خۆیان مێعماری شۆڕش. دوای ئەو قارەمانێک كە دەبێت ئەمجارە گشت كێشەكانی خە خەڵكی تێگلاو لە نێو پیلانەكانی رێژیم چارەسەر بكات و خەڵك رزگار بكات، مۆرەیەكی بە ئەمەگی رێژیم بە نێو خاتەمیە. خاتەمی و سەردەمی سەرۆك كۆماری زۆر شتی بۆ ئێمە روون كردەوە. زۆر كەس بە تایبەت لە نەتەوە ستەملێكراوەكان كە شوێنكەوتووی بوون ئەوییان بە قارەمانی وەدیهاتنی خواستەكانیان دەزانی. بەڵام بۆ یەك چركەش بیرییان لەوە نەكردەوە كە ناتەبایی لە نێوان خواستەكانی ئەوان و سەرۆك كۆماردا نەبووە بەڵكوو چیەتیی خودی رێژیم و یاسای بنەڕەتی بەربەست و ناتەبان لە گەڵ خواستەكانی ئەوان.
هەر بۆیەش بۆ نموونە و بەرهەمی دەورانی ئیسلاحات بە تایبەت بۆ كوردستان، كوشتاری ٣ی رەشەمەی ساڵی ١٣٧٧، سەركوتی خوێندكارانی كورد بە تایبەت لە كرماشان و سنە و ورمێ لە ساڵی ٨٢، سەركوتی خەڵكی كوردستان لە ئاخرین رۆژەكانی ریفۆرمخوازان لە ساڵی ١٣٨٤ و كوشتنی شوانەی سەی قادر و راپەڕینی خەڵك بوو. ئەمانە نموونەگەلێكی زۆر بچووكن. لە سەردەمی رێفۆرمخوازەكاندا زۆر بەڵێنی خوێندن بە زمانی دایكی درا، بەڵام قەت نەچووە خانووی كردەكیەوە. تەنانەت وتیان لە زانكۆی كوردستان، رشتەی زمانی كوردی دادەنین، كە ئەگەرچی لە دەفتەرچەی كۆنكووریش بڵاویان كردەوە بەڵام قەت جێەبەجێ نەبوو.
واتا دەسەڵاتی سەركۆمار ئەو دەسەڵاتە نیە كە بتوانێت تەنانەت ماددەكانی١٥ و ١٩ی یاسای بنەڕەتیش جێبەجێ بكات. خاتەمی كە رۆیشت دەسەڵات گشت كێشەكانی خستە سەر ئەستۆی ئەو و كۆنە پاسدارێكی كورد كوژ وەكوو ئەحمەدی نژاد بوو بە قارەمانی ئابووری خەڵك و بەڵێنی ئەوەی دا كە پارەی نەوت دیسانەوە ئەمجارە و ئەو لە جیاتی خومەینی بێنێتە سەر سفرەكانی خەڵك، بەڵام بەرەنجامی ئەو بەڵێنانە دوای ٨ ساڵ بوو بە ئەوە كە شتومك چەن قات گرانتر بێت. نرخی دراو بچێتە سەرێ و لە كەمتر لە ١٠٠٠ تمەنەوە بەرز بێتەو تا ٤٠٠٠ تمەن، بێكاری و ناهۆمێدی بۆ ژیان زۆرتر بێت و تا دوایی. لە كۆتایی ٨ ساڵی سەرۆك كۆماری ئەحمەدی نیژادیشدا بەرنامەرێژان و پیلان رێژانی سیستمی وەلی فەقیه وەها شانۆسازییان كرد كە گشت خەتاكان نەك هی سیستم بەڵكوو هی كەسی ئەحمەدی نژاد بووە.
ئەمەش بابەتێكە كە كاتی خۆی كارڵ ماركس سەبارەت بە كۆمەڵگای كاپیتاڵیستی باسی كردبوو كە كاپیتاڵیسم مانەوەی خۆی بە قەیران خولقێنیەوە گەرەنتی دەكات، ئاڵترناتیڤەكانی چارەسەری قەیرانەكەش خۆی دیسانەوە دیاری و دەستنیشانی دەكات. لە كۆماری ئیسلامیشدا كەس رەخنەكانی بەرڕووی گشتیەتەكە واتا سیستم ناكاتەوە بەڵكوو ئەوە بەڕێوەبەڕانن(سەرۆك كۆمار) كە تووشی هەڵە بووون.
شەهیدی نەمر دوكتور قاسملوو لە نامیلكەی \"كورتە باسێك لە سە سوسیالیزمی دێموكراتیك\" پێناسەی لە مەڕ دێموكراسی دابەشكاری دێموكراسی بە سەر سێ رەهەندی دێموكراسی ئابووری، سیاسی و كۆمەڵایەتیدایە. دەڵێتیش دێموكراسی گشتیەتێكە و نەبوونی هەركام لەم لایەنە بەواتای سەقەت بوونی دێموكراسیە.
كۆماری ئیسلامی هەڵبژاردن بە مانای بوونی دێموكراسی لە ئێراندا پڕۆپاگەندە دەكات، هەرجارێكیش هەر وەك ئێستاش ئاماژەی پێ دەكەین دەێهەویت بە چارەسەر كردنی ئەو قەیرانانەی كە خۆی خوڵقاندوویەتی مانۆری دێموكراتیک بوون بدات. دێموكراسی بۆ ئێمە واتا سێ رەهەند، سیاسی، ئابووری، كۆمەڵایەتی.
سیاسی واتا بوونی مافی تاكەكەسی، مافی دامەزراندنی ئەحزاب، دەربڕینی راِی ئازاد، هەڵبژاردنی ئازاد، دابین كردنی مافی شارۆمەندی و مافی كەمینە ئایینی و ئێتنیكی، یەكسانی مافی ژن و پیاو، بوونی راگەیاندنی ئازاد و .....
رەنگە كۆی ئەمانە ئەو دروشمانە بوو كە خاتەمی لە پێش ساڵی ٧٦ بانگەشەی بۆ دەدا بەڵام لە ماوەی ٨ ساڵی دەسەڵاتدارێتیدا نەیتوانی هیچ كامیان جێبەجێ بكات، چونكە لە بنەڕەتدا گەرەنتی و پشتیوانی دابین بوون و بەردەوامبوونی گشت ئەو مافانە، فاكتەرێكە لە ژێر ناوی \"یاسا\" ، دەبێت یاسا پشتیوان و گەرەنتی ئەو مافانە بێت لە حاڵێكدا لە كۆماری ئیسلامیدا خودی یاسا دژایەتی لە گەڵ ئەو مافانە هەیە و لە سیستمی كۆماری ئیسلامیدا چونكو یاسا شەرعیەتی خۆی لە زاتێكی رەها و نەگۆڕەوە وەردەگرێت، نەگۆڕە و كەوابوو لە چۆارچێوەی ئەو سیستمەدا وەدیهاتنی و جێبەجێكردنی ئەو مافانە نەلواوە، بۆ هەر كەسێك جا چ خاتەمی بێت، چ مووسەوی، چ رۆحانی؟
ئەو ٨ ساڵەی كە خاتەمی خۆی سەرقاڵی هەوڵە نەزۆكەكانی بۆ وەدیهێنانی ئەو مافانە كرد، زۆرتر ئەو رەخنانەی لەو كاتەوە و دواتر بەرەوڕووی حكوومەتەكەی خاتەمی بوو، باری ئابووری بوو واتا سەقەت بوونی رەهەندی ئابووری. ئەحمەدی نژاد بە دروشمی دەوڵەتی عیداڵەت تەورەوە هاتە مەیدان. هەروەك باسكرا لە سەردەمی دەسەڵاتدارێتی ئەحمەدی نژاددا باری ئابووری تەواو خراپتر بوو. هێندێك ئازادی زۆر زۆر سنوورداریش كە لە سەردەمی خاتەمی هاتبووە ئاراوە و ناكرێت ناوی مافیشی لێ بنرێت ئەویش رۆیشت. واتا رێژیم دەرگای ئەو دوو رەهەندەی دێموكراسی بە گشتی داخست. باری كۆمەڵایەتی یان خزمەتگوزاری كۆمەڵایەتی، ئیدی ئامارەكانی ئەم ساڵانە باشتر دەدوێن. لە نەبوونی شتومكی خواردەمەنی لە بازاڕ، خراپی رێگاو بانەكان و كوشتنی ساڵانە چەن هەزار كەس، كەمبوونی دەرمانی پزشیكی بە شێوەیەكی تەواو بەرچاو و ... دەرخەری نەبوونی هیچ كام لە رەهەندەكانی دێموكراسی لە نێو ئەم سیستمەدا بوون.
لێرەدایە كە لە بەربەرەی دەسپێكردنی پڕۆپاگەندەی هەڵبژاردنەكاندا، رێژیم بە پیلانی خۆی كوورەی ئەم هەڵبژاردنە گەرمتر دەكات. یەكم پیلان وەدوا خستنی هەڵبژاردنەكانی شووراكان بۆ دوو ساڵ دواتر و هاوكات كردنی لە گەڵ هەڵبژاردنەكانی سەرۆك كۆماری بوو.
هات وهاوارەكانی ئەحمەدی نژاد و لە رێ لادانی گۆایە ئەو دەسەڵاتەی هەیە كە دژی رێبەری راوەستێت و بەربژێی خۆی دیاری بكات واتە \"مەشایی\" و سەرۆك كۆماریی گەرەنتی بكات، ئەو تەوهۆمەی دروست كرد كە رەنگە ئەحمەدی نژاد و سەرۆك كۆماردەسەڵاتێكی وەهایان هەبێت. بەڵام بینیمان وەلی فەقیه چۆن باڵ و پەڕی وەراند و هیچیشی پێ نەكرا.
دوایین پیلان كایە بە هەستی خەڵک و رەتكردنەوەی سەلاحیەتی میعماری رێژیم واتا رەفسەنجانی بوو. ئەوەش بە چەشنێك خەڵكی تووشی سەرلێ شێواوی كردو بە گشتی بەشێكی بەرچاو لە ریفۆرمخوازانی تووشی شۆك كرد.
بەڵام دوایی زەقكردنەوەی بەربژێرێك وەكوو رۆحانی و دڕبوونی ئەو لە مونازرە تلویزیۆنیەكاندا و هێرش كردن بۆ سەر بەربژێر ئۆسوولگەراكان بۆ ئەوەی خەڵك بە تەواوەتی ئیمان بێنن كە ئەمجارەش قارەمانەكەیان \"رۆحانیە\".
ئەو كەسەی لە پێش شۆڕشی گەلانی ئێرانەوە لە خزمەتی خامنەیی دا بوو بە سفارەشی خامنەیی بۆ تەسیفە و پاڵاوتنی ئەرتەش ١٠ ساڵ لە ئەرتەش بوو. دوایی لە ساڵی ١٩٨٩وە تا كوو ساڵی ٢٠٠٥ سەرۆك شوورای ئەمنیتەیی میللی بوو. واتا كاتێك تیرۆری میكۆنۆس رووی دا ئەو سەرۆكی شوورای ئەمنیەتی میللی بوو. كاتێك ئەو هەموو جینایەتە دەرحەق گەلی كورد كرا، تیرۆری ئەو هەموو كادر و پێشمەرگە و رێبەرایەتی حیزبی دێموكرات و كۆمەڵە لە باشووری كوردستان و دەرەوە لەو كاتەدا بوو كە ئەو سەرۆك شوورای ئەمنیەتی میللی بوو. كورد و مەسەلەی كوردیش هەمیش بۆ رێژیمی ئێران مەسەلەیەكی ئەمنیەتی بووە. جا ئێستا كۆمەڵێک بە نێو نوخبەی كوردی نێو خۆی وڵات ئەویان كردۆتە قارەمانی خۆیان و ئاڵاهەڵگری دابینكردنی مافەكانیان. ئەو مافانەی ئەوان بە مافی نەتەوەیی و رووحانی بە مافی قەومیەتەكان ناوی دەبات. بەڵام لە راستیدا ئەوە لە حەوزەی دەسەڵاتی سەرۆك كۆمار و كەسایەتی رووحانیدایە؟ رووحانی ریفۆرمخوازیش نیەو كەسێكی ئەمنیەتیە لە رێژیمدا. بڕیاردەری كوشتاری كووی زانكۆی تاران لە ساڵی ١٣٧٨بوو.
ئێستا بۆتە قارەمانی ئەو كوردە گۆڕانخوازانەی! كە تەنیا لە بەر ئەوەی هەڵوێستێكی دژی هەڵوێستی پارتە رەسەنە كوردییەكانیان گرتبێت، دیسانەوە لە جیاتی لە سەر مافە نەتەوەییەكانیان پێداگر بن خۆیان و گەلی كوردییان هەرزان فرۆش كردوو و بوون بە شوێنكەوتووی ریفۆرمخوازانی حكوومەتی تاكوو شایەت فەرجێك بوو و چەن پۆستێكی حكوومەتیان بەركەوت.
راستیەیەک هەیە و بۆ هەموو لایەكیش روون، تووش بوون بە تەوهۆم هێندێک جار وات لێدەكات كە لە بیاڤی سیاسەتدا، خەونی دێموكراسی لە چوارچێوەی سیستمی كۆماری ئیسلامیشدا ببینی و دڵ بەو تراویلكە خۆش بكەیت، تراویلكەیەك كە زۆر كەس دڵیان پێ خۆش كرد لە چەن قۆناغی جیاجیادا و تاقییان كردەوە و بە هیچ نەگەیشتن و بەرەنجامی بۆ خەڵك تەنیا سەركوت، بێكاری، زۆرتر بوونی هەژاری و ... بوو.
بێگومان یەكەم هەنگاو بۆ رۆیشتن بەرەوە دێموكراسی تێپەڕ بوون لە كۆماری ئیسلامی و رووخانی ئەم رێژیمەیە. ئەوە هەنگاوی یەكەم و هەوڵەكانی دیكە نەزۆك و بێ ئاكامن چۆن تا ئێستا وابووە. داهاتوو پێمان دەڵێت چۆن هەڵە بوون لە پشتیوانیكردن لە رووحانی.
لەم وتارەدا بە بۆنەی بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنی خولی یازدەهەمی سەركۆماری لە كۆماری ئیسلامیدا، دەمانهەوێت تاوتوێییەكی ئەم هەڵبژاردنە بكەین، پیلانەكان بخوێنینەوە، ئەوانەی بوون بە ئامرازی وەدیهاتنی خواستەكانی رێژیم لە كوردستان بناسین و بە گشتی شرۆڤەیەكی شانۆی هەڵبژاردنی سەركۆماری بكەین.
بێ گومان هەڵبژاردن فاكتەرێكە كە رێژیمەكان بۆ دێموكراتیک بوونی خۆیان كەڵكی لێوەردەگرن، كەواتە هەڵبژاردن فاكتەرێكی دێموكراتیكە، بەڵام هەڵبژاردن بە تەنیا بە مانای بوونی دێموكراسی یان دێموكراتیک بوونی دەسەڵاتێک نیە. ئەم هاوكێشەیە لەوێدا بۆ ئێمە روونتر دەبێتەوە كە دەبینین دەسەڵاتە تۆتالیتر، سەرڕۆ و دیكتاتۆرەكان بۆ ئەوەی لە سەردەمی ئەمرۆدا روو لە خەڵكی خۆیان و روو لە دونیای دەرەوەدا ژێستی دێموكراتیک بوون بە خۆ بگرن، چەن ساڵ جارێک هەڵبژاردنێكی كۆنترڵكراو و سنووردار بەڕێوە دەبەن، هەڵبژاردنێک كە ئەنجامگیرییەكەی پێش بینی كراوە.
ئەگەر لێرەدا تەركیزمان لە سەر كۆماری ئیسلامی ئێران بێت و وردتر باسەكە شی بكەینەوە دەبێت بڵێین لە بەر ئەوە ئەنجامگیرییەكەی پێش بینی كراوە، كەسێک لە دوای پرۆسەی هەڵبژاردن لە ئێراندا دەبێتە سەركۆمار، كە پەسەند كراوی بەیتی رەهبەری و شەخسی وەلی فەقیه بێت. بەربژێرەكان، پەسەندكراوەكانی شوورای نیگەهبانن، شوورای نیگەهبانێک كە بە شێوەی راستەوخۆ و ناراستەوخۆ لە لایەن وەلی فەقیه وە دیاری دەكرێت. كەوابوو لەو كەسانەی كە رێبەری هەموویانی لە پێشدا پەسەند كردووە، یەكیان دەبێتە سەرۆك كۆمار لە كۆماری ئیسلامیدا.
بەم پێیە هەڵبژاردن بە واتای ئیرادەی خەڵک نیە. هەڵبژاردن واتای ئەوەیە كە خەڵک \"لبیك \" بە ئیرادەی رێبەری دەڵێنەوە، ئەوەش لە رێگەی بەشدار بوون و هاتن بۆ پای سندووقەكانی دەنگ دان. زۆر جاریش لە لایەن خودی رێبەری كۆماری ئیسلامیەوە وتراوە كە ئامانجی سەرەكی، هاتن بۆ سەر سندووقەكانی دەنگدانە.
زۆرجار زۆر كەس تووشی ئەو تەوهۆمە دەبن كە فڵانە بەربژێر سەربە بەیتی رێبەرییە و رێبەر پشتیوانی لێ دەكات ـ ئەمەش لە كۆمەڵگای سیاسی ئێراندا ئیدی بۆتە تەنزێكی سیاسی ـ هەربۆیە دەبێت دەنگ بەو نەدەرێت و بە پشتیوانیكردن لە فڵانە بەربژێر هەوڵ دەدەن كەئەو بەربژێرە كە بە ڕای ئەوان سەر بە بەیتی رێبەرییە دەنگ نەهێنێتەوە.
ئەم تووشی تەوهۆم و فریوخواردنە زۆربەی كۆمەڵگای ئێرانی، رەنگە زۆربەی ئۆپۆزیسیۆنی ناوەندگەراش بگرێتەوە. ئەوان قەت بیر لە رابردوو ناكەنەوە، بە واتایەكی دیكە قەت وانە لە مێژووی خۆیان وەرناگرن، بۆیە بەردەوام مەحكوومن بە دووپاتكردنەوەی هەڵەكانیان.
ئەو هەڵەنای كە بەرەنجام و دەسكەوتی سەرەكی تەنیا درێژتر كردنەوەی تەمەنی رێژیم و كۆنترڵكردنی هێزە كۆمەڵایەتی و ناڕزاییەكانی نێو كۆمەڵگای ئێرانە.
بە داخەوە هێزە دێموكراتیک و ئەوانەی بانگەشەی ئازادیخوازی و دێموكراسیخوازی دەكەن، لە قۆناغە جۆاروجۆرەكاندا زۆرجار وەكوو نەچیرێكی بێ دەسەڵات ئەسیری بۆسە و پیلانی بەیتی رێبەری و وەلی فەقیه بووون، واتا زۆر جار بەو تراویلكەی رێژیم درووستی كردوون دڵخۆش بوون و خۆیان بە دەم ئەو لافاو و شەپۆلەدا داوە كە سیستمی كۆماری ئیسلامی ویستوویەتی.
لێرەدا دەبێت هەڵوەستەیەک بكەین، راوەستین و بۆ چەن چركە تێبفكرین! كامە بەربژێری سەرۆک كۆماری هەڵەكانی سیستمی كۆماری ئیسلامی خستۆتە ئەستۆی سیستم؟ كامەیان باسی لەوە كردووە كە سیستمی كۆماری ئیسلامی كێشە و گرفتی هەیە؟ كامەیان رەخنەكانیان بەرەووڕووی یاسای بنەڕەتی و هێژمۆنی بەربڵاوی وەلی فەقێ كردووە؟ بێ گومان هیچ كامیان.
بكەر و خەتاكاری گشت كێشەكان هەمیشە سەركۆمارە؟ سەركۆمار كە لەواتای خۆیدا لە ئێرانی كۆماری ئیسلامیدا بەرییە لە دەسەڵات و هێزی ئیجرایی.
ئەو سەرچاوەی كە لە سیستمی كۆماری ئیسلامیدا دەسەڵات لەوێ كەڵەكە بوو، وەلی فەقیهە؟ وەلی فەقیهێک كە هیچ بەربژێرێك خۆی لەو بەجودا نازانێت و هەردەمیش بۆ رەواییدان بە خۆیان، خۆ بە ئەوەوە هەڵدەواسێن.
كۆمەڵگای سیاسی ئێران، هەمیشە چاوەڕوانی ناجی و قارەمانێكە؟ ئەمەش لە لایەن تیۆریسن و پلان داڕێژەرانی باڵای رێژیمەوە بە باشی خوێندراوەتەوە. هەر بۆیەش هەوڵەكانی ئەوان بە گشتی ئەوە بووە كە قارەمانەكانیش خۆیان بۆ خەڵك دیاری بكەن. واتا سیستم خۆی قارەمانسازی بكات بۆ خەڵكێک، خەڵكێک كە لە سیستم ناڕازین و هەردەم رەنگە هێزی پەنگ خواردووی ئەوان ببێتە لافاوێک و رێژیم لە گەڵ خۆی ببات. بەڵام ئەم قارەمانە دەبێتە سەرقافڵەی ئەو خەڵكە و هێزی پەنگ خواردووەكەیان بەلاڕێدا دەبات و بردوویەتی و خەباتی ئەو خەڵكەكەش دەبێت سووڕان لە نێو بازنەی دەسەڵات و جێگۆڕكێی مۆرەكان دەبێتە گەورەترین ئامانجی ئەوان.
سەردەمانێک قارەمان رەفسەنجانی بوو، بە قەوڵی خۆیان مێعماری شۆڕش. دوای ئەو قارەمانێک كە دەبێت ئەمجارە گشت كێشەكانی خە خەڵكی تێگلاو لە نێو پیلانەكانی رێژیم چارەسەر بكات و خەڵك رزگار بكات، مۆرەیەكی بە ئەمەگی رێژیم بە نێو خاتەمیە. خاتەمی و سەردەمی سەرۆك كۆماری زۆر شتی بۆ ئێمە روون كردەوە. زۆر كەس بە تایبەت لە نەتەوە ستەملێكراوەكان كە شوێنكەوتووی بوون ئەوییان بە قارەمانی وەدیهاتنی خواستەكانیان دەزانی. بەڵام بۆ یەك چركەش بیرییان لەوە نەكردەوە كە ناتەبایی لە نێوان خواستەكانی ئەوان و سەرۆك كۆماردا نەبووە بەڵكوو چیەتیی خودی رێژیم و یاسای بنەڕەتی بەربەست و ناتەبان لە گەڵ خواستەكانی ئەوان.
هەر بۆیەش بۆ نموونە و بەرهەمی دەورانی ئیسلاحات بە تایبەت بۆ كوردستان، كوشتاری ٣ی رەشەمەی ساڵی ١٣٧٧، سەركوتی خوێندكارانی كورد بە تایبەت لە كرماشان و سنە و ورمێ لە ساڵی ٨٢، سەركوتی خەڵكی كوردستان لە ئاخرین رۆژەكانی ریفۆرمخوازان لە ساڵی ١٣٨٤ و كوشتنی شوانەی سەی قادر و راپەڕینی خەڵك بوو. ئەمانە نموونەگەلێكی زۆر بچووكن. لە سەردەمی رێفۆرمخوازەكاندا زۆر بەڵێنی خوێندن بە زمانی دایكی درا، بەڵام قەت نەچووە خانووی كردەكیەوە. تەنانەت وتیان لە زانكۆی كوردستان، رشتەی زمانی كوردی دادەنین، كە ئەگەرچی لە دەفتەرچەی كۆنكووریش بڵاویان كردەوە بەڵام قەت جێەبەجێ نەبوو.
واتا دەسەڵاتی سەركۆمار ئەو دەسەڵاتە نیە كە بتوانێت تەنانەت ماددەكانی١٥ و ١٩ی یاسای بنەڕەتیش جێبەجێ بكات. خاتەمی كە رۆیشت دەسەڵات گشت كێشەكانی خستە سەر ئەستۆی ئەو و كۆنە پاسدارێكی كورد كوژ وەكوو ئەحمەدی نژاد بوو بە قارەمانی ئابووری خەڵك و بەڵێنی ئەوەی دا كە پارەی نەوت دیسانەوە ئەمجارە و ئەو لە جیاتی خومەینی بێنێتە سەر سفرەكانی خەڵك، بەڵام بەرەنجامی ئەو بەڵێنانە دوای ٨ ساڵ بوو بە ئەوە كە شتومك چەن قات گرانتر بێت. نرخی دراو بچێتە سەرێ و لە كەمتر لە ١٠٠٠ تمەنەوە بەرز بێتەو تا ٤٠٠٠ تمەن، بێكاری و ناهۆمێدی بۆ ژیان زۆرتر بێت و تا دوایی. لە كۆتایی ٨ ساڵی سەرۆك كۆماری ئەحمەدی نیژادیشدا بەرنامەرێژان و پیلان رێژانی سیستمی وەلی فەقیه وەها شانۆسازییان كرد كە گشت خەتاكان نەك هی سیستم بەڵكوو هی كەسی ئەحمەدی نژاد بووە.
ئەمەش بابەتێكە كە كاتی خۆی كارڵ ماركس سەبارەت بە كۆمەڵگای كاپیتاڵیستی باسی كردبوو كە كاپیتاڵیسم مانەوەی خۆی بە قەیران خولقێنیەوە گەرەنتی دەكات، ئاڵترناتیڤەكانی چارەسەری قەیرانەكەش خۆی دیسانەوە دیاری و دەستنیشانی دەكات. لە كۆماری ئیسلامیشدا كەس رەخنەكانی بەرڕووی گشتیەتەكە واتا سیستم ناكاتەوە بەڵكوو ئەوە بەڕێوەبەڕانن(سەرۆك كۆمار) كە تووشی هەڵە بووون.
شەهیدی نەمر دوكتور قاسملوو لە نامیلكەی \"كورتە باسێك لە سە سوسیالیزمی دێموكراتیك\" پێناسەی لە مەڕ دێموكراسی دابەشكاری دێموكراسی بە سەر سێ رەهەندی دێموكراسی ئابووری، سیاسی و كۆمەڵایەتیدایە. دەڵێتیش دێموكراسی گشتیەتێكە و نەبوونی هەركام لەم لایەنە بەواتای سەقەت بوونی دێموكراسیە.
كۆماری ئیسلامی هەڵبژاردن بە مانای بوونی دێموكراسی لە ئێراندا پڕۆپاگەندە دەكات، هەرجارێكیش هەر وەك ئێستاش ئاماژەی پێ دەكەین دەێهەویت بە چارەسەر كردنی ئەو قەیرانانەی كە خۆی خوڵقاندوویەتی مانۆری دێموكراتیک بوون بدات. دێموكراسی بۆ ئێمە واتا سێ رەهەند، سیاسی، ئابووری، كۆمەڵایەتی.
سیاسی واتا بوونی مافی تاكەكەسی، مافی دامەزراندنی ئەحزاب، دەربڕینی راِی ئازاد، هەڵبژاردنی ئازاد، دابین كردنی مافی شارۆمەندی و مافی كەمینە ئایینی و ئێتنیكی، یەكسانی مافی ژن و پیاو، بوونی راگەیاندنی ئازاد و .....
رەنگە كۆی ئەمانە ئەو دروشمانە بوو كە خاتەمی لە پێش ساڵی ٧٦ بانگەشەی بۆ دەدا بەڵام لە ماوەی ٨ ساڵی دەسەڵاتدارێتیدا نەیتوانی هیچ كامیان جێبەجێ بكات، چونكە لە بنەڕەتدا گەرەنتی و پشتیوانی دابین بوون و بەردەوامبوونی گشت ئەو مافانە، فاكتەرێكە لە ژێر ناوی \"یاسا\" ، دەبێت یاسا پشتیوان و گەرەنتی ئەو مافانە بێت لە حاڵێكدا لە كۆماری ئیسلامیدا خودی یاسا دژایەتی لە گەڵ ئەو مافانە هەیە و لە سیستمی كۆماری ئیسلامیدا چونكو یاسا شەرعیەتی خۆی لە زاتێكی رەها و نەگۆڕەوە وەردەگرێت، نەگۆڕە و كەوابوو لە چۆارچێوەی ئەو سیستمەدا وەدیهاتنی و جێبەجێكردنی ئەو مافانە نەلواوە، بۆ هەر كەسێك جا چ خاتەمی بێت، چ مووسەوی، چ رۆحانی؟
ئەو ٨ ساڵەی كە خاتەمی خۆی سەرقاڵی هەوڵە نەزۆكەكانی بۆ وەدیهێنانی ئەو مافانە كرد، زۆرتر ئەو رەخنانەی لەو كاتەوە و دواتر بەرەوڕووی حكوومەتەكەی خاتەمی بوو، باری ئابووری بوو واتا سەقەت بوونی رەهەندی ئابووری. ئەحمەدی نژاد بە دروشمی دەوڵەتی عیداڵەت تەورەوە هاتە مەیدان. هەروەك باسكرا لە سەردەمی دەسەڵاتدارێتی ئەحمەدی نژاددا باری ئابووری تەواو خراپتر بوو. هێندێك ئازادی زۆر زۆر سنوورداریش كە لە سەردەمی خاتەمی هاتبووە ئاراوە و ناكرێت ناوی مافیشی لێ بنرێت ئەویش رۆیشت. واتا رێژیم دەرگای ئەو دوو رەهەندەی دێموكراسی بە گشتی داخست. باری كۆمەڵایەتی یان خزمەتگوزاری كۆمەڵایەتی، ئیدی ئامارەكانی ئەم ساڵانە باشتر دەدوێن. لە نەبوونی شتومكی خواردەمەنی لە بازاڕ، خراپی رێگاو بانەكان و كوشتنی ساڵانە چەن هەزار كەس، كەمبوونی دەرمانی پزشیكی بە شێوەیەكی تەواو بەرچاو و ... دەرخەری نەبوونی هیچ كام لە رەهەندەكانی دێموكراسی لە نێو ئەم سیستمەدا بوون.
لێرەدایە كە لە بەربەرەی دەسپێكردنی پڕۆپاگەندەی هەڵبژاردنەكاندا، رێژیم بە پیلانی خۆی كوورەی ئەم هەڵبژاردنە گەرمتر دەكات. یەكم پیلان وەدوا خستنی هەڵبژاردنەكانی شووراكان بۆ دوو ساڵ دواتر و هاوكات كردنی لە گەڵ هەڵبژاردنەكانی سەرۆك كۆماری بوو.
هات وهاوارەكانی ئەحمەدی نژاد و لە رێ لادانی گۆایە ئەو دەسەڵاتەی هەیە كە دژی رێبەری راوەستێت و بەربژێی خۆی دیاری بكات واتە \"مەشایی\" و سەرۆك كۆماریی گەرەنتی بكات، ئەو تەوهۆمەی دروست كرد كە رەنگە ئەحمەدی نژاد و سەرۆك كۆماردەسەڵاتێكی وەهایان هەبێت. بەڵام بینیمان وەلی فەقیه چۆن باڵ و پەڕی وەراند و هیچیشی پێ نەكرا.
دوایین پیلان كایە بە هەستی خەڵک و رەتكردنەوەی سەلاحیەتی میعماری رێژیم واتا رەفسەنجانی بوو. ئەوەش بە چەشنێك خەڵكی تووشی سەرلێ شێواوی كردو بە گشتی بەشێكی بەرچاو لە ریفۆرمخوازانی تووشی شۆك كرد.
بەڵام دوایی زەقكردنەوەی بەربژێرێك وەكوو رۆحانی و دڕبوونی ئەو لە مونازرە تلویزیۆنیەكاندا و هێرش كردن بۆ سەر بەربژێر ئۆسوولگەراكان بۆ ئەوەی خەڵك بە تەواوەتی ئیمان بێنن كە ئەمجارەش قارەمانەكەیان \"رۆحانیە\".
ئەو كەسەی لە پێش شۆڕشی گەلانی ئێرانەوە لە خزمەتی خامنەیی دا بوو بە سفارەشی خامنەیی بۆ تەسیفە و پاڵاوتنی ئەرتەش ١٠ ساڵ لە ئەرتەش بوو. دوایی لە ساڵی ١٩٨٩وە تا كوو ساڵی ٢٠٠٥ سەرۆك شوورای ئەمنیتەیی میللی بوو. واتا كاتێك تیرۆری میكۆنۆس رووی دا ئەو سەرۆكی شوورای ئەمنیەتی میللی بوو. كاتێك ئەو هەموو جینایەتە دەرحەق گەلی كورد كرا، تیرۆری ئەو هەموو كادر و پێشمەرگە و رێبەرایەتی حیزبی دێموكرات و كۆمەڵە لە باشووری كوردستان و دەرەوە لەو كاتەدا بوو كە ئەو سەرۆك شوورای ئەمنیەتی میللی بوو. كورد و مەسەلەی كوردیش هەمیش بۆ رێژیمی ئێران مەسەلەیەكی ئەمنیەتی بووە. جا ئێستا كۆمەڵێک بە نێو نوخبەی كوردی نێو خۆی وڵات ئەویان كردۆتە قارەمانی خۆیان و ئاڵاهەڵگری دابینكردنی مافەكانیان. ئەو مافانەی ئەوان بە مافی نەتەوەیی و رووحانی بە مافی قەومیەتەكان ناوی دەبات. بەڵام لە راستیدا ئەوە لە حەوزەی دەسەڵاتی سەرۆك كۆمار و كەسایەتی رووحانیدایە؟ رووحانی ریفۆرمخوازیش نیەو كەسێكی ئەمنیەتیە لە رێژیمدا. بڕیاردەری كوشتاری كووی زانكۆی تاران لە ساڵی ١٣٧٨بوو.
ئێستا بۆتە قارەمانی ئەو كوردە گۆڕانخوازانەی! كە تەنیا لە بەر ئەوەی هەڵوێستێكی دژی هەڵوێستی پارتە رەسەنە كوردییەكانیان گرتبێت، دیسانەوە لە جیاتی لە سەر مافە نەتەوەییەكانیان پێداگر بن خۆیان و گەلی كوردییان هەرزان فرۆش كردوو و بوون بە شوێنكەوتووی ریفۆرمخوازانی حكوومەتی تاكوو شایەت فەرجێك بوو و چەن پۆستێكی حكوومەتیان بەركەوت.
راستیەیەک هەیە و بۆ هەموو لایەكیش روون، تووش بوون بە تەوهۆم هێندێک جار وات لێدەكات كە لە بیاڤی سیاسەتدا، خەونی دێموكراسی لە چوارچێوەی سیستمی كۆماری ئیسلامیشدا ببینی و دڵ بەو تراویلكە خۆش بكەیت، تراویلكەیەك كە زۆر كەس دڵیان پێ خۆش كرد لە چەن قۆناغی جیاجیادا و تاقییان كردەوە و بە هیچ نەگەیشتن و بەرەنجامی بۆ خەڵك تەنیا سەركوت، بێكاری، زۆرتر بوونی هەژاری و ... بوو.
بێگومان یەكەم هەنگاو بۆ رۆیشتن بەرەوە دێموكراسی تێپەڕ بوون لە كۆماری ئیسلامی و رووخانی ئەم رێژیمەیە. ئەوە هەنگاوی یەكەم و هەوڵەكانی دیكە نەزۆك و بێ ئاكامن چۆن تا ئێستا وابووە. داهاتوو پێمان دەڵێت چۆن هەڵە بوون لە پشتیوانیكردن لە رووحانی.
