از مریوان تا سنندج و سقز، کردستان میدان مبارزه با خشونت علیه زنان

مجمع عمومی سازمان ملل در سال ١٩٩٩ و پس از ٢٩ سال، سالروز قتل خواهران میرابل، توسط سازمان امنیت جمهوری دومنیکن به‌دلیل مشارکت در فعالیت و مبارزات مخفیانه علیه دیکتاتوری تورخیو را بعنوان "روز جهانی مبارزه با خشونت علیه زنان" نامگذاری کرد.

نامگذاری نشات گرفته از مبارزات زنان و خشونتی که در این راه متحمل شدند و لزوم اراده‌ای جهانی برای مبارزه با خشونت علیه زنان بعنوان پاندمی جهانی و ساختاری.

هرساله در این روز زنان در کشورهای مختلف و با روش‌های گوناگون، ضمن به‌چالش کشیدن انواع خشونت، با به‌میدان آمدن در خیابان، برگزاری کنفرانس‌های بزرگ و ... آن را محکوم و خواهان اقداماتی جدی و کلان و وضع قوانین مناسب برای رفع آن هستند.

اما در بعضی کشورها زنان نه تنها از وضع قوانین مترقی و مناسب، وجود برنامه‌های کلان و دولتی برای مبارزه با خشونت ناامید شده‌اند، بلکه با قوانین و سیستم حکومتی طرف هستند که دارای مجراهای قانونی برای اعمال خشونت بر زنان است و چه بسا با فعالیت مدنی زنان، تاسیس NGOها، و ... برخورد حکومتی می‌شود؛ به مانند آنچه در ایران کنونی وجود دارد و زنان از برگزاری مراسمات ٨ مارس و ٢٥ نوامبر منع حکومتی می‌شوند.

با این وجود تلاش‌های زنان ایران برای به‌چالش کشیدن آنچه در جامعه علیه زنان وجود دارد در اشکال مختلف و با تمامی فراز و فرودها ادامه داشته، دارد.

کردستان ایران، جایی که زنان کُرد در آن با تبعیض مضاعف روبرو هستند و نگاه و برخورد "امنیتی" حکومت با این جغرافیا نه‌تنها منجر به تقاط ستم جنسیتی_اتنیکی_مذهبی_ طبقاتی به این زنان شده، بلکه با محروم ساختن این جغرافیا و عدم توسعه اقتصادی، چرخه معیوب و دامنه‌داری از عقب‌مانده نگه‌داشتن اقتصادی را در لابه‌لای تمامی مناسبات آن می‌توان به‌خوبی مشاهده کرد.

با این حال کردستان به ‌لحاظ بستر مبارزاتی علیه ستم دارای تاریخ درخشانی است و در سال‌های اخیر جامعه مدنی آن به خوبی می‌درخشد و نقش زنان نیز در آن بسیار پیدایست.

مبارزه با خشونت علیه زنان در کردستان با وجود ستم سیستماتیک و ٤ دهه سرکوب، هم‌اکنون و در بیش از یک دهه گذشته، خصوصا در میدان‌های عمومی، نشان از فرهنگ مبارزاتی برای حق‌خواهی و برابری در کردستان دارد.

در کردستان زنان کمپین‌هایی علیه خشونت و زن‌کشی تاسیس کردند، با ایده‌هایی خلاقانه برخلاف عرف مذهب "اهل تسنن" جسد زنان به‌ قتل رسیده را بر روی شانه‌های خود حمل می‌کردند و پشت سر جسد راه ‌رفتند و آن را تبدیل به راهپیمایی‌های اعتراضی ‌کردند، زنان و مردان بصورت گروهی و فله‌ای به ‌دلیل محکوم کردن خشونت علیه زنان بازداشت شدند، آنها با به‌ دست گرفتن پلارکارد و صدور بیانیه‌های پی‌درپی حتی برای زنکشی در دیگر نقاط ایران به چهره این روز‌های مبارزه میدانی علیه زنکشی و خشونت علیه زنان در ایران تبدیل شده‌اند، و در سال گذشته شاهد فعال شدن شبکات محله‌ای زنان، خواندن بیانیه برسر مزار زنان کشته‌شده، سخنرانی درمیان مردم ‌و حضور زنان فعال در مراسم ختم جانباختگان برای مقابله با خشونت علیه زنان بودیم.

و امسال در ٢٥ نوامبر زنان از مریوان تا سنندج و سقز برای محکوم کردن خشونت علیه زنان دوباره به چهره نام‌آشنای در میدان بودن جهت محکوم کردن خشونت علیه زنان در کل ایران تبدیل شدند و همچنین شاهد بیانیه بسیار مهمی از زنان فمنیست و کویر کُرد به مناسبت ٢٥ نوامبر در داخل و خارج از کردستان بودیم.

کردستان ایران؛ زنان در میدان‌های عمومی خشونت را محکوم کردند؛

زنان در سنندج دو بار، در سقز دو بار و در مریوان یکبار برای محکوم کردن خشونت و زن‌کشی پا به میدان گذاشتند.

مریوان؛

• روز چهارشنبە ۳ آذرماە ١٤٠٠، جمعی از فعالین زن بە مناسبت ٢٥ نوامبر روز جهانی مبارزە با خشونت علیە زنان در "پارک ملت" شهر مریوان اقدام بە تجمع‌ و گردهمایی کردند. تجمع کنندگان ضمن گرامیداشت یاد و مبارزه زنان جانباختە تحت خشونت و سرکوب و زنان مبارز راه آزادی و برابری؛ با به ‌دست گرفتن پلارکاردهایی تحت عنوان "آری به برابری زن و مرد"، "نه به ازدواج اجباری"، آزادی زن، آزادی جامعه"، "کشتن زنان را متوقف کنید"، "به خشونت علیه زنان پایان دهید"، و... خشونت علیه زنان را محکوم کردند. همچنین در این تجمع اعتراضی درمورد مسائل و معضلات جامعه‌ و بویژە مسائل زنان، خشونت علیە زنان، تشکل مستقل زنان و ویژگی آن ‌و دیگر معضلات امروز جامعە بحث و تبادل انجام گرفت و بر ارادە جمعی در نبرد متحدانە زنان و مردان آگاە و برابری‌طلب در ضدیت با خشونت علیە زنان تاکید شد.

سنندج؛

در روزهای ٢٥و ٢٦ نوامبر فعالین مدنی و زنان در سنندج در دو تجمع اعتراضی و با صدور و قرائت بیانیه و انتشار جزوه‌های آموزشی خشونت علیه زنان را محکوم کردند.

• روز پنجشنبه ۴ آذرماە ۱۴۰۰، جمعی از زنان و مردان برابریخواه سنندج در کوه آبیدر تجمع کرده و با به دست گرفتن پلاکاردهایی تحت عنوان "زنان را نکشید" و "کشتن زنان تحت هرنامی محکوم است"، خشونت علیه زنان را محکوم کردند. دراین گردهمایی ضمن ارائه توضیحاتی درمورد انواع خشونت علیه زنان و زنکشی، یکی از زنان حاضر در این تجمع در سخنانی گفت: "مبارزه علیه خشونت نسبت به زنان بخشی از مبارزه زنان برای ایجاد جامعه‌ای آزاد و مرفه است و باید نسبت به ریشه این خشونت آگاهی ایجاد کرد." همچنین یک فعال زن دیگر یادآور شد: "تعیین یک روز جهانی خود از واقعیت زندگی خشن زنان در دنیای امروز سخن می‌گوید".
• همچنین روز جمعه ٥ آذرماە، جمعی از فعالان مدنی و اعضای گروه "ژیوانو" در سنندج با زدن ماسک‌های نارنجی و برگزاری تجمعی در منطقه "گوێزە کوێر" آبیدر سنندج به خشونت علیه زنان اعتراض کردند. بر روی پلاکاردهای این تجمع‌کنندگان نوشته شده بود: "نه به خشونت علیه زنان"، "ما خواهان جامعه‌ای امن برای زنان هستیم"، "خشونت علیه زنان شایع‌ترین نوع نقض حقوق بشر است"، "در برابر خشونت بی‌تفاوت نباشیم"، "همبستگی علیه نابرابری، فقر و خشونت"، "مسئله هر چه باشد خشونت راه حل نیست"، "خشونت علیه زنان معلول جامعه‌ای بیمار است". همچنین در این تجمع بیانیه گروه "ژیوانو" توسط یکی از اعضاء قرائت و دفترچه‌های آموزشی تهیه شده توسط گروه ژیوانو به مناسبت روز جهانی منع خشونت علیه زنان در بین مردم توزیع شد. در بخشی از بیانه قرائت شده آمده بود: "ما رنج‌ها، محدودیت‌ها، نابرابری‌ها، تحقیرشدن‌ها و مورد خشونت واقع شدن‌هایمان را دیگر پنهان نکرده و اعتراض خود را فریاد خواهیم زد. ما فریاد خواهیم زد حتی اگر "سن پل" و همتایان او آن را برایمان ممنوع کرده باشند".

سقز؛

در روزهای ٢٥و ٢٦ نوامبر فعالین مدنی و زنان در سقز در دو تجمع اعتراضی با دردست گرفتن پلاکرد، سخنرانی درمیان مردم و بحث و تبادل نظر، بر محکومیت خشونت علیه زنان تاکید کردند.

• روز پنجشنبه ۴ آذرماه ۱۴۰۰، جمعی از زنان و مردان برابریخواه در گورستان روستای "آیچی" در محور جادە سقز_بانە با پخش تراکت و نوشتەهایی خشونت علیه زنان را محکوم کردند. در بخش دیگری از این حرکت چند تن از زنان با ایراد سخنانی برای رهگذران و جمعیت حاضر در گورستان ‌و محور جاده از تبعیض و خشونت علیه زنان و  همچنین ضرورت مبارزە جهت برابری حقوق زن و مرد در همە عرصەهای جامعە، کار و خانوادە سخن گفتند.
• همچنین روز جمعه ٥ آذرماە، جمعی از زنان و مردان آزادیخواه شهرستان سقز در پارک مولوی کُرد این شهر در گردهمایی، ضمن در دست گرفتن بنرهایی به مناسبت ٢٥ نوامبر، چندین قطعه پلاکارد در پارک پخش کردند. در این تجمع یکی از اعضا مبحثی دررابطه با تاریخچه خشونت علیه زنان و نیز زنان مبارزی که در راه پایان دادن به هرگونه نابرابری و خشونت جان خود را از دست دادند، ارائه داد؛ سپس یکی دیگر از حاضرین جمع در رابطه با مناسبات سرمایه‌داری که بر علیه زنان حاکم است چند دقیقه‌ سخنرانی کرد و از زنان جامعه خواست نسبت به چنین روزهایی که برای رهایی زنان از زیر بار خشونت است بی‌تفاوت نباشند.

باید گفت دلیل فعالیت بیشتر در شهرهایی مانند مریوان و سنندج علیه قتل زنان حاکی از قتل بیشتر زنان در این شهرها نیست، حال آنکه کلا در رابطه با خشونت علیه زنان ما با نبود آمار دقیق، بررسی‌های علمی بسته به زمان و مکان و نبود سازوکارهای مبارزه با خشونت علیه زنان روبرو هستیم. در این بستر می‌توان گفت اتفاقا دلیل برجستگی بیشتر قتل زنان در برخی مناطق نشان از فعالیت‌هایی علیه این خشونت‌ها و رسیدگی فعالان مدنی به آن دارد. از دیگر سو همانطور که در بالا هم اشاره کردم ما با قربانیان "منفعل" طرف نیستیم؛ بلکه با قربانیانی طرف هستیم که علیه نظم مردسالار و سنت‌های حاکم می‌شورد و آزادی‌های فردی و انسانی خود را مطالبه می‌کند و برای این مقاومتشان نیز با جان خود هزینه می‌پردازند و همانگونه که می‌دانیم در جایی که مقاومت و اعتراض بیشتر است، هزینه هم برای زنان بالا می‌رود. 

انتشار بیانه‌ای تحلیلی توسط جمعی از فعالان فمینیست زن و کوییر کُرد؛

روز چهارشنبه ٤ آذرماە، جمعی از فعالان فمینیست زن و کوییر کُرد از داخل و خارج از کردستان بیانیەای بسیار مهم تحلیلی، به مناسبت روز جهانی مبارزه با خشونت علیه زنان منتشر کردندو ضمن اعلام همبستگی با گروه‌های فمینیستی دیگر، مواضع خود را درباره مسئله قتل زنان در کردستان اعلام کردند.

دربخشی از این بیانیە آمدە است؛

"از آن‌جا که نمی‌توان از کلیت واحدی به نام "زنان به مثابه گروهی همگن" صحبت کرد، لازم است در این روز با بررسی تنوع اشکال خشونت، درهم تنیدگی آن‌ها را با ساختارهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی روشن ساخت و کوشید تا از تصویرهای از پیش تعیین شده و کلیشەای درباره مفهوم خشونت دوری کرد. یکی از این تصاویر، تقلیل دادن ابعاد پیچیده و تاریخی-اجتماعی خشونت علیه زنان به نوعی "ذات فرهنگی" یا "خصیصه اتنیکی" است".

متن کامل بیانیه را اینجا بخوانید.

انتشار گزارشات آماری سازمان‌های حقوق بشری از خشونت علیه زنان در کردستان؛

مرکز آمار سازمان حقوق بشری کُردپا در روزهای ٢٤ و ٢٥ نوامبر، به ‌مناسبت روز جهانی مبارزه با خشونت علیه زنان در دو گزارش آماری جداگانه به موارد زن‌کشی و خودکشی زنان کُرد و همچنین موارد سرکوب و خشونت حکومتی علیه آنان پرداخته بود.

براسا آمار کُردپا، از ٢٥ نوامبر ٢٠٢٠ تا ٢٥ نوامبر ٢٠٢١ مجموع ٣٨ مورد زن‌کشی و ١٠٤ مورد خودکشی زنان در مناطق مختلف کردستان روی داده است.

متن کامل گزارش را اینجا بخوانید.

همچنین در این بازه زمانی، ٦٨ مورد نقض حقوق زنان کُرد و سرکوب حکومتی عریان توسط جمهوری اسلامی به‌وقوع پیوسته که شامل بازداشت، حبس زنان فعال کُرد و ... است.

متن کامل گزارش را اینجا بخوانید.

بی‌شک انتشار گزارش، اخبار و آمار غیرحکومتی زنکشی، خودکشی‌ و خشونت حکومتی از سوی رسانەهای حقوق بشری کُردی، بەگونەای کە در دیگر نقاط ایران به ‌اینگونه  شاهد آن نیستیم در فضای سرکوب سیستماتیک کردستان، روی دیگری از مبارزە با خشونت علیە زنان در این جغرافیا است.

و در آخر آنچه در این میدان مهم است، ادامه‌دار بودن این حرکت و مسئولیت‌ها به شکل‌های مختلف است که منجر خواهد شد در بستر این فعالیت‌ها و مسولانه رفتار کردن فعالین، جنبش‌های مستقل و مردمی در هر شرایطی به کار خود ادامه دهند و چه‌ بسا سربرآورند و در فضای یاس و ناامید نیز متعهدانه‌تر کار خود را پیش ببرند.  

تنظیم: اوین مصطفی‌زاده