پول هنگفت، پشت پردە سانسور اینترنت در ایران

12:35 - 12 اسفند 1393
Unknown Author
نویسندە: پاتریک هوول اونیل - دِیلی دات
ترجمە: منصور پیروتی


رفع فیلترینگ در ایران، منبع درآمد هنگفتی است.
در حالی کە دولت ایران میلیو‌‌ن‌­ها دلار صرف ساخت و حفظ یکی از بستەترین رژیم­های سانسور در جهان می­‌کند، شهروندانش میلیون­‌ها دلار از حساب‌­های شخصی خودشان را صرف نرم افزارهای رفع فیلترینگ می‌­کنند تا بە اینترنت آزادتری دسترسی داشتە باشند.

رفع فیلترینگ مستلزم صرف پول هنگفتی است. در حقیقت، بسیاری از مقامات دولتی و دست­اندرکاران اجرای سانسور در ایران، خود عاملان عرضە و فروش نرم افزارهای غلبە بر سانسور هستند تا پول گزافی بە جیب بزنند، نوعی حس امنیت کاذب بە شهروندان بدهند، و از این طریق شغل نظارتی خود را آسان­تر کنند.

تقریبا بیشتر کسانی کە در ایران اقامت داشتەاند، بە شما خواهند گفت کە دُور زدن سیستم سانسور ایران، کە از سوی منتقدان بە \"فیلتِرنِت\" ملقب شدە است، چندان سخت نیست.

سیستمی کە در آن، بزرگترین وب­سایت­‌های جهان از جملە فیسبوک – کە تقریبا ٢٠ میلیون ایرانی از آن استفادە می‌­کنند- و تویتر مسدود (فیلتر) شدەاند. این در حالی است کە با پرداخت چند دلار برای یک شبکە خصوصی مجازی (وی پی ان) ، امکان دسترسی آزادانەتر بە اینترنت، همانند سایر نقاط جهان فراهم می‌­شود.

فناوری رفع فیلتر – فیلترشکن- در ایران غیرقانونی است، اما بسیاری از وی پی ان­ها بە طور علنی بە فروش می­‌رسند، کە بە ایرانیان این فرصت را می‌­دهد تا پیرامون اثرات سانسور بە گزافە­گویی بپردازند و آن را ظاهرا‌ ناکار آمد توصیف کنند. بنا بە استناد بە آمارهای رسمی دولت و همچنین با یک جستوی سادە در گوگل برای \"خرید وی پی ان در ایران\" کە دو میلیون نتیجە بە دست می­‌دهد؛ تقریبا از بین هر ١٠ نفر ایرانی، ٧ نفر از آنها از وی پی ان استفادە می‌­کنند.

پلیس سایبریِ ایران – فتا‌، پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات- جنگ وسیعی علیە وی پی ان­ها برپا کردە است، اما با این وجود هم پیداکردن، خریدن و بەکار بردن این ردە از نرم افزارها خیلی آسان است.

خیلی آسان است؛ بە این معنا کە شما می­‌توانید از سامانەهای قانونی پرداخت الکترونیکی دولت ایران (مانند پرداخت نت، شارژ ایران، جهان پرداخت و باز پرداخت) برای خرید نرم افزارهایی استفادە کنید کە سانسور را دور می­زنند.

هنگام استفادە از این سامانەها، مشتریان از حساب بانکی و هویت واقعی خودشان استفادە می‌­کنند، بە این امید کە اطلاعات شخصی­شان محرمانە بماند و با پیگردهای دولتی مواجە نشوند.

سوال واضحی کە اینجا مطرح می‌­شود این است کە: چرا سامانەهای قانونی و دولتی افزارهایی را عرضە می­‌کنند کە قانون را نقض می‌­کنند؟

رسانەهای مستقل ایران گزارش دادەاند کە \"عاملان دولتی و اعضای سپاە پاسداران انقلاب اسلامی ایران از شماری از عرضەکنندگان اصلی وی پی ان حمایت می­‌کنند\"، ادعایی کە بە استنادهای گزارش سال ٢٠١٤ی سازمان غیرانتفاعی \"رسانە کوچک\" متکی است. گزارش‌­ها این تئوری را مطرح می‌­کنند کە این یک \"آرایش دو سویە سودآور است؛ پُر کردن جیب مقامات دولتی، و همزمان آزاد گذاشتنِ فروشندگان وی پی ان، تا بدون نگرانی از دخالت نهادهای دولتی بە کارشان ادامە دهند.\"

هادی نیلی، روزنامەنگار بی بی سی، معتقد است کە \" نە تنها مقامات دولت ایران مبادرت بە فروش اشتراک­‌های وی پی ان می‌­کنند، بلکە دولت ایران از وی پی ان­ها بە منظور حراست از ارتباطات خودش هم استفادە می‌­کند.\" نیلی بە \"دِیلی دات\" گفت :\" کە اثبات ارتباط مستقیم دولت با عرضەکنندگان وی پی ان کار دشواری است، اما این حقیقت کە وی پی ان­ها علناً بفروش می­‌رسند، و بجز در مناسبت­‌های خاص مانند انتخابات، در مقیاس وسیعی بە کار گرفتە می‌­شوند، بە این معناست کە بە احتمال زیاد این یک ارتباط دولتی است.\"

\"دولت ایران مالک بیش از ٧٠ درصدِ وی پی ان‌­های داخل کشور است\"، این مطلب را نریمان غریب، پژوهشگر و فعال مدنی، بە دِیلی دات گفت. او معتقد است کە عرضەکنندگان وی پی ان تقریبا همگی با دولت و سپاە پاسداران انقلاب اسلامی ارتباط دارند\"؛ چرا کە در غیر این صورت آنها تا حالا باید پشت میلەهای زندان می­بودند، در حالی کە نیستند!.
\"
در نوامبر ٢٠١٤، غریب، در بین ٨٤ هزار کاربر ایرانی کە روزانە سیستم سانسور ایران را دور می‌­زنند، یک مطالعەی آماری انجام داد. نتایج این مطالعە محبوب­ترین افزارها را در کشور معرفی می‌­کند و جزئیات بیشتری در مورد اینکە \" دور زدن سانسور در کشور چگونە عملی است (و در چە حالتی غیرعملی است)\" را در اختیار ما می‌­گذارد.

محبوب­ترین افزار دور زدن سانسور در ایران \"هات سپات شیلد\" است با ١٥.١ درصد از مجموع کاربران، پس از آن \"سایفون ٣\" و \"اِف-سِکیور فریدام وی پی ان\" در رتبەهای دوم و سوم قرار دارند، سە افزاری کە بە آسانی قابل استفادەاند و ادعا می­‌کنند کە قادراند سانسور را دور بزنند و در سدهای ایجاد شدە، نفوذ کنند.

\"تور\"، بە احتمال زیاد یکی از موفق­ترین و موثرترین افزارهای رفع فیلتر در جهان غرب است کە توسط ٧.٥ درصد از ایرانیان مصاحبە شدە، بکار بردە شدە است. از نقطەنظر فنی، شکی نیست کە تور یکی از موثرترین افزارها برای حفاظت از حریم خصوصی و دور زدن سانسور است.

پس چرا گروەهای عظیمی از ایرانیان بە یک افزار رایگان، بنیادمتن آزاد، با شبکەای بە میزان قابل توجە قدرتمند و غیر قابل شناسایی روی نیاوردەاند؟ غریب، کە اکنون در کشور انگلستان مشغول بە کار است، از اینکە تور رتبەهای یک تا سە را بە خود اختصاص ندادە است، متعجب نیست. \"وقتی کە شما با یک حکومتِ بطور فزایندە فریبکار مانند ایران سر و کار دارید، استفادەی موثر از تور بە مراتب سخت­‌تر از سایر افزارهای وی پی انِ حاضر در میدان رقابت است\".

برای یک فرد نسبتاً بالغ مانند جُو (یا در این مورد، علی)، سهولت استفادە از افزار بسیار مهم است.

\" دانش کافی در مورد چگونگی استفادەی موثر از تور و اتصالاتش وجود ندارد\"؛ غریب این نکتە را در یک ایمیل بە ما گفت. \"حجم نرم افزار تور برای کاربران اینترنت در داخل ایران، نسبتاً بزرگ است و آنها نمی‌­دانند کە چگونە ویدیوها را بر روی مرورگر تور نمایش دهند. این جداً یکی از بزرگترین چالش­‌های روبروی کاربران است.\"

ایرانیان شکایت می­‌کنند کە تور بە آهستگی عمل می‌­کند؛ در حالی کە وی پی ان­ها سریع هستند، بە آسانی قابل استفادەاند و کمتر خطا می­‌کنند.

اگر مانند بسیاری از کاربران اینترنت قصد دارید از سرویس‌­هایی مانند \"پِی پال\" استفادە کنید، تور بە شکل غیر قابل قبولی طاقت فرسا می­‌شود.

یکی از مزیت‌­های مخفیانەی تور این است کە هیچ وب­سایتی، هرگز قادر بە تشخیص موقعیت شما نخواهد بود و این گونە بە نظر می‌­رسد کە موقعیت شما بە طور سیستماتیک در سرتاسر جهان در حال تغییر است. برای وب­سایت‌­های مالی مانند پِی پال، کە موقعیت مشتریان را برای جلوگیری از تقلب و کلاەبرداری بە طور دقیق ردیابی می­‌کند، تور کل سیستم را مسدود می‌­کند.

بە گفتەی غریب \" اکثر وی پی ان­‌های مذکور قابل استفادە هستند، اما بە نظر من فقط تور و اِف-سِکیور فریدام وی پی ان از حریم خصوصی کاربران حراست می­کنند.\" این یک راز سر بە مُهر در ایران نیست، اما حقیقت این است کە مردم اهمیت چندانی بە این مسائل نمی‌­دهند.

\" مسالەای کە برای اکثر آنها در درجەی اول اهمیت قرار دارد؛ پیداکردن راهی در میان پردەهاست کە آنها را بە مقصد مورد نظرشان برساند\". نیلی این مطلب را در ایمیلی بە دِیلی دات گفت. \"آنها می­‌خواهند بە موسیقی گوش دهند، ویدیو تماشا کنند، هر دوی آنها را داونلود کنند، سیستم­‌های آندروید یا اپل­شان را بروزرسانی کنند، فیسبوک­شان را برای تماشای ویدیوهایی از دختر خانم‌­های ناز بررسی کنند، اخبار را در وب­سایت­‌های خبری مانند بی بی سی فارسی دنبال کنند، دیوار فیسبوک­شان را بالا پایین کنند، و شاید مطلبی را بپسندند یا نظر طعنەآمیزی زیر پست­‌ها بنویسند و در فعال­ترین حالت، برخی از پست­‌ها را دوبارە بە اشتراک بگذارند. بنابراین حتی اگر آنها نیاز بە سیستمی با ضریب امنیتی بالاتری داشتە باشند، ممکن است حریم خصوصی خودشان را در ازای قیمت مناسب­تر و سهولت استفادە -از نرم افزاری مشابە- بە سازش بگذارند.

برای بسیاری از ایرانیان، همانند بسیاری از مردم جهان، اگر آنها بتوانند بە حساب کاربری خود در فیسبوک وارد شوند، دیگر بیش از این چە چیزی از اینترنت می­خواهند؟

میدان مبارزە تور با دولت ایران از سال ٢٠١١ بە این طرف بە سرعت در حال وسیع­تر شدن است.

بعد از انتخابات بە شدت بحث­برانگیز سال ٢٠٠٩، فعالان مدنی از شبکەهای اجتماعی برای سازماندهی و جلب توجە افکار عمومی در سرتاسر جهان استفادە کردند، امری کە اهمیت اینترنت را بە عنوان \"یک ابزار انگیزشیِ جنبش­‌های اجتماعی\" بە دولت اثبات کرد. در نتیجە، آنها سیستم­‌های بسیار ابتدایی سانسور و نظارتیِ خود را بە یک \"موجود\" کاملاً جدید تبدیل کردند.

در سال ٢٠١١، ایران یک سیستم نظارتی فوق­العادە پیچیدە و ژرف را مستقر کرد. این مطلب را \"اَندرو لِومان\"، مدیر اجرایی تور بە دِیلی دات گفت. هر اندازە از اطلاعات بە طور ناگهانی زیر تیغ سیستم­‌های نظارتی رفت. \" ایران، ١٨ میلیون نفر کاربر داشت کە بە طور همزمان از اینترنت استفادە می‌­کردند. از یک دیدگاە صرفا مهندسی، این رقم، رقم چشمگیری است.\" این نظر لِومان است. \" شایعات بسیاری در مورد اینکە چە کسی بە آنها کمک کرد، وجود دارد. این دقیقا مانند پیشرفت از \"گاری و درشکە\" بە فناوری ساخت \"هواپیمای جت\" در طول یک سال است.\"

بخش اصلی کار حتی از این هم سریع­تر اتفاق افتاد. در ژانویەی ٢٠١١ لِومان نوشت \" کە در طول ٤٨ ساعت، دیوارِ آتشینِ قدرتمند فارسی ؛ بروزرسانی شدە و شروع بە مسدود کردن تور و دیگر افزارهای رفع فیلتر کردە، بە طوری کە قبلا در کشور بی­سابقە بودە است.\"

\" تا پایان ماە، تقریباً هیچ­کس در ایران قادر بە استفادە از تور نبود.\"
\"یکی از ویژگی‌­های تحسین­برانگیز نسل جدید اینترنت ایران این بود کە می‌­توانست تور را در اتصال کابلی تشخیص دهد.\" بە هر حال، توسعەدهندگان تور خود را برای چنین پیشآمدهایی آمادە کردەاند. آنها هشت ماە بر روی توسعەی \"حاملِ قابلِ اتصال\" کار کردند، ابزاری کە بە تور این قابلیت را می­‌بخشد تا تغییر قیافە بدهد و برای استفادەهای کم­ خطر مانند اسکایپ و جستجو در گوگل بە کار می‌­رود.

لِومان می­گوید: \" این یک آزمایش تمام عیار بود. ما بە کاربران گفتیم کە نرم­ افزار در مرحلە آزمون و خطا است. ما گفتیم : آیا شما آمادەاید کە برای چنین کاری زندانی بشوید؟ و آنها جواب دادند: بلە، ما در حال حاضر آمادەایم کە بخاطر چیزهای زیادی بە زندان برویم، فقط نرم افزار را بە ما بدهید.\" آنها کد ما را مستقیماً آزمایش کردند و از آن نتیجە گرفتند.

از آن پس، دولت ایران بە شیوەای سیستماتیک نرم­افزار ناشناس را مورد حملە قرار دادە، نقاط ضعف آن را شناسایی کردە و در صورت امکان آن را از شبکە خارج کردە است. سال گذشتە آنها موفق شدند کە شبکەی ٧٥ درصد از کاربران ایرانیِ تور را قطع کنند.

\"توسعەدهندگان پروژە تور یک بار دیگر جنگیدند. در طی چند هفتە، شمار بی سابقەای از ایرانیان از تور، بە عنوان افزاری کە بروزرسانی شدە بود و با سانسور مبارزە می‌­کرد، استفادە می‌­کردند.\"

این روزها، شمار کاربران تور یک بار دیگر بە رقمی حول و حوش ٢٠ هزار نفر بصورت همزمان، رسیدە است؛ کە این سقوط فاحشی از شمار کاربران در سپتامبر سال ٢٠١٤ است کە چیزی نزدیک بە ٥٠ هزار نفر بود. مثل همیشە، تور در حال بروزرسانی و ارتقاء کیفیت برای مقابلە با خطرهای نوظهور است.

\"ما بە آرامی بە مبارزەی جنگ افزاریِ خودمان ادامە می‌­دهیم.\" این نظر لِومان است. \"گویا برای هر عملی کە ما انجام می‌­دهیم، عکس­العملی وجود دارد. ما نمی­‌توانیم بە صورت شتابزدە بە یک مسابقەی جنگ افزاری برویم، این برای کاربران ما خوب نیست.\" \"یک کاربر نسبتا بالغ نمی‌­تواند نسخەهای روزانەی نرم افزار را دنبال کند، حتی بە نظر می­‌رسد کە انتشار و استفادە از نسخەهای ماهیانەی آن هم بیش از حد دردسرساز باشد.\" این نکتە برای کاربران ایرانی بیشتر صدق می­‌کند کە در حال حاضر بە سختی و با پهنای باند فشردە از تور استفادە می­‌کنند. این وضعیت نە تنها کاربران ایرانی را آسیب­پذیر می‌­کند، بلکە بە آنها نوعی حس امنیت کاذب می­‌دهد کە می­‌تواند فریبندە و بسیار خطرناک باشد.

آیندەی اینترنت در ایران تیرە و مبهم است. در حالی کە رئیس جمهور ایران علیە سانسور اینترنت سخنرانی می‌­کند، آیت اللە خامنەای – کە در واقع قدرت اصلی است و حرف اول مملکت را می‌­زند- اینترنت پُرسرعت را \"غیر اسلامی\" می‌­داند.

اما حتی با یک وی پی ان مطمئن یا استفادە از تور، امنیت فضای سایبر برای تودەهای عظیمی از ایرانیان یک رؤیاست. نسخەهای جعلی – کراک شدە- ویندوز و نرم افزارهای فیلترشکن برای پرهیز از پرداخت هزینەهای تصاعدی آنها بە وفور در ایران یافت می‌­شوند کە کاربران را از زوایای گوناگون طعمەهای خوبی برای حملەهای اینترنتی می­‌کند. نرم افزار رایگان و امنی مانند لینوکس، علیرغم ضریب امنیتی بالای دیوارەی آتشین آن، در ایران کمتر استفادە می‌­شود.

\" در ایران، \"امنیت کامل\" بە معنای واقعی کلمە وجود ندارد\"؛ این هشدار غریب بە کاربران ایرانی است. \" بنابراین، فعالان مدنی در ایران چندان اهمیتی بە فعالیت آژانس­‌های اطلاعاتی خارجی مانند \"ان اس ای\" نمی­‌دهند، چرا کە آنها بیشتر نگران پیگردهای دولت خودشان هستند.\"

نظر نویسنده بازتاب دیدگاه آژانس خبررسانی کُردپا نمی‌باشد.