نگاهی به اسیدپاشی در ایران

عمر معروفی (هەڵمەت)*

اسیدپاشی چیست؟

من خود خردسال بودم که برای اولین بار نام اسیدپاشی در شهرستان کرج و نزدیکی محل کار خانواده‌ام، به گوشم خورد، مردی بر صورت زنی اسید پاشیده بود و فرار کرده بود، سالها دیگر گذشت و من نام این پدیده انزجارآمیز را نشنیدم، چرا که واقعیتا در کردستان ایران این پدیده و نوع خشونت بسیار کم و بندرت رخ می‌دهد، اما این روزها این پدیده امری معمول می‌باشد که بنا بر شواهد و نیز گسترش خشونت حکومت بر علیه فعالان و مخاڵفان بیشتر به حکومت و مساله امر به معروف و نهی از منکر نسبت داده می‌شود که این امر را با توجه به برخورد و نوع رفتار حکومت با این مساله، می‌توان تا حد زیادی صحیح قلمداد نمود.

اسیدپاشی  یکی از انواع شدید خشونت بوده که بیشتر علیه زنان صورت گرفته و ممکن است در مواردی منجر به مرگ قربانی نیز شود. اسیدپاشی حمله‌ای است که نه به قصد قتل، بلکه معمولا برای انتقام و نابودگی زندگی اجتماعی و آینده قربانی انجام می‌شود. اسید ماده‌ای است که قرن‌ها از شناخت آن می‌گذرد، اما به نظر نمی‌رسد که پدیده اسیدپاشی قدمتی بیشتر از صد و پنجاه سال داشته باشد.

نکته مهم در اسیدپاشی، این نکته است که قصد انجام دهنده نابودی کاملو مرگ قربانی نیست، بلکه در وحشیانه‌ترین رفتار، می‌خواهد که زندگی و اتیه وی را تباه سازد، نوعی رفتار که مسلما انجام دهنده آن با نوعی بیماری روانی و سادیسم می‌باشد، به نوعی که می‌خواهد قربانی را با تندترین و سخت‌ترین شیوه‌ها مجازات نماید که این امر مسڵما و قطعا دربرگیرنده حسی شدید از انتقام و انزجار از جانب انجام دهنده نسبت به قربانی می‌باشد.

اطلاعاتی درباره برخی از قربانیان اسیدپاشی:

مهناز کاظمی:

به دلیل دادن دادخواست طلاق، توسط شوهرش مورد حمله اسیدپاشی قرار گرفت. او ۲۱ بار صورتش را عمل جراحی کرده و پزشکان برای ساختن بینی یک ماه دست چپ وی را به صورتش وصل کرده بودند. محمد مصطفایی وکیل دادگستری وکالت وی را به صورت رایگان به عهده گرفت و توانست پس از سه ماه از زمان وقوع جرم مقدمات دستگیری همسر فراری مرتکب جرم را فراهم کند. مهناز اکنون به صورت ناشناس با دو دختر خردسالش در محلی مخفی زندگی می‌کند.
آمنه بهرامی:

  یک مهندس الکترونیک است که بعد حادثه اسیدپاشی در سال ١٣٨٣ شمسی، با وجود ۱۷ بار عمل جراحی، بینایی و پوست صورتش را از دست داد. خواستگار او به دلیل شنیدن \"جواب نه\" به صورت آمنه اسید پاشید.

سارا:

دختری ۲۶ ساله بود که مردی موتورسوار در خیابان راه را بر او بست و بر صورتش اسید پاشید. سارا به بیمارستان منتقل شد اما درگذشت. انگیزه اسیدپاشی و هویت موتورسوار فاش نشد.

داریوش اقبالی: خواننده ایرانی از قربانیان اسیدپاشی بوده ‌است.

سید داوود روشنایی:

در سال ۸۴ به دست یک مرد ناشناس و به دلایل نامعلومی قربانی اسید پاشی شد. او در این حادثه چشم چپ خود را از دست داد و گردن، قسمت‌هایی از قفسه‌سینه، دست و پایش نیز در این حادثه دچار صدماتی شد این درحالی است که چشم راستش نیز دارای بینایی ۲۰ درصدی است.

سهیلا جورکش:

٢٦ ساله اصفهان (پدرش می‌گوید: ساعت ٦ عصر نهم مهر امسال وقتی از استخر شنا به خانه بر می‌گشته و مشغول گفتگوی تلفنی با مادرش بوده ، قربانی اسیدپاشی شده است. ضارب موتوری از پشت خودرو به او نزدیک شده و ناگهان مقدار زیادی اسید را به صورتش پاشیده است اما اسید به حدی زیاد و قوی بود که از روی صورت شره کرده و گردن، دست‌ها، شانه‌ها و پاها را سوزانده و حتی لباس‌ها و بخش‌هایی از خودرواش را هم تخریب کرده است).

سمیه و رعنا:

بامداد اواخر اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۰ مردم روستای \"برات‌آباد\"  شهرستان بم با صدای فریادهای \"کمک\" زنی جوان به نام سمیه روبرو شدند که بلند فریاد می‌زد: \"سوختم\" و از مردم درخواست آب می‌کرد. هرچند همسایه‌ها در لحظات اولیه تصور می‌کردند که این زن ۲۴ ساله دچار برق‌گرفتگی شده‌است، اما هنگامی که صورت تخریب شده او و دختر دو و نیم ساله‌اش رعنا را دیدند متوجه شدند که این زن قربانی اسیدپاشی شوهر معتادش شده‌است.اسید موجب سوختگی شدید صورت، بدن و نابینا شدن سمیه و نابینایی یکی از چشمان دختر شیر خوارش شد. به گفته پزشکان برای جراحی پلاستیک سمیه مهری و دخترش حدود به ٧٠ عمل جراحی نیاز است.

ندا:

در ندا که این روزها همه زندگی خود را رها کرده و در تهران به دنبال معالجه دخترش است، حادثه را مربوط به چهارشنبه دو هفته پیش و حوالی میدان بزرگمهر می‌داند و می‌گوید: ندا ماشین را گوشه خیابان متوقف می‌کند تا جواب تلفن مادرش را بدهد، اما یک موتور با دو سرنشین به ندا اسید می‌پاشند و فرار می‌کنند و او اکنون از ناحیه چشم، گوش چپ، گردن، دست و پاها آسیب دیده است.

او می‌افزاید: وقتی اسید به صورت ندا پاشیده می‌شود از ماشین پیاده شده و همچون کبوتری خود را به شمشادهای اطراف می‌زده و از مردم کمک می‌خواسته اما متاسفانه دیگران نمی‌دانستند، چگونه باید به او کمک کنند و منتظر اورژانس می‌مانند. متاسفانه مردم ایران کوچکترین اطلاعی درباره کمک به قربانیان اسیدپاشی ندارند. او با بیان اینکه روحیه ندا از این جنایت بسیار آسیب دیده است، ادامه می‌دهد: دیروز دخترم چهار ساعت در اتاق عمل بوده است در این دو هفته مرتب حالت تهوع داشته و غذا نمی‌خورد تازه امروز کمی از تخت پایین آمده و چند قدمی راه رفته است. پدر قربانی می‌گوید: گناه ندا چه بوده است؟ هیج کسی تاکنون از این دختر کوچکترین خلافی ندیده است، او همیشه آبرومندانه زندگی کرده و با هیچ کسی خصومت شخصی نداشته است.

او با بیان اینکه آنها که به دخترم تهمت بی‌حجابی می‌زنند باید در آخرت پاسخ دهند، می‌افزاید: ندا هیچ گاه نمازش ترک نشده است. همیشه وقتی می‌خواستم به دخترم پول دهم زیر جانمازش می‌گذاشتم. او کسی نبود که در قید و بند حجاب نباشد این را همسایه‌ها، فامیل و آشنایان همه شاهد هستند.

این پدر با بیان اینکه ندا روحیه خاص خود را دارد، ادامه می‌دهد: صندوق عقب ماشین ندا را که بالا زدم یک ساک پر از لباس بود که می‌خواسته برای کمک به دختری که پدرش در زندان بوده است، ببرد.

سید محسن مرتضوی:

به گزارش تیک به نقل از ایسنا، سید محسن مرتضوی متولد اسفندماه ٥٨ کارمند و یکی از قربانیان اسیدپاشی است که از سوی نظافتچی ٣٦ ساله محل کارش به نام \" ف. خ\" مورد اسیدپاشی و اصابت ١٦ ضربه چاقو قرار گرفته و یکسال و نیم است که مراحل درمان خود را سپری می‌کند.

جمهوری اسلامی و اعلام آمارهای قربانیان اسیدپاشی:

تاکنون و بر طبق عادت معمول جمهوری اسلامی هیچ نوع آمار درست و دقیقی از میزان قربانیان اسیدپاشی در ایران در دست نیست و حتی آمارها در شهر اصفهان هم متنقض است. در روزهای اخیر آمارهای متناقضی درباره قربانیان اسیدپاشی در اصفهان از جمله چهار، هشت و ١١ قربانی منتشر شده بود که توضیحات امروز مسئول روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان زوایای مختلف آن را روشن کرد.

مسئول روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با توضیح درباره آمارهای اعلام شده از اسیدپاشی در اصفهان، تعداد کل افرادی که از ابتدای امسال تاکنون بدلیل سوختگی با اسید یا اسیدپاشی به بیمارستان سوانح سوختگی اصفهان مراجعه کرده‌اند را ١١ نفر اعلام کرد.

به نقل از ایرنا، جهانبین حسن خانی اظهار کرد: از ابتدای امسال تاکنون ١١ نفر بدلیل سوختگی با اسید در اثر حادثه یا اسیدپاشی در اثر درگیری و مسائل شخصی یا تهاجم از سوی افراد ناشناس به بیمارستان سوانح سوختگی امام موسی کاظم (ع) شهر اصفهان مراجعه کرده‌اند.

وی افزود: یکی از این افراد از شهر اهواز به اصفهان منتقل شده بود و جزو آمار حوادث استان اصفهان بشمار نمی‌آید.وی ادامه داد: یکی دیگر از مراجعه کنندگان خانم \"م.ح\" است که به طور سهوی، اسید بر روی وی ریخته بود و زمانیکه این خانم در حال سوار شدن به خودرو بوده ظرف حاوی مواد اسیدی که روی سقف خودرو قرار داشته به پایین افتاده و مواد داخل آن بر روی وی پاشیده است.

حسن خانی گفت: از ٩ نفر باقیمانده، چهار زن مربوط به ماه مهر بودند که اطلاعات کامل درباره آنها در اخبار و مصاحبه‌های قبلی اعلام شده است.

مسئول روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان افزود: از پنج نفر دیگر نیز یک مرد بر اثر اسیدپاشی بستری شد و بقیه به طور سرپایی درمان شده بودند.وی دلیل سوختگی با اسید در این پنج نفر را بیشتر نزاع و مسائل شخصی عنوان کرد.

همچنین وی در پاسخ به سوال خبرنگار ایرنا که وزیر بهداشت امروز تعداد کل افراد قربانی اسیدپاشی را ٩ نفر اعلام کرده است توضیح داد: ما همه این آمار و اطلاعات را به وزارت بهداشت اعلام کرده‌ایم و ممکن است وزیر بهداشت فرد منتقل شده از اهواز و خانمی که بر اثر حادثه دچار سوختگی شده است را جزو آمار نیاورده باشد.

به گزارش ایرنا، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی امروز در جمع خبرنگاران با بیان اینکه چشمان \"سهیلا جورکش\" دختر ٢٧ ساله قربانی اسیدپاشی شب گذشته عمل شد، گفت: تعداد قربانیان اسیدپاشی چهار نفر است اما از ابتدای سال جاری تاکنون در مجموع ٩ نفر بودند که چهار نفر از آنان مرد بودند.

مجازات قانونی برای اسیدپاشی:

در سال‌های گذشته موارد متعددی از اسیدپاشی در ایران رخ داده است. تهیه‌ی اسید در ایران بسیار ساده است. با مراجعه به داروخانه‌ها، باطری‌سازی‌ها و تعمیرگاه‌های اتوموبیل با بهانه‌ای ساده می‌توان اسید تهیه کرد.

هیچ قانون، بخشنامه و دستوری برای محدودیت خرید و فروش اسید در کشور وجود ندارد. کارشناسان سهولت دسترسی به اسید را در افزایش میزان اسیدپاشی در جامعه موثر می‌دانند.

طبق قوانین موجود ، برای جرم اسید پاشی ، حبس تا ٥ سال و دیه و یا قصاص قابل طرح است. با این حال، عملاً قصاص در اسید پاشی منتفی است زیرا طبق فقه و قانون، قصاص باید دقیقاً با جنایت برابر باشد و از آنجا که هیچ تضمینی وجود ندارد که در قصاص اسیدپاشی، فرد مجرم به اندازه قربانی آسیب ببیند، حکم به قصاص اسیدپاش داده نمی‌شود.

قانون جمهوری اسلامی ایران امکان قصاص را نیز به قربانی می‌دهد. این عمل هیچ‌وقت اجرایی نشده است. آمنه بهرامی، زن جوانی که قربانی اسیدپاشی مردی شد که خواستگار او بود، تنها موردی بود که پرونده تا پای اجرای قصاص رفت. اما بهرامی با پادرمیانی فعالان حقوق بشر از قصاص گذشت کرد.

متوسط مجازات اسیدپاشی در کشور تابه‌حال با استناد به ماده ۶۱۴ قانون مجازات اسلامی بین ۲ تا ۵ سال حبس بوده است. میزان اندک مجازات برای جرمی که سرنوشت زندگی قربانی را برای همیشه تغییر می‌دهد، در افزایش این جرم نقش داشته است.

برخورد مسئولین کشور با قضیه اسیدپاشی:

تاکنون بیشتر مسئولان حکومتی و دولتی در این رابطه اظهار نظر نموده اند که بیشتر نظرات مشابه و تقریبا کپی همدیگر است، نسبت دادن قضیه به کشورهای بیگانه، شخصی خواندن مسائل مربوطه و نسبت دادن آن با مشکلات خانوادگی و اغراض شخصی، وجود بیماریهای روحی و روانی در اشخاص انجام دهنده، تقریبا بیشتر دیدگاه‌ها را در خود جمع می‌نماید، تمامی مسئولان در تلاشند تا به طور کلی وجود و نقش دولت در این قضایا را حنثی و منفی اعلام بنمایند، حال آنکه بیشتر نگاه‌ها متوجه مسئله امر به معروف و نهی از منکر و نیروهای جدید ناجا می‌باشد. در این رابطه در ذیل به بررسی سخنان برخی از مسئولین می‌پردازیم:
یکی از کسانی که در رابطه با اسیدپاشی در اصفهان به امر به معروف و نهی از منکر اشاره کرده بود، رئیس جمهوری اسلامی است. حسن روحانی در جمع مردم زنجان با اشاره به اسیدپاشی‌های اصفهان هشدار داد: \"مبادا روزی امر به معروف و نهی از منکر وسیله‌ای برای تفرقه و جدایی آحاد جامعه از یکدیگر باشد\".

او همه ایرانیان را در این فرضیه دینی مسلمانان سهیم دانست و گفت: \"ما ۷۷ میلیون آمر به معروف و ناهی از منکر داریم و هیچ کس نمی‌تواند بگوید من آمر به معروف و ناهی از منکرم و دسته و جناح دیگر را به عنوان عمل‌کننده به منکر متهم نماید\".

احمد خاتمی امام‌جمعه موقت تهران در مصاحبه با \"خبرگزاری تسنیم\" به ماجرای اسید پاشی اصفهان پرداخته و ضمن \"جنایت\" شمردن آن تاکید کرده است که مسئولان آن باید مجازات شوند.

خاتمی در عین حال معتقد است که \"مرتبط دانسن این جنایت با فریضه بزرگ امر به معروف و نهی از منکر ظلم است\". به نظر او، صاحبان و مدیران سایت‌ها و روزنامه‌هایی که چنین احتمالی را داده‌اند، باید \"مورد مجازات قرار بگیرند و پاسخگوی دروغ بزرگ خود باشند\".

فضل‌الله‌کفیل، فرماندار اصفهان به این خبرگزاری گفت که یکی از زنانی که مورد اسیدپاشی قرار گرفته متاهل است و احتمال داده که این اسیدپاشی \"انگیزه‌های شخصی و خانوادگی\" داشته باشد.

محمدرضا نقدی، رئیس سازمان بسیج مستضعفین هم از این جریان، توطئه جدیدی از جانب \"دشمن مستکبر\" کشف کرده است. او می‌گوید: \"حتی اگر سند و مدرک محکمی بر این‌که این اقدام شنیع با هدایت دشمن مستکبر صورت گرفته نداشته باشیم، ولی با قاطعیت می‌توانیم بگوییم مرتبط کردن این فعل حرام و شیطانی با نهی از منکر کار حساب‌شده عوامل رسانه‌ای بیگانه است.\"

حیدرپورشهرضایی نماینده مردم شهرضا در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه حادثه اخیر اسیدپاشی در شهر اصفهان صرفا منطقه‌ای و استانی بوده است، افزود: بر اساس برداشت اولیه عامل بروز این حادثه تنها یک نفر بوده و ادعای سازمان‌یافته بودن این حوادث اشتباه است. وی می‌گوید: طبق تحقیقات به عمل آمده ۲ فرضیه درباره عامل حادثه اسیدپاشی مطرح شده، نخست اینکه این فرد یک بیمار روانی بوده و یا اینکه فرد اسیدپاش با هوشیاری و علم به جرم این اقدامات را انجام داده است.

با وجود اینکه بیشتر مسئولان کشور انگیزه این اسیدپاشی‌ها را خصومت شخصی اعلام کرده‌اند، این در صورتی است که قربانیان وجود هرگونه خصومت شخصی را رد می‌کنند اما وجه مشترک بیشتر قربانیان نداشتن پوشش چادر، ماشین سواری کردن و حضور در محدوده خیابان مهرداد و دروازه شیراز است.

دستگیری روزنامه‌نگاران ایسنا:

جالب توجه است که مسئولن جمهوری اسلامی که همیشه بنا و ریشه‌ی مشکلات داخلی و حوادث را در دامان غرب نهفته می‌دانند و امریکا و کشورهای اروپایی را مسبب و انجام دهنده آن می‌دانند، با لحنی صریح و تند تمامی روزنامه‌نگاران و فعالان حقوق‌بشری داخل را مورد خطاب قرار می‌دهند که مبادا از این حوادث و مسائل لب به سخن بگشایند و عرصه را برای کشورهای خارجی فراخ بنمایند، این بدان معناست که دهان گشودن بر این مسائل خصومت با نظام و دوستی با استکبار جهانی است. طی این روزها برخوردهای مسئولان با روزنامه نگاران ایسنا شایان توجه است.

یک منبع خبری به رادیو فردا گفت که تعداد خبرنگاران بازداشتی در اصفهان در ابتدا چهار تن بود که دو تن پس از مدتی آزاد شدند اما زهرا محمدی، سردبیر ایسنای اصفهان و صنم فارسی، دبیر اجتماعی ایسنا همچنان در بازداشت به سر می‌برند.
پیش از این، آریا جعفری، عکاس و مسئول عکس خبرگزاری ایسنا در اصفهان، پنجشنبه گذشته پس از انتشار عکس‌های تجمع اعتراضی به اسید پاشی در این شهر، بازداشت شده بود.

آیا این نوع هراس از طرح مسائل روزمره و برخورد با روزنامه‌نگاران و معترضان، خود نشانه‌ای بر نقش دولت در این قضایا نمی‌باشد؟ اگر جواب منفی است پس می‌توان پرسید، در این صورت این همه هراس از چیست؟

*روزنامه‌نگار و عضو اتحادیه صنفی معلمان کردستان ایران

نظر نویسنده بازتاب دیدگاه آژانس خبررسانی کُردپا نمی‌باشد.