نابودی جنگل های زاگرس: نزاع در داخل- مهاجرت به خارج

منصور سهرابی*

زمانی زاگرس بعنوان منشاء کشاورزی و تمدن بشری مورد توجه و کنکاش باستان شناسان بود ، امروزه دغدغه اصلی حامیان محیط زیست شده است بطوریکه خطر نابودی جنگل های زاگرس حیات در این محدوده را با خطر مواجه کرده است.

سلسله جبال زاگرس ٣٢ میلیون هکتار از خاک کشور را به خود اختصاص داده اند که یکی از مناطق زیستی مهم و از جمله غنی ترین زیست بوم ها ایران از نظر تنوع زیستی میباشند که بیش از دو هزار ٤٠٠ گونه گیاهی و جانوری در ان وجود دارد، غنای تنوع زیستی این منطقه مدیون موقعیت جغرافیایی و شرایط اقلیمی ویژه ای است. ناحیه رویشی زاگرس در امتداد رشته کوه زاگرس از شمال پیرانشهر درآذربایجان غربی تا حوالی شهرستان فیروآباد دراستان فارس واقع شده است. این ناحیه،وسیع ترین منطقه جنگلی کشور را با بیش از ٥ میلیون هکتار وسعت ،معادل حدود ٤٠ درصد کل جنگل های ایران را در خود جای داده است. متوسط بارش در آن حدود ٨٠٠ میلیمتر در سال است و بیش از ٥٠ درصد آب کشور را تامین می کند هر هکتار جنگل پهن برگ می تواند سالانه تا ٢ هزار متر مکعب آب را در خاک نفوذ دهد و از هدر رفت آن جلوگیری کند دو کارکرد مهم آن: یکی اینکه سفره های زیرزمینی را پر می کند و دیگر اینکه با کاهش ضریب هرز آب، از جابجایی خاک و هدر رفت آب جلوگیری می نماید.

جنگل های زاگرس در طول سالیان متمادی به دلیل نوع زندگی ساکنان خود که متکی بر دامپروری سنتی در سطح جنگل ها و مراتع و کشاورزی بوده است، همواره با تخریب و دستخوش تغییرات فراوان همراه بوده اند، به طوری که سطح این جنگل ها روز به روز درحال کاهش است.برخی فعالیت های انسانی مانند جاده سازی، برداشت بی رویه از منابع زیر زمینی و بریدن درخت ها حیات این منطقه را تهدید می کند، فرونشست یکی از پیامدهای برداشت بی رویه آب است که اکنون در استان فارس فرونشست هایی تا ١٨ متر نیز دیده می شود. طی سال‌های اخیر بیماری زغالی که توسط قارچ Biscogniauxia mediterranea ایجاد می‌شود زندگی بیش از یک میلیون هکتار از درختان جنگلی زاگرس را با تهدید جدی مواجه کرده است. از دیگر مشکلات زاگرس میتوان به موارد ذیل اشاره کرد:
*تعداد دام مورد تعلیف در این جنگل ها چندین برابر ظرفیت تولید علوفه کف جنگل می باشد.

*تأمین سوخت و مصارف روستائی هنوز بیش از ٦٠ درصد عشایر و ١٠ درصد روستانشینان زاگرس به چوب درختان زاگرس به عنوان سوخت و زغال نگاه می کنند که نگران کننده است.

*ناهماهنگى و اعمال فشار در اجراى طر حهاى زيربنايى، توسعه اى و معدن كاوى در عرصه هاى منابع طبيعى بدون برخورداری از طرح آمایش سرزمین.

*كم توجهى به پايش جنگل توسط بخش هاى مختلف علمى.

*آتش سوزی، بگفته رئیس سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری ایران ٧٠ درصد آتش سوزی منابع طبیعی کشور در جنگل های زاگرس رخ می دهد.

*زراعت دیم در زیرآشکوب توده های جنگلی از جمله انواع تغییر کاربری نامناسب در عرصه جنگل ها بوده است.

آنچه مسلم است در چهل سال اخیر مدیریت ارزشی و غیر علمی حاکم بر بخش‌های مهم کشور ایران از جمله محیط زیست ، ایران را به سوی نابودی سوق داده است. تهدید اصلی و پنهان از دید حاکمان، معضلات زیست محیطی است بطوریکه در آینده نه چندان دور سرزمین ایران هویت و ماهیت خود را به عنوان یک کشور قابل زیست از دست خواهد داد و با ادامه این روند بیش از هفتاد درصد از آن دیگر قابل زیست نخواهد بود و شاهد نزاع های زیست محیطی در داخل و مهاجرت به خارج از مرزهای ایران خواهیم بود.

افلاطون مدیریت سیاسی و حقوقی را عامل پیشرفت، اصلاح، انحطاط و فساد جوامع می داندو در این زمینه جمله زبیایی دارند: تا حاکمان حکیم و حکیمان حاکم نگردند جامعه روی سعادت را نخواهد دید.

*پژوهشگر مهمان در انیستیو اکولوژی کشاورزی دانشگاه CAU آلمان

نظر نویسنده بازتاب دیدگاه آژانس خبررسانی کُردپا نمی‌باشد.