مرکز ثقلی به نام کوبانی
15:33 - 24 مهر 1393
Unknown Author
آسو صالح
کوبانی به مرکز ثقلی برای تقابل سیاست‌هایی متقابل در خاورمیانه و به ویژه سوریه تبدیل شده است. در یک جبهه سوریه، ایران، پ ک ک و شاە کوردستان سوریە‌ی آن یعنی حزب اتحاد دمکراتیک (پی – وای – دی) قرار دارند و در طرف مقابل یک یا چند گروه تروریست که خود را دولت اسلامی نامیده‌اند. یک سوال اساسی کە بعد از بالاگرفتن درگیریهای شنگال و به ویژه کوبانی بیش از پیش می‌نمایند این است کە آمریکا و ترکیە در کجای این معادلە قرار دارند؟! در این یادداشت تلاش می‌شود که ضمن واکاوی این مسئلە، نگاهی دیگر بە واقعیات کوبانی، اینبار اما نە از نقطە نظر بشر دوستانە بلکە از نگاهی سیاسی افکندە شود.
با محاصره کوبانی انتظارات از ایالات متحده آمریکا که رهبری نیروهای ائتلاف ضد داعش را به عهده دارد برای دخالت در این مساله و بمباران مواضع داعش بالا گرفت. ولی تا روز دوشنبه که تعداد حملات نسبت به قبل بیشتر بود، به جز چند مورد حمله هوایی اقدامی جدی از سوی آمریکا دیده نشد.
واقعیت این است که اولا از نقطه نظر سیاست خارجی آمریکا فرقی میان کوبانی با شهر دیگری که هدف حمله داعش قرار گرفته، وجود ندارد. جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا هفته گذشته در یک کنفرانس مطبوعاتی مشترک با همتای بریتانیایی خود درباره استراتژی آمریکا در عراق و سوریه گفت: \"تلاش آمریکا تضعیف توانایی‌های نظامی \"دولت اسلامی\" در کل خود است؛ و آن‌هم نه تنها در کوبانی، بلکه درسراسر عراق و سوریه\".
دوما آمریکا این جنگ را میان دو جبهه می‌بیند که هیچیک از طرفین همپیمانش نیستند، یعنی در یک جبهه ایران، سوریه و حزب اتحاد دمکراتیک قرار دارد و در طرف دیگر داعش. دخالت در کوبانی به معنی برگزیدن یک طرف درگیر است کە عواقب و دلالتهای بنیادینی را بر صحنە سیاست در سوریە بە دنبال خواهد داشت. در واقع تا زمانی کە آلترناتیوی موثر برای دولت بشار اسد در سوریە وجود نداشتە باشد، تضعیف جبهە ضد اسد می‌تواند بە تقویت جبهە ایران - اسد - پ ک ک، حداقل در زمینە نظامی منجر شود.
آمریکا که در گذشته ارتش آزاد سوریه را تجهیز و قصد داشته ائتلاف ملی سوریه را به عنوان یک جایگزین برای حکومت بشار اسد معرفی کند، بارها تلاش نموده که حزب اتحاد دمکراتیک را با این ائتلاف همراه نماید اما پی - وای - دی این درخواست را رد کرده و به این ائتلاف نپیوستە است. همین مساله بر عدم پشتیبانی آمریکا از این حزب در جنگ اخیر علیه داعش تاثیر داشته است.
سوم اینکه طی سال‌های اخیر شاهد شیفتی موثر در سیاست خارجی آمریکا بوده‌ایم که نتیجه‌ی آن عدم علاقه‌ی این کشور برای دخالت در کوبانی است، این مساله در سخنرانی اخیر باراک اوباما خود را نشان داد که حاکی از عدم وجود استراتژی لازم در زمینه سوریە می‌باشد. در واقع ایالات متحده آمریکا در زمینه سیاست خارجی تلاش کرده که علایق خود را به شرق یا جنوب شرقی آسیا سوق دهد. اولین سفر خارجی اوباما در دور دوم ریاست جمهوریش به فیلیپین و دیگر کشورهای این منطقه در راستای این تغییر استراتژی بود. به عبارت دیگر ایالات متحده علایقش در خاورمیانه را کاهش داده است.
مورد اخیر، یعنی کاهش علائق آمریکا در خاورمیانه، و نیز این واقعیت که اداره اوباما تاکنون توانایی نشان دادن استراتژی قاطعی در مورد سوریه بروز نداده، ترکیە را بر آن داشتە کە بە دنبال نقش بیشتری در معادلات منطقەای باشد. در واقع ترکیە بە عنوان یک قدرت منطقەای می‌خواهد کە خلا قدرت‌های جهانی را در این منطقە جبران نماید. گفتنی است رویکرد بین‌المللی ترکیە تفاوت بنیادین و اساسی با رویکرد لیبرال - دموکراسی‌های آمریکا و اروپا دارد. همچنین ترمزهایی را کە عثمانیسم وسعت طلب اردوغان بە واسطە برخورد با منافع غرب در خاورمیانە احساس می‌کرد، امروز بنا بە دلایل فوق کمرنگ تر شدە‌اند. بە همین دلیل ترکیە با چشم فروبستن بر فاجعە انسانی‌ای کە در کوبانی می‌گذرد، درصدد است کە این مسئلە را بە ابزاری برای گسترش قدرت خود در منطقە تبدیل نماید.
پ-ک-ک یا پی-وای-دی نیز با تلاشی کە در راستای متوجە کردن نگاههای افکار عمومی منطقە بە ترکیە می‌کنند، خواستە یا ناخواستە، در حال مشروعیت بخشیدن بە این جاه‌طلبی‌های ترکیە هستند.
از سوی دیگر حزب اتحاد دمکراتیک از زمانی که انقلاب مردم سوریه آغاز شد سیاستی مبنی بر رابطه و در مواردی همکاری، با دولت‌های منطقه یعنی سوریه، ایران و ترکیه در پیش گرفته است. ترکیە کە همچنان کە پیشتر بە آن اشارە شد دیگر اهداف خود را مستقل از آمریکا در خاورمیانە دنبال می‌کند، تلاش دارد کە با بازیگران نظم جدید منطقە بازی خود را داشتە باشد؛ بازیگران متناقظی چون داعش، پی-وای-دی و ایران.
ترکیه و ایران که از ایجاد یک کردستان مستقل در سوریه بیم داشتند، اظهارات صالح مسلم رئیس پی – وای – دی و اقدامات حزب اتحاد دمکراتیک موجب کاهش ترس و حتی دلگرمی این دو دولت شد. صالح مسلم، به صورت پیوسته در گفتگو و سخنرانی های خود تاکید می‌کرد که ما حق خود مدیریتی داریم و قصد نداریم که مستقل شویم.
پی- وای – دی اداره برخی مناطق از کردستان سوریه را از حکومت بشار اسد تحویل گرفته بود و در مناطقی نیز مشترکا با حزب بعث سوریه مسئولیت اداره را برعهده داشت. مسلم در سفری به تهران و آنکارا از دولت های ایران و ترکیه در برابر تروریست‌های جبهه النصره و داعش درخواست کمک کرد. وی در گفتگو با الشرق الاوسط این مساله را تائید کرد و اذعان داشت که ترکیه و ایران هم مساله کمک و همکاری را پذیرفته‌اند.
ترکیه و ایران ظاهرا از شرایط بوجود آمده ناراضی نبودند. رسانه‌های وابسته به سپاه پاسداران با آب و تاب پیروزهای نیروهای نظامی ی.پ.گ را پوشش می‌دادند و آن را \"کمیته‌های مردمی حمایت از کردهای سوریه می‌نامیدند\". در یکی از تحلیل‌ها که سایت \"جوان\" نزدیک به سپاه پاسداران تحت عنوان \"شلیک دمشق به آنکارا از دالان کردستان\" وجود شرایط کردستان سوریه را مطبوع دولت سوریه قلمداد کرده بود.
ترکیه نیز وجود اینچنین منطقه‌ای را به عنوان \"منطقه‌ای حائل\" میان خود و تهدید گروه‌های تروریستی می‌دید، امری که امروزه دولتمردان ترک از ایجاد آن سخن می‌گویند. در آن زمان که هنوز اختلاف میان جبهه‌النصره در سوریه به جدایی بخشی از این نیروها و شکل‌گیری دولت اسلامی عراق و شام نیانجامیده بود، جبهه النصره در چندین جبهه با مخالفان بشار اسد درگیر شد. دولت اسلامی عراق و شام یا داعش پس از اینکه از جبهه النصره جدا شد، در ادامه همان رویه‌ی گذشته اما این بار شدیدتر نیروهای ارتش آزاد سوریه را در بخش‌هایی عقب راند و تا شهرک اعزاز در نزدیکی‌های مرز ترکیه پیش رفت. مساله‌ای که باعث شد دولت ترکیه، گذرگاه مرزی نزدیک اعزار را پس از کنترل آن توسط اسلامگرایان، ببندد. ترکیه همسایگی با پی-وای-دی را بر همسایگی با داعش ترجیح می‌داد.
اما با محاصره‌ی کوبانی از سوی داعش، تنها از طرف مرز ترکیه امکان دارد که به این شهر رسید. ترکیه که پیشتر هم مرز شدن با پی وای دی را به داعش ترجیح داده بود، قصد داشت که با تغییر تاکتیک خود از قضیه کوبانی برای تحت فشار قرار دادن حزب مادر پی-وای-دی یا حزب کارگران کردستان استفاده کند. کما اینکه عدم علاقه آمریکا به دخالت در کوبانی، دست ترکیه را در این زمینه بازتر گذاشته بود. سفر هفته‌ی گذشته‌ی صالح مسلم به آنکارا و دیدار با دولت مردان ترک، نشان داد که شروطی که برای باز کردن دروازه‌ی مرزی کوبانی برای حزب اتحاد دمکراتیک یا حزب کارگران کردستان تعیین شده، از سوی این حزب پذیرفته نشده است.
از سوی دیگر پی-وای-دی با ایجاد یک سیستم تک حزبی، امنیت شکننده‌ای در منطقه تحت کنترل خود ایجاد کرده بود. در حالی که صالح مسلم از ایران و ترکیه و همکاری با این کشورها علیه داعش یا جبهه النصره درخواست کمک و همکاری می‌کرد، اختلافاتش با احزاب دیگر کُرد در کردستان سوریه روز به روز بیشتر می‌شد. سه جریان مهم کُردی در کردستان سوریه و از جمله حزب اتحاد دمکراتیک ائتلافی به نام \"مجلس عالی کُردهای سوریه\" تشکیل دادند. اما با اعلام خودگردانی یکجانبه از سوی پی-وای-دی و خروج این حزب از مجلس عالی، این ائتلاف عملا از بین رفت.
اختلافات به اینجا هم ختم نشد. ی.پ.گ (واحدهای مدافع خلق) که شاخه نظامی پی-وای-دی بود اقدام با بازداشت مخالفین و در چندین مورد اخراج آنها از کردستان سوریه نمود. رستم جهانگیری از اعضای اعزامی کنگره ملی کردستان به کردستان سوریه، سال گذشته در یک گفتگو با نشریه \"باس نیوز\" در کردستان عراق، مسائلی را برای اولین بار بیان کرد که چهره‌ای متفاوت از کردستان سوریه ارائه می‌داد. مثلا عدم اجازه‌ی حضور نظامی احزاب دیگر و توقیف کمک‌هایی که به این منطقه اعزام می‌شوند از سوی ی.پ.گ . جهانگیری در این گفتگو اظهار داشت که این شرایط ممکن است وضعیت امنیتی کردستان سوریه را با تهدید جدی مواجه کند، چیزی که امروز در کوبانی شاهد آن هستیم.
در پایان باید گفت آنچه کوبانی را به یک مرکز ثقل تبدیل کرده، تقابل سیاست‌های ابرقدرت‌های محلی، منطقه‌ای و جهانی است که خود را در این شهر نشان می‌دهد. در این راستا عدم اتخاذ سیاست درست از سوی حزب اتحاد دمکراتیک، که همانا تعامل با دولت‌های منطقه‌ای (ایران و ترکیه و سوریه) و اختلاف با نیروهای کُرد و سوری و قدرت‌هایی چون آمریکا، در ایجاد شرایط کنونی برای کوبانی تاثیر بسزایی داشته است.
نظر نویسنده بازتاب دیدگاه آژانس خبررسانی کُردپا نمی‌باشد.
کوبانی به مرکز ثقلی برای تقابل سیاست‌هایی متقابل در خاورمیانه و به ویژه سوریه تبدیل شده است. در یک جبهه سوریه، ایران، پ ک ک و شاە کوردستان سوریە‌ی آن یعنی حزب اتحاد دمکراتیک (پی – وای – دی) قرار دارند و در طرف مقابل یک یا چند گروه تروریست که خود را دولت اسلامی نامیده‌اند. یک سوال اساسی کە بعد از بالاگرفتن درگیریهای شنگال و به ویژه کوبانی بیش از پیش می‌نمایند این است کە آمریکا و ترکیە در کجای این معادلە قرار دارند؟! در این یادداشت تلاش می‌شود که ضمن واکاوی این مسئلە، نگاهی دیگر بە واقعیات کوبانی، اینبار اما نە از نقطە نظر بشر دوستانە بلکە از نگاهی سیاسی افکندە شود.
با محاصره کوبانی انتظارات از ایالات متحده آمریکا که رهبری نیروهای ائتلاف ضد داعش را به عهده دارد برای دخالت در این مساله و بمباران مواضع داعش بالا گرفت. ولی تا روز دوشنبه که تعداد حملات نسبت به قبل بیشتر بود، به جز چند مورد حمله هوایی اقدامی جدی از سوی آمریکا دیده نشد.
واقعیت این است که اولا از نقطه نظر سیاست خارجی آمریکا فرقی میان کوبانی با شهر دیگری که هدف حمله داعش قرار گرفته، وجود ندارد. جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا هفته گذشته در یک کنفرانس مطبوعاتی مشترک با همتای بریتانیایی خود درباره استراتژی آمریکا در عراق و سوریه گفت: \"تلاش آمریکا تضعیف توانایی‌های نظامی \"دولت اسلامی\" در کل خود است؛ و آن‌هم نه تنها در کوبانی، بلکه درسراسر عراق و سوریه\".
دوما آمریکا این جنگ را میان دو جبهه می‌بیند که هیچیک از طرفین همپیمانش نیستند، یعنی در یک جبهه ایران، سوریه و حزب اتحاد دمکراتیک قرار دارد و در طرف دیگر داعش. دخالت در کوبانی به معنی برگزیدن یک طرف درگیر است کە عواقب و دلالتهای بنیادینی را بر صحنە سیاست در سوریە بە دنبال خواهد داشت. در واقع تا زمانی کە آلترناتیوی موثر برای دولت بشار اسد در سوریە وجود نداشتە باشد، تضعیف جبهە ضد اسد می‌تواند بە تقویت جبهە ایران - اسد - پ ک ک، حداقل در زمینە نظامی منجر شود.
آمریکا که در گذشته ارتش آزاد سوریه را تجهیز و قصد داشته ائتلاف ملی سوریه را به عنوان یک جایگزین برای حکومت بشار اسد معرفی کند، بارها تلاش نموده که حزب اتحاد دمکراتیک را با این ائتلاف همراه نماید اما پی - وای - دی این درخواست را رد کرده و به این ائتلاف نپیوستە است. همین مساله بر عدم پشتیبانی آمریکا از این حزب در جنگ اخیر علیه داعش تاثیر داشته است.
سوم اینکه طی سال‌های اخیر شاهد شیفتی موثر در سیاست خارجی آمریکا بوده‌ایم که نتیجه‌ی آن عدم علاقه‌ی این کشور برای دخالت در کوبانی است، این مساله در سخنرانی اخیر باراک اوباما خود را نشان داد که حاکی از عدم وجود استراتژی لازم در زمینه سوریە می‌باشد. در واقع ایالات متحده آمریکا در زمینه سیاست خارجی تلاش کرده که علایق خود را به شرق یا جنوب شرقی آسیا سوق دهد. اولین سفر خارجی اوباما در دور دوم ریاست جمهوریش به فیلیپین و دیگر کشورهای این منطقه در راستای این تغییر استراتژی بود. به عبارت دیگر ایالات متحده علایقش در خاورمیانه را کاهش داده است.
مورد اخیر، یعنی کاهش علائق آمریکا در خاورمیانه، و نیز این واقعیت که اداره اوباما تاکنون توانایی نشان دادن استراتژی قاطعی در مورد سوریه بروز نداده، ترکیە را بر آن داشتە کە بە دنبال نقش بیشتری در معادلات منطقەای باشد. در واقع ترکیە بە عنوان یک قدرت منطقەای می‌خواهد کە خلا قدرت‌های جهانی را در این منطقە جبران نماید. گفتنی است رویکرد بین‌المللی ترکیە تفاوت بنیادین و اساسی با رویکرد لیبرال - دموکراسی‌های آمریکا و اروپا دارد. همچنین ترمزهایی را کە عثمانیسم وسعت طلب اردوغان بە واسطە برخورد با منافع غرب در خاورمیانە احساس می‌کرد، امروز بنا بە دلایل فوق کمرنگ تر شدە‌اند. بە همین دلیل ترکیە با چشم فروبستن بر فاجعە انسانی‌ای کە در کوبانی می‌گذرد، درصدد است کە این مسئلە را بە ابزاری برای گسترش قدرت خود در منطقە تبدیل نماید.
پ-ک-ک یا پی-وای-دی نیز با تلاشی کە در راستای متوجە کردن نگاههای افکار عمومی منطقە بە ترکیە می‌کنند، خواستە یا ناخواستە، در حال مشروعیت بخشیدن بە این جاه‌طلبی‌های ترکیە هستند.
از سوی دیگر حزب اتحاد دمکراتیک از زمانی که انقلاب مردم سوریه آغاز شد سیاستی مبنی بر رابطه و در مواردی همکاری، با دولت‌های منطقه یعنی سوریه، ایران و ترکیه در پیش گرفته است. ترکیە کە همچنان کە پیشتر بە آن اشارە شد دیگر اهداف خود را مستقل از آمریکا در خاورمیانە دنبال می‌کند، تلاش دارد کە با بازیگران نظم جدید منطقە بازی خود را داشتە باشد؛ بازیگران متناقظی چون داعش، پی-وای-دی و ایران.
ترکیه و ایران که از ایجاد یک کردستان مستقل در سوریه بیم داشتند، اظهارات صالح مسلم رئیس پی – وای – دی و اقدامات حزب اتحاد دمکراتیک موجب کاهش ترس و حتی دلگرمی این دو دولت شد. صالح مسلم، به صورت پیوسته در گفتگو و سخنرانی های خود تاکید می‌کرد که ما حق خود مدیریتی داریم و قصد نداریم که مستقل شویم.
پی- وای – دی اداره برخی مناطق از کردستان سوریه را از حکومت بشار اسد تحویل گرفته بود و در مناطقی نیز مشترکا با حزب بعث سوریه مسئولیت اداره را برعهده داشت. مسلم در سفری به تهران و آنکارا از دولت های ایران و ترکیه در برابر تروریست‌های جبهه النصره و داعش درخواست کمک کرد. وی در گفتگو با الشرق الاوسط این مساله را تائید کرد و اذعان داشت که ترکیه و ایران هم مساله کمک و همکاری را پذیرفته‌اند.
ترکیه و ایران ظاهرا از شرایط بوجود آمده ناراضی نبودند. رسانه‌های وابسته به سپاه پاسداران با آب و تاب پیروزهای نیروهای نظامی ی.پ.گ را پوشش می‌دادند و آن را \"کمیته‌های مردمی حمایت از کردهای سوریه می‌نامیدند\". در یکی از تحلیل‌ها که سایت \"جوان\" نزدیک به سپاه پاسداران تحت عنوان \"شلیک دمشق به آنکارا از دالان کردستان\" وجود شرایط کردستان سوریه را مطبوع دولت سوریه قلمداد کرده بود.
ترکیه نیز وجود اینچنین منطقه‌ای را به عنوان \"منطقه‌ای حائل\" میان خود و تهدید گروه‌های تروریستی می‌دید، امری که امروزه دولتمردان ترک از ایجاد آن سخن می‌گویند. در آن زمان که هنوز اختلاف میان جبهه‌النصره در سوریه به جدایی بخشی از این نیروها و شکل‌گیری دولت اسلامی عراق و شام نیانجامیده بود، جبهه النصره در چندین جبهه با مخالفان بشار اسد درگیر شد. دولت اسلامی عراق و شام یا داعش پس از اینکه از جبهه النصره جدا شد، در ادامه همان رویه‌ی گذشته اما این بار شدیدتر نیروهای ارتش آزاد سوریه را در بخش‌هایی عقب راند و تا شهرک اعزاز در نزدیکی‌های مرز ترکیه پیش رفت. مساله‌ای که باعث شد دولت ترکیه، گذرگاه مرزی نزدیک اعزار را پس از کنترل آن توسط اسلامگرایان، ببندد. ترکیه همسایگی با پی-وای-دی را بر همسایگی با داعش ترجیح می‌داد.
اما با محاصره‌ی کوبانی از سوی داعش، تنها از طرف مرز ترکیه امکان دارد که به این شهر رسید. ترکیه که پیشتر هم مرز شدن با پی وای دی را به داعش ترجیح داده بود، قصد داشت که با تغییر تاکتیک خود از قضیه کوبانی برای تحت فشار قرار دادن حزب مادر پی-وای-دی یا حزب کارگران کردستان استفاده کند. کما اینکه عدم علاقه آمریکا به دخالت در کوبانی، دست ترکیه را در این زمینه بازتر گذاشته بود. سفر هفته‌ی گذشته‌ی صالح مسلم به آنکارا و دیدار با دولت مردان ترک، نشان داد که شروطی که برای باز کردن دروازه‌ی مرزی کوبانی برای حزب اتحاد دمکراتیک یا حزب کارگران کردستان تعیین شده، از سوی این حزب پذیرفته نشده است.
از سوی دیگر پی-وای-دی با ایجاد یک سیستم تک حزبی، امنیت شکننده‌ای در منطقه تحت کنترل خود ایجاد کرده بود. در حالی که صالح مسلم از ایران و ترکیه و همکاری با این کشورها علیه داعش یا جبهه النصره درخواست کمک و همکاری می‌کرد، اختلافاتش با احزاب دیگر کُرد در کردستان سوریه روز به روز بیشتر می‌شد. سه جریان مهم کُردی در کردستان سوریه و از جمله حزب اتحاد دمکراتیک ائتلافی به نام \"مجلس عالی کُردهای سوریه\" تشکیل دادند. اما با اعلام خودگردانی یکجانبه از سوی پی-وای-دی و خروج این حزب از مجلس عالی، این ائتلاف عملا از بین رفت.
اختلافات به اینجا هم ختم نشد. ی.پ.گ (واحدهای مدافع خلق) که شاخه نظامی پی-وای-دی بود اقدام با بازداشت مخالفین و در چندین مورد اخراج آنها از کردستان سوریه نمود. رستم جهانگیری از اعضای اعزامی کنگره ملی کردستان به کردستان سوریه، سال گذشته در یک گفتگو با نشریه \"باس نیوز\" در کردستان عراق، مسائلی را برای اولین بار بیان کرد که چهره‌ای متفاوت از کردستان سوریه ارائه می‌داد. مثلا عدم اجازه‌ی حضور نظامی احزاب دیگر و توقیف کمک‌هایی که به این منطقه اعزام می‌شوند از سوی ی.پ.گ . جهانگیری در این گفتگو اظهار داشت که این شرایط ممکن است وضعیت امنیتی کردستان سوریه را با تهدید جدی مواجه کند، چیزی که امروز در کوبانی شاهد آن هستیم.
در پایان باید گفت آنچه کوبانی را به یک مرکز ثقل تبدیل کرده، تقابل سیاست‌های ابرقدرت‌های محلی، منطقه‌ای و جهانی است که خود را در این شهر نشان می‌دهد. در این راستا عدم اتخاذ سیاست درست از سوی حزب اتحاد دمکراتیک، که همانا تعامل با دولت‌های منطقه‌ای (ایران و ترکیه و سوریه) و اختلاف با نیروهای کُرد و سوری و قدرت‌هایی چون آمریکا، در ایجاد شرایط کنونی برای کوبانی تاثیر بسزایی داشته است.
نظر نویسنده بازتاب دیدگاه آژانس خبررسانی کُردپا نمی‌باشد.
