از جنگ نیابتی تا احتمال جنگ مستقیم ایران و عربستان
12:46 - 20 بهمن 1394
Unknown Author
ابراهیم قاسمی زاد
زمینه‌تنش میان ایران وعربستان سعودی را به‌جرات میتوان به‌ابتدای ورود اسلام از شبه‌جزیره‌عربستان به‌سرزمینی كه‌امروز‌ایران نامیده‌میشود ربط داد (حداقل در بعد مذهبی آن). به اقتضای زمان و مکان تنش ریشه‌دار در بستر تاریخ در روابط بین دو کشور در شکل های متفاوت گاه‌بروز و گاهی نیز فروكش كرده، ولی هیچگاه‌از بین نرفته‌است. اختلافاتی كه‌گاه میتوان آن را به‌جنگی فرسایشی تشبیه‌كرد و در مراحلی سبب قطع رابطه‌مقطعی بین دو كشور شده است، امروز به‌حد بی سابقه‌ای بالا گرفته‌و مناسبات بین دو کشور را به‌تعطیلی کامل کشانده‌‌است. این دو کشور علاوه‌بر درگیری های ایدئولوژیک، دینی، مذهبی و اقتصادی، در سالهای اخیر یک جنگ نیابتی را در کشور های جنگ زده‌همسایه‌براه انداخته و هر روز بر شدت آن میافزایند. افزایش این تنشها بود كه در هفته‌های اخیر سبب قطع کامل مناسبات سیاسی بین دو كشور شد. با توجه‌به‌بحرانی تر شدن اوضاع منطقه‌و استیلا خواهی و هژمون طلبی مذهبی، چه‌بسا كه‌در آینده‌ای نه‌چندان دور دو کشور منافع سیاسی و اقتصادی همدیگر را نیز هدف قرار دهند و در نهایت به‌جنگی بزرگ در خاورمیانه‌دامن بزنند.
ایران بیش از سه‌دهه است كه‌در راستای برنامه‌خمینی برای صدور انقلاب، با صرف ثروت ملی مردم كشور توانسته‌است متحدانی از نوع مذهبی در منطقه‌و جهان با خود همگام نماید. این در حالی است که بیش از بیست میلیون نفر ایرانی در زیر خط فقر زندگی می کنند و بیش از پنج میلیون نفر مبتلا به‌مواد مخدر هستند. همچنین آمار بیکاری جوانان و طلاق روز افزون و از هم پاشیدگی خانواده‌ها به‌علت فقر اقتصادی کشور را با بحران عمیق اجتماعی روبرو کرده‌است. از بعد سیاسی و آزادی عقاید و افکار اگر بنگریم، با یک مثال ساده‌می توان واقعیت آزادی را در ایران چنین بیان کنیم: کسانی که‌روزی سمت رئیس جمهوری، نخست وزیری و یا ریاست مجلس را بر عهده‌داشتند امروز به‌خاطر انتقاد ازعملکرد دولت ممنوع التصویر شده‌و یا در حصر خانگی با بدترین شرایط به‌سر می برند. با این توصیف نیازی به‌بحث در مورد وضعیت دگراندیشان و مخالفان رژیم جمهوری اسلامی نمی ماند.
قتل های زنجیره‌ای علمای اهل تسنن بین سالهای ١٣٧٢ تا ١٣٨٠ در ایران، که در جریان آن بالغ بر هفتاد تن از روشنفکر اهل سنت اعدام گردیدند. جمهوری اسلامی با قتل فجیع امام جمعه‌اهل تسنن عبدالعزیز کاظمی به‌بهانه‌انتقاد به‌سریال تلویزیونی امام علی و داشتن ده‌ها نمونه‌از این ترورها در پرونده‌سیاه خود، امروز به‌بهانه‌اعدام یك شهروند شیعه‌مذهب در کشور همسایه‌دوباره‌تشنج سیاسی در منطقه‌را به‌نتطه‌انفجار رسانده‌است. علاوه‌بر تشنج ناشی از اعدام شیخ نمرالنمر و چهار تن از شیعیان كه‌به‌خاطر اقدام علیه‌امنیت ملی عربستان اعدام شدند، ایران به‌شیوه‌اشكار اقدام به‌ترویج ولایت فقیه و تشکیل گروههای جدید حزب اللهی در منطقه‌نموده‌و در داخل كشور با به‌آتش کشیدن سفارت و کنسولگری عربستان عملا این كشور را به‌مصاف میخواند. چرا كه‌بر كسی پوشیده‌نیست اهمیت اعدام کسی که‌تا هنگام اعدامش نامی از او شنیده‌نشده‌بود بسیار كمتر از حادثه‌تجاوز به‌جوانان ایرانی در فرودگاه جده‌و کشتار صد ها تن از حاجیان ایرانی بود كه‌حتی اعتراضی ساده‌را هم در پی نداشت.
با توجه به‌تحولات سریع در منطقه‌و سرنگونی صدام حسین توسط امریکا بالانس قدرت در عراق به‌نفع شیعیان هم رکاب با ایران رقم خورد. دخالت های آشکار ایران در همه‌کشور های جنگ زده‌منطقه‌از یک سو و اقدام به‌ساختن گروهک هایی مانند حشد شعبی در عراق، حزب الله‌در نیجریه‌و ..... و از سوی دیگر توافق بر سر مسئله‌اتمی با غرب ظاهرا ایران را در موقعیتی برتر در معادلات منطقه‌ای قرار داده‌است. از اینرو بعید نیست كه‌هیئت حاکمه‌دولت عربستان تا حدی خود را درحالت انزوا ببیند و بخواهد میدانداری جدید ایران را به‌نفع مصالح استراتژیك خود بكار ببرد. ترس عربستان از طرح هلال شیعه‌که‌در سال ٢٠٠٤ توسط \"ملک عبدلله‌پادشاه اردن\" مطرح شد و با اقدام ایران امروزه‌عملا قابل رویت است، همچنین نداشتن یک جبهه‌متحد‌اعراب سنی، سبب شد كه‌این كشور برای جلوگیری از اقدامات تندروانه‌تر‌ایران ائتلافی در بین کشورهای عربی و اسلامی تشكیل دهد که‌در آینده‌می تواند برای ایران مشکل ساز و شاید هم خطرناک باشد.
بعید نیست كه‌هدف عربستان از ایجاد ائتلاف و اعمال تدابیر و راهکارهای امنیتی جدید در منطقه‌نخست پاسخ به‌سیاست نادرست غرب و امریکا در قبال ایران، نادیده‌گرفتن دست اندازی، تجاوز و شرارت های این کشور در منطقه‌و کشورهای همسایه‌بویژه همکاری با این رژیم در جبهه‌باصطلاح جنگ با گروه تروریستی داعش در عراق باشد. ولی نباید تلاش برای حفظ منافع اقتصادی در منطقه‌بحران زده‌خاور میانه را نیز نادیده‌گرفت. در هر حال آمادگی برای واکنش به‌هر کنش و حرکتی از سوی‌ایران در منطقه مد نظر عربستان است و این خود میتواند احتمال رویارویی مستقیم بین دو كشور را افزایش دهد.
کشورهای اسلامی و در صدر آنها ایران و عربستان امروز در شرایطی قرار گرفته‌اند كه‌اروپا در قرن هفدهم و در مرحله‌بعدی ار جریان جنگهای جهانی اول و دوم در آن بسر میبرد که‌در آن قدرتها با اسرار بر حل مسائل از طریق نظامی، جنگ و خونریزی، دخالت در امور داخلی کشورها و بر پایی جنگ های نیابتی و فرقه‌ای و مذهبی سعی در تعادل و بالانس قدرت را داشتند. ولی كشورهای اروپایی با گذشت زمان دریافتند که‌تنها راه نجات از این وضعیت بحرانی ایجاد یک امنیت مشترک با رعایت حقوق همه‌اقلیتها، ملتها، رنگها، گروههای اتنیکی، مذهبی و قومی است. به‌شیوه‌ای كه‌آنها رقابتهای نظامی ویرانگر را كنار گذاشته‌و رقابت سالم در زمینه‌های فرهنگی، اقتصادی و دیپلماتیک را جایگزین آن كنند. ولی با وجود رژیمی چون جمهوری اسلامی در ایران و منطقه‌این امكان جزو محالات است.
نظر نویسنده بازتاب دیدگاه آژانس خبررسانی کُردپا نمی‌باشد.
زمینه‌تنش میان ایران وعربستان سعودی را به‌جرات میتوان به‌ابتدای ورود اسلام از شبه‌جزیره‌عربستان به‌سرزمینی كه‌امروز‌ایران نامیده‌میشود ربط داد (حداقل در بعد مذهبی آن). به اقتضای زمان و مکان تنش ریشه‌دار در بستر تاریخ در روابط بین دو کشور در شکل های متفاوت گاه‌بروز و گاهی نیز فروكش كرده، ولی هیچگاه‌از بین نرفته‌است. اختلافاتی كه‌گاه میتوان آن را به‌جنگی فرسایشی تشبیه‌كرد و در مراحلی سبب قطع رابطه‌مقطعی بین دو كشور شده است، امروز به‌حد بی سابقه‌ای بالا گرفته‌و مناسبات بین دو کشور را به‌تعطیلی کامل کشانده‌‌است. این دو کشور علاوه‌بر درگیری های ایدئولوژیک، دینی، مذهبی و اقتصادی، در سالهای اخیر یک جنگ نیابتی را در کشور های جنگ زده‌همسایه‌براه انداخته و هر روز بر شدت آن میافزایند. افزایش این تنشها بود كه در هفته‌های اخیر سبب قطع کامل مناسبات سیاسی بین دو كشور شد. با توجه‌به‌بحرانی تر شدن اوضاع منطقه‌و استیلا خواهی و هژمون طلبی مذهبی، چه‌بسا كه‌در آینده‌ای نه‌چندان دور دو کشور منافع سیاسی و اقتصادی همدیگر را نیز هدف قرار دهند و در نهایت به‌جنگی بزرگ در خاورمیانه‌دامن بزنند.
ایران بیش از سه‌دهه است كه‌در راستای برنامه‌خمینی برای صدور انقلاب، با صرف ثروت ملی مردم كشور توانسته‌است متحدانی از نوع مذهبی در منطقه‌و جهان با خود همگام نماید. این در حالی است که بیش از بیست میلیون نفر ایرانی در زیر خط فقر زندگی می کنند و بیش از پنج میلیون نفر مبتلا به‌مواد مخدر هستند. همچنین آمار بیکاری جوانان و طلاق روز افزون و از هم پاشیدگی خانواده‌ها به‌علت فقر اقتصادی کشور را با بحران عمیق اجتماعی روبرو کرده‌است. از بعد سیاسی و آزادی عقاید و افکار اگر بنگریم، با یک مثال ساده‌می توان واقعیت آزادی را در ایران چنین بیان کنیم: کسانی که‌روزی سمت رئیس جمهوری، نخست وزیری و یا ریاست مجلس را بر عهده‌داشتند امروز به‌خاطر انتقاد ازعملکرد دولت ممنوع التصویر شده‌و یا در حصر خانگی با بدترین شرایط به‌سر می برند. با این توصیف نیازی به‌بحث در مورد وضعیت دگراندیشان و مخالفان رژیم جمهوری اسلامی نمی ماند.
قتل های زنجیره‌ای علمای اهل تسنن بین سالهای ١٣٧٢ تا ١٣٨٠ در ایران، که در جریان آن بالغ بر هفتاد تن از روشنفکر اهل سنت اعدام گردیدند. جمهوری اسلامی با قتل فجیع امام جمعه‌اهل تسنن عبدالعزیز کاظمی به‌بهانه‌انتقاد به‌سریال تلویزیونی امام علی و داشتن ده‌ها نمونه‌از این ترورها در پرونده‌سیاه خود، امروز به‌بهانه‌اعدام یك شهروند شیعه‌مذهب در کشور همسایه‌دوباره‌تشنج سیاسی در منطقه‌را به‌نتطه‌انفجار رسانده‌است. علاوه‌بر تشنج ناشی از اعدام شیخ نمرالنمر و چهار تن از شیعیان كه‌به‌خاطر اقدام علیه‌امنیت ملی عربستان اعدام شدند، ایران به‌شیوه‌اشكار اقدام به‌ترویج ولایت فقیه و تشکیل گروههای جدید حزب اللهی در منطقه‌نموده‌و در داخل كشور با به‌آتش کشیدن سفارت و کنسولگری عربستان عملا این كشور را به‌مصاف میخواند. چرا كه‌بر كسی پوشیده‌نیست اهمیت اعدام کسی که‌تا هنگام اعدامش نامی از او شنیده‌نشده‌بود بسیار كمتر از حادثه‌تجاوز به‌جوانان ایرانی در فرودگاه جده‌و کشتار صد ها تن از حاجیان ایرانی بود كه‌حتی اعتراضی ساده‌را هم در پی نداشت.
با توجه به‌تحولات سریع در منطقه‌و سرنگونی صدام حسین توسط امریکا بالانس قدرت در عراق به‌نفع شیعیان هم رکاب با ایران رقم خورد. دخالت های آشکار ایران در همه‌کشور های جنگ زده‌منطقه‌از یک سو و اقدام به‌ساختن گروهک هایی مانند حشد شعبی در عراق، حزب الله‌در نیجریه‌و ..... و از سوی دیگر توافق بر سر مسئله‌اتمی با غرب ظاهرا ایران را در موقعیتی برتر در معادلات منطقه‌ای قرار داده‌است. از اینرو بعید نیست كه‌هیئت حاکمه‌دولت عربستان تا حدی خود را درحالت انزوا ببیند و بخواهد میدانداری جدید ایران را به‌نفع مصالح استراتژیك خود بكار ببرد. ترس عربستان از طرح هلال شیعه‌که‌در سال ٢٠٠٤ توسط \"ملک عبدلله‌پادشاه اردن\" مطرح شد و با اقدام ایران امروزه‌عملا قابل رویت است، همچنین نداشتن یک جبهه‌متحد‌اعراب سنی، سبب شد كه‌این كشور برای جلوگیری از اقدامات تندروانه‌تر‌ایران ائتلافی در بین کشورهای عربی و اسلامی تشكیل دهد که‌در آینده‌می تواند برای ایران مشکل ساز و شاید هم خطرناک باشد.
بعید نیست كه‌هدف عربستان از ایجاد ائتلاف و اعمال تدابیر و راهکارهای امنیتی جدید در منطقه‌نخست پاسخ به‌سیاست نادرست غرب و امریکا در قبال ایران، نادیده‌گرفتن دست اندازی، تجاوز و شرارت های این کشور در منطقه‌و کشورهای همسایه‌بویژه همکاری با این رژیم در جبهه‌باصطلاح جنگ با گروه تروریستی داعش در عراق باشد. ولی نباید تلاش برای حفظ منافع اقتصادی در منطقه‌بحران زده‌خاور میانه را نیز نادیده‌گرفت. در هر حال آمادگی برای واکنش به‌هر کنش و حرکتی از سوی‌ایران در منطقه مد نظر عربستان است و این خود میتواند احتمال رویارویی مستقیم بین دو كشور را افزایش دهد.
کشورهای اسلامی و در صدر آنها ایران و عربستان امروز در شرایطی قرار گرفته‌اند كه‌اروپا در قرن هفدهم و در مرحله‌بعدی ار جریان جنگهای جهانی اول و دوم در آن بسر میبرد که‌در آن قدرتها با اسرار بر حل مسائل از طریق نظامی، جنگ و خونریزی، دخالت در امور داخلی کشورها و بر پایی جنگ های نیابتی و فرقه‌ای و مذهبی سعی در تعادل و بالانس قدرت را داشتند. ولی كشورهای اروپایی با گذشت زمان دریافتند که‌تنها راه نجات از این وضعیت بحرانی ایجاد یک امنیت مشترک با رعایت حقوق همه‌اقلیتها، ملتها، رنگها، گروههای اتنیکی، مذهبی و قومی است. به‌شیوه‌ای كه‌آنها رقابتهای نظامی ویرانگر را كنار گذاشته‌و رقابت سالم در زمینه‌های فرهنگی، اقتصادی و دیپلماتیک را جایگزین آن كنند. ولی با وجود رژیمی چون جمهوری اسلامی در ایران و منطقه‌این امكان جزو محالات است.
نظر نویسنده بازتاب دیدگاه آژانس خبررسانی کُردپا نمی‌باشد.
