٨ مارس ۲۰۲۵؛ گزارشی از ۸٢ مورد سرکوب نظامند زنان کُرد در ایران
سازمان حقوق بشری کُردپا به مناسبت ۸ مارس (روز جهانی زن)، طی گزارشی به ۸٢ مورد سرکوب نظامند و سازمان‌یافته زنان در کُردستان ایران از طریق ابزارهای قضایی و امنیتی از ۸ مارس ۲۰۲۴ تا ۸ مارس ۲۰۲۵ پرداخته است. این گزارش بر بازداشت‌ها، محاکمه‌ها، احکام قضایی، و اقدامات نهادهای امنیتی و قضایی علیه زنان کُرد تمرکز دارد که شامل موارد زیر می‌باشد؛
زندانیان سیاسی زن محبوس در زندان‌های جمهوری اسلامی؛ ۱۰ مورد
بازداشت خودسرانه زنان کُرد؛ ۲۶ مورد
محکومیت زنان به اعدام و حبس تعزیری: ۱۴ مورد (۲ مورد اعدام و ۲۱ سال و ۳ ماه حبس تعزیری)
احضار به اداره اطلاعات و دادسراها؛ ۹ مورد
سیاست‌های تحمیل حجاب اجباری؛ ٩ مورد
صدور احکام اخراج تا قطع رتبه‌ندی و انفصال از خدمت علیه فعالین صنفی معلمان؛ ۱۴ مورد
مصداق‌های سرکوب نظام‌مند در این گزارش به موارد زیر اشاره دارد؛
احکام سنگین برای زندانیان سیاسی زن، از جمله اعدام و حبس‌های طولانی‌مدت
بازداشت‌های خودسرانه و خشونت‌آمیز، بدون حکم قضایی و با یورش به منازل
تحمیل حجاب اجباری و برخوردهای قهری، از پلمپ اماکن تا جریمه و توقیف خودرو
محرومیت از حقوق صنفی و آموزشی، اخراج معلمان و قطع رتبه‌بندی شغلی
احضار و تهدید فعالان زن، برای جلوگیری از مشارکت در فعالیت‌های مدنی و اعتراضی
این مجموعه اقدامات نشان می‌دهد که سرکوب زنان کُرد نه‌تنها موردی و فردی، بلکه نظام‌مند و ساختاری است و در چارچوب یک سیاست کلی برای محدود کردن آزادی‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی آنان اجرا می‌شود.
زندانیان سیاسی زن کُرد محبوس در زندان‌های ایران؛ ۱۰ مورد
پخشان عزیزی؛ اهل مهاباد و ساکن تهران، محکوم به اعدام و ۶ ماه زندان، محبوس در زندان اوین
وریشه مرادی؛ اهل سنندج، محکوم به اعدام و ۶ ماه زندان، محبوس در زندان اوین
زینب جلالیان؛ اهل ماکو، محکوم به حبس ابد و محبوس در زندان یزد
سکینه پروانه؛ اهل قوچان، محکوم به ۷ سال و ۶ ماه زندان و محبوس در زندان اوین
ژیلا هژبری؛ اهل مریوان، محکوم به ۳ سال و ۸ ماه زندان و محبوس در زندان سنندج
ژینا مدرس گرجی؛ اهل سنندج، محکوم به ۱۶ ماه حبس و محبوس در زندان سنندج
هاجر سعیدی؛ اهل مریوان، محکوم به یک سال زندان و محبوس در زندان سنندج
ثریا قیطران؛ اهل پیرانشهر، محکوم به ۹ ماه زندان و محبوس در ارومیه
سروه شیری محکوم به ۸ ماه حبس تعزیری و محبوس در زندان بوکان
گلاویژ محمدی‌راشد محکوم به ۴ ماه حبس و محبوس در زندان ارومیه
بازداشت: ۲۶ مورد
در این مدت ۲۲ زن در کُردستان ایران توسط نیروهای امنیتی بدون ارائه حکم قضایی بازداشت شدند. اسامی آنها به شرح زیر است؛
خدیجه مهدی‌پور، زندانی سیاسی سابق و فعال حقوق زنان/ سیمه قادری، خواهر زندانی سیاسی/ سوسن حسن‌زاده، فعال مدنی و مدرس زبان کُردی/ هه‌تاو اکرمی، از دادخواهان خانواده مهران اکرمی/ پخشان نبی‌زاده/ فریده ویسی، فعال مدنی و خبرنگار/ سولماز حسن‌زاده، خواهر دادخواه محمد حسن‌زاده/ زهرا ساجدی‌نیا/ منیژه خشنود/ مریم رستمی/ گلاویژ محمد‌ی‌ارشد/ دایه مینا سلطانی زارع، مادر دادخواه شهریار محمدی/ سروه شیری/ فریبا مرادیان/ سیران خسروی، فعال مدنی/ الهام قادری/ نازنین الیاسی/ آیدا عمویی، فعال مدنی و زنان/ سهیلا مطاعی، فعال مدنی و زنان/ پروین ادوایی، فعال مدنی، کودکان و محیط‌زیست/ بفرین معروفی/ آرزو جلیل‌زاده، معلم آموزش و پرورش
همچنین ۴ زن کُرد که پیشتر به حبس محکوم شده بودند جهت سپری کردن دوران محکومیت بازداشت و به زندان منتقل شدند.
ژینا مدرس‌گرجی، روزنامه‌نگار، فعال حقوق زنان و از بازداشت‌شدگان ژن ژیان ئازادی محکوم به ۱۶ ماه حبس تعزیری با اتهامات تشکیل گروه و دسته‌جات و تبلیغ علیه نظام
سوسن حسن‌زاده، مدرس زبان کُردی محکوم به ۳ ماه حبس تعزیری به اتهام تبلیغ علیه نظام
سروه شیری محکوم به ۸ ماه حبس تعزیری به اتهام تبلیغ علیه نظام
گلاویژ محمدی‌راشد محکوم به ۴ ماه حبس به اتهام تبلیغ علیه نظام
نقش مستقیم و عاملی نهادهای حکومتی در بازداشت زنان در کُردستان ایران:
تمام این زنان از سوی نهادهای امنیتی بازداشت شدند. مشخصا ۱۷ تن از این زنان بدون ارائه حکم قضایی و ۷ تن با یورش به منزل بازداشت شدند. بعد از بازداشت از سرنوشت ۱۵ تن از آنان و از مکان بازداشت ۱۴ تن اطلاعی در دست نبود. و ۳ تن از این زنان به هنگام بازداشت مورد ضرب و شتم قرار گرفتند.
محکومیت زنان به اعدام و حبس تعزیری: ۱۴ مورد (۲ مورد اعدام و ۲۱ سال و ۳ ماه حبس تعزیری)
در این بازه زمانی ۱۴ تن از زنانی که پیشتر توسط نهادهای امنیتی بازداشت و هدف پرونده‌سازی قرار گرفته بودند، از سوی دادگاه‌های انقلاب و کیفری به دو مورد حکم اعدام و ۲۱ سال و ۳ ماه زندان تعزیری به محکوم شدند. اسامی این زنان و محکومیت آنان به شرح زیر است؛
پخشان عزیزی، روزنامه نگار، فعال حقوق زنان و فارغ‌التحصیل مددکار اجتماعی اهل مهاباد و ساکن کرج، به اتهام «بغی» از سوی شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب تهران به ریاست قاضی «ایمان افشاری» به اعدام محکوم شد.
وریشه مرادی، فعال سیاسی به اتهام «بغی» از سوی شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب تهران به ریاست قاضی «ابوالقاسم صلواتی» به اعدام محکوم شد.
ثریا قیطران، اهل روستای «کانی ملا» از توابع پیرانشهر به اتهام «همکاری با یکی از احزاب کُردی» از سوی شعبه اول دادگاه انقلاب مهاباد به ریاست «سجاد دوستی» به ۹ ماه حبس تعزیری محکوم شد.
سوما پورمحمدی، اهل سنندج و عضو هیئت مدیره انجمن فرهنگی-اجتماعی نوژین، به اتهام «تشکیل گروه و دستجات» از سوی شعبه اول دادگاه انقلاب سنندج به ریاست قاضی « محمد کرمی» به ۱۰ سال زندان و تبعید به زندان کرمانشاه محکوم شد.
ژینا مدرس‌گرجی، روزنامه‌نگار و فعال حقوق زنان به اتهام «تشکیل گروه و دستجات» و «تبلیغ علیه نظام» به ۲۸ ماه حبس تعزیری(۱۶ماه قابل اجرا) از سوی شعبه اول دادگاه انقلاب سنندج به ریاست قاضی «محمد کرمی» محکوم شد.
پرشنگ عزیزی، خواهر زندانی سیاسی پخشان عزیزی به اتهام «مساعدت متهم از محاکمه و محکومیت» از سوی شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب تهران به ریاست قاضی «ایمان افشاری» به یک سال حبس تعزیری محکوم شد.
زهرا ساجدی‌نیا، اهل بوکان به اتهام «تبلیغ علیه نظام» از سوی شعبه ۱۰۱ دادگاه کیفری دو بوکان به ریاست قاضی «مهدی فخری» به ۸ ماه حبس تعزیری محکوم شد.
سوسن حسن‌زاده، فعال مدنی و مدرس زبان کُردی به اتهام «تبلیغ علیه علیه نظام» از سوی شعبه ۱۰۱ دادگاه کیفری دو بوکان به ریاست قاضی «مهدی فخری» به ۳ ماه حبس تعزیری محکوم شد.
منیژه خشنود، اهل بوکان به اتهام «تبلیغ علیه نظام» از سوی شعبه ۱۰۱ دادگاه کیفری دو بوکان به ریاست قاضی «مهدی فخری» به ۱۰ ماه حبس تعزیری محکوم شد.
پخشان عزیزی، زندانی سیاسی محکوم به اعدام و محبوس در زندان اوین در پرونده‌ای دیگر به اتهام «تمرد و درگیری با ماموران» در زندان از سوی دادگاه کیفری دو مجتمع قضایی تهران به ریاست قاضی «ابوالفضل عامری» به ۶ ماه حبس تعزیری محکوم شد.
وریشه مرادی، زندانی سیاسی محکوم به اعدام و محبوس در زندان اوین در پرونده‌ای دیگر به اتهام «تمرد و درگیری با ماموران» در زندان از سوی دادگاه کیفری دو مجتمع قضایی تهران به ریاست قاضی «ابوالفضل عامری» به ۶ ماه حبس تعزیری محکوم شد.
سولماز حسن‌زاده، اهل بوکان، خواهر جانباخته محمد حسن‌زاده از جانباختگان ژن ژیان ئازادی به اتهام «تبلیغ علیه» نظام از سوی شعبه ۱۰۱ دادگاه کیفری دو بوکان به ریاست قاضی «مهدی فخری» به یک سال حبس تعزیری محکوم شد.
سروه شیری، اهل بوکان به اتهام «تبلیغ علیه نظام» از سوی شعبه ۱۰۱ دادگاه کیفری دو بوکان به ریاست قاضی «مهدی فخری» به ۸ ماه حبس تعزیری محکوم شد.
مینا سلطانی زارع، مادر دادخواه شهریار محمدی به اتهام «تبلیغ علیه نظام» و «حضور در مکان‌های عمومی بدون حجاب شرعی» از سوی شعبه ۱۰۱ دادگاه کیفری دو بوکان به ریاست قاضی «مهدی فخری» به ۸ ماه حبس تعزیری محکوم شد.
احضار به اداره اطلاعات و دادسراها : ۹ مورد
فاطمه زندکریمی، اهل سنندج و فعال صنفی معلمان با هدف ممانعت از «عدم شرکت در تجمع اعتراضی معلمان له مناسبت روز و هفته معلم» به اداره اطلاعات سنندج احضار و با گرفتن تعهد کتبی مواجه شد.
طوبی حسینی، اهل سنندج و فعال صنفی معلمان با هدف ممانعت از «عدم شرکت در تجمع اعتراضی معلمان له مناسبت روز و هفته معلم» به اداره اطلاعات سنندج احضار و با گرفتن تعهد کتبی مواجه شد.
فاطمه پایمردی، اهل پیرانشهر به دلیل فعالیت‌های سیاسی همسرش در خارج از کشور به اداره اطلاعات پیرانشهر احضار و هدف تهدید و بازجویی قرار گرفت.
دایه عظمیه، اهل بوکان و مادر دادخواه محمد حسن‌زاده به اداره اطلاعات بوکان احضار و هدف تهدید و بازجویی قرار گرفت تا دست از دادخواهی بردارد.
سیمین چایچی، شاعر و نویسنده اهل سنندج توسط فراجا (فرماندهی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی) احضار و با تهدید و گرفتن تعهد کتبی جهت خودداری در تجمع و همایش ۸ مارس روبرو شد.
بهار زنگی‌بند، فعال حقوق زنان و مدنی اهل سنندج توسط فراجا (فرماندهی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی) احضار و با تهدید و گرفتن تعهد کتبی جهت خودداری در تجمع و همایش ۸ مارس روبرو شد.
ثریا خدری، فعال حقوق زنان و مدنی اهل سنندج توسط فراجا (فرماندهی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی) احضار و با تهدید و گرفتن تعهد کتبی جهت خودداری در تجمع و همایش ۸ مارس روبرو شد.
زهرا محمدی، فعال مدنی و مدرس زبان کُردی به دنبال پرونده‌سازی با اتهام «اخلال در نظم و آسایش عمومی» به شعبه دوم بازپرسی دادگاه عمومی و انقلاب سنندج احضار و پس از حضور با تودیع وثیقه تا پایان دادرسی آزاد شد.
فاطمه زندکریمی، فعال صنفی و معلمان به دنبال پرونده‌سازی با اتهام «اخلال در نظم و آسایش عمومی» به شعبه دوم بازپرسی دادگاه عمومی و انقلاب سنندج احضار و پس از حضور با تودیع وثیقه تا پایان دادرسی آزاد شد.
صدور احکام اخراج تا قطع رتبه‌ندی و انفصال از خدمت علیه فعالین صنفی معلمان؛ ۱۴ مورد
۶ خرداد ۱۴۰۳؛ سمیه اخترشمار، معلم زبان انگلیسی با سابقه ۱۷ ساله در بخش مرکزی شهرستان مریوان توسط هیأت بدوی رسیدگی به تخلفات اداری کارمندان استان کردستان از آموزش و پرورش اخراج شد. اداره آموزش و پرورش مریوان در تاریخ بیست و سوم دی ١٤٠٢ در نامه‌ای به هیأت بدوی رسیدگی به تخلفات اداری کارمندان استان کردستان خانم اخترشمار را به «انتشار مطالب توهین آمیز و نشر اخبار کذب علیه نظام جمهوری اسلامی، عضویت فعال در کانال‌های غیرقانونی صنفی معلمان در فضای مجازی و درج مطالب تحریک آمیز در کانال صنفی معلمان مریوان و سروآباد و فرهنگیان ایران، طراحی سؤالات امتحان داخلی درس زبان انگلیسی در حمایت معترضان (نام بردن از معترضان در درک مطالب و سؤالات زبان) و نشر آن در فضای مجازی، حمایت از احزاب کُرد اپوزیسیون حکومت ایران و نشر آن در فضای مجازی، انتشار تصاویر بدون حجاب خود در فضای مجازی و حمایت از شعارهای تفرقه آمیز، انتشار تصاویر بدون حجاب دانش‌آموزان و درج شعارهای هنجارشکنانه در فضای مجازی، انتشار تصاویر فرزندش با البسه احزاب کُرد اپوزیسیون حکومت ایران در صفحه شخصی در فضای مجازی با شعارهای این احزاب و پرچم کردستان و درج مطالب در کانال تشکل‌های صنفی فرهنگیان ایران» متهم کرده است.
۱۴ بهمن ۱۴۰۳؛ کُردپا در گزارشی به صدور احکام گوناگون از قطع رتبه‌بندی تا انفصال از خدمت علیه ۴۷ فعال صنفی معلمان در شهرهای سنندج، سقز، مریوان، دیواندره، زیویه و دهگلان از سوی اداره آموزش و پرورش استان کُردستان پرداخته بود که ۱۳ تن از آنان زن بودند.
سیاست‌های تحمیل حجاب اجباری؛ ٩ مورد
۱۳ دی ۱۴۰۲؛ سنندج؛ کافه رستوران آیرا لانژ به دلیل عدم رعایت حجاب اجباری پلمب شد.
۷ فروردین ۱۴۰۳؛ اطلاعات سپاه پاسداران ایلام به شرط عدم حضور زنان در مراسم نوروزی مجوز برگزاری این مراسم را صادر کرده بود.
۱۳ فرودین ۱۴۰۳؛ موزه روستایی و اقامتگاه بومگردی «شانشین» مریوان به دليل «عدم رعایت حجاب اجباری و نواختن موسیقی توسط دختران» پلمب شد.
۲۷ فروردین ۱۴۰۳؛ معاون آموزشی یکی از مدارس متوسطە ناحیە ١ سنندج، قبل از شروع کلاس‌های درسی، بە دانش‌آموزان و معلمان بصورت لفظی اخطار دادە است کە در صورت عدم رعایت حجاب اجباری، خانوادە دانش‌آموزان باید جریمە نقدی پرداخت کنند.
۲۸ فروردین ۱۴۰۳؛ کتابفروشی «ژیرا» در سنندج به مدیریت ژینا مدرس گرجی، فعال حقوق زنان به دلیل عدم رعایت حجاب اجباری توسط اداره اماکن این شهر پلمب شد.
۲۸ فروردین ۱۴۰۳؛ شماری از واحدهای صنفی مجتمع تجاری «بانتا» سنندج به دلیل عدم رعایت حجاب اجباری از سوی اداره اماکن این شهر پلمب شدند.
۱۴ اردیبهشت ۱۴۰۳؛ رستوران «رومانو» واقع در شهر سقز به دستور «اداره نظارت بر اماکن عمومی فرماندهی انتظامی شهرستان سقز» و براساس قوانین برخورد با «بی حجابی» پلمب شد.
۱۴ تیر ۱۴۰۳؛ در آستانه دور دوم چهاردهمين دوره انتخابات ریاست جمهوری در ایران، حکومت با اجرای «طرح نور» در سطح شهر مهاباد، به مقابله با «بدحجابی» و جرم انگاری آن پرداخت و در همین راستا صاحبان خودروهای بسیاری اخطاریه و احضار به دليل «بدحجابی» دریافت کردند.
۱۷ اسفند ۱۴۰۳، در ادامه سرکوب نوروز کُردستان و فشارهای امنیتی علیه مردم برخی از مالکین ماشین پیامک «کشف حجاب» و تهدید توقیف خودرو دریافت کرده‌اند. طی این پیامک ارسال شده به مردم نوشته شده؛ در مکان عمومی به آدرس گوگ‌تپه نقض قوانین و مقررات کشور (کشف حجاب) صورت گرفته است و مدت ۲۴ ساعت برای اعتراض زمان دارید و نسبت به رعایت قوانین، هنجارهای اجتماعی و حجاب اهمیت دهید و در صورت تکرار خودروی شما توقیف خواهد شد.
بر اساس این گزارش موارد نقض حقوق زنان در کردستان ایران در بازه زمانی ۸ مارس ۲۰۲۴ تا ۸ مارس ۲۰۲۵ را می‌توان به‌صورت نظام‌مند بر اساس قوانین داخلی و بین‌المللی به شرح زیر بررسی کرد؛
۱. نقض اصول حقوق بین‌الملل و حقوق بشر
الف) حق حیات و منع مجازات اعدام (ماده ۳ اعلامیه جهانی حقوق بشر و ماده ۶ میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی)، محکومیت دو زن به اعدام (پخشان عزیزی و وریشه مرادی) به اتهام «بغی»، بدون برگزاری دادگاه عادلانه و با اعمال شکنجه برای اخذ اعترافات.
ب) منع بازداشت خودسرانه (ماده ۹ میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی)، بازداشت ۲۶ زن بدون ارائه حکم قضایی و ۷ مورد یورش به منازل، که نشان‌دهنده نقض حق آزادی و امنیت شخصی است.
ج) شکنجه و رفتار غیرانسانی (ماده ۷ میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی، کنوانسیون منع شکنجه)، ضرب و شتم ۳ زن هنگام بازداشت، عدم اطلاع‌رسانی درباره سرنوشت ۱۵ زن بازداشت‌شده، و نگه‌داشتن ۱۴ زن در بازداشت‌های انفرادی، که مصداق شکنجه روحی و جسمی است.
د) حق دادرسی عادلانه و استقلال قضایی (ماده ۱۴ میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی)، محکومیت ۱۴ زن به ۲۱ سال و ۳ ماه حبس تعزیری، از جمله اتهام‌های مبهم مانند «تبلیغ علیه نظام»، «همکاری با احزاب کُردی» و «تشکیل گروه و دسته‌جات»، بدون ارائه شواهد کافی و محاکمه عادلانه.
۲. نقض قوانین داخلی و بین‌المللی در حوزه آزادی بیان و اجتماعات
الف) سرکوب آزادی بیان و مطبوعات (ماده ۱۹ اعلامیه جهانی حقوق بشر و میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی)، روزنامه‌نگارانی مانند ژینا مدرس‌گرجی و پخشان عزیزی به دلیل فعالیت رسانه‌ای خود بازداشت و محکوم شدند. همچنین پلمب کتابفروشی ژینا مدرس‌گرجی به دلیل عدم رعایت حجاب اجباری.
ب) نقض آزادی اجتماعات و تجمعات مسالمت‌آمیز (ماده ۲۰ اعلامیه جهانی حقوق بشر و ماده ۲۱ میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی)، احضار فعالان حقوق زنان و فرهنگیان به دلیل برنامه‌ریزی برای تجمعات و اعتراضات مسالمت‌آمیز. همچنین تهدید و بازداشت معلمان معترض به سیاست‌های سرکوبگرانه.
۳. نقض حقوق زنان و سیاست‌های تبعیض جنسیتی
الف) اعمال حجاب اجباری و مجازات زنان به‌دلیل عدم رعایت آن (ماده ۲ و ۳ کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان)، ۸ مورد سرکوب و برخورد قهری با زنان به دلیل عدم رعایت حجاب، شامل پلمب اماکن تجاری، احضار و جریمه‌های نقدی. همچنین ارسال پیامک‌های تهدیدآمیز درباره «کشف حجاب» و توقیف خودروها.
ب) حذف زنان از فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی، اخراج ۱۴ معلم زن از سیستم آموزشی و قطع مزایای شغلی آنان به دلیل فعالیت‌های صنفی و اعتراضات مدنی.
۴. نقض قوانین کیفری و اداری داخلی ایران
الف) نقض اصل قانونی بودن جرم و مجازات (اصل ۳۶ و ۳۷ قانون اساسی ایران)، اتهام‌هایی مانند «بغی»، «همکاری با احزاب کُردی»، و «تبلیغ علیه نظام» با تفسیر گسترده و بدون شفافیت حقوقی برای سرکوب مخالفان.
ب) نقض اصل برائت (اصل ۳۷ قانون اساسی ایران)، بازداشت و محکومیت زنان بدون شواهد مستدل و استفاده از اعترافات تحت شکنجه در دادگاه.
ج) نقض قوانین مربوط به آئین دادرسی کیفری، عدم رعایت حق دسترسی به وکیل در بسیاری از پرونده‌ها. عدم رعایت حق اعتراض به احکام صادره در مواردی از جمله پرونده‌های مربوط به اعدام.
۸٢ مورد سرکوب نظامند زنان کُرد در ایران نشان می‌دهد حکومت ایران به‌طور نظام‌مند و هدفمند حقوق زنان، به‌ویژه زنان کُرد را نقض کرده و از ابزارهای قانونی و امنیتی برای سرکوب آنان استفاده می‌کند. این موارد نه تنها ناقض قوانین داخلی ایران هستند، بلکه با تعهدات بین‌المللی این کشور در تضاد کامل‌اند.
این گزارش با استناد به آمار به ثبت رسیده توسط "کُردپا" که راستی‌آزمایی آنها بررسی شده، منتشر می‌گردد.
تنظیم: اوین مصطفی‌زاده
