گزارش: مطالبه‌ی غیر قانونی وجه نقد از دانش‌آموزان در مدارس دولتی

گزارشی ویژه آژانس خبرسانی کُردپا از پدیده‌ی مطالبه اجباری وجه نقد از دانش‌آموزان مدارس دولتی
آژانس کُردپا: هر ساله در آستانه‌ی شروع سال تحصیلی و به هنگام ثبت‌نام دانش‌آموزان از سوی وزارت آموزش و پرورش ایران بخشنامه‌هایی به مدارس ارسال می‌شود که مدارس اجازه دریافت هیچ گونه وجهی با هر عنوانی را ندارند و همواره مسؤلین آموزشی کشور مخالفت شدید خود را با اخذ هرگونه وجه اجباری از دانش‌آموزان اعلام کرده‌اند، اما در طول سال مشاهده می‌شود که مدارس به بهانه‌ها و عناوین مختلف از دانش‌آموزان وجه اخذ می‌کنند.

اخذ اين وجوه در حالی صورت می‌گیرد كه در اصل ٣٠ قانون اساسی حکومت ایران آمده است که بايد خدمات رايگان به دانش‌آموزان ارائه شود.

در حال حاضر مدارس ایران به دو دسته دولتی و غیر انتفاعی تقسیم شده‌اند: يكم مدارس غيردولتی كه قوانین تعریف شده و مختص به خود را دارا می‌باشند و دوم مدارس دولتی كه شامل مدارس هيات امنايی و نمونه مردمی هستند كه دريافت هر گونه وجهی توسط آنها خلاف قانون است مگر مدارس شاهد كه طبق قوانين خاصی اقدام به پذيرش دانش‌آموزانی غير از خانواده‌های ايثارگران و جانبازان می‌كنند و از آنها هزينه دريافت می‌كنند.

حال میان تأکیدهای مکرر وزارت آموزش وپرورش مبنی بر ممنوعیت دریافت پول در مدارس و میزان پایبندی به این بخشنامه‌ها رابطه‌ی معکوس وجود دارد. کمک‌های مردمی برای مدارس ایران بر اساس گفته‌ها و نظر مسؤلان آموزش و پرورش اختیاری و داوطلبانه است اما همین کمک‌های مردمی که مسؤلان آن را داوطلبانه می‌خوانند به معضل بزرگی برای خانواده‌های دانش‌آموزان ایرانی به ویژه در مناطق فقیر و به ویژه مناطق کُردنشین تبدیل شده است.

افزایش سرانه‌ی دانش‌آموزی و واریز آن به حساب مدارس، وعده‌ی هر ساله‌ی مسؤلان آموزشی ایران است.

سرانه‌ی دانش‌آموزشی اعتباری است که با توجه به تعداد دانش آموزان هر مدرسه و دوره‌ی تحصیلی در اختیار مدارس قرار می‌گیرد تا هزینه‌های جاری مدارس از قبیل هزینه‌ی آب، برق، تلفن، کاغذ، گچ، ماژیک و انجام برخی فعالیت‌های فوق برنامه را پوشش دهد، این مبلغ در ایران سال به سال بر روی کاغذ افزایش می‌‌یابد ولی عملاً این مبلغ یا به حساب مدارس ریخته نمی‌شود یا به شیوه‌ی دیگری خرج می‌شود.

در دو سال گذشته علاوه بر اينكه این وزارتخانه سرانه‌ی آموزشی مدارس را پرداخت نکرده و در حال حاضر نیز به دلیل تحریم‌های بین‌المللی و نوسانات نرخ ارز و بحران اقتصادی در ایران‌، مسؤلان مدارس ايران و به ویژه مناطق کُردنشین بنا به تصمیم اداره‌ی آموزش و پرورش، دانش‌آموزان را تحت فشار قرار داده که به بهانه‌هایی همچون: کمی اعتبار، دادن تغذیه، گازرسانی، تهیه‌ی وسایل گرمایشی، تأمین حقوق سرایدار و خرید سوخت مورد نیاز مدرسه، تأمین هزینه‌ها برای تهیه‌ی وسایل مورد نیاز امور روزانه‌، تجهیزات و وسایل مدرسه، نوسازی ميز و نيمکت‌های مدرسه، تعمير مدرسه و حتی خرید مواد غذایی باید مبالغی پول را پرداخت کنند.

در همين رابطه و بنا به گزارش آژانس خبررسانی کُردپا، در آبان ماه و با وجود گذشت چهل روز از بازگشایی مدارس و آغاز سال تحصیلی، از طرف وزارت آموزش و پرورش هیچ گونه اعتبار مالی به مدارس مریوان اختصاص داده نشده و به همین علت مسئولین مدارس به دانش‌آموزان گفته‌اند که هر دانش‌آموز باید پنجاه هزار تومان به عنوان کمک هزینه‌ی تحصیلی به مدارس تحویل دهد.

در سقز مسؤلان دبیرستان \"شبانه‌روزی\" روستای \"قشلاق پُل\" از توابع بخش \"سرشیو\" دانش آموزان را تحت فشار قرار داده‌بودند که مبلغ هفتصد هزار تومان به عنوان هزینه‌ی غذایی پرداخت کنند که این مسأله نگرانی دانش‌آموزان را به دنبال داشته است.

همچنین در شهرستان شاهین‌دژ نیز اداره‌ی آموزش و پرورش کلیه‌ی مدارس سطح شهر را با بخشنامه‌ای مطلع نموده بود که باید از هر دانش‌آموز مبلغ ١٠٠ هزار تومان وجه نقد مطالبه گردد. 

در اشنویه نیز مسؤلان مدرسه‌ی روستای \"کانی سورک\" بنا به تصمیم اداره‌ی آموزش و پرورش برای گازرسانی به مدرسه این روستا مبلغ چشمگیری از دانش‌آموزان پول مطالبه کرده‌اند.

مسؤلان مدرسه‌ی \"خیام\" در روستای \"دیزج\" از توابع مرگه‌ور ارومیه بنا به تصمیم اداره‌ی آموزش و پرورش برای تهیه‌ی وسایل گرمایشی کلاس‌های درس این مدرسه مبلغی پول از دانش‌آموزان مطالبه کرده بودند.

همچنین در نامه‌ای که به مدارس حومه‌ی شهر ارومیه ارسال گردیده بود از دانش‌آموزان خواسته شده بود که مبلغ ٣٠ تا ٥٠ هزار تومان وجه نقد به مدیران مدرسه پرداخت کنند. مطالبه‌ی پول از اين دانش‌آموزان برای هزینه‌ی تأمین سوخت مصرفی و برخی وسایل مورد نیاز روزانه‌ی دانش‌آموزان عنوان شده است.
در همین راستا مسؤلان اداره‌ی آموزش و پرورش شهرستان مریوان به خانواده‌های دانش‌آموزان اعلام کرده‌اند که برای تأمین سوخت مورد نیاز \"بخاری و شوفاژ\" کلاس‌های درس هر دانش‌آموز باید نیمی از هزینه‌ی مصرف سوخت را به مدرسه پرداخت کند، در غیر این صورت عواقب ابتلا به هر نوع بیماری بر عهده‌ی خانواده‌ها خواهد بود و مدرسه تعهدی در این زمینه ندارد. مسؤلان مدارس داخل همين شهر نيز به دانش‌آموزان گفته‌بودند که خود آنان باید کاغذ امتحانات را تهیه نمایند و یا هر دانش‌آموز بسته‌ی کاغذ \"A4\" به مدرسه تحویل بدهد.

اخذ مبالغی پول از دانش‌آموزان که در بسیاری مواقع از مرز٥٠٠ هزار تومان نیز می‌گذرد به امر متداولی در مناطق کُردنشین ایران مبدل گردیده و علی‌رغم نارضایتی خانواده‌ها و اطلاع‌رسانی در این باره، تاکنون هیچ از مقامات آموزش و پرورش این مناطق نسبت به این پدیده واکنش نشان نداده و پاسخگو نمی‌باشند.

این اقدام مسؤلان مدرسه سبب نگرانی خانواده‌های آنان شده به طوری که دانش‌آموزان برخی از خانواده‌ها به دلیل بی‌بضاعتی و عدم توانایی در پرداخت این مبلغ، از ادامه‌ی تحصیل بازمانده و مجبور به ترک تحصیل و يا اخراج آنان از مدرسه شده‌است.

فعالان فرهنگی و خانواده‌ها بر این باورند که هدف نظام آموزشی ایران از انجام این نوع اعمال، واگذاری مدارس دولتی به بخش خصوصی می‌باشد و به بهانه‌ی مشکلات اقتصادی قصد دارند که این آمادگی را در مردم ایجاد کنند که از این پس خود خانواده‌ها باید هزینه‌ی مدارس فرزندانشان را تأمین کنند.

آموزش و پرورش همچنان بر اين موضع است که دريافت وجه به صورت اجباری ممنوع است.

اين در حالی است كه مسئولان حكومتی بارها گفته‌اند، آموزش و پرورش نمی‌تواند اخذ کمک‌های مردمی به صورت داوطلبانه را در مدارس ممنوع کند اما اعلام کرده‌اند که هيچ مدير مدرسه‌ای نبايد به صورت اجبار از خانواده‌ها وجهی دريافت کند.

چند سال پس از انقلاب ایران به دلایل مختلفی از جمله افزایش جمعیت، کسری بودجه آموزش و پرورش و محدودیت‌های دولت در تأمین هزینه‌های آموزشی دوباره بحث خصوصی‌سازی مدارس و دریافت وجه از دانش آموزان مدارس دولتی با عنوانهای مختلف مطرح گردید این در حالی است که بر اساس مواد قانونی ١٩و ٢٠ ، از قانون اساسی حکومت اسلامی ایران دولت موظف به ارائه آموزش ابتدایی و متوسطه‌ی رایگان به کلیه‌ی شهروندان ایرانی بدون در نظر گرفتن جنسیت، رنگ، نژاد و ملیت آنان می باشد.

کمک‌های بلاعوض ایران به سوریه، لبنان و دیگر متحدانش در حالی صورت می‌گیرد که دانش آموزان ایرانی به ویژه در مناطق کُردنشین ایران محروم از حقوق اولیه‌ی زندگی و ابتدایی‌ترین امکانات گرمایشی هستند و سران حکومت اسلامی ایران وعده ساخت سه هزار باب مدرسه را در عراق می‌دهند.

همچنین اصرار و تأکید بر هوشمند‌سازی مدارس در حالی صورت می‌گیرد که بسیاری از مدارس ایران استاندارد نبوده و نیاز به تخریب و بازسازی دارند ودر صورت وقوع حوادث غیر مترقبه نظیر آتش سوزی، زلزله،... فجایع تأسف باری به وقوع می‌پیوند.

در همین رابطه چندی پیش آتش‌سوزی در یکی از مدارس ابتدایی در روستای شیناوی از توابع پیرانشهر فاجعه‌ای آفرید که چند تن از دانش‌آموزان دختر این دبستان جان خود را از دست داده و تعدادی نیز دچار سوختگی‌های جبران ناپدیری شدند.

طبعات منفی و مخرب دریافت وجه نقد در مدارس دولتی ایران:

در مدارس فضایی ايجاد شده است که اگر دانش‌آموزی پول مورد نظر را پرداخت نکند، آبرويش در خطر است و برای حفظ آبرو هم که شده است بايد اين پول پرداخت شود.

در برخی از حالت‌ها دانش‌آموزان برای کم نیاوردن مقابل همکلاسی‌هایشان با فشار آوردن به خانواده بيشتر از وجه مطالبه شده به مدرسه کمک می‌كنند.

اخذ اجباری وجه نقد در اکثر موارد موجب سرخوردگی دانش‌آموزان شده و اكثر اوقات دانش‌آموزان را تحت فشار قرار داده و به آنان گفته می‌شود که در صورت عدم پرداخت از امتحان پايان سال محروم می‌شوند به طوری که پيش از آغاز امتحان از شركت دانش‌آموزانی كه پول پرداخت نكرده‌اند جلوگيری به عمل آمده و پس از وارد كردن لطمه روحی به دانش‌آموزان به آنها اعلام می‌کنند می‌توانند در امتحان شركت كنند اما كارنامه آنها تا زمان پرداخت پول، تحويل داده نمی‌شود.

اگرچه به اين دانش‌آموزان اجازه داده می شود در امتحان شركت كنند اما استرس و فشار بسيار زيادی، آنان را تحت تأثیر قرار داده و باعث عملکرد ضعيف آنان خواهد شد.

برخورد بی‌تفاوت و دوگانه آموزش و پرورش با اين مساله كه سبب بروز مشكلات روحی برای دانش‌آموزان می‌شود هیج تطابقی با قوانین و نظام مدون شده آموزشی ایران نداشته ،مسأله‌ای كه در سند تحول بنيادين آموزش و پرورش بارها مورد تاكيد قرار گرفته است.

توجه به روحيه دانش‌آموزان يك مساله بديهی است، اما توسط آموزش و پرورش رعايت نمی‌شود كه خلاف قانون اساسی، خلاف مسايل پرورشی و همچنين خلاف حقوق انسانی است كه دانش‌آموزی را كه آماده حضور سر جلسه امتحان است را به خاطر پول تحت فشار قرار داده و بگويند حق شركت در جلسه را ندارد تا والدينتان بيايند و پول را پرداخت كنند، در آخر هم مثل اینکه ارفاق کرده باشند و با يك روحيه خراب و تضعيف شده او را راهی جلسه امتحان می‌کنند.

مسئولان حکومت از يك طرف اعلام می‌كنند که هيچ پولی را دريافت نمی‌كنند در صورتيكه دانش‌آموزان را به خاطر عدم پرداخت وجه از طريق جلوگيری از شركت در امتحان و ندادن كارنامه تحت فشار قرار داده، اين واقعا شايسته نظام آموزش و پرورش نيست كه بنا به اصل ٣٠ قانون اساسی مدعی خدمات رايگان به دانش آموزان است نمی‌باشد.