جنگ و محیط‌زیست - منصور سهرابی
12:59 - 17 آبان 1393
Unknown Author
منصور سهرابی
جوامع انسانی همواره تلفات و صدمات جنگ‌ها را با شمارش تعداد کشته‌ها و زخمی‌های نظامی و غیرنظامی، خرابی شهرها، روستاها و معیشت افراد معین کرده و به همین دلیل محیط‌زیست معمولا قربانی فراموش شده جنگ بوده است.
شاید بتوان یکی از بزرگترین قربانی‌های جنگ‌های عصر جدید را منابع طبیعی، محیط‌زیست و میراث فرهنگی برشمرد که در برخی موارد، آثار و پیامدهای این بحران‌ها، پس از گذشت سالیان سال آشکار می‌گردد.
در اثر جنگ انسانها کشته می‌شوند، خانه‌ها و مزارع ویران می‌گردند، منابع و ذخایر از بین می‌روند و محیط‌زیست به شدت آسیب می‌بیند. حفظ محیط‌زیست و توجه به مسائل زیست محیطی به خصوص در دوران جنگ یکی از موضوعات مهم جهانی و دغدغه برانگیز بشر معاصر و مدافعان حقوق‌بشر است، زیرا بهره‌برداری از طبیعت و کرامت انسانی و تحقق امنیت و عدالت توسعه و رشد نسل‌های آینده رابطه بسیار نزدیکی با رعایت حفظ محیط‌زیست و مسائل زیست محیطی دارد و هرگونه آسیب و تخریب طبیعت بر زندگی سالم انسان اثرگذار است، چنانچه امروزه همه شاهدند که افت شدید سلامت محیط زیست ابعاد گوناگون زندگی بشر را به مخاطره انداخته است. تکنولوژی تولید سلاح‌های شیمیایی، میکروبی و هسته‌ای یکی از عوامل اصلی تهدید جوامع بشری می‌باشد . این سلاحها بر اثر تغییرات در اکوسیستم، محیط‌زیست را از چرخه توسعه پایدار خارج نموده است.
بروز انواع بیماریها در انسان و جانوران براثر کاربرد سلاحها علاوه بر تاثیرات افقی در یک نسل، باعث ایجاد تاثیرات عمودی و انتقال از نسلی به نسل دیگر می‌شود.
گاهی تصمیم‌گیری‌های فرماندهی اثرات جبران‌ناپذیری بر محیط‌زیست کشورهای درگیر جنگ می‌گذارد . انواع مین‌های خنثی نشده، ایجاد پل و سد در مسیر اصلی رودخانه‌ها و در مسیر مهاجرت ماهی‌ها، ایجاد پایگاه‌ها در اطراف اکوسیستم‌های حساس، آلودگی تالابها و اکوسیستم‌های آبی، آلودگی‌های نفتی و ....بعنوان نمونه‌های از عوامل مخرب محیط‌زیست در اثر جنگ مطرح می‌باشند.
یکی دیگر از اثرات معمولی و مخرب درگیری‌ها ، آوارگی انبوه مردمانی است که از خشونت و عدم امنیت فرار می‌کنند. جا به جایی جمعیت در چنین حد و اندازه‌ای نه تنها سبب رنج و عذاب مردم و اختلال در فعالیت‌های اقتصادی شده، بلکه موجب خسارات شدید به محیط‌زیست به ویژه در مناطق خشک و لم یزرع می‌شود. به گزارش سازمان ملل، آوارگی بیش از ۲ میلیون نفر در دارفور در سال ۲۰۰۳، منجر به تنزل کیفیت خاک و بهره‌برداری بیش از حد از منابع آب‌های زیر زمینی اطراف اردو‌گاه‌های پناهجویان شد فرسایش زیست محیطی شدید و گسترده بویژه در رابطه با بروز پدیده بیابان‌زایی و نابودی جنگل‌ها در اغلب نقاط کشور(سودان) صورت گرفته است، به شکلی که در دارفور بر اثر فرسایش زیست محیطی و از میان رفتن منابع آبی و تغییر آب و هوای منطقه، ناامنی غذایی را به دنبال داشته است.
از نمونه‌های دیگر هدف قرار دادن تعمدی یک اکوسیستم برای دستیابی به اهداف سیاسی و نظامی را می‌توان در عراق مشاهده کرد؛ خشکاندن مرداب‌های دجله و فرات در سال‌های جنگ ایران و عراق نمونه روشنی از هدف قرار دادن تعمدی یک اکوسیستم برای دستیابی به اهداف سیاسی است.
در حال حاضر نیز جنگ‌طلبی خلافت اسلامی (داعش) در عراق و سوریه علاوه بر کشتار بی‌رحمانه انسانها، محیط‌زیست این مناطق را بشدت تحت تاثیر قرار داده است که تحقیقات علمی گسترده در این رابطه را می‌طلبد.
جنگ علاوه بر اثرات مستقیمی که بر محیط‌زیست می‌گذارد اثرات غیرمستقیم زیادی نیز دارد که هرگز در زمان جنگ خود را نشان نخواهد داد. بیش از نیمی از جمعیت جهان برای امرار معاش به منابع طبیعی وابسته هستند به همین دلیل امکان درگیری‌ها برای کسب منابع بیشتر در آینده غیرقابل اجتناب است.
به طور کلی، اثرات جنگ بر محیط‌زیست به موارد گسترده ذیل تقسیم می‌شود:
١- تخریب زیستگاه‌ها
٢- آوارگی و پناهندگی انسانها
٣- از بین رفتن گونه‌های گیاهی و جانوری
٤- تخریب زیرساخت‌های شهری
۵- افزایش ناگهانی تولیدات غذایی و آسیب منابع طبیعی
۶- استراتژی‌های مخرب محیط‌زیستی (بطورمثال: آتش زدن ساختمان‌ها، زمین‌های کشاورزی، جنگل‌ها و ...)
۷- شکارهای غیرقانونی
۸- آلودگی ناشی از سلاح‌های بیولوژیکی، شیمیایی و هسته‌ای
مرکز صلح و محیط‌زیست به مناسبت ششم نوامبر، (روز جهانی مقابله با آثار جنگ و درگیری‌های مسلحانه بر محیط‌زیست) عنوان کرده است: از آنجا که محیط‌زیست و منابع طبیعی برای تثبیت صلح و توسعه پایدار حیاتی هستند، ضرورت دارد مقررات بین‌المللی برای جلوگیری از درگیری‌های مسلحانه و هدف قرار دادن محیط‌زیست به هنگام مخاصمات تقویت شود. چنانچه منابع طبیعی به عنوان منابع تامین معیشت و زندگی مردم، خسارت دیده یا تخریب شوند هیچگونه صلح پایداری متصور نخواهد بود. دنیا تاکنون شاهد جنگ‌های زیادی بوده که به نام تامین امنیت، عدالت و صلح رخ داده‌اند، اما در همه این جنگ‌ها از همان ابتدا محیط‌زیست و منابع طبیعی قربانیان ساکت بوده‌اند. بنابراین جا دارد از اعضای جامعه بین‌الملل و کشورهای طرف اختلاف مصرّانه درخواست شود تا به جای درگیری به خویشتن داری، گفتگو و حل مسالمت‌آمیز درگیری‌ها روی آورند.
نظر نویسنده بازتاب دیدگاه آژانس خبررسانی کُردپا نمی‌باشد.
جوامع انسانی همواره تلفات و صدمات جنگ‌ها را با شمارش تعداد کشته‌ها و زخمی‌های نظامی و غیرنظامی، خرابی شهرها، روستاها و معیشت افراد معین کرده و به همین دلیل محیط‌زیست معمولا قربانی فراموش شده جنگ بوده است.
شاید بتوان یکی از بزرگترین قربانی‌های جنگ‌های عصر جدید را منابع طبیعی، محیط‌زیست و میراث فرهنگی برشمرد که در برخی موارد، آثار و پیامدهای این بحران‌ها، پس از گذشت سالیان سال آشکار می‌گردد.
در اثر جنگ انسانها کشته می‌شوند، خانه‌ها و مزارع ویران می‌گردند، منابع و ذخایر از بین می‌روند و محیط‌زیست به شدت آسیب می‌بیند. حفظ محیط‌زیست و توجه به مسائل زیست محیطی به خصوص در دوران جنگ یکی از موضوعات مهم جهانی و دغدغه برانگیز بشر معاصر و مدافعان حقوق‌بشر است، زیرا بهره‌برداری از طبیعت و کرامت انسانی و تحقق امنیت و عدالت توسعه و رشد نسل‌های آینده رابطه بسیار نزدیکی با رعایت حفظ محیط‌زیست و مسائل زیست محیطی دارد و هرگونه آسیب و تخریب طبیعت بر زندگی سالم انسان اثرگذار است، چنانچه امروزه همه شاهدند که افت شدید سلامت محیط زیست ابعاد گوناگون زندگی بشر را به مخاطره انداخته است. تکنولوژی تولید سلاح‌های شیمیایی، میکروبی و هسته‌ای یکی از عوامل اصلی تهدید جوامع بشری می‌باشد . این سلاحها بر اثر تغییرات در اکوسیستم، محیط‌زیست را از چرخه توسعه پایدار خارج نموده است.
بروز انواع بیماریها در انسان و جانوران براثر کاربرد سلاحها علاوه بر تاثیرات افقی در یک نسل، باعث ایجاد تاثیرات عمودی و انتقال از نسلی به نسل دیگر می‌شود.
گاهی تصمیم‌گیری‌های فرماندهی اثرات جبران‌ناپذیری بر محیط‌زیست کشورهای درگیر جنگ می‌گذارد . انواع مین‌های خنثی نشده، ایجاد پل و سد در مسیر اصلی رودخانه‌ها و در مسیر مهاجرت ماهی‌ها، ایجاد پایگاه‌ها در اطراف اکوسیستم‌های حساس، آلودگی تالابها و اکوسیستم‌های آبی، آلودگی‌های نفتی و ....بعنوان نمونه‌های از عوامل مخرب محیط‌زیست در اثر جنگ مطرح می‌باشند.
یکی دیگر از اثرات معمولی و مخرب درگیری‌ها ، آوارگی انبوه مردمانی است که از خشونت و عدم امنیت فرار می‌کنند. جا به جایی جمعیت در چنین حد و اندازه‌ای نه تنها سبب رنج و عذاب مردم و اختلال در فعالیت‌های اقتصادی شده، بلکه موجب خسارات شدید به محیط‌زیست به ویژه در مناطق خشک و لم یزرع می‌شود. به گزارش سازمان ملل، آوارگی بیش از ۲ میلیون نفر در دارفور در سال ۲۰۰۳، منجر به تنزل کیفیت خاک و بهره‌برداری بیش از حد از منابع آب‌های زیر زمینی اطراف اردو‌گاه‌های پناهجویان شد فرسایش زیست محیطی شدید و گسترده بویژه در رابطه با بروز پدیده بیابان‌زایی و نابودی جنگل‌ها در اغلب نقاط کشور(سودان) صورت گرفته است، به شکلی که در دارفور بر اثر فرسایش زیست محیطی و از میان رفتن منابع آبی و تغییر آب و هوای منطقه، ناامنی غذایی را به دنبال داشته است.
از نمونه‌های دیگر هدف قرار دادن تعمدی یک اکوسیستم برای دستیابی به اهداف سیاسی و نظامی را می‌توان در عراق مشاهده کرد؛ خشکاندن مرداب‌های دجله و فرات در سال‌های جنگ ایران و عراق نمونه روشنی از هدف قرار دادن تعمدی یک اکوسیستم برای دستیابی به اهداف سیاسی است.
در حال حاضر نیز جنگ‌طلبی خلافت اسلامی (داعش) در عراق و سوریه علاوه بر کشتار بی‌رحمانه انسانها، محیط‌زیست این مناطق را بشدت تحت تاثیر قرار داده است که تحقیقات علمی گسترده در این رابطه را می‌طلبد.
جنگ علاوه بر اثرات مستقیمی که بر محیط‌زیست می‌گذارد اثرات غیرمستقیم زیادی نیز دارد که هرگز در زمان جنگ خود را نشان نخواهد داد. بیش از نیمی از جمعیت جهان برای امرار معاش به منابع طبیعی وابسته هستند به همین دلیل امکان درگیری‌ها برای کسب منابع بیشتر در آینده غیرقابل اجتناب است.
به طور کلی، اثرات جنگ بر محیط‌زیست به موارد گسترده ذیل تقسیم می‌شود:
١- تخریب زیستگاه‌ها
٢- آوارگی و پناهندگی انسانها
٣- از بین رفتن گونه‌های گیاهی و جانوری
٤- تخریب زیرساخت‌های شهری
۵- افزایش ناگهانی تولیدات غذایی و آسیب منابع طبیعی
۶- استراتژی‌های مخرب محیط‌زیستی (بطورمثال: آتش زدن ساختمان‌ها، زمین‌های کشاورزی، جنگل‌ها و ...)
۷- شکارهای غیرقانونی
۸- آلودگی ناشی از سلاح‌های بیولوژیکی، شیمیایی و هسته‌ای
مرکز صلح و محیط‌زیست به مناسبت ششم نوامبر، (روز جهانی مقابله با آثار جنگ و درگیری‌های مسلحانه بر محیط‌زیست) عنوان کرده است: از آنجا که محیط‌زیست و منابع طبیعی برای تثبیت صلح و توسعه پایدار حیاتی هستند، ضرورت دارد مقررات بین‌المللی برای جلوگیری از درگیری‌های مسلحانه و هدف قرار دادن محیط‌زیست به هنگام مخاصمات تقویت شود. چنانچه منابع طبیعی به عنوان منابع تامین معیشت و زندگی مردم، خسارت دیده یا تخریب شوند هیچگونه صلح پایداری متصور نخواهد بود. دنیا تاکنون شاهد جنگ‌های زیادی بوده که به نام تامین امنیت، عدالت و صلح رخ داده‌اند، اما در همه این جنگ‌ها از همان ابتدا محیط‌زیست و منابع طبیعی قربانیان ساکت بوده‌اند. بنابراین جا دارد از اعضای جامعه بین‌الملل و کشورهای طرف اختلاف مصرّانه درخواست شود تا به جای درگیری به خویشتن داری، گفتگو و حل مسالمت‌آمیز درگیری‌ها روی آورند.
نظر نویسنده بازتاب دیدگاه آژانس خبررسانی کُردپا نمی‌باشد.
