توسعه پایدار اکوتوریسم
12:47 - 5 آبان 1393
Unknown Author
منصور سهرابی*
توسعه پایدار عبارت از ایجاد تعادل میان توسعه و حفاظت از محیط‌زیست با توجه به جنبه‌های اقتصادی و اجتماعی است و فرایندی است که طی آن مردم یک کشور نیازهای خود را بر می‌آورند و زندگی خود را ارتقا می‌بخشند، بدون اینکه از منابعی که به نسل‌های آینده تعلق دارد مصرف کنند. در حقیقت توسعه پایدار در گرو رفاه اجتماعی است و بدون توجه به مسائل جامعه و نگاه جامعه محور، مدیریت محیط‌زیست و منابع طبیعی امکان‌پذیر نخواهد بود.
بنابراین توسعه را زمانی پایدار می‌خوانیم که مخرب نباشد و امکان حفظ منابع، اعم از آب، خاک، منابع ژنتیکی، گیاهی و جانوری را برای آیندگان فراهم آورد. در توسعه پایدار، اصل این است که منابع طبیعی پایه به گونه‌ای محافظت شوند که نسل‌های آینده دست کم بتوانند به اندازه نسل کنونی تولید و مصرف کنند .
جهانگردی به مثابه منبعی از برکات اقتصادی و اجتماعی از قبیل اکتساب ارز خارجی، مولفه مهمی برای توسعه پایدار کشورهای درحال توسعه است. امروزه صنعت توریسم به عنوان یکی از محورهای مهم توسعه همه جانبه بسیاری از کشورهای جهان بشمار می‌آید .
انواع توریسم را با توجه به عملکرد توریستها می‌توان به پایدار و ناپایدار تقسیم کرد.از میان انواع توریسم، اکوتوریسم از سایر انواع، با توسعه پایدار همخوانی و سازگاری بیشتری دارد. اکوتوریسم که زیرمجموعه‌ای است از صنعت زنده و پویای توریسم در عین بازدهی و سودآوری چشمگیر اقتصادی، متضمن تامین لایه‌های عمیق‌تر توسعه نیز می‌باشد. اکوتوریسم یا توریسم اکولوژیکی یک شکل از توریسم یا گردشگری پایدار است که به اکولوژی یا بومشناسی توجه دارد.
اکوتوریسم سفر مسئولانه به مناطق طبیعی و طبیعت است که باعث حفظ محیط‌زیست و فراهم آوردن رفاه برای افراد محلی است. در واقع اکوتوریسم به عنوان یک فعالیت مناسب و مستمر می‌تواند در بهبود وضعیت زیستی و معیشتی مردم بومی و جوامع محلی حاشیه اکوسیستمهای حائز اهمیت نقش داشته و از نظر اکولوژیکی باعث کاهش فشار بر منابع- طبیعی گردد. در اکوتوریسم انگیزه اصلی مسافرت، جذابیت‌های طبیعی یک منطقه، شامل ویژگی‌های فیزیکی و فرهنگ بومی است و توریست پس از مشاهده جذابیت‌ها، بدون اینکه خللی در آنها وارد آورد یا آنها را تخریب کند، محل را ترک می‌کند. در واقع توریسم طبیعت‌گرا نوعی از توریسم است که بر طبیعت اثر مخرب نگذارد، رد پا باید تنها اثری باشد که از اکوتوریسم در طبیعت به جا گذاشته می‌شود و عکس‌ها و خاطرات سفر نیز تنها یادگاری‌هایی باشند که از طبیعت نزد اکو توریستها(بوم‌گردان) باقی می‌ماند.
افرادی که در زمینه اکوتوریسم فعالیت می‌کنند باید ١- لطمه به طبیعت را به حد اقل برسانند. ٢- توجهات و احترامات فرهنگی و زیست محیطی را به خاطر داشته باشند. ٣- موجبات بوجود آمدن خاطرات خوش برای میهمانان و میزبانان را فراهم آورند. ٤- برای حفظ محیط‌زیست درآمدزایی مستقیم داشته باشند. ٥- برای مردم محلی سودآوری اقتصادی داشته باشند. ٦- نسبت به موقعیت سیاسی – اجتماعی و محیط‌زیست کشور میزبان توجه بیشتری نشان دهند. ٧- به حقوق‌بشر احترام بگذارند. اکوتوریسم اگر بصورت پایدار نباشد اثرات زیانباری و غیرقابل جبرانی را به محیط‌زیست وارد میسازد. نتایج تحقیقی که در بیست و سه منطقه حفاظت شده به عمل آمده نشان میدهد که بسیاری از پروژه‌هایی که سبب ارتقای اکوتوریسم شدهاند مزایای چندانی برای مردم بومی نداشته‌اند.
اکوتوریسم پایدار توریسمی است که از نظر اکولوژیکی پایدار باشد، یعنی به نیازهای فعلی اکوتوریستها پاسخ دهد و به حفظ و بسط فرصتهای اکوتوریستی برای آینده بپردازد و به جای صدمه زدن به اکولوژی، در جهت پایداری آن تلاش ورزد.در اکوتوریسم پایدار، انگیزه اصلی مسافرت به طبیعت، دیدار از جذابیت‌های طبیعی یک منطقه است و اکوتوریست پس از مشاهده جذابیت‌ها، بدون اینکه خللی در آنها وارد آورد و به تخریب آنها بپردازد، محل را ترک کرده، امکان استفاده را برای دیگر علاقه‌مندان باقی می‌گذارد.به این ترتیب، در عین حال که از فرهنگ، سوابق تاریخی و نمودهای طبیعی منطقه، شناخت حاصل می‌کند، شأن و جایگاه اکوسیستم را حفظ و در ضمن، فرصتهای اقتصادی و درآمدزایی را برای مردم محلی ایجاد می‌کند.
بنابراین هرنوع فعالیت انسانی وابسته به منابع اکولوژیکی، پایدار نمی‌ماند مگر اینکه به درستی برنامه‌ریزی و سازماندهی شود.
آنچه که مسلم است اکوتوریسم باید با نگرش سیستمی توسعه یابد و پویایی و پایایی را به طور توامان داشته باشد . منظور از نگرش سیستمی ، توجه به کلیه ابعاد اکوتوریسم وارتباط‌هایی است که با سایر اجزای موجود در محیط دارد .باید محاسبه شود که اکوتوریسم چه میدهد و چه می‌ستاند . آیا آنچه از آن عاید می‌شود بر هزینه‌های آنی و آتی آن فزونی دارد ؟ آیا منافع آنی و کوتاه مدت آن به خسارات آتی و بلند مدتش می‌ارزد ؟ آیا می‌توان هم از منابع آنی بهره گرفت و هم به منابع و منافع نسل‌های آینده لطمه نزد ؟
*دکترای تخصصی اگرواکولوژی
نظر نویسنده بازتاب دیدگاه آژانس خبررسانی کُردپا نمی‌باشد.
توسعه پایدار عبارت از ایجاد تعادل میان توسعه و حفاظت از محیط‌زیست با توجه به جنبه‌های اقتصادی و اجتماعی است و فرایندی است که طی آن مردم یک کشور نیازهای خود را بر می‌آورند و زندگی خود را ارتقا می‌بخشند، بدون اینکه از منابعی که به نسل‌های آینده تعلق دارد مصرف کنند. در حقیقت توسعه پایدار در گرو رفاه اجتماعی است و بدون توجه به مسائل جامعه و نگاه جامعه محور، مدیریت محیط‌زیست و منابع طبیعی امکان‌پذیر نخواهد بود.
بنابراین توسعه را زمانی پایدار می‌خوانیم که مخرب نباشد و امکان حفظ منابع، اعم از آب، خاک، منابع ژنتیکی، گیاهی و جانوری را برای آیندگان فراهم آورد. در توسعه پایدار، اصل این است که منابع طبیعی پایه به گونه‌ای محافظت شوند که نسل‌های آینده دست کم بتوانند به اندازه نسل کنونی تولید و مصرف کنند .
جهانگردی به مثابه منبعی از برکات اقتصادی و اجتماعی از قبیل اکتساب ارز خارجی، مولفه مهمی برای توسعه پایدار کشورهای درحال توسعه است. امروزه صنعت توریسم به عنوان یکی از محورهای مهم توسعه همه جانبه بسیاری از کشورهای جهان بشمار می‌آید .
انواع توریسم را با توجه به عملکرد توریستها می‌توان به پایدار و ناپایدار تقسیم کرد.از میان انواع توریسم، اکوتوریسم از سایر انواع، با توسعه پایدار همخوانی و سازگاری بیشتری دارد. اکوتوریسم که زیرمجموعه‌ای است از صنعت زنده و پویای توریسم در عین بازدهی و سودآوری چشمگیر اقتصادی، متضمن تامین لایه‌های عمیق‌تر توسعه نیز می‌باشد. اکوتوریسم یا توریسم اکولوژیکی یک شکل از توریسم یا گردشگری پایدار است که به اکولوژی یا بومشناسی توجه دارد.
اکوتوریسم سفر مسئولانه به مناطق طبیعی و طبیعت است که باعث حفظ محیط‌زیست و فراهم آوردن رفاه برای افراد محلی است. در واقع اکوتوریسم به عنوان یک فعالیت مناسب و مستمر می‌تواند در بهبود وضعیت زیستی و معیشتی مردم بومی و جوامع محلی حاشیه اکوسیستمهای حائز اهمیت نقش داشته و از نظر اکولوژیکی باعث کاهش فشار بر منابع- طبیعی گردد. در اکوتوریسم انگیزه اصلی مسافرت، جذابیت‌های طبیعی یک منطقه، شامل ویژگی‌های فیزیکی و فرهنگ بومی است و توریست پس از مشاهده جذابیت‌ها، بدون اینکه خللی در آنها وارد آورد یا آنها را تخریب کند، محل را ترک می‌کند. در واقع توریسم طبیعت‌گرا نوعی از توریسم است که بر طبیعت اثر مخرب نگذارد، رد پا باید تنها اثری باشد که از اکوتوریسم در طبیعت به جا گذاشته می‌شود و عکس‌ها و خاطرات سفر نیز تنها یادگاری‌هایی باشند که از طبیعت نزد اکو توریستها(بوم‌گردان) باقی می‌ماند.
افرادی که در زمینه اکوتوریسم فعالیت می‌کنند باید ١- لطمه به طبیعت را به حد اقل برسانند. ٢- توجهات و احترامات فرهنگی و زیست محیطی را به خاطر داشته باشند. ٣- موجبات بوجود آمدن خاطرات خوش برای میهمانان و میزبانان را فراهم آورند. ٤- برای حفظ محیط‌زیست درآمدزایی مستقیم داشته باشند. ٥- برای مردم محلی سودآوری اقتصادی داشته باشند. ٦- نسبت به موقعیت سیاسی – اجتماعی و محیط‌زیست کشور میزبان توجه بیشتری نشان دهند. ٧- به حقوق‌بشر احترام بگذارند. اکوتوریسم اگر بصورت پایدار نباشد اثرات زیانباری و غیرقابل جبرانی را به محیط‌زیست وارد میسازد. نتایج تحقیقی که در بیست و سه منطقه حفاظت شده به عمل آمده نشان میدهد که بسیاری از پروژه‌هایی که سبب ارتقای اکوتوریسم شدهاند مزایای چندانی برای مردم بومی نداشته‌اند.
اکوتوریسم پایدار توریسمی است که از نظر اکولوژیکی پایدار باشد، یعنی به نیازهای فعلی اکوتوریستها پاسخ دهد و به حفظ و بسط فرصتهای اکوتوریستی برای آینده بپردازد و به جای صدمه زدن به اکولوژی، در جهت پایداری آن تلاش ورزد.در اکوتوریسم پایدار، انگیزه اصلی مسافرت به طبیعت، دیدار از جذابیت‌های طبیعی یک منطقه است و اکوتوریست پس از مشاهده جذابیت‌ها، بدون اینکه خللی در آنها وارد آورد و به تخریب آنها بپردازد، محل را ترک کرده، امکان استفاده را برای دیگر علاقه‌مندان باقی می‌گذارد.به این ترتیب، در عین حال که از فرهنگ، سوابق تاریخی و نمودهای طبیعی منطقه، شناخت حاصل می‌کند، شأن و جایگاه اکوسیستم را حفظ و در ضمن، فرصتهای اقتصادی و درآمدزایی را برای مردم محلی ایجاد می‌کند.
بنابراین هرنوع فعالیت انسانی وابسته به منابع اکولوژیکی، پایدار نمی‌ماند مگر اینکه به درستی برنامه‌ریزی و سازماندهی شود.
آنچه که مسلم است اکوتوریسم باید با نگرش سیستمی توسعه یابد و پویایی و پایایی را به طور توامان داشته باشد . منظور از نگرش سیستمی ، توجه به کلیه ابعاد اکوتوریسم وارتباط‌هایی است که با سایر اجزای موجود در محیط دارد .باید محاسبه شود که اکوتوریسم چه میدهد و چه می‌ستاند . آیا آنچه از آن عاید می‌شود بر هزینه‌های آنی و آتی آن فزونی دارد ؟ آیا منافع آنی و کوتاه مدت آن به خسارات آتی و بلند مدتش می‌ارزد ؟ آیا می‌توان هم از منابع آنی بهره گرفت و هم به منابع و منافع نسل‌های آینده لطمه نزد ؟
*دکترای تخصصی اگرواکولوژی
نظر نویسنده بازتاب دیدگاه آژانس خبررسانی کُردپا نمی‌باشد.
