گاڵتەجارێک بە ناوی هەڵبژاردن لە کۆماری ئیسلامی دا
20:28 - 28 رێبەندان 2715
Unknown Author
رەحیم رەشیدی
بریارە بۆ جارێکی تر، لە رێکەوتی ٧ی مانگی ڕەشەممەی ئەمساڵدا، خولی دەیەمی هەڵبژاردنەکانی مەجلیسی شووڕای ئیسلامی و خولی پێنجەمی مەجلیسی بژاردەکان “خبرگان”ی ڕێبەری، لە ئێران بەڕێوە بچێ. بەرپرسانی کۆماری ئیسلامی لە ڕاگەیەندنەکاندا هەموو هەوڵێک دەدەن بۆ ئەوەی کۆمەڵانی خەڵک بۆ سەر سندووقەکانی دەنگدان پەلکێش بکەن و تەنانەت لەم مەیدانەدا، خامنەیی رێبەری ئەو رێژیمە بە پانەوە داوای کرد، دژبەرانی کۆماری ئیسلامی برۆنە سەر سندوقەکانی دەنگدان و دەنگ بدەن. کەچی هەر ئەو رێژیمە سەرەرای زۆر بەربەست و فیلتێر زۆربەی پاڵێوراوەکانی پاڵێوەنانن و ناردینیەوە ماڵەوە… بانگەوازو تا رادەیەک پاڕانەوەی دەسەڵات بۆ بەشداری خەڵک لە هەڵبژاردنەکان دا، لەو روانگەوە نیە کە باوەڕی بە دەسەڵاتی خەڵک و بەشداری چالاکانەی هاووڵاتیان بۆ زاڵ بوون بەسەر چارەنووسی خۆیان دا بێ.
بەڵکوو بۆ ئەوەیە لە دانوستاندن و کێشمەکێشی دیپلۆماسی دا وەکوو کارێتکی براوە پشتی پێ ببستێ بۆ ئەوەی نیشان بدات کە بە زۆری سەرەنێزە حوکم ناکات و پێگەو پشتیوانی جەماوەی هەیەو لەم دەروەوە گەرەکیە مەشرۆعیەت بۆ خۆی دەستەبەر بکات و هەرچەشنە نارەزایەتی و مافخوازیەک وەکوو هەمیشە سەرکوت بکات… کەوایە لە وەها دۆخێک دا ئەرکی ئێمەو وەکوو لایەنگرانی هەڵبژاردنی ئازادو دێموکراتیک و باوەڕمەند بە دێموکراسی، دەبێ چ بێ جیا لە هەوڵدان بۆ بایکوت کردنێکی چالاکانەو بەربڵاوو؟ ئێمە دەبێ هەوڵبدەین کە کۆمەڵانی خەڵک لە وەها هەلومەرجێک دا نەرۆنە سەر سندوقەکانی دەنگدان و بە کەڵک وەرگرتن لە مافی دەنگنەدان لە هەمبەر بارودۆخی زاڵ وەدەنگ بێن و نارەزایەتی خۆیان نیشان بدەن، دەبێ ئەو ترسە بشکێ کە دامودەزگای سەرکوتکەرو داپلۆسێنەر دواتر کە ناسنامەکانیان مۆر نەخوات ئەوا کێشەو ئاستەنگی ئیداریان بۆ ساز دەکەن! بابەتەکە ئەوەیە کە بەشداری کردن هیچ چەشنە گۆرانێکی بە قازانجی ماف و ئازادییەکانی خەڵک لێناکەوێتەوەو یارمەتی بە گەشەو بوژانەوەی ئابوری وڵات ناکات، لە ڕابردوودا لانیکەم لە نێوچەکانی دیکەی ئێران کە مەودای نێوان دەسەڵات و خەڵکەکەی بە رادەی کوردستان دوور نیە، ئەمە تاقیکراوەتەوە. هەتاکوو ئێستاش روانگەی دەسەڵات سەبارەت بە کوردستان روانینێکی ئاسایشی و چەکداریە. جیا لەمانەش هەڵبژاردن لە بنەرەتدا وەکوو چەمکێکی دێموکراتیک لەگەڵ فەلسەفەری و باوەری جەوهەری رژیم یەکناگرێتەوە. با لێرەدا ئاماژە بە چەند نموونەیەک بکەین. یەکەم سەرۆک کۆماری هەڵبژێردراوی ئەو رژیمە واتە “بەنی سەدر” بە جلوبەرگی ژنانەوە لە ئێران هەڵات. یەکەم سەرۆک وەزیری ئەو رژیمە واتە “مووسەوی” بە تاوانی هەوڵدان بۆ رازاندنەوەی روخساری خوێناوی رژیم، ئەوە لە گرتووخانەیە. سەرۆکی مەجلیسی شەشەم واتە ئاغای کەرووبی بە هەمان شێوە. لە بیرمانە کە مەجلیسی کەرووبی دەیویست کۆمەڵێک یاسای بەرتسک لەهەمەبر ئازادی چاپەمەنی پەسەند بکات، کە دواتر خامنەیی نامەی لێ نووسین و پێیراگەیاندن واز لەو بابەتە بێنن و هەرواشیان کرد. کەرووبی بۆ یەکمجار بە فەرمیی لە نامەکەی وەلی فەقیە وەکوو “حکم حکومتی”، ناوی برد. کەوایە لە وەها نیزامێکدا چ دەرەتانێک بۆ خزمەت بە ئازادی و دێموکراسی و دادپەروەری هەیە کە داوا بکرێ خەڵک بەشداری ئەو شانۆسازییە بن کە بە ناڕەوا ناوی هەڵبژاردنی لێنراوە؟! دەنا هەر لە تەمەنی کۆماری ئیسلامی دا، هەڵبژاردنەکانی سەرۆککۆمار، مەجلیسی شورای ئیسلامی، مەجلیسی خوبرەگان و هەڵبژاردنی شۆراکان بەرێوە چوە.. لە پاش شۆرشی گەلانی ئێران لە ١٩٧٩ بە دواوە سەرجەم تاکوو ئێستا، ١٢ جار هەڵبژاردن بۆ سەروککۆماری، ١٧ جار هەڵبژاردنی مەجلیسی شورای ئیسلامی، ٥ جار مەجلیسی خوبرەگان و ٤ جار هەڵبژاردن بۆ شوراکانی شارو دێ بەڕیوە چووە. ئەمە جیا لەوەی کە ٣ جار گشتپرسی کراوە بۆ: ١. ١٢ی خاکەلێوەی ١٣٥٨ بۆ دەسنیشانکردنی سیستمی بەڕیوەبەری. ٢. بۆ دیاری کردنی یاسای بنەڕەتی وڵات لە سالی ١٣٥٨ی هەتاوی دا، ٣. هەروەها گوڕانکاری لە یاسای بنەڕەتی دا لە ساڵی ١٣٦٨ی هەتاوی دا. با لایەنگرانی نیزامی ولایەتی فەقیە پێمان بیژن کە کام یەک لەم هەڵبژاردنانە لە خزمەت خەڵک و ماف و ئازادییەکانی ئەوان دا بوە تاکوو ئەوانەی ٧ی رەشەممەی ئەمساڵ بۆ خەڵک و لە پێناو خەڵک دا بن. با بە کورتی بیبرێنیەوە، بە گوێرەی یاسای بنەرەتی ئەو وڵاتە خەڵک رانەمەڕن و وەلی فەقیە شوانەو ئەم چەمکە بە وردی لە باوەڕو جیهابینی کۆماری ئیسلامی دا رەگی داکوتاوە. کەوایە ئەو رەوتە چەواشەکارەی لە کوردستان بانگەوازی ئەوە دەکات کە گەرەکیانە ئەزموونی خەباتی باکوور لە رۆژهەڵات دووپات کەنەوە، بە تەواوەتی ناراستە. چوونکە خەباتی باکوور و سیستەمی ئێران و تورکیە عەرز تاکوو ئاسمان لێک جیاوازن و لەگەڵ ئەمەش دا، سەرەڕای بوونی دەرفەت و بوار بۆ تێکۆشانی سیاسیی ئازادانە لە تورکیا هەیە، جا با کەمیش بێ. هەروەها خەباتگێرانی کوردی باکوور لە شار سوێند بەسەری بەرێز ئۆجەلان دەخۆن و خۆیان لە تێڕوانینی قەندیڵ دانەبڕیوە، کارم بە چاک یان خراپی ئەم روانگە نیە. مەبەستمە ئەوە بێژم کە لە رۆژهەڵات، ئەگەر کەسێک بیهەوێ شتێک بکات، ئەوە بۆ سەلماندنی نیازپاکی و وەفاداری بە کۆماری ئیسلامی بە هێرش کردن و جنێودان بۆسەر حیزبە سیاسیەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان دەست پێدەکەن و هەوڵ دەدەن کە پاساو بۆ ئەو هەموو تاوان و غەدرە بێنەوە کە کۆماری ئیسلامی دەرحەق بە گەلی زوڵملێکراوی کورد لە رۆژهەڵاتی کوردستان کردویەتی. ئەوانەی بڕوبیناووی ئەوە دێنەوە کە گۆیا خەڵک هەر بەشدار دەبن و با بایکۆتی نەکەین، یان وەکوو خۆیان باس دەکەن با خەڵک “دەستەوەستان” نەبێ، لە بەرانبەر ئەم تێروانینە سەقەتەدا، ئەو پرسیارە دێتەگۆڕێ کە ئەرکی تێکۆشەری سیاسیی و حیزبی دەروەست چی بەسەر دێت. ئەمن پێم وایە بە جێگای ژەنینی ئەم سازەناسازە، باشترە چالاکانە تێبکۆشین بۆ ئەوەی خەڵک لە مافی بەشداری نەکردن لەو بە ناو هەڵبژاردنەدا کەڵک وەرگرن و بەم جۆرە رژیم لە گەیشتن بە ئامانجەکانی خۆی ناکام بێڵنەوەو بە جیهان نیشان بدەن کە ئەو سیستەمە نوێنەرایەتی ئەوان ناکات… لانیکەمی ئەرکی ئێمە ئەوەیە کە نەبینە بەشێک لەو گاڵتەجاریەی کۆماری ئیسلامی ناوی ناوە هەڵبژاردن!
ناوەرۆکی ئەم بابەتە روانگەی نووسەرەکەیەتی و ئاژانسی کوردپا لێی بەرپرسیار نییە.
بریارە بۆ جارێکی تر، لە رێکەوتی ٧ی مانگی ڕەشەممەی ئەمساڵدا، خولی دەیەمی هەڵبژاردنەکانی مەجلیسی شووڕای ئیسلامی و خولی پێنجەمی مەجلیسی بژاردەکان “خبرگان”ی ڕێبەری، لە ئێران بەڕێوە بچێ. بەرپرسانی کۆماری ئیسلامی لە ڕاگەیەندنەکاندا هەموو هەوڵێک دەدەن بۆ ئەوەی کۆمەڵانی خەڵک بۆ سەر سندووقەکانی دەنگدان پەلکێش بکەن و تەنانەت لەم مەیدانەدا، خامنەیی رێبەری ئەو رێژیمە بە پانەوە داوای کرد، دژبەرانی کۆماری ئیسلامی برۆنە سەر سندوقەکانی دەنگدان و دەنگ بدەن. کەچی هەر ئەو رێژیمە سەرەرای زۆر بەربەست و فیلتێر زۆربەی پاڵێوراوەکانی پاڵێوەنانن و ناردینیەوە ماڵەوە… بانگەوازو تا رادەیەک پاڕانەوەی دەسەڵات بۆ بەشداری خەڵک لە هەڵبژاردنەکان دا، لەو روانگەوە نیە کە باوەڕی بە دەسەڵاتی خەڵک و بەشداری چالاکانەی هاووڵاتیان بۆ زاڵ بوون بەسەر چارەنووسی خۆیان دا بێ.
بەڵکوو بۆ ئەوەیە لە دانوستاندن و کێشمەکێشی دیپلۆماسی دا وەکوو کارێتکی براوە پشتی پێ ببستێ بۆ ئەوەی نیشان بدات کە بە زۆری سەرەنێزە حوکم ناکات و پێگەو پشتیوانی جەماوەی هەیەو لەم دەروەوە گەرەکیە مەشرۆعیەت بۆ خۆی دەستەبەر بکات و هەرچەشنە نارەزایەتی و مافخوازیەک وەکوو هەمیشە سەرکوت بکات… کەوایە لە وەها دۆخێک دا ئەرکی ئێمەو وەکوو لایەنگرانی هەڵبژاردنی ئازادو دێموکراتیک و باوەڕمەند بە دێموکراسی، دەبێ چ بێ جیا لە هەوڵدان بۆ بایکوت کردنێکی چالاکانەو بەربڵاوو؟ ئێمە دەبێ هەوڵبدەین کە کۆمەڵانی خەڵک لە وەها هەلومەرجێک دا نەرۆنە سەر سندوقەکانی دەنگدان و بە کەڵک وەرگرتن لە مافی دەنگنەدان لە هەمبەر بارودۆخی زاڵ وەدەنگ بێن و نارەزایەتی خۆیان نیشان بدەن، دەبێ ئەو ترسە بشکێ کە دامودەزگای سەرکوتکەرو داپلۆسێنەر دواتر کە ناسنامەکانیان مۆر نەخوات ئەوا کێشەو ئاستەنگی ئیداریان بۆ ساز دەکەن! بابەتەکە ئەوەیە کە بەشداری کردن هیچ چەشنە گۆرانێکی بە قازانجی ماف و ئازادییەکانی خەڵک لێناکەوێتەوەو یارمەتی بە گەشەو بوژانەوەی ئابوری وڵات ناکات، لە ڕابردوودا لانیکەم لە نێوچەکانی دیکەی ئێران کە مەودای نێوان دەسەڵات و خەڵکەکەی بە رادەی کوردستان دوور نیە، ئەمە تاقیکراوەتەوە. هەتاکوو ئێستاش روانگەی دەسەڵات سەبارەت بە کوردستان روانینێکی ئاسایشی و چەکداریە. جیا لەمانەش هەڵبژاردن لە بنەرەتدا وەکوو چەمکێکی دێموکراتیک لەگەڵ فەلسەفەری و باوەری جەوهەری رژیم یەکناگرێتەوە. با لێرەدا ئاماژە بە چەند نموونەیەک بکەین. یەکەم سەرۆک کۆماری هەڵبژێردراوی ئەو رژیمە واتە “بەنی سەدر” بە جلوبەرگی ژنانەوە لە ئێران هەڵات. یەکەم سەرۆک وەزیری ئەو رژیمە واتە “مووسەوی” بە تاوانی هەوڵدان بۆ رازاندنەوەی روخساری خوێناوی رژیم، ئەوە لە گرتووخانەیە. سەرۆکی مەجلیسی شەشەم واتە ئاغای کەرووبی بە هەمان شێوە. لە بیرمانە کە مەجلیسی کەرووبی دەیویست کۆمەڵێک یاسای بەرتسک لەهەمەبر ئازادی چاپەمەنی پەسەند بکات، کە دواتر خامنەیی نامەی لێ نووسین و پێیراگەیاندن واز لەو بابەتە بێنن و هەرواشیان کرد. کەرووبی بۆ یەکمجار بە فەرمیی لە نامەکەی وەلی فەقیە وەکوو “حکم حکومتی”، ناوی برد. کەوایە لە وەها نیزامێکدا چ دەرەتانێک بۆ خزمەت بە ئازادی و دێموکراسی و دادپەروەری هەیە کە داوا بکرێ خەڵک بەشداری ئەو شانۆسازییە بن کە بە ناڕەوا ناوی هەڵبژاردنی لێنراوە؟! دەنا هەر لە تەمەنی کۆماری ئیسلامی دا، هەڵبژاردنەکانی سەرۆککۆمار، مەجلیسی شورای ئیسلامی، مەجلیسی خوبرەگان و هەڵبژاردنی شۆراکان بەرێوە چوە.. لە پاش شۆرشی گەلانی ئێران لە ١٩٧٩ بە دواوە سەرجەم تاکوو ئێستا، ١٢ جار هەڵبژاردن بۆ سەروککۆماری، ١٧ جار هەڵبژاردنی مەجلیسی شورای ئیسلامی، ٥ جار مەجلیسی خوبرەگان و ٤ جار هەڵبژاردن بۆ شوراکانی شارو دێ بەڕیوە چووە. ئەمە جیا لەوەی کە ٣ جار گشتپرسی کراوە بۆ: ١. ١٢ی خاکەلێوەی ١٣٥٨ بۆ دەسنیشانکردنی سیستمی بەڕیوەبەری. ٢. بۆ دیاری کردنی یاسای بنەڕەتی وڵات لە سالی ١٣٥٨ی هەتاوی دا، ٣. هەروەها گوڕانکاری لە یاسای بنەڕەتی دا لە ساڵی ١٣٦٨ی هەتاوی دا. با لایەنگرانی نیزامی ولایەتی فەقیە پێمان بیژن کە کام یەک لەم هەڵبژاردنانە لە خزمەت خەڵک و ماف و ئازادییەکانی ئەوان دا بوە تاکوو ئەوانەی ٧ی رەشەممەی ئەمساڵ بۆ خەڵک و لە پێناو خەڵک دا بن. با بە کورتی بیبرێنیەوە، بە گوێرەی یاسای بنەرەتی ئەو وڵاتە خەڵک رانەمەڕن و وەلی فەقیە شوانەو ئەم چەمکە بە وردی لە باوەڕو جیهابینی کۆماری ئیسلامی دا رەگی داکوتاوە. کەوایە ئەو رەوتە چەواشەکارەی لە کوردستان بانگەوازی ئەوە دەکات کە گەرەکیانە ئەزموونی خەباتی باکوور لە رۆژهەڵات دووپات کەنەوە، بە تەواوەتی ناراستە. چوونکە خەباتی باکوور و سیستەمی ئێران و تورکیە عەرز تاکوو ئاسمان لێک جیاوازن و لەگەڵ ئەمەش دا، سەرەڕای بوونی دەرفەت و بوار بۆ تێکۆشانی سیاسیی ئازادانە لە تورکیا هەیە، جا با کەمیش بێ. هەروەها خەباتگێرانی کوردی باکوور لە شار سوێند بەسەری بەرێز ئۆجەلان دەخۆن و خۆیان لە تێڕوانینی قەندیڵ دانەبڕیوە، کارم بە چاک یان خراپی ئەم روانگە نیە. مەبەستمە ئەوە بێژم کە لە رۆژهەڵات، ئەگەر کەسێک بیهەوێ شتێک بکات، ئەوە بۆ سەلماندنی نیازپاکی و وەفاداری بە کۆماری ئیسلامی بە هێرش کردن و جنێودان بۆسەر حیزبە سیاسیەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان دەست پێدەکەن و هەوڵ دەدەن کە پاساو بۆ ئەو هەموو تاوان و غەدرە بێنەوە کە کۆماری ئیسلامی دەرحەق بە گەلی زوڵملێکراوی کورد لە رۆژهەڵاتی کوردستان کردویەتی. ئەوانەی بڕوبیناووی ئەوە دێنەوە کە گۆیا خەڵک هەر بەشدار دەبن و با بایکۆتی نەکەین، یان وەکوو خۆیان باس دەکەن با خەڵک “دەستەوەستان” نەبێ، لە بەرانبەر ئەم تێروانینە سەقەتەدا، ئەو پرسیارە دێتەگۆڕێ کە ئەرکی تێکۆشەری سیاسیی و حیزبی دەروەست چی بەسەر دێت. ئەمن پێم وایە بە جێگای ژەنینی ئەم سازەناسازە، باشترە چالاکانە تێبکۆشین بۆ ئەوەی خەڵک لە مافی بەشداری نەکردن لەو بە ناو هەڵبژاردنەدا کەڵک وەرگرن و بەم جۆرە رژیم لە گەیشتن بە ئامانجەکانی خۆی ناکام بێڵنەوەو بە جیهان نیشان بدەن کە ئەو سیستەمە نوێنەرایەتی ئەوان ناکات… لانیکەمی ئەرکی ئێمە ئەوەیە کە نەبینە بەشێک لەو گاڵتەجاریەی کۆماری ئیسلامی ناوی ناوە هەڵبژاردن!
ناوەرۆکی ئەم بابەتە روانگەی نووسەرەکەیەتی و ئاژانسی کوردپا لێی بەرپرسیار نییە.
