٨ مارس و نگاهی به وضعیت جنبش زنان در ایران +گفتگو

آژانس کُردپا: به مناسبت روز جهانی زن به گفتگو با دو تن از فعالین حقوق زنان در رابطه با وضعیت کنونی جنبش زنان ایران و نحوه فعالیت این جنبش در حال حاضر پرداخته است.

هشتم مارس روز جهانی زن است. این روز همچنان در ایران به رسمیت شناخته نشده است.

در سال‌های گذشته و طی دو دوره ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد، به دلیل محدودیت‌ها، بازداشت و سرکوب فعالان زنان از برگزاری مراسم روز جهانی زن جلوگیری شده بود.

جنبش زنان طی سال جاری نیز با وعده‌های رییس جمهوری مواجه شد که ریاست ‌جمهوری‌اش را مدیون وعده‌هایی بود که انجام آنها را نوید می‌داد، از بازکردن فضای سیاسی و فرهنگی و اجتماعی تا مشارکت دادن زنان و ایجاد فرصت‌های برابر. اما \"کلیشه‌سازهای جنسیتی\" در چهارچوب طرح و لوایح گوناگون عامل ایجاد و تحکیم بسیاری از نابرابری ها و تضادهای موجود عامل در جامعه درحوزه‌های مختلف ادبی، تربیتی، سیاسی و در عمق روابط اجتماعی بوده است.

روز جهانی زنان در برخی از مناطق رنگ و بوی سیاسی خود را از دست داده است اما بدلیل نگاه ایدئولوژی حکومت ایران به این روز اصل سیاسی و زمینه حقوق بشری آن مطرح است. اصلی که در سازمان ملل جهت آگاهی سیاسی و اجتماعی از مبارزات زنان در سراسر جهان مورد تاکید قرار گرفته است. سازمان ملل هم از سال ۱۹۷۵ این روز را به عنوان «روز حقوق زنان و صلح بین‌المللی» اعلام کرد و دو سال  بعدتر یعنی سال ۱۹۷۷ یونسكو ۸ مارس را  به عنوان  روز جهانی زن،  به رسمیت شناخت.

تاريخ روز جهانى زن هم زمان تاريخ مبارزه سياسى و اجتماعى عليه تبعيض است.انتخاب تاريخ روز هشتم ماه مارچ به عنوان روز جهانى زن به خاطره مبارزه زنان كارگر نساجى در سال ۱۸۵۷ در شهر نيويورك  امريكا بر می‌گردد.

آژانس خبررسانی کردپا در این روز در گفتگویی با خانم شمزین جهانی فعال حقوق زنان در بلژیک و ناهید حسینی فعال حقوق زنان در آلمان به وضعیت جنبش زنان در ایران پرداخته است.

کُردپا: وضعیت جنبش زنان در ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
شمزین جهانی: جنبش زنان امروزە در ایران جنبشی همەگیر و سراسری است، در اینجا منظور صرفا از جنبش فعالین حقوق زنان نیست، بلکە تمام زنانی کە بە نوعی بە رژیم سرکوبگر جمهوری اسلامی \"نە\" می‌گویند، بە نوعی بخشی از جنبش سراسری زنان را شامل می‌شوند حتی اگر این زن مخالف رژیم، زنی باشد کە هیچ گونە درک فمنیستی از حقوق زنان را نداشتە باشد، یا حتی اگر زنی بیسواد و یا صرفا زنی خانەدار و کدبانو باشد، در کشوری کە سیستم و نظام دیکتاتوری مذهبی و سیستم تئوکراتیک حاکم مطلق است، در کشوری کە حتی نفس کشیدن عادی هم نوعی مبارزە برای زیستن بە حساب می‌آید، در کشوری کە روز بە روز آمارهای اعدام، شکنجە، زندان، تجاوز، اعتیاد، سانسور عقیدتی، خودکشی و خودسوزی، اسید پاشی بە صورت زنان، چاقو کشی، فقر و بی کاری، تن فروشی، کلیە فروشی و غیرە رو بە افزایش است و دیگر همە چیز رنگ مرگ را بە خود گرفتە، دیگر هر گونە حرکت زنان در جهت مخالف سیاست و سیستم جمهوری اسلامی ایران، جزو بخش مهمی از جنبش زنان ایران بە حساب می آید.

کُردپا: این وضعیت برای جنبش زنان کُرد چگونه است؟
شمزین جهانی: بدون شک زنان کورد در وضعیتی بسیار دشوارتر بسر می‌برند و وضعیت جنبش زنان کورد بسی دشوارتر از وضعیت زنانیست کە در ایران حداقل مورد تبعیض اقلیت ملیتی، اتنیکی و مذهبی و غیرە قرار ندارند، جنبش زنان کورد از طرفی با تمام زنان دیگر در سراسر ایران برای رفع تبعیض جنسیتی و رسیدن بە خواستەهای مشترک و هدف‌های مشترک زنان ایران در فعالیت است و از طرفی برای از بین بردن تبعیض اقلیت ملیتی و مذهبی و ضدیت با آسمیلاسیون و حتی دگر خواستەهای ابتدایی انسانی از قبیل تدریس بە زبان مادری و غیرە در مبارزە است.

کُردپا: گفتمان جنبش زنان در این مقطع چیست؟ و این گفتمان در داخل و خارج باید چگونه باشد که تاثیرگذار باشد؟
ناهید حسینی: جنبش زنان ایران جدا از دیگر نیروهای اجتماعی نیستند، همراه آنان حرکت می‌کنند ودر ضمن شعار اساسی استراتژیکی خود را برای رسیدن به برابری جنسیتی حفظ کرده‌اند. ویژگی خاص مبارزات آنان، صلح آمیز بودن خواسته هایشان هست، زنان ایرانی در مقاطع مختلف مطالبه محور حرکت کرده اند. در مقطی دادن رای، در مقطی سکوت، مبارزه با حجاب اجباری، تلاش برای تحصیل و کار و همینطور راه‌اندازی کمپین‌های مختلفی برای رسیدن به خواسته‌هایشان را در برنامه داشته‌اند. سال گذشته مسئله امنیت اجتماعی برای آنها مسئله جدی بود، با توجه به اسید پاشی‌ها و حمله با چاقو که در اصفهان و جهرم صورت گرفت. واقعا زنان دارای هیچگونه امنیت جانی نیز نیستند. ورود داعش به منطقه و برخوردهای وحشیانه آنان، نه فقط زنان را بلکه سازمان ملل متحد را نیز وادار به موضع‌گیری کرده و گفتمان روز مربوط به زنان، صلح و امنیت شده است. بنظر من همکاری گسترده زنان در داخل و خارج می‌تواند منشا تغییرات جدی در کشور بشود، من امیدوارم شاهد فعالیت‌ها و همکاری بیشتر زنان در داخل و خارج کشور باشیم.

کُردپا: جنبش زنان در حال حاضر به چه صورت در حال فعالیت است؟
شمزین جهانی: همچنانکە قبلا بە آن اشارە کردم بە عقیدە من امروزە در ایران هر گونە حرکتی از طرف زنان کە ضدیت با سیاست‌ها و نظام جمهوری اسلامی داشتە باشد، جزوی از فعالیت جنبش زنان بە حساب می آید، زنان هم در داخل ایران و هم در خارج از ایران برای حقوق مسلم و دموکراتیکشان پی در پی در تلاشند، از راەهای مختلف بە مانند برگزاری نشست‌ها، برگزاری اکسیون‌های مختلف هم در داخل ایران و هم در کشورهای مختلف، ایفای نقش چشمگر زنان در رسانەها برای آگاهی بخشیدن و آگاەسازی زنان، برگزاری تظاهرات و مراسم‌های مختلف در رابطە با حقوق زنان، تاسیس ان جی او های مختلف و غیرە، من بر این باورم کە زنان ایران بەطور چشمگیری توانستەاند برای حقوق دموکراتیکشان در فعالیت باشند، اگرچە بها و هزینەهای سنگینی را برای آن پرداختە و می‌پردازند، اما همچنان زنان پایدارند و این جنبش عزیم ادامە خواهد داشت.

کُردپا: با توجه به شرایط سرکوب و خروج تعداد زیادی از فعالان جنبش زنان از ایران در سال‌های اخیر جنبش زنان در چهارچوب ایران چگونه می‌تواند فعالیت کند؟
ناهید حسینی: جنبش زنان ایران هیچگاه از حرکت باز نمانده است، ممکن است طی مقاطعی، دچار رکود و ضعف شده باشد ولی دوباره بشکل دیگری مبارزه خود را پی گرفته است. نقش زنان ایرانی در جنبش مردمی سال ٢٠٠٩، برهمه مشخص است ولی سرکوب شدید رژیم باعث شد که تعداد زیادی از زنان ایرانی دستگیر و یا حتی اعدام شوند و تعداد قابل توجهی نیز به خارج از کشور پناهنده شوند. در سالهای اخیر ممکن است ما در داخل شاهد جنبشی فراگیر نبوده ایم ولی افرادی مثل نسرین ستوده، نرگس محمدی، گوهر عشقی مادر ستار بهشتی که به نماد مقاومت در مقابل رژیم جمهوری اسلامی تبدیل شده است را نباید فراموش کنیم، هر کدام از این زنان به تنهایی، تاثیرات زیادی در پیشبرد مبارزه داشته اند. در ضمن بسیاری از زنان فعال که در خارج از کشور هستند، رابطه نزدیکی با فعالین داخل دارند، هم‌اکنون بیشتر فعالیت‌ها حول کارهای فرهنگی و نوشتاری متمرکز شده است ولی ما مرتبا اخبار جدیدی از مبارزات زنان را در داخل می‌شنویم. بی‌خود نیست که هرروز قانون جدیدی برای محدویت کردن زنان در موزیک و ورزش صادر می‌شود، زنان ایرانی تبدیل به یک سرمایه اجتماعی شده‌اند که در فرصت‌های مناسب خود را دوباره نشان خواهند داد.

کُردپا: آیا شعارهای روحانی برای اهمیت دادن به زنان در جامعه می‌تواند کارکرد داشته باشد؟
ناهید حسینی: متاسفانه آقای روحانی بر خلاف قول‌هایی که داد نتوانست هیچگونه تغییر جدی در وضعیت زنان ایران بوجود بیاورد، شاید اسیدپاشی به صورت ١٧ زن در اصفهان و زدن چاقو به ١١ دانشجوی دختر در جهرم در سال گذشته و عدم رسیدگی به عاملین آن، تاریخچه خوبی را نمی‌تواند برای حکومت روحانی بوجود بیاورد. واقعیت اینست که دو نیرو بطور مشخص برای در دست داشتن قدرت با هم مبارزه می‌کنند، و همیشه با قول‌هایی که داده‌اند از رای زنان برخوردار بوده‌اند ولی بعد از رسیدن به قدرت قول‌هایی خود را کنار گذاشته‌اند و این شیوه در تاریخ مبارزاتی مردم ما بی‌سابقه نیست. آقای روحانی هم از آنها جدا نیست.

کُردپا: آیا جنبش زنان در مرحله تازه‌ای قرار دارد؟
شمزین جهانی: بلە، بدون شک، بە عنوان مثال تا چند سال گذشتە مطرح کردن قدرت مساوی سیاسی بین زنان و مردان بسیار بە ندرت و یا حتی مطرح کردن این خواستە بە حد صفر رسیدە بود و اکثریت تمرکز جنبش زنان برای بە چالش کشیدن قوانین‌های تئوکراتیک بود، اما امروزە آگهی زنان بە حدی رسیدە کە در این مرحلە نو، زنان سوا از درخواست برای حق و نقش برابر در تمامی مواردهای سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و غیرە هستند، بلکە زنان برای حقوق انسانی همجنسگرایی و حق انتخاب سقط جنین و غیرە نیز در فعالیت هستند.

کُردپا: موانع پیش روی جنبش زنان در حال حاضر چیست؟ نقاط قوت این جنبش چیست؟
ناهید حسینی: بگذارید ابتد از نقاط قوت صحبت کنیم. بنظرم، جنبش زنان ایران یکی از قویترین جنبش‌های زنان در منطقه است، جنبش زنان ایران زبانی سکولار دارد و خواستار جدایی نهاد دین از دولت است. نقطه قوت دوم زنان ایرانی آموخته‌اند چگونه از فرصت‌ها بخوبی استفاده کنند، مثلا بیشترین تعداد دانشجویان در دانشگاه‌های ایران هنوز متعلق به دخترهاست، علیرغم اینکه در دوران احمدی نژاد سعی شد با سهمیه‌بندی جنسیتی و محلی و تفکیک جنسیتی، از ورود دختران به دانشگاه‌ها جلوگیری به عمل آید ولی موفق نشدند دختران را دلسرد کنند. نقطه قوت سوم پیدا کردن شیوه‌های مبارزاتی جدید توسط دخترهاست، مثلا نوع روسری و لباس پوشیدن آنها یک نوع دهن کجی به حجاب اجباری است. اما موانع بر سر راه پیشروی زنان را می‌توان به دو نوع تقسیم کرد: نوع اول که به سیستم قانونی ایران بر می‌گردد؛ نادیده گرفتن حقوق برابر زنان با مردان است که ناشی از تبعیض جنسیتی می‌باشد و نوع دیگر از موانع، حفظ سنت‌های عقب مانده‌ای است که به دلیل جامعه مردسالارانه در تار و پود زندگی مردان و حتی زنان کشور ما رخنه کرده است. فرهنگ‌سازی کار یک پروسه است، تغییر بوجود خواهد آمد، اگر با تاخیر ولی این بار دستاوردها برای ما نهادینه خواهد شد. بگذارید به این مسئله اشاره کنم که مسئله \"هویت\" نکته گرهی حل یک سری از مسایل امروز است. شبکه‌های اجتماعی وسیله‌ای برای مبارزه بر علیه واپسگرایی است که خوشبختانه در کشور ما بخوبی ازآن استفاده می‌شود. من به جنبش زنان ایران بسیار خوشبین هستم.

کُردپا: مهمترین خواستی که جنبش زنان در حال حاضر باید به آنها بپردازد چیست؟
شمزین جهانی: باید ریشەی مشکلات را از بین برد تا رفتە رفتە دگر مشکلات خشک شوند و از بین بروند، ریشە و عامل اصلی اکثریت مشکلات زنان در ایران، حکومت جمهوری اسلامی ایران و قوانین تئوکراتیک در این کشور است، زنان ایران باید براندازی جمهوری اسلامی را بە عنوان یکی از اصلی ترین هدف‌های خود قرار دهند، درخواست برای قدرت سیاسی برابر، درخواست برای رسیدن بە حقوق برابر در همە ضمینەهای سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و غیرە.

تنظیم: کوچ