سال ٢٠٢١ و ٨٨٣ مورد نقض بارز حقوق بشر در کردستان ایران
مرکز آمار سازمان حقوق بشری کُردپا در یک گزارش تفکیکی - آماری به بارزترین موارد نقض حقوق بشر در کردستان ایران در سال ٢٠٢١ می‌پردازد.
این آمار با استناد به آمار گردآوری شده در مرکز آمار سازمان حقوق بشری کُردپا ارائه می‌گردد و با توجه به عدم اجازه فعالیت نهادهای حقوق بشری در ایران و گردش آزادانه اطلاعات آمار واقعی بیشتر از این می‌تواند باشد.
این گزارش به ٨٨٣ مورد از بارزترین موارد نقض حقوق بشر در سال ٢٠٢١ اشاره دارد:
- بازداشت: ٥٢٩ مورد
- کشته و زخمی شدن کولبران: ٢٠٨ مورد (٤٦ کشته و ١٦٢ زخمی)
- محکومیت به زندان و دیگر احکام : ٧٨ مورد
- اعدام شهروندان کُرد: ٣٣ مورد
- کشته و زخمی شدن شهروندان مدنی براثر انفجار مین: ٣٥مورد (١٠ کشته و ٢٥ زخمی)
بازداشت:
- تعداد: ٥٢٩ نفر
- ٤٧٧ تن طی این مدت بازداشت شده‌اند.
- ٥٢ تن نیز برای سپری کردن دوران محکومیت خود که حکم آن از قبل صادر شده بازداشت و به زندان منتقل شدند.
حوزه فعالیت (افرادی که مشخص بوده):
- ٢١ فعال مدنی، ٧ فعال فرهنگی، ٢٠ فعال محیط زیست، ٦ دانشجو، ٥ معلم، ٢ نوازنده و خواننده، ٨ فعال کارگری، ٣ روزنامه‌نگار، ١٨ سنی مذهب، ٣زندانی سیاسی سابق، ١ ورزشکار،١ اهل آیین یاری، ١ عضو مکتب قرآن، ١ خانواده زندانی سیاسی، ١٩ معترض ١٤٠٠، ١ سرباز، ١ شاعر و نویسنده، ١ وکیل پایه یک دادگستری
عامل و نحوه بازداشت شهروندان:
- بازداشت از سوی نیروهای امنیتی: ٤٧١
- سرنوشت نامعلوم بعد از بازداشت: ٤٣٦
- مکان نامعلوم بعد از بازداشت: ٣٨٩
- یورش،تفتیش و تخریب منزل به‌هنگام بازداشت از سوی نیروهای امنیتی: ١١٠
- توقیف وسایل شخصی: ٦٥
- ضرب و شتم و توهین به هنگام بازداشت: ٣٣
اتهام وارده به هنگام بازداشت (افرادی که مشخص بوده):
- همکاری با یکی از احزاب کُردی: ٣٥ مورد
- تشویش اذهان عمومی؛ ٢٣ مورد
- برگزاری مراسم نوروزی؛ ١٨ مورد
- شرکت اعتراضات مردمی در کرمانشاه؛ ١٧ نفر
- همکاری با گروه‌های مذهبی؛ ١٥ مورد
- تبلیغ علیه نظام؛ ٦ مورد
- شرکت در مراسم ختم حیدر قربانی، زندانی سیاسی کُرد اعدام شده؛ ٥ مورد
- اعتراض به مانور نیروهای تندرو سلفی در کردستان؛ ٤ مورد
- به مناست برگزاری مراسم روز کارگر؛ ٢ مورد
- برافراشتن پرچم کردستان؛ ٢ مورد
- توهین به مقدسات؛ ٢ مورد
- پخش شیرینی در سالروز تاسیس جمهوری کردستان؛ ٢ مورد
- تکخوانی زنان در کلیپ؛ ٢مورد
- امضا جهت اعتراض به موج بازداشت در کردستان؛ ١ مورد
- پیوستن به کمپین "نه به جمهوری اسلامی"؛ ١ مورد
- فعالیت سیاسی؛ ٢ مورد
- عدم همکاری با نیروهای امنیتی؛ ١ مورد
- موضوعات مرتبط با مکتب قرآن؛ ١مورد
بازنمود بیشتر؛
- ١٠٤ تن از جمله بازداشت‌شدگان موج گسترده زمستان در کردستان بوده‌اند. این موج سوم از بازداشت در بیش از ١٥ شهر کردستان روی داد.
- ٣١ تن از بازداشت شدگان زن بوده‌اند.
- موج اول بازداشت در کردستان در سال ٩٩ به بازداشت ٢٧ نفر در بانه، اشنویه، پیرانشهر، مهاباد و سنندج انجامید.
- موج دوم نیز در تیرماه ٩٩ به بازداشت ٢٣ نفر در مهاباد، اشنویه و پیرانشهر انجامید.
- ٢ تن از بازداشت شدگان زیر ١٨ سال سن داشته‌اند(آرزو مصطفایی، پیشوا رحمانی‌فر).
- بیشتر بازداشت‌شدگان در زمان بازداشت موقت که میانگین آن از ١ تا٢ ماه است از دسترسی به وکیل تعیینی و ملاقات با خانواده محروم هستند.
- اعم بازداشت‌شدگان بدون ابلاغ حکم بازداشت شده‌اند.
- ١٨تن در رابطه با برگزاری مراسمات نوروزی در کردستان بازداشت شدند، همچنین تعداد احضار شده‌گان به ٥٠ تن میرسید.
- ببشتر بازداشت‌شدگان در مراحل روند دادرسی و دادگاهی با "اتهام امنیتی" و "همکاری با احزاب اپوزیسیون مخالف نظام" متهم می‌شوند.
- ثریا حق دوست و آرام فتحی، فعالین مدنی مریوان و از اعضای "خانه انسان" در مریوان بیش از یک هفته از سوی نیروهای امنیتی بازداشت شدند.
- ١٩ نفر در جریان اعتراضات مردمی ١٤٠٠ در کرمانشاه بازداشت شده که در این آمار به اسامی ١٥ نفر از آنان اشاره شده، اما منابع محلی شمار بازداشت‌شدگان را بیشتر از این ارزیابی می‌کنند. سن برخی از آنان نیز زیر ١٨ سال گزارش شده است.
- باید گفت در اواخر ژوئن تا آگوست موجی از بازداشت در شهرهای بوکان، مهاباد، اشنویه، پیرانشهر و سنندج روی داده است.
- در موج بازداشتی که از ٢٠ آبان تا اواخر آذر ١٤٠٠ آغاز شده بود، دستکم ٤٠ تن در شهرستان‌های بانه، سقز، مریوان و سنندج بازداشت شدند.
- کژال نصری و فرهنگ عیوضی، دو فعال مدنی اهل روستای تنگیسر از توابع سنندج هستند که بیش از ٢٠ روز است بازداشت شده و بدون حق دسترسی به وکیل و ملاقات سرنوشت آنان نامعلوم است.
شهروندان کُرد محکوم شده به زندان و دیگر احکام :
تعداد: ٧٨
چگونگی احکام:
- محکومیت به اعدام؛ ٢ مورد ( شاکر بهروزی زندانی سیاسی برای بار دوم به اعدام محکوم شد و حکمش در دیوان عالی کشور تایید شد. همچنین متین خضری، زندانی سیاسی نیز به اعدام محکوم شد)
- زندان تعزیری :٣٨٠ سال و ٣ ماه و ٥٨ روز
- تعلیقی: ٨ سال و ٧ ماه
- تبعید به زندان مناطق دور از محل زندگی: ٢ مورد
- ممنوع‌الخروجی: ١ مورد
- جریمه نقدی: ٣٠٥ میلیون تومان
- شلاق: ٣١٠ ضربه شلاق
حوزه فعالیت تعدادی از این افراد:
- فعال مدنی: ٣
- فعال کارگری: ٣
- فعال محیط زیست: ٦
- دانشجو: ١
- روزنامه‌نگار: ٥
- زندانی سیاسی: ٩
- فعال فرهنگی، ٢
- فعال اهل سنت: ١
اتهام وارده:
- همکاری با احزاب کُردی: ٤٢
- اقدام علیه امنیت ملی و تبلیغ علیه نظام: ٣٦
- فعالیت‌های مذهبی : ٤
- تشویش اذهان عمومی: ١
- توهین به رهبری: ٣
- نشر اکاذیب: ١
- توهین و افترا: ٢
- شرکت در اعتراضات: ٩
- درگیری با سپاه پاسداران: ٢
٦ تن از این افراد زن بوده‌اند.
کولبران کشته و زخمی شده:
تعداد: ٢٠٨ (کشته: ٤٦، زخمی: ١٦٢)
نحوه کشته و زخمی‌شدن کولبران:
- شلیک مستقیم نیروهای نظامی ایران: ١٢٢
- شلیک نیروهای نظامی ترکیه: ١٠
- سقوط بهمن و سرمازدگی: ٨
- سقوط از ارتفاع: ٢٥
- ضرب و شتم توسط نیروهای نظامی: ١٢
- سکته قلبی درحین کولبری: ٣
- انفجار مین: ٤
- غرق شدن در رودخانه به‌دنبال سقوط به داخل رودخانه در نتیجه تعقیب و گریز نیروهای نظامی: ١
- پرت کردن از ارتفاع از سوی نیروهای نظامی: ١
- کشته و زخمی شدن در تصادف رانندگی: ٢٢
_ در ٢ مورد از این آمار، ٢ برادر کولبر اهل شمشیر/پاوه دیده می‌شوند که همزمان زخمی و ٢ برادر دیگر اهل دشه/پاوه بصورت همزمان زخمی که یکی از آنها بعد از چند روز بر اثر شدت جراحات وارده جان خود را از دست داد.
_ شلیک مستقیم بصورت رگباری برخی از موارد این آمار را تشکیل می‌دهد که در آن کولبران بصورت گروهی کشته و زخمی شده‌اند.
_ در ٢ مورد نیروهای مرزی در مرز نوسود و ارومیه کولبران را شکنجه و مورد ضرب و شتم قرار داده بودند که ویدیوی کولبران ارومیه‌ای در فضای مجازی انتشار بسیار یافت.
_ همچنین اوایل مردادماه، گروهی از کولبران در مرز بانه بصورت گروهی هدف رگبار مستقیم نیروهای نظامی قرار گرفته بودند که درنتیجه ١ کولبر کشته و حداقل ٥ تن زخمی شدند.
_ بیست و پنجم شهریورماە، یک کولبر کُرد بە نام "محمدامین قادری" فرزند صالح بر اثر شلیک نظامیان حکومتی در مرز "مران" بانه به ناحیه قلب در دم جان خود را از دست داده است.
_ سیزدهم آبان‌ماه، یک کولبر کُرد به نام "محمد خدایی کانی سیف" بر اثر اصابت چهار گلوله نظامیان به ناحیه کمر در دم در مرز "سارداو" بانه جان خود را از دست داده است.
_ عالیشان احمدی، اهل ارومیه، که در مرز این شهر با شلیک نیروهای نظامی ترکیه جانباخته بود ١٥ سال سن داشته است.
کشته و زخمی شدن شهروندان کُرد براثر انفجار مین:
- در این مدت ٣٥ شهروند کُرد براثر انفجار مین و ادوات جنگی در شهرهای کردستان کشته و زخمی شده‌اند. (١٠ کشته و ٢٥ زخمی)
- ١٢ نفر در کرمانشاه، ٩ نفر در ایلام، ٤ نفر سردشت، ٢ نفر در سقز، ١ نفر کامیاران و ١ نفر در پیرانشهر، ١ نفر در بانه، ١ نفر در ارومیه، ١ نفر در مهاباد، ٢ نفر در بوکان، ١ نفر در مرز پنجوین
- در ایلام یک کودک ١٠ ساله عشایر کشته و یک کودک ٧ ساله براثر انفجار مین زخمی شدند.
- ١٣ نفر چوپان، ٤ نفر از عشایر، ٢ نفر کشاورز و ٤ نفر کولبر بوده‌اند.
همچنین:
- ٣ مین‌روب در مرز ایلام کشته و زخمی شدند (٢ کشته و ١ زخمی).
- ٤ نیروی نظامی از جمله ٣ سرباز کشته و زخمی شدند (٢ کشته و زخمی).
اعدام در کردستان ایران:
تعداد: ٣٣ نفر
اتهام: ١٤ تن جرائم مرتبط با مواد مخدر، ١٩ تن به اتهام قتل و یک زندانی سیاسی به نام حیدر قربانی اعدام شده است.
یکی از زندانیان اعدام شده به نام بهاالدین قاسم‌زاده که در زندان مرکزی ارومیه به اتهام قتل اعدام شد در زمان ارتکاب جرم زیر ١٨ سال سن داشته است.
تعداد کل: ٣٣٦
اتهام منجر به اعدام‌ها در کل ایران:
- قتل: ١٧٥
- جرائم مرتبط با قاچاق مواد مخدر : ١٣٦
- آدم‌ربایی و تجاوز: ٤
- تجاوز به عنف: ٤
- سرقت مسلحانه و قتل: ١
- لواط به عنف: ٢
- محاربه و اخلال در امنیت جامعه وقتل: ٤
- زندانی سنی مذهب: ٢
- زندانی سیاسی: ٧ مورد (٤ زندانی سیاسی عرب؛ جاسم حیدری، علی خسرجی، حسین سیلاوی، ناصر خفاجیان. ٢ زندانی سیاسی بلوچ؛ علی مطیری، جاوید دهقان) و (حیدر قربانی، زندانی سیاسی کُرد)
- نامعلوم؛ ١
همچنین:
- زنان اعدامی : ١٧
- ملیت شهروندان اعدام شده (٦٦ بلوچ، ٣٣ کُرد، ١ آذری، ٥٥ عرب، افغانستانی)
تنظیم: اوین مصطفی‌زاده
