گفتگو/ رادیو کرمانشاه محل تولد و رشد و بالندگی بخشی بسیار مهم از تاریخ موسیقی کُردی است

آژانس کُردپا: نخستین رادیویی که به زبان کُردی اقدام به پخش ترانه و موسیقی کُردی نمود، رادیو بغداد در سال ١٣١٨ خورشیدی بود. در ایران این زبان در سال ١٣٢٥ خورشیدی به عنوان زبان موسیقی شناخته شد.

رادیو کُردی کرمانشاه نیز از نخستین فرستنده‌هایی محسوب می‌شود که برنامه و ترانه‌های اصیل و فولکلور کُردی را به گوش شنوندگان کُرد در سراسر منطقه خاورمیانه رساند. در همین ارتباط چندی قبل در رسانه‌های اجتماعی خبری مبنی بر جمع‌آوری ترانه‌های ماندگار رادیو کُردی کرمانشاه انتشار یافت که آژانس خبررسانی کُردپا با علی صمیمی از هنرمندان موسیقی که سرگرم آرشیوسازی این ترانه‌ها می‌باشد، گفتگویی انجام داده است.

صمیمی در این مصاحبه با اشاره به هنرمندانی که با رادیو همکاری داشته‌اند، عنوان می‌کند که آرشیو و برنامه‌های حدود دو دهه از فعالیت رادیو کُردی کرمانشاه بنابه دلایلی از بین رفته‌اند.

وی از تلاش‌ها جهت جمع‌آوری ترانه‌های خوانندگان سرشناس کُرد در رادیو کرمانشاه خبر داد و اعلام نمود که به زودی آثار مدون جمع‌آوری شده در یک مؤسسه‌ی فرهنگی ـ هنری در اقلیم کُردستان عراق انتشار خواهد یافت.

متن گفتگوی آژانس کُردپا با علی صمیمی عینا درپی می‌آید:

کُردپا: رادیو کُردی کرمانشاه از چه وقت و توسط چه کسانی بازگشایی گردید؟
علی صمیمی: اینکه گفته می‌شود رادیو کرمانشاه اولین رادیو کُردی در جهان است یک اشتباه تاریخی می‌باشد. قبل از کرمانشاه در بغداد و حتی در مصر رادیوهایی به زبان کُردی فعالیت داشته‌اند. رادیو کرمانشاه نخستین رادیوی کُردزبان بود که توسط موج کوتاه قابل دریافت بود و بسیاری از کُردزبانان در سرتاسر خاورمیانه امکان شنیدن آنرا داشتند.

رادیو کرمانشاه در سال ١٣٣٩ در خیابان \"شاه بختی\" افتتاح شد. آنچه که در مورد تاریخچه‌ی تولید موسیقی در رادیو کرمانشاه می‌دانم این است که از ١٣٤٢ تا ١٣٤٥ ارکستر رادیو کرمانشاه به سرپرستی زنده‌یاد استاد مجتبی میرزاده در حال تولید موسیقی بود. خوانندگان رادیو کرمانشاه در دهه‌ی چهل: زند‌ه‌یاد ماموستا حسن زیرک، زنده‌یاد اسماعیل‌خان مسقطی، زنده‌یاد ابراهیم خوشنوا، زنده‌یاد مرتضی تندرو، سیف‌الله نادرشاهی، هاشم ربیعی و .......
پس از رفتن استاد میرزاده به تهران، سرپرستی گروه موسیقی به استاد محمود مرآتی واگذار شد و در سال ١٣٥٣ کل رادیو و تلویزیون کرمانشاه به مکان فعلی در میدان نفت منتقل شد.

در دهه‌ی ٥٠ تا بهمن ٥٧ استاد مظهر خالقی مدیرکل برون‌مرزی رادیو تلویزیون بودند و به طبع بیشترین وقت را در مرکز کرمانشاه می‌گذراندند. در دهه‌ی ٥٠ بسیاری از زیباترین ترانه‌های کُردی تولید شده‌اند که اکثر آنها ناشنیده مانده‌اند. خوانندگان این دوره عبارتند از: زنده‌یاد حشمت‌الله لرنژاد، زنده‌یاد اسماعیل پیرخدری، فیروز و اسماعیل سابور، سعید قندی، حسین البرزی و ....... که هم اکنون مشغول جمع‌آوری و پالایش آثار زنده یاد حشمت الله لرنژاد هستم.

کُردپا: شما در این رسانه مسئول کدام بخش بودید؟
علی صمیمی: من هرگز در استخدام رسمی صدا و سیما نبود‌ه‌ام و به طبع مسئولیت اجرایی هم نداشته‌ام. در سال ١٣٧٦ برای اولین بار به عنوان نوازنده فعالیت داشتم و از ١٣٨٠ هم به عنوان صدابردارمشغول بودم که در چند سال اخیر عملاً فعالیتی در صدا و سیما ندارم بنا به دلایلی که ذکر آنها فضای این گفتگو را به سمت و سویی دیگر می‌برد.

کُردپا: گفته میشود آرشیو رادیو بنا به دلایلی از بین رفته است. چرایی چنین وضعیتی را چگونه شرح میدهید؟
علی صمیمی: در اوائل انقلاب ٥٧ عده‌ای به آرشیو رادیو حمله کرده و سرودهای شاهنشاهی و برنامه‌های مرتبط با خاندان سلطنتی را به حیاط رادیو تلویزیون ریخته و آتش می‌زنند.

در اوئل دهه‌‌ی ٦٠ شمسی هم عده‌ای می‌آیند و دانه به دانه ترانه‌ها را گوش می‌دهند و هر چیزی را که با افکار آنها هماهنگ نبوده با خود می‌برند. به این ترتیب بزرگترین رادیوی کُردی در جهان ٢ دهه‌ی طلایی آرشیو خود را از دست می‌دهد.

کُردپا: چندی قبل یکی از ترانههای زندهیاد حشمت‌الله لرنژاد برای نخستین بار در شبکه های اجتماعی بازنشر گردید. جنابعالی هم گویا مشغول نجات آرشیو رادیو هستید. از چگونگی آغاز و پیشرفت کارها صحبت کنید؟
علی صمیمی: جرقه‌ی اینکار در من زمانی زده شد که انستیتو \"که‌له‌پوری کورد\" در سلیمانیه شروع به انتشار حرفه‌ای و با کیفیت از آثار بزرگان موسیقی کُردی کرد. مدیریت استاد مظهر خالقی در این مؤسسه بلادرنگ مرا به یاد مدیریت درخشان ایشان در دهه ٥٠ در رادیو کرمانشاه انداخت و اطمینان یافتم که این پروژه‌ی بزرگ و مهم دارای مدیریت و ساختار درست و با بینش والای هنری است. تهیه‌ی مقدمات کار مدت نسبتا زیادی طول کشید و خوشبختانه به دلیل دوستی اکثر خوانندگان آن زمان رادیو با پدرم، از آثار این عزیزان نسخه‌هایی با کیفیت نسبتاً خوب بر روی نوار کاست در آرشیو پدرم موجود بود. برای شروع از آرشیو پدرم شروع کردم و احتمال زیادی هست که سایر دوستان صاحب ذوق که دل در گرو فرهنگ و موسیقی دارند آرشیوهای دیگری داشته باشند که همین جا دست یاری به سویشان دراز می‌کنم و تمنا دارم که در این کار مهم فرهنگی بنده را تنها نگذارند چرا که جمع‌آوری تمامی نسخه‌های موجود و مقایسه‌ی کیفیت‌های آنها برای یک نفر بسیار دشوار است.
امیدوارم که امانت‌دار صادقی باشم و آوای جاویدان این عزیزان به کمک ماموستا مظهر خالقی به سمع شنوندگان عزیز برسد.

کُردپا: از تأثیرات فرهنگی و هنری رادیو کُردی کرمانشاه در کردستان ایران به کدام موارد میتوان اشاره کرد؟
علی صمیمی: بدون شک بسیاری از زیباترین و خاطره‌انگیزترین ترانه‌های کُردی در رادیو کرمانشاه متولد و پخش شده‌اند. ترانه‌های جاویدان ماموستا حسن زیرک را اکثر ما شنیده‌ایم. اما ترانه‌های بسیار زیبای دیگری نیز هستند که متاسفانه به دلیل حوادث روزگار ناشنیده مانده‌اند.

رادیو کرمانشاه محل تولد و رشد و بالندگی بخشی بسیار مهم از تاریخ موسیقی کُردی است. بسیاری از خوانندگان و نوازندگان و آهنگسازان و شاعران کُرد در رادیو کرمانشاه به اوج کار خود رسیده‌اند. به جرأت می‌توان گفت بدون رادیو کرمانشاه موسیقی کُردی بخشی عظیم از سرمایه‌ی خود را از دست می‌داد.

کُردپا: از کارکنان سرشناس رادیو و هنرمندانی که نام آنها با تاریخ و برنامه های رادیو عجین شده نام ببرید؟
علی صمیمی: بسیاری از خوانندگان را نام برده‌ام جا دارد از نوازندگان عزیز و شاعران و صدابرداران یاد کنم تا آنجا که ذهنم اجازه می‌دهد و پوزش می‌خواهم اگر اسمی از قلم می افتد.

نوازندگان: زنده‌یاد اسماعیل‌خان مسقطی، زنده‌یاد بهمن پولکی، زنده‌یاد اسکندر قوره‌دان، زنده‌یاد محمد عبدالصمدی، استاد محمود مرآتی، ابوالقاسم پرندیان، زنده‌یاد محمود آهوان، زنده‌یاد محمود بلوری، استاد اکبر ایزدی و ......

شاعران گرانقدر: زنده‌یاد یدالله لرنژاد، زنده‌یاد عبداللطیف هاشمی، زنده‌یاد محمدرضا فتاحی، استاد فرشید یوسفی و ......

صدابرداران عزیز که اکثر کارهایی را که هم اکنون در حال پالایش هستم، این عزیزان با دانش فنی خود در آن روزگار جاودان کرده‌اند تا به دست ما برسد: زنده‌یاد بهمن طهموری و زنده‌یاد فیروز آجیل چی.

کُردپا: چه نهاد و یا افرادی در جمعآوری آرشیو هنری رادیو با شما همکاری دارند؟ و آیا آن را در اختیار عموم قرار خواهید داد؟
علی صمیمی: در جمع‌آوری آثار، هیچ نهادی که بتواند همکاری مفیدی داشته باشد وجود ندارد! آرشیو رادیو که عملا فاقد آثار دهه‌ی ٤٠ و ٥٠ و حتی دهه ٦٠ است! جمع‌آوری به شکل خصوصی و با دردسر فروان به پیش می‌رود اما همانطور که قبلا عرض کردم انستیتو \"که‌له‌پوری کورد\" با مدیریت استاد مظهر خالقی این آثار را به صورت کاملاً حرفه‌ای تولید انبوه کرده و به گوش مخاطب خواهد رساند.

کُردپا: آسیب‌های نگهداری و امانتداری ما کُردها در امر آرشیوسازی چه چیزهایی میتواند باشد؟
علی صمیمی: نخستین امر این است که گویا همه چیز ما کُردها شفاهی است! از قول و قرار و قرارداد کاری تا بدهکاری و بستانکاری و سایر امور! سنت مکتوب کردن و آرشیو کردن در میان ما وجود ندارد. خود من تا به چنین پروژه‌ی مشکلی برخورد نکردم هرگز اهمیت آرشیو را درک نکرده بودم. هویت و تاریخ یک شهر، یک زبان، یک قوم، یک ملت وابستگی بسیاری به دیوانسالاری و آرشیوهای مکتوب دارد. ما باید بدانیم که حتی بی‌ارزشترین اصواتی که روی یک نوار کاست قدیمی ضبط شده‌اند، ممکن است نمونه‌ی منحصر بفردی باشند که کمک بسیاری به موزیسین‌ها برای درک بهتر موسیقی کُردی و رفع ابهامات احتمالی کنند. در مورد انواع دیگر آرشیوها باید متخصصین آن نوع آرشیو مثلاً کتابداران عزیز اظهارنظر بفرمایند.

کُردپا: برخورد کرمانشاهیان با نوستالژی رادیو کُردی کرمانشاه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
علی صمیمی: هیچ کرمانشاهی‌ای وجود ندارد که ترانه‌های حسن زیرک یا حشمت‌الله لرنژاد را از حفظ نداند! همین امر گویای تمام حس نوستالژیک مردم کرمانشاه به آن موسیقی‌های درخشان است.

بیوگرافی علی صمیمی:

متولد خرداد ١٣٦٠ – کرمانشاه
آغاز به یادگیری تمبک زیر نظر آرش صمیمی -١٣٧٣
نخستین اثر به عنوان نوازنده: دونوازی نی و تمبک -١٣٧٦ رادیو کرمانشاه
نوازندگی در بیش از ٣٠٠ قطعه موسیقی تولید صدا و سیمای مرکز کرمانشاه
نوازنده در آلبوم‌های موسیقی: سی بر – هه‌ژان – مانگه شو- دونوازی با استاد کیوان ساکت ( در دست انتشار)
مقام اول جشنواره گروه نوازی دانشجویی – تهران ١٣٨٧ به همراه گروه بامداد
صدابردار برگزیده جشنواره تولیدات مراکز صدا و سیما – اردبیل ١٣٨٢ همکاری با گروه های اندیشه – نجوا – بامداد و بیداد در کنسرت‌های مختلف