محمود امیری‌مقدم: حکومت ایران همانند هر حکومت دیگری که پشتوانه مردمی ندارد، نیازمند ایجاد وحشت در جامعه است
طی سال ٩٨، علیرغم انتقادات بین‌المللی، ایران همچنان پیشرو در اعدام بوده است و اکثریت اعدام‌شدگان در این سال با اتهامات قتل عمد و حکم قصاص صورت گرفته است.
سازمان حقوق بشر ایران (IHR) و سازمان "با هم علیه مجازات اعدام" (ECPM) سالانه گزارشات جامعی را در رابطه با روند مجازات اعدام در جمهوری اسلامی ایران ارائه می‌دهند.
آژانس کُردپا درباره موضوع اجرای احکام اعدام در ایران و تأثیرات آن بر جامعه با محمود امیری‌مقدم، فعال حقوق بشر مقیم نروژ و مدیر سازمان حقوق بشر ایران گفت‌وگویی را انجام داده که در اختیار خوانندگان آژانس قرار می‌دهد.
آژانس کُردپا: اعدام در ایران چه تاثیری را بر چرخه خشونت و تکرار جرم داشته است؟
محمود امیری‌مقدم: این سؤال در مورد همه جهان صدق دارد، کشورهایی که مجازات اعدام را اجرا می‌کنند، دلیل یا بهانه اصلی آنان مبارزه با جرم است. جمهوری اسلامی یا هر کشوری که می‌خواهد درباره روند اجرای اعدام‌ها پاسخگو باشد، اعلام می‌کنند که برای مقابله با جرم احکام اعدام را اجرا می‌نمایند، ولی هیچ سند یا مدرک علمی وجود ندارد نشان دهد که مجازات اعدام نه تنها در ایران بلکه در هر کجای دنیا در رابطه با جرم پیشگیری می‌کند، اما برعکس آن وجود دارد.
برای مثال در ایالات متحده آمریکا که حکم اعدام دارند، وقتی ایالت‌هایی که قبلاً اعدام داشتند و بعداً اعدام را لغو کردند آمار میزان جرائم خشن را با هم مقایسه کردند به این نتیجه رسیدند بعد از لغو اعدام، نه تنها میزان جرائم خشن افزایش نیافته بلکه در برخی موارد کاهش نیز یافته است.
اگر بخواهیم به جمهوری اسلامی نگاه کنیم، ما چهل سال است که حکومت اعدام را داریم از روز سوم اعدام‌ها را شروع کردند و در دو دهه گذشته بیشتر اعدام‌ها اتهامات رسمی جرائم عمومی از جمله مواد مخدر، قتل و تجاوز بوده است.
در این رابطه می‌توان از همه کسانی که در ایران زندگی می‌کنند، پرسید که آیا با اعدام جامعه امن‌تر شده است؟ آیا میزان جرائم خشن کاهش یافته است؟ به نظر این چنین نخواهد بود.
اگر آمار پلیس را نگاه کنیم چه تعداد قتل و تجاوز روی داده یا زمانی که اعدام متمهان مواد مخدر وجود داشته است، هر سال میزان این جرائم افزایش یافته است.
من بر این باورم که اعدام هیچ تأثیر پیشگیرانه‌ای نداشته است و برای تأثیر منفی یا مثبت آن باید از شیوه‌های علمی استفاده کرد که در جمهوری اسلامی محدویت‌های برای نهادهای مردمی و NGOها و سانسور برای نهادهای مخالف مجازات اعدام وجود دارد، همچنین نهادهای مخالف با اعدام ممنوع الفعالیت می‌باشند.
اعدام یکی از خشن‌ترین عمل‌های است که به اسم قانون انجام می‌گیرد و این به استفاده از خشونت مشروعیت می‌بخشد و موجب ادامه خشونت و ترویج آن در جامعه می‌شود.
آژانس کُردپا: علیرغم انتقادات جهانی، چرا ایران جزو کشورهای پیشرو اعدام است؟
محمود امیری‌مقدم: حکومت ایران همانند هر حکومت دیگری که پشتوانه مردمی ندارد، نیازمند ایجاد وحشت در جامعه است. اگر نگاه کنیم هر کشوری که می‌خواهد به سوی دیکتاتوری گام نهد، یکی از اولین بحث‌های که مطرح می‌شود، موضوع آغاز احکام اعدام است.
برای مثال به کشورهای پس از بهار عربی به مصر نگاه کنیم، وقتی که حکومت‌های نوپا برای تحکیم پایه‌های خود به اعدام روی بردند.
در ترکیه پس از کوتای نظامی نیز یکی از اولین بحث‌هایی که اردوغان مطرح کرد، اعدام بود. تصوری که مردم عادی از داعش به یاد دارند، اعدام‌های دسته‌جمعی بوده است. این تأثیر عمیقی بر جامعه دارد و حکومت‌هایی که احکام اعدام را اجرا می‌کنند این پیام را به جامعه می‌دهند که توان گرفتن جان انسان‌ها را دارند و در عمل آنرا انجام می‌دهند.
ما چند سال پیش یک مطالعه‌ای را درباره روند اعدام‌ها و ارتباط آن با رویدادهای سیاسی انجام دادیم و به این نتیجه رسیدیم هر چند که اعدام‌ها اکثراً به‌خاطر اتهامات جنایی صورت می‌گیرد، اما زمان‌بندی اعدام‌ها یک ارتباط معنادار با رویدادهای سیاسی دارد، برای مثال وقتی که حکومت انتظار اعتراضات را داشت برای مثال در آستانه سالگرد کوی دانشگاه، هفته‌های قبل از آن تعداد اعدام افزایش می‌یافت و هنگامی که حکومت نیازمند شرکت مردم در انتخابات بود، دو هفته قبل از آن اعدام‌ها شدید کاهش می‌یافت و زمان‌بندی آن کاملاً سیاسی بود.
حکومت‌هایی که از درون خود را مورد تهدید احساس می‌کنند. مجبور هستند از شیوه‌های که ایجاد رعب و وحشت می‌کنند، بهره ببرند، این چنین نمی‌باشد که حکومت ایران به اعتراضات جهانی بی‌اعتنا باشد زیرا اگر هزینه سیاسی اعدام بالا برود، جمهوری اسلامی به‌خاطر مصلحت نظام مجبور به عقب‌نشینی خواهد شد، همانطور که در مورد اعدام‌های مواد مخدر مشاهده کردیم.
ببینید از سال ٢٠١٠ تا ٢٠١٧ به‌طور میانگین روزانه یک نفر به اتهام مواد مخدر در ایران اعدام میشد ولی پس از تصویب لایجه جدید تعداد اعدام‌ها از حدود ٣٦٠ اعدام در سال به ٢٤ اعدام در سال ٢٠١٨ و ٣٠ اعدام در سال ٢٠١٩ رسید و ١٠ برابر کاهش یافت و این بدان معنا نیست که مقامات حکومت ایران در یک شب به این نتیجه رسیدند که چون مجازات اعدام منجر به کاهش قاچاق مواد مخدر نمیشود قانون را باید تغییر داد ، بلکه هزینه سیاسی بالای ادامه اعدام های مربوط به مواد مخدر در سطح بین‌الملل بود که جمهوری اسلامی را مجبور به عقاب نشینی کرد.
آژانس کُردپا: اعدام برای جامعه چه تبعاتی را به دنبال دارد؟
محمود امیری‌مقدم: اعدام تبعات مثبتی را برای جامعه نداشته است، لااقل در جوامع متمدن که یک سیستم قضایی وجود دارد و راه‌های انسانی دیگر برای مجازات هست برای نمونه زندان، اعدام جایی ندارد.
اعدام هم بیشتر منجر به افزایش خشونت در جامعه می‌گردد، هم می‌تواند از سوی حکومت‌های دیکتاتوری برای تثبت پایه‌هایشان مورد سوء استفاده قرار گیرد.
برای نمونه در کشور نروژ، یک فرد در سال ۲۰۱۱ یک بمبگذاری و بعد با شلیک مستقیم ٧٦ نفر را به قتل رساند، دولت نروژ برای این فرد یک دادگاه تشکیل داد که چندین ماه طول کشید و این فرد یک تیم وکیل مدافع سه نفره با خرج دولت داشت و تأثیری را که این اقدام بر جامعه گذاشت این بود که مردم احساس کردن پیروز شدند. چون این فرد نتوانست با این عمل وحشیانه به سیستم انسانی و حکومت قانون لطمه بزند.
کسانی که از اعدام حمایت می‌کنند در پرونده های قتل معمولاً تسلی خاطر قربانیان را به عنوان یکی از دلایل اسم میبرند در حالی که اصلاً این چنین نیست، خانواده مقتول که اعدام را انتخاب می‌کند تسلی خاطر ندارد وحتی احساس گناه می‌کند , چون در قوانین ایران که قصاص و محکومیت اعدام را بر دوش خانواده مقتل می‌اندازند, خانواده مقتول یا اولیای دام از قربانی خشونت بودن به مجریان اعدام تبدیل می‌شوند.
اعدام تبعات منفی بسیار زیادی را در جامعه دارد از تبعات عملی به صورت ترویج خشونت گرفته تا شکل دادن ارزش‌های مردم که احترام به حق حیات در جامعه از میان میرود.
آژانس کُردپا: مجازات اعدام از لحاط روانی چه تأثیراتی را بر خانواده‌ها و کودکان دارد برای مثال کسانی که به تماشای اعدام می‌روند؟
محمود امیری‌مقدم: برای پاسخ به این پرسش نیازمند کار تحقیقاتی و مطالعه بیشتر است، تا کنون آنچه که به نظر می‌رسد این است که اولاً حکومت در تبلیغاتش از تجمع مردم به عنوان تأیید اعدام توسط جامعه استفاده می‌کند، دوماً افرادی که شاهد یک قتل هستند، قبح این مسئله, یعنی کشتن یک انسان, می تواند در ذهن آنان از بین میرود ، در ضمن طی سال‌های گذشته چند مورد داشتیم که چندین کودک در حین بازی اعدام اشتباهاً منجر به قتل خودشان شده است. من بر این باورم که اعدام نه تنها روی کودکان و بلکه روی بزرگسالان هم تاثیر منفی دارد. .
آژانس کُردپا: طی سال ٩٨ چند مورد اعدام در ایران اجرا شده، می‌توانید آماری را در این رابطه ارائه دهید؟
محمود امیری‌مقدم: برای پاسخ به این پرسش به گزارش سالانه اعدام در ایران طی سال ٢٠١٩ رجوع می‌کنم که براساس آمار ثبت شده در سازمان حقوق بشر ایران، در سال ٢٠١٩، دستکم ٢٨٠ نفر اعدام شده‌اند که هفت مورد بیشتر از سال قبل بوده است و دستکم چهار کودک مجرم و پانزده زن در میان اعدام‌شدگان وجود دارند. در بین زندان‌های ایران هم، زندان‌های رجایی‌شهر کرج و ارومیه رتبه‌های اول و دوم اجرای احکام اعدام را دارند.
