ماجد مردوخ روحانی: وضع سیاسی ـ اقتصادی مانع گسترش کتاب و کتابخوانی است

آژانس کُردپا: کتاب و کتابخوانی در شهرها و روستاهای کُردنشین ایران یکی از مباحث مهم و جدی در حوزه‌ی آموزش و پرورش می‌باشد و این موضوع زمانی تأثیرگذارتر و فراگیر می‌شود که با مقوله‌ی \"ترویج خواندن و نوشتن به زبان کُردی\" عجین شده باشد.

آژانس خبررسانی کُردپا در راستای روشنگری و اطلاع از فضای کتاب و کتابت در ٤ استان کُردنشین ایران با تنی چند از فعالان سرشناس فرهنگی گفتگویی انجام داده است که از امروز در بخش فارسی و کُردی وب‌سایت منتشر خواهد شد.

دومین مصاحبه با محمدماجد مردوخ‌روحانی، فعال فرهنگی و فرهنگ‌نویس در سنندج است که متن آن عیناً در پی می‌آید:

کُردپا: شما که سرپرست و ویراستار پروژه‌ی فرهنگ \"فارسی ـ کُردی\" دانشگاه کُردستان بودید، نقاط ضعف و قوت این پروژه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
ماجد مردوخ روحانی: همان طور که در مقدمه‌ی این فرهنگ نوشته‌ام بنده ٢ هدف اصلی را دنبال می‌کردم : ١ـ جمع‌آوری بسیاری از واژگان اصیل کُردی که در معرض نابودی قرار داشتند ٢ـ نشان‌دادن کلمات و اصطلاحات کُردی به آن دسته از کُردهایی که به زبان فارسی آشنا هستند، به عبارتی دیگر با کمک گرفتن از واژگان فارسی بتوانیم معادل واژه‌ی کُردی آن را بشناسیم و در زبان گفتاری و نوشتاری از آن آستفاده کنیم. عیان است که این اغلب کُردهای شرق کُردستان را شامل می‌شود.

اما در رابطه با کاستی‌ها: ١ـ برای انجام این پروژه در میان همکارانم افرادی از کُردهای جنوب و زازایی که به زبانشناسی آشنایی داشته باشند، وجود نداشت و این یکی از نقاط ضعف این فرهنگ فارسی ـ کُردی است که در مدخل به آن اشاره شده است و تنها از کتاب‌ها و منابع دیگر استفاده کردیم و فرصتی برای بررسی دقیق نبود. ٢ـ آن‌گونه که باید از اشعار و جملات نویسندگان و شاعران سرشناس کُرد همچون شاهد استفاده نگردیده و با توکل به خدا در فرهنگ کُردی ـ کُردی از این روش استفاده خواهد شد.

در رابطه با نقاط قوت، باید خوانندگان نظر بدهند. همین که در بازار بی‌رونقی که برای کتاب به وجود آمده این فرهنگ به خوبی به فروش می‌رسد و تجدید چاپ می‌شود و حتی مطالبه‌ی چاپ و نشر قطع متوسط و جیبی آن بسیار است البته توانسته که جای خود را در قفسه‌ی کتابخانه‌های کُردی پیدا کند و در معرض خوانندگان باشد.

کُردپا: گسترش جریان روشنفکری و همچنین چاپ و نشر کتاب را در کُردستان ایران چگونه است؟ نهادهای ذیربط تا چه اندازه با چنین فرآیندی همکاری می‌کنند؟

ماجد مردوخ روحانی: جریان روشنفکری در ایران قدمتی صد ساله دارد و بدون شک فراز و نشیب‌هایی پیش روی این جریان بوده است، اما در مقایسه با ملل دیگر خاورمیانه، با جرأت می‌توان گفت که مردم ایران و کُردهای شرق کُردستان، همانند ملتی در کشوری کثیرالملله، دارای تجربه‌ای بیشتر و افقی روشن‌تر هستند.

در مورد چاپ و نشر کتاب، برخلاف کُردستان جنوبی هستیم، در این جا مردم بسیار علاقمند به زبان و ادبیات کُردی می‌باشند، هرچند که از آنان حمایت آنچنانی نمی‌شود و با مشکلات و موانعی روبرو هستند، وضعیت اقتصادی مردم به ویژه در ٨ سال گذشته بسیار نامناسب بوده و از طرفی هم سطح معیشت مردم کاهش یافته و هزینه‌ی خرید کتاب بالا رفته است. برای خانواده‌ای که هر دو هفته یکبار نمی‌توانند گوشت بخرد، خرید کتب همانند حمل یک بار سنگین می‌باشد. با این حال کتاب خوب و مفید همچنان به فروش می‌رسد و هم اکنون در سنندج مراکز پخشی وجود دارد که فعالیت دارند اما کاملاً آگاه هستند و جرأت پخش همه نوع کتابی را ندارند.

کُردپا: طبق آمارهای موجود، کتاب و کتابخوانی نزد شهروندان کُردستان از اهمیت برخودار نیست شما علت‌آن را در چه می‌بینید؟
ماجد مردوخ روحانی: همان‌طور که در پاسخ به پرسش قبلی اشاره کردم، در این رابطه بحث کُردستان شرقی با کُردستان جنوبی کاملاً متفاوت است. در جنوب کُردستان مردم در یک کورس رقابتی برای به دست آوردن پول و مادیات قرار گرفته‌اند. یعنی هر که ثروتمندتر، خردمندتر. به دولتمردان نیز که نگاه کنند، آنان هم همچون اینان هستند و در چنین شرایطی که افراد بیسواد به دور از تمدن، چنان دلمشغول کارهای روزمره، صاحب ساختمان ده طبقه، توجه به علم و زبان و هویت ملی و ... کم‌رنگ شده و به ندرت به آن پرداخته می‌شود. اما در شرق کُردستان عرق ملی همچنان قوی و نیرومند بوده و در نزد بیشتر مردم، احترام و ارزش آن باقیست؛ آنچه مانع است، نخست وضع سیاسی کشور و دوم وضعیت اقتصادی مردم است که بدان اشاره کردم.

کُردپا: به نظر شما این احتمال وجود دارد که با روی کار آمدن دولت یازدهم و وزیر جدید، فضای باز فرهنگی در زمینه‌ی زبان و ادبیات کُردی ایجاد شود؟
ماجد مردوخ روحانی: آن چه که موجب دلخوشی است این خواهد بود که مطمئناً وضعیت نسبت به هشت سال گذشته بدتر نخواهد شد! گرچه افراد سالخورده و با تجربه سال‌های سال است بر این باور هستند و می‌گویند \"خدا بدتر از این را نشان ندهد\" من به آن عادت کرده‌ام و به آینده امیدوارم و هیچ وقت بدبین نیستم و امیدوارم که هیچ‌وقت بدبین نباشم.

کُردپا: در دو سال گذشته تعدادی نمایشگاه کتاب از سوی مراکز چاپ و نشر اقلیم کُردستان در شهرهای کُردستان ایران گشایی یافت، آیا این نوع مراودات فرهنگی می‌تواند به گشترش فرهنگ کتابخوانی کمک نماید؟
ماجد مردوخ روحانی: به نظرم رویداد ارزشمندی است؛ گرچه دارای نکات و حواشی می‌باشد. سال گذشته که این نمایشگاه در سنندج برپا شد، اتفاقاً بنده یک هفته قبل از برگزاری در اقلیم کُردستان بودم و سراغ کتابفروشی‌ها رفته بودم و از وضعیت انتشار کتُب قدیم و جدید مطلع بودم. در نخستین ساعات اولیه‌ی افتتاح نمایشگاه حاضر بودم و متوجه شدم که بسیاری از کتاب‌هایی را که هفته‌ی قبل دیده بودم در نمایشگاه نبودند. از مسئول نمایشگاه سؤال کردم مسئله چیست؟ پاسخ همه یک چیز بود که در مرز اجازه‌ی ورود به بسیاری از کتاب‌ها داده نشد و کتاب‌ها را از ما گرفتند!

می‌گویند مردی در خواب صندوق بزرگی از سکه‌های طلا می‌بیند، جیب‌هایش را از سکه‌های طلا پر می‌کند، اژدهایی سر برآورد و گفت: یک سکه بیشتر سهم تو نیست، بردار و برو! مرد از خساست بی‌معنی اژدها چیزی نفهمید و گفت: اگر تعداد بیشتری سهم من باشد چه اتفاقی برای تو خواهد افتاد؟ مرد در این هنگام از خواپ پرید، نه خبری از صندوق و سکه بود و نه چیز دیگری! این دقیقاً حکایت ماها می‌باشد؛ با همه‌ی نواقص و مشکلات، بازهم جای شکر باقیست!

کُردپا: در رابطه با زبان و ادبیات کُردی برای آینده چه طرح و برنامه‌ای دارید؟
ماجد مردوخ روحانی: در صورت روند کنونی، تا دو سال آینده فرهنگ کُردی ـ کُردی، به همان اندازه‌ی فرهنگ فارسی ـ کُردی (سه جلدی، حدود ٣ هزار صفحه) برای چاپ آماده خواهیم کرد، که بسیار خرسندم. در درازمدت نیز بر پروژه‌ی بزرگتری به نام \"فرهنگ ادب کُردی\" کار خواهیم کرد، اگر در ١٢ جلد به اتمام برسد بسیار عالی خواهد بود. در این فرهنگ، هر واژه‌ی کُردی که وجود دارد و در اشعار و آثار نویسندگان و شاعران از آن استفاده شده باشد به توالی تاریخی از باباطاهر و احمد خانی و نالی تا این اواخر جمع‌آوری خواهد شد. برای هر کدام از این واژه‌ها، بیت و یا جمله‌ای از این شاعران و نویسندگان نگارش می‌شود. البته اگر این کتاب به مرحله‌ی چاپ و نشر برسد چه خلاء بزرگی را در کتابخانه‌ی کُردی پُر خواهد کرد و در چندین حوزه می‌تواند بهره‌ای باشد، باید ببینیم می‌توان چکار کرد و سرنوشت ما را به کجا خواهد برد.

بیوگرافی:
ماجد مردوخ روحانی سال ١٣٣٧ در سنندج متولد و مدرک لیسانس شیمی را در تهران اخذ کرد.

از آثار وی:
به تدوین فرهنگ فارسی ـ کُردی دانشگاه کُردستان و ویراستاری مجموعه‌ی ٨ جلدی قانون اثر ابن سینا و ترجمه عبدالرحمن شرفکندی می‌توان اشاره نمود.