کرمانشاه؛ یورش و تیراندازی نیروهای نظامی و امنیتی به تکیه مقدس یارسان‌ها در «توتشامی» دالاهو
۱۲ مهر ۱۴۰۴؛ طی روزهای گذشته، تعدادی از نیروهای انتظامی و امنیتی شهرستان دالاهو به تکیه حیدری، یکی از اماکن مقدس مردم یارسان واقع در روستای توتشامی، حمله کرده و به بهانه بازداشت یک فرد، اقدام به تیراندازی در این مکان مقدس کردند.
به گفته یک منبع مطلع به کردپا، روز سه‌شنبه ۱۰ مهر ۱۴۰۴، حوالی ساعت ۱۱ صبح، رئیس اداره آگاهی شهرستان دالاهو، سرهنگ جهانبخشی، به همراه حدود ده مامور امنیتی، با هدف کشتن و بازداشت فردی به نام «برزو ویسی» که برای حفظ جان خود و امنیت جانی به این مکان مقدس پناه برده بود، وارد «تکیه حیدری» شدند و از ابتدای ورود، اقدام به تیراندازی در داخل محوطه کردند.
این اقدام خشونت‌بار در حالی صورت گرفت که تعداد زیادی زیارت‌کننده، عمدتا زنان و کودکان، در تکیه حضور داشتند و فضای فوق‌العاده متشنج و وحشت‌آوری برای آنان ایجاد شد.
منابع یارسان این حمله را برنامه‌ای از پیش تعیین شده دانسته و بازداشت فرد مذکور را بهانه‌ای برای تیراندازی در این تکیه مقدس معرفی کرده‌اند. آن‌ها این اقدام را در ادامه سیاست‌های سیستماتیک سرکوب و تهدید جامعه یارسان توسط نهادهای جمهوری اسلامی می‌دانند و هشدار داده‌اند که چنین اقدامات خشونت‌آمیز می‌تواند موجب افزایش ترس و بی‌اعتمادی میان پیروان آیین یارسان و آسیب‌پذیرتر شدن جامعه شود.
در سال‌های اخیر، توهین به نمادهای دینی و حمله به اماکن مقدس آیین یاری به‌طور مستمر ادامه داشته است. شارب (سبیل) مردان و نواختن تنبور از مهم‌ترین نمادهای مقدس این آیین به‌شمار می‌روند و بی‌احترامی به آن‌ها، از جمله تراشیدن سبیل، منجر به اعتراضات شدید و وقایع دردناک مانند خودسوزی سه تن از پیروان یارسان در سال ۱۳۹۲ شد. این حملات نه تنها توسط بازوهای رسمی حکومتی، بلکه گاه توسط جریان‌های افراطی سنی یا شیعه به شکل خودجوش انجام شده و شامل یورش به جم‌خانه‌ها، آرامگاه‌های شخصیت‌های برجسته و ایجاد فشار روانی بر جامعه یارسان، از جمله نمایش‌های خیابانی تمسخرآمیز، بوده است. ازجمله؛
- در تاریخ ۱۸ اسفند ۱۳۹۴ رسانه کردستان۲۴ گزارش داد که گروهی از نیروهای وابسته به حکومت ایران به یکی از جمخانه‌های آیین یارسان در منطقه‌ی شاه‌آباد (اسلام‌آباد غرب) در استان کرمانشاه حمله کردند. مهاجمان با سنگ و باتوم به محل عبادت یارسانیان یورش بردند، شیشه‌ها را شکستند، وسایل داخلی را تخریب کردند و با ناسزا و تهدید به حاضران توهین کردند. به گفته‌ی منابع محلی، این اقدام پس از انتخابات مجلس و مجلس خبرگان انجام شد و بخشی از سیاست سرکوب و ارعاب سازمان‌یافته علیه جامعه یارسان ارزیابی می‌شود. در گزارش تأکید شده است که حکومت جمهوری اسلامی یارسانیان که جمعیت آن‌ها در ایران بیش از یک میلیون نفر تخمین زده می‌شود را به عنوان «فرقه ضاله» تلقی کرده و این رویکرد تبعیض‌آمیز و حملات به اماکن مقدس آنان از زمان انقلاب تا امروز ادامه دارد.
- همچنین در تاریخ ۵ اسفند ۱۳۹۹ افراد مسلح ناشناس به مقبره «بابایادگار» از بزرگان پیروان آیین یارسان در روستای زرده، شهرستان دالاهو، استان کرمانشاه حمله کرده و این مقبره را به رگبار بسته‌اند. در نتیجه تیراندازی کسی کشته یا مجروح نشده، اما خسارات زیادی به تجهیزات و ساختمان‌های در حال
بازسازی مرقد وارد شد. مهاجمان با وجود حضور نیروهای سپاه پاسداران توانستند از محل فرار کنند و هیچ درگیری مستقیمی رخ نداد. منابع محلی بر این باورند که مهاجمان احتمالا از هواداران گروه‌های بنیادگرای مسلح نظیر داعش بوده‌اند که تحت کنترل نیروهای امنیتی منطقه هستند.
نقض نظام‌مند حقوق جامعه یارسان در ایران؛ از حذف در قانون اساسی تا تعرض مکرر به اماکن مقدس و بی‌حرمتی به آزادی دینی؛
بر اساس قوانین جمهوری اسلامی ایران، ورود نیروهای نظامی و امنیتی به اماکن مذهبی تنها در شرایط خاص و با مجوز قضایی مجاز است. طبق ماده ۵۵ قانون آیین دادرسی کیفری (۱۳۹۲)، ورود به اماکن بسته یا مذهبی بدون دستور موردی مقام قضایی تخلف محسوب می‌شود، مگر در موارد «جرم مشهود» که آن‌هم باید بلافاصله به مرجع قضایی گزارش شود (مواد ۴۵ و ۴۶ همان قانون). همچنین، طبق اصل ۲۲ و ۲۳ قانون اساسی، حیثیت، جان، مال و عقیده افراد از تعرض مصون است و اصل ۱۲ تصریح می‌کند که ادیان و مذاهب اسلامی و شناخته‌شده می‌توانند آزادانه شعائر خود را انجام دهند.
با این حال، آیین یارسان (اهل حق) در اصل ۱۳ قانون اساسی در فهرست اقلیت‌های دینی رسمی (زرتشتی، کلیمی، مسیحی) ذکر نشده است، بنابراین از حمایت صریح قانونی برای اجرای آیین‌های مذهبی و مصونیت اماکن مقدس خود محروم مانده است. این عدم شناسایی رسمی در عمل به نقض ساختاری حقوق این جامعه انجامیده و زمینه‌ساز برخوردهای امنیتی و توهین به اماکن مقدس یارسانیان شده است. یورش‌های مکرر نیروهای امنیتی به تکیه‌ها و زیارتگاه‌های یارسان، از جمله تکیه «توتشامی» در دالاهو، نمونه‌ای روشن از نقض سیستماتیک آزادی مذهبی و بی‌احترامی به اماکن مقدس این جامعه است.
در سطح بین‌المللی، این اقدامات ناقض تعهدات جمهوری اسلامی بر اساس ماده ۱۸ اعلامیه جهانی حقوق بشر و میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی است که حق آزادی اندیشه، وجدان و دین را تضمین کرده و دولت‌ها را از مداخله در عبادت یا اماکن مقدس منع می‌کند. تکرار چنین اقداماتی علیه یارسانیان، نشانه‌ای آشکار از نقض مستمر تعهدات بین‌المللی و اصول حقوق بشر در ایران است.
توتشامی؛ روستای زیارتگاه‌ها و تکیه‌های مقدس یارسان
توتشامی روستایی از توابع بخش گهواره در شهرستان دالاهو، استان کرمانشاه است که در دهستان گوران قرار دارد. این روستا به‌خاطر مجموعه‌ای از زیارتگاه‌ها و تکیه‌های مهم آیین یارسان اهمیت ویژه‌ای دارد؛ از جمله آرامگاه «سید براکه» و فرزندان او و آرامگاه «سید شمس‌الدین حیدری گوران» که نقش محوری در تاریخ و معنویت محلی ایفا می‌کنند، همچنین غار مقدس «سید خاموش» (مَر خاموش) در نزدیکی روستا قرار دارد. تکیه میر حیدر که به (تکیه حیدری) شناخته شده است، در توتشامی چندین نسل محل سکونت و مسند‌نشینی رهبران یارسان بوده و به‌عنوان مرکز تجمعات آیینی، آموزشی و اجتماعی جامعه یارسان عمل می‌کند؛ به همین دلیل در ایام خاونکار، نوروز و مناسبت‌های دیگر ده‌ها هزار زائر برای زیارت و شرکت در آیین‌ها به توتشامی می‌آیند، و این ترکیب نقش دینی، میراثی و اجتماعیِ تکیه‌ها را برجسته کرده و در عین حال این اماکن را نسبت به هرگونه تنش یا مداخله امنیتی آسیب‌پذیر می‌سازد.
