سومین سالگرد حملات سپاه پاسداران به مواضع احزاب کردستانی و کمپ پناهندگان سیاسی با ۱۷ جانباخته و ۴٩ زخمی
۶ مهر ۱۴۰۴؛ در مهر ۱۴۰۱ همزمان با سرکوب مردم کردستان و ایران در جریان خیزش انقلابی «ژن، ژیان، ئازادی» پس از قتل حکومتی ژینا-مهسا امینی، سپاه پاسداران جمهوری اسلامی، مواضع احزاب کردستانی ایران و کمپ‌های پناهندگان سیاسی این احزاب در استان‌های اربیل و سلیمانیه کردستان عراق را با حملات پهپادی و موشکی هدف قرار داد. در نتیجه این حملات، ۱۷ نفر جان خود را از دست دادند و ۴۹ نفر زخمی شدند. این حملات به‌دلیل حمایت احزاب کردستانی از خیزش انقلابی ۱۴۰۱ و صدور بیانیه‌هایی برای اعتصابات مردمی که به گسترش اعتراضات انجامید، صورت گرفت.
به گفته احزاب کردستانی، با گذشت سه سال از این حملات هنوز هیچ پرونده حقوقی در رابطه با «تجاوز نظامی» جمهوری اسلامی به خاک اقلیم کردستان و کشتار پناهندگان سیاسی و اعضای این احزاب گشوده نشده است؛ در حالی که این احزاب بارها خواستار مداخله جامعه جهانی، محکومیت رسمی این اقدامات و جلوگیری از تداوم حملات نظامی ایران شده‌اند.
کُردپا در سومین سالگرد حملات موشکی و پهپادی به این احزاب به ارائه آماری از تعداد کشته و زخمی‌شدن پناهندگان سیاسی و اعضای احزاب کردستانی در نتیجه حملات این روز می‌پردازد.
آمار پیشمرگه و پناهندگان سیاسی جانباخته حزب دمکرات کردستان ایران در مقرهای این حزب؛
- ۶ مهر ۱۴۰۱- ریحانه (شیما) کنعانی، زن باردار و پناهنده سیاسی. نوزاد او در آخرین لحظات توسط پزشکان نجات پیدا کرد، اما پس از یک روز به‌دلیل سکته مغزی در بیمارستان جان باخت.
- ۷ مهرماه ۱۴۰۱- وانیار رحمانی، نوزاد ریحانه کنعانی، پس از یک روز بستری‌شدن در بیمارستان به دلیل سکته مغزی جان باخت.
- ۶ مهر ۱۴۰۱- هاجر زرگه، پناهنده سیاسی زن
- ۶ مهر ۱۴۰۱- میلاد پیرصاحب ، پیشمرگه حزب دمکرات کردستان ایران
- ۶ مهر ۱۴۰۱- محمد خلیلی، پیشمرگه حزب دمکرات کردستان ایران
- ۶ مهر ۱۴۰۱- شیرکو برتنی، پیشمرگه حزب دمکرات کردستان ایران
- ۶ مهر ۱۴۰۱- عمر محمودزاده، پیشمرگه حزب دمکرات کردستان ایران
- ۶ مهر ١٤٠١- عثمان فیضه، پیشمرگه حزب دمکرات کردستان ایران
- ۷ مهر ۱۴۰۱- ایوب هنرور، پیشمرگه حزب دمکرات کردستان ایران. او پس از یک روز به دلیل شدت جراحات وارده در بیمارستان جان باخت.
به‌گفته منابع مطلع حزب دمکرات کردستان ایران، بیش از ۲۰ تن در جریان حملات سپاه پاسداران به مقرات این حزب و کمپ پناهندگان سیاسی زخمی شده‌اند. همچنین در جریان این حملات کمپ پناهندگان سیاسی این حزب و مدرسه کودکان این پناهندگان سیاسی هدف آماج حملات جمهوری اسلامی قرار گرفته است.
آمار پیشمرگان جانباخته پارت آزادی کردستان (پاک)؛
- ۶ مهر ۱۴۰۱- امید نیکدل، پیشمرگه پارت آزادی کردستان
- ۶ مهر ۱۴۰۱- احسان فرجی، پیشمرگه پارت آزادی کردستان
- ۶ مهر ۱۴۰۱- آروین سهرابی، پیشمرگه پارت آزادی کردستان
- ۶ مهر ۱۴۰۱- یدالله نوری‌ثابت، پیشمرگه پارت آزادی کردستان
- ۶ مهر ۱۴۰۱- یونس غیاثی، پیشمرگه پارت آزادی کردستان
- ۶ مهر ۱۴۰۱- سعید امیدی، پیشمرگه پارت آزادی کردستان
- ۶ مهر ۱۴۰۱- کامران رستمی، پیشمرگه پارت آزادی کردستان
- ۶ مهر ۱۴۰۱- ادریس امجدی، پیشمرگه پارت آزادی کردستان
به‌گفته منابع مطلع پارت آزادی کردستان (پاک)، در جریان حملات موشکی سپاه پاسدارن بیش از ۲۵ تن نیز زخمی شدند.
آمار پیشمرگان زخمی‌شده حزب کومله زحمتکشان کردستان؛ ۳ تن
به‌گفته منابع مطلع حزب کومله زحمتکشان کردستان، ۳ تن از پیشمرگان این حزب در جریان حملات موشکی سپاه پاسداران به مقرات این حزب زخمی شده‌اند.
با شروع خیزش انقلابی ژن، ژیان، ئازادی که از کردستان آغاز و به سراسر ایران رسید. جمهوری اسلامی از روز ۲ مهر تا ۶ مهر ۱۴۰۱ حملات پی‌درپی به مقرات احزاب کردستانی در مناطق مرزی را آغاز کرده بود که در روز ۶ مهر ۱۴۰۱ این حملات با شلیک موشک به مقرات این احزاب در خاک اقلیم کردستان در استان‌های اربیل و سلیمانیه کشیده شد.
مقراتی که هدف حملات موشکی و پهپاد قرار گرفتند کمپ پناهندگان سیاسی این احزاب بودند که خانواده و زن و فرزندان فعالین سیاسی در آن سکونت داشته‌اند و تحت نظارت UN بوده است.
با گذشت سه سال از حملات موشکی و پهپادی سپاه پاسداران به مقر احزاب کردستانی و کمپ پناهندگان سیاسی در اقلیم کردستان عراق، پیگیری‌ها همچنان در سطح اعتراضات دیپلماتیک و گزارش‌های حقوق بشری متوقف مانده و هیچ روند قضایی الزام‌آوری علیه جمهوری اسلامی شکل نگرفته است. پیچیدگی‌های حقوقی همچون مصونیت دولت‌ها و عدم عضویت ایران در نهادهای بین‌المللی، در کنار ملاحظات سیاسی عراق و کشورهای غربی، مانع از تحقق عدالت شده‌اند. با این حال، راهکارهایی مانند استفاده از صلاحیت جهانی دادگاه‌های کشورهای ثالث، مستندسازی دقیق و نظام‌مند جنایات، و افزایش فشار بین‌المللی می‌تواند
مسیر گشایشی برای ایجاد پرونده و پیگیری مسئولیت‌پذیری حقوقی فراهم کند. در زیر به تحلیل این سه سطح به‌صورت خلاصه پرداخته می‌شود؛
۱. سطح پیگیری‌های انجام‌شده؛
- اعتراض رسمی عراق: وزارت خارجه عراق در پی حملات موشکی و پهبادی ایران به اربیل و سلیمانیه، شکایتی رسمی به شورای امنیت سازمان ملل ارائه داد و این حملات را «نقض حاکمیت و تمامیت ارضی» دانست.
- بیانیه‌ها و گزارش‌ها: سازمان‌های حقوق بشری و رسانه‌های کُردی و بین‌المللی بارها در مورد این حملات هشدار داده و آن را مصداق «تجاوز نظامی» خوانده‌اند. گزارش‌هایی مستند از کشتار غیرنظامیان، تخریب کمپ‌های پناهندگان و حتی حمله به مدرسه کودکان پناهجو منتشر شده است.
- فشارهای سیاسی محدود: برخی کشورها در سطح بیانیه یا محکومیت شفاهی، حملات ایران را نکوهش کردند؛ اما این واکنش‌ها به اقدام عملی جدی در سطح حقوقی یا تحریمی منجر نشد.
- توافق امنیتی ایران–عراق (۲۰۲۳): به جای پیگیری قضایی، نتیجه عملی مذاکرات به امضای توافق امنیتی ختم شد که عراق را متعهد می‌کند جلوی فعالیت اپوزیسیون مسلح ایرانی در خاک خود را بگیرد. این توافق در عمل بیشتر به سود ایران تمام شد تا خانواده‌های قربانیان یا احزاب کرد.
۲. موانع اصلی پیگیری حقوقی؛
- مصونیت دولت‌ها در حقوق بین‌الملل: نظام حقوق بین‌الملل غالبا به دولت‌ها مصونیت می‌دهد و شکایت علیه یک دولت در دادگاه‌های داخلی یا حتی بین‌المللی به‌سادگی ممکن نیست، مگر در موارد جرایم بین‌المللی شدید (نسل‌کشی، جنایت جنگی، جنایت علیه بشریت).
- عدم عضویت ایران در نهادهای قضایی کلیدی: ایران عضو «دیوان کیفری بین‌المللی (ICC)» نیست، بنابراین مسیرهای قضایی مستقیم برای تعقیب فرماندهان سپاه محدود است.
- فقدان اراده سیاسی بین‌المللی: بسیاری از دولت‌ها درگیر ملاحظات سیاسی و اقتصادی با ایران هستند و حاضر نیستند هزینه سنگین پیگیری قضایی و تحریم‌های جدی را بپذیرند.
- چالش جمع‌آوری مدارک: مستندسازی مستقل و قابل اتکا برای دادگاه‌های بین‌المللی دشوار است، به‌ویژه وقتی بخشی از قربانیان در مناطق تحت فشار امنیتی یا در شرایط پناهندگی هستند.
- اولویت‌های عراق: دولت عراق برای حفظ روابط با ایران، به‌ویژه در حوزه امنیتی و انرژی، کمتر تمایل دارد که پیگیری حقوقی جدی علیه تهران را دنبال کند.
۳. مسیرهای پیگیری موجود؛
- مستندسازی و ثبت جنایات: جمع‌آوری شهادت‌ها، تصاویر، و مدارک معتبر توسط سازمان‌های حقوق بشری و نهادهای بین‌المللی مستقل برای آماده‌سازی پرونده‌های حقوقی در آینده حیاتی است.
- طرح شکایت در دادگاه‌های کشورهای ثالث (اصل صلاحیت جهانی): برخی کشورها اجازه می‌دهند شکایت علیه مقامات خارجی به‌دلیل جنایت‌های بین‌المللی در دادگاه‌های داخلی‌شان طرح شود (مانند آلمان و سوئد). احزاب کرد یا خانواده‌های قربانیان می‌توانند از این مسیر اقدام کنند.
- اعمال فشار دیپلماتیک و رسانه‌ای: ادامه برجسته‌سازی این حملات در رسانه‌ها و مجامع بین‌المللی می‌تواند هزینه سیاسی برای جمهوری اسلامی را بالا ببرد و کشورهای بیشتری را به واکنش وادارد.
- حمایت‌گیری از نهادهای سازمان ملل: حتی اگر مسیر قضایی در شورای امنیت یا ICC بسته باشد، استفاده از سازوکارهای حقوق بشری سازمان ملل (مانند شورای حقوق بشر یا گزارشگر ویژه ایران) می‌تواند راهی برای محکومیت و ثبت رسمی این موارد باشد.
- ایجاد ائتلاف بین‌المللی کُردها و نهادهای مدنی: هماهنگی میان احزاب کرد، سازمان‌های حقوق بشری، و شبکه‌های مدنی در سطح منطقه‌ای و جهانی می‌تواند مسیرهای حقوقی و سیاسی را همزمان پیگیری کند.
تنظیم؛ اوین مصطفی‌زاده
