جلیل بهرامی‌نیا: نگرش منفی به حضور اهل سنت در ساختار سیاسی- اداری میانی و سطح بالا هنوز هم فعال و قوی است

\"هفته وحدت\" نام یک مناسبت حکومتی در ایران است که طی ٣٠ ساله گذشته به فاصله زمانی ۱۲ ربیع‌الأول(١٢دی‌ماه) که سالگرد ولادت حضرت محمد بنابر روایات اهل سنت تا ۱۷ ربیع‌الأول(١٨) که تاریخ ولادت بنابر روایات موجود در شیعه است اطلاق می‌شود.

این مراسمات که ابتکار عمل آن نیز در دست نهادهای مذهبی حاکمیت می‌باشد با استقبال پیروان اهل سنت مواجه نمی‌شود و همواره با شک و تردید بدان می‌نگرند.

درحالی که میلیاردها تومان صرف برگزاری صوری این مراسمات در مناطق مرکزی و عمدتاً شیعه‌نشین ایران می‌شود که بنابه گفته‌های مقامات دولتی، استان‌های سیستان و بلوچستان، کُردستان، آذربایجان‌غربی، خراسان شمالی و گلستان که جزء محروم‌ترین مناطق کشور محسوب می‌شود، اکثریت سنی‌ها ساکنند.

همچنین برگزاری بیست و هشتمین کنفرانس بین‌المللی \"وحدت\" که در تهران برگزار شد با حواشی مختلفی همراه بود. در این کنفرانس که تصاویر آن توسط خبرگزاری \"رسا\" منتشر گردیده، نماز جماعت پیروان اهل تشیع و اهل تسنن جداگانه و به دور از یکدیگر اقامه شده است.

همچنین در هفته‌ی موسوم به وحدت، راهپیمایی کم‌سابقه‌ای همراه با شعار‌های تند علیه سه خلیفه اهل تسنن در قم برگزار شد که گفته می‌شود از هواداران و طلاب مدرسه علمیه آیت الله صادق شیرازی٬ روحانی تندروی شیعه بوده‌اند که به مناسبت نهم ربیع ( روزی که خلیفه دوم اهل سنت کشته شده‌است) به خیابان‌ها ریختند و ضمن لعن سه خلیفه اهل سنت اقدام به برپایی جشن و پایکوبی کردند.

وضعیت پیروان اهل سنت در ایران به ویژه در کُردستان موضوع گفتگوی آژانس خبررسانی کُردپا با یک فعال عقیدتی کُرد اهل روانسر می‌باشد.

در این گفتگو، جلیل بهرامی‌نیا برخلاف هیأت نمایندگان اهل سنت که به دیدار مراجع شیعه در قم رفته‌اند، تعطیلی روزهای ویژه سنی‌ها در تقویم را خواست اکثریت این مذهب نمی‌داند و می‌گوید که \"اصولا اهل سنت نگرش مناسکی چندانی ندارد\".

این نماینده جریان اسلام‌گرای \"جماعت دعوت و اصلاح ایران\" در استان کرمانشاه برگزاری تجمع اعتراضی دراویش سنندجی در محکومیت اقدامات داعش در عراق و سوریه را \"نوعی واکنش مسلکی\" تلقی می‌کند.

جلیل بهرامی‌نیا به چندین پرسش کلی خبرنگار کُردپا درباره رابطه اسلام و دمکراسی، سلفیت در کُردستان و نیز شرایط سنی‌ها در استانی که ایشان نمایندگی جریان وابسته به آن را برعهده دارند، پاسخ داده که متن کامل آن در پی می‌آید:

کُردپا: آمار و ارقام مربوط به جمعیت پیروان اهل سنت در کُردستان و دیگر نقاط ایران چگونه است و بیشتر در چه مناطقی پراکنده و ساکن هستند؟
جلیل بهرامی‌نیا: آمار دقیق رسمی در دست نیست؛ در مناطق کوردنشین ایران از سرپل‌ذهاب تا ماکو خط ممتدی از مناطق سنی‌نشین می‌توان کشید؛ در سطح ملی نیز آمار تخمینی اهل سنت در حدود بیست میلیون است که در استان‌های کُردستان، کرمانشاه، آذربایجان‌غربی، اردبیل، گیلان، گلستان، خراسان‌ها، بلوچستان، هرمزگان، فارس، شیراز، بوشهر و در البرز و تهران پراکنده‌اند.

کُردپا: با توجه به گفتمان غالب ملی‌گرایی در کُردستان، شما به عنوان یک فعال عقیدتی و مذهبی مشکلات سنی‌ها در کُردستان را از کدامین جنس می‌دانید؟
جلیل بهرامی‌نیا: طبعاً انسان‌ها روی آن بُعد از هویتشان که مورد تهدید می‌بینند، حساس‌ترند و لذا هم حساسیت ملی هست و هم حساسیت مذهبی؛ به نظر بنده ریشه مشکلات به ضعف دموکراسی در سطح ملی و فقر فرهنگ دگرپذیری و رواداری در سطح ملی بر می‌گردد؛ در درجه دوم، علت تحدید و نابرابری‌ها در کوردستان بیشتر مذهبی است تا اتنیکی. شاهد آن که درباره‌ی کوردان شیعی مذهب حساسیتی وجود ندارد و به آسانی در ساختار سياسى-اداری حضور و ارتقا می‌یابند.

کُردپا: حاکمیت کنونی ایران در طول حداقل سی سال گذشته از دوستی و وحدت سنی و شیعه سخن گفته و همایش و نشست و ...برگزار کرده است. عملکرد نظام حاکم در تحقق شعار وحدت را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
جلیل بهرامی‌نیا: این که بگوییم هیچ قصد مثبتی در پشت این اقدامات نیست غیرمنصفانه است؛ با این حال، این همایش ها و مراسمات عمدتاً صوری و فاقد زیربنای جدی است و به اقرار خود مقامات از جمله آقای رفسنجانی نتیجه عملی چندانی نداشته است؛ البته فراموش نکنیم که از آن سو مسئولان کشور حتی برای همین مراسم وحدت نیز از طرف تندروهای شیعی مورد انتقاد هستند که چرا پول مملکت امام زمان را خرج همنشینی با سنی‌ها می‌کنید؟! در هر حال، نگرش منفی به حضور اهل سنت در ساختار سیاسی- اداری میانی و سطح بالا هنوز هم فعال و قوی است.

کُردپا: شما تأسیس یک مسجد برای سنی‌ها در تهران و یا تعطیلی رسمی روزهای مذهبی را خواست و مطالبه کُردهای پیرو اهل سنت می‌دانید؟
جلیل بهرامی‌نیا: اهل سنت در مورد تعطیلی مناسبات سنی درخواستی ندارند؛ چون اصولا اهل سنت نگرش مناسکی چندانی ندارد و جز عیدین فطر و قربان فکر نمی‌کنم توقعی داشته باشند؛ اما در مورد مسجد اهل سنت در تهران، پاسخم مثبت است.

کُردپا: خوانش شما و جریانی که بدان تعلق دارید از سلفی‌گری چیست؟ و یا سلفی‌گری جایگاه و پایگاهی در میان اهل سنت کُردستان دارد؟
جلیل بهرامی‌نیا: سلفیت به سان دیگر مفاهیم علوم انسانی ماهیتی سیال و تحول‌پذیر داشته است؛ اگر مراد از سلفیت، معنای متدولوژیک آن و اصالت سبک سلف صالح (صحابه کرام و تابعین) در معرفت دینی باشد ما سلفی هستیم؛ اما اگر معنای سلفیت، ظاهرگرایی دینی، نفی کلی دستاوردهای بشری در حوزه سیاست و علوم انسانی، گرایش تکفیری و اعمال خشونت برای کسب مقاصد سیاسی و هویتی باشد، ما مخالفت مبنایی با چنین رویکردی داریم. کوردستان جامعه‌ای پویا و دارای شرایط مناسب برای هویت‌طلبی و خروش عاطفی است و لذا سلفی‌گری نیز مخصوصاً از نوع فرهنگی-علمی آن در کوردستان هست، اما در نوع نظامی آن بسیار محدود بوده و چندان قابل اعتنا نیست و مردم کورد نیز به برکت آزمودگی و ارتقای سطح آگاهی و تحصیلات، عموماً پذیرای گرایش‌های خشن نیستند.

کُردپا: وضعیت سنی‌ها در کرمانشاه، بزرگ‌ترین شهر کُردنشین ایران که محل سکونت ادیان و مذاهب مختلف است؟ منظور دسترسی به امکانات دولتی و شرکت در امور مذهبی می‌باشد؟
جلیل بهرامی‌نیا: خوشبختانه پیروان مذاهب و ادیان متنوع در کرمانشاه از دیرباز با هم سازگاری و الفت داشته‌اند؛آنان در شهر کرمانشاه 5 مسجد دارند که در دو مسجد نماز جمعه برگزار می‌شود و مشکل اجتماعی ندارند؛ اما برخی حساسیت‌ها و محدودیت‌های اداری - سیاسی درباره آنان هست؛ مثلا کاندیدای سنی برای شهر کرمانشاه تاکنون تایید نشده است و به رغم برخورداری از ثقل اجتماعی قابل ملاحظه و نیروهای توانمند و متخصص، سهمی از مناصب استان ندارند.

کُردپا: طبق آمارهای نیمه‌رسمی بیش از یکصد جوان کُرد پیرو اهل سنت به داعش در عراق و سوریه پیوسته‌اند. مشکل از کجاست؟
جلیل بهرامی‌نیا: گمان نمی‌کنم در این حد باشد، مخصوصاً پس حمله داعش به قلمرو اقلیم کُردستان؛ مع‌الوصف برخی عوامل ساختاری مانند سرخوردگی سیاسی، مرحله کنونی انحطاط‌آمیز تمدن اسلامی، حسرت زدگی و جوشندگی عاطفی مقطع جوانی و...، زمینه روانی لازم برای پیوستن معدودی اشخاص دارای پایگاه اجتماعی و وضعیت روانشناختی خاص به حرکات خشن را فراهم ساخته است. تعداد این اشخاص و تیپولوژی خاص آنها چنان نیست که در قیاس با حجم جامعه کوردی قابل ذکر نیست قابل اعتنا باشند.

کُردپا: دیدگاه و تعامل جریان \"جماعت دعوت و اصلاح\" درباره دموکراسی چیست؟
جلیل بهرامی‌نیا: چنان که پیشتر هم عرض کردم بسته به معنای مفاهیم علوم انسانی، داوری درباره آن ها تفاوت می‌یابد؛ اگر معنای دموکراسی، تصور ناتراشیده و عوامانه‌ای باشد که دموکراسی را منبع یا ابزار تعیین یا تغییر حلال و حرام بر مبنای داوری اکثریت جامعه بدانیم، این تعریف از دموکراسی نقیض مسلمانی و مآلا ناپذیرفتنی است؛ اما اگر مراد برابری همه اعضای یک جامعه برای مشارکت و نظارت درباره تصمیمات مربوط به حقوق و سرنوشت عمومی و تشکیل نهادهای متناسب با این دو حق باشد، در نگرش مقاصدی جماعت دعوت و اصلاح، پذیرفتنی و بلکه یک ضرورت فکری و سياسى است و جماعت ما این تعریف از دموکراسی را در جایگاه یکی از رویکردهای بنیادین خویش می‌داند و فعالانه در ترویج و تثبیت آن کوشیده است.

کُردپا: دراویش قادری و نقشبندی در روزهای اخیر برعلیه اقدامات داعش دست به تظاهرات اعتراضی زدند. جریانات دیگر اسلامی نظیر جماعت دعوت و یا مکتب قرآن از آن استقبال چندانی نکردند. چرا؟
جلیل بهرامی‌نیا: در کشوری چون کشور ما با ضعف آزادی و فقر مدنی مخصوصا در سطح تشکلی، اساساً توقع همگرایی میان نیروهای اجتماعی (اعم از دینی و سیاسی) ناورزیده و عموما انحصارگرا و دگرناپذیر، تناسبی با واقعگرایی ندارد؛ این اقدام نیز با توجه به تناقص فکری تصوف و داعشیسم، بیشتر نوعی واکنش مسلکی بوده تا یک حرکت مدنی مبتنی بر ارزش‌ها و مقاصد مدنی و دموکراتیک؛ نهایتاً این که جماعت در پرتو رویکرد نفی خشونت و پرهیز از تکفیر، با تمامی نیروها و اقدامات همگرایانه و مسالمت آمیز، فکرا و اصالتاً همنوا و آماده همراهی است؛ در این مورد خاص، اطلاع رسانی و دعوتی صورت نگرفته است.

جلیل بهرامی‌نیا متولد روانسر و دارای کارشناسی ارشد الهیات(تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی) از دانشگاه تهران است و هم‌اکنون ساکن کرمانشاه می‌باشد.

گفتگو: غ. لهون