قه‌یرانی رێکخستن و راگه‌یاندن له‌هه‌ناوی رووداوه‌کانی رۆژهه‌ڵاتی کوردستاندا

19:52 - 22 بانەمەڕ 2715
Unknown Author
عه‌زیز شێخانی

رۆڵ و نه‌خشی مێدیا و پارته‌سیاسییه‌کان له‌ئاراسته‌کردنی خه‌باتی گه‌لانی پێشکه‌وتوو و ته‌نانه‌ت گه‌لانی ژێرده‌ستدا کاریگه‌ر و به‌رچاوه‌. پڕۆسه‌ی دێموکڕاسی و رێزگرتن له‌ده‌سه‌ڵاتی خه‌ڵک، مافی تاک و که‌مایه‌تیه‌کان له‌زاری مێدیا و کرده‌و ده‌ربڕینی پارته‌سیاسییه‌کادا ره‌نگده‌داته‌وه‌. مێدیای گه‌لان ژێرده‌ست و چه‌وساوه‌ئه‌گه‌ر خاوه‌نی تاکتیک و ستراتیژی کارکردن و دووربینیی و وردبینی سیاسی بن، له‌سه‌رده‌می ئه‌مڕۆدا زۆر که‌لێن پڕ ده‌کاته‌وه‌و له‌وه‌گه‌ڕخستنی وزه‌خانه‌ی ناسینه‌ی گشتیدا رۆڵی به‌رچاو ده‌گێڕێ. ره‌وابوونی خه‌باتی گه‌لانی ژێرده‌ست، به‌ستێنی ئه‌رێنی بۆ مێدیای خۆڕاگریی و تێکۆشانی پارت و رێکخراوه‌کان ده‌خوڵقێنێ.  

رووداوه‌کانی ئه‌م چه‌ند رۆژه‌ی رابردووی رۆژهه‌ڵاتی کوردستان و هاتنه‌مه‌یدانی خه‌ڵک بۆ ده‌ربڕینی ناڕه‌زایه‌تی به‌رامبه‌ر به‌رێژیمی ئاخونده‌کان ده‌یسه‌لمێنن، که‌کایه‌ی مێدیا و توانای رێکخستنی پارته‌سیاسییه‌کان زۆر له‌وه‌که‌متره‌، که‌چاوه‌ڕوان ده‌کرێ. رێکخستن و ته‌شکیلاتی نێوخۆ له‌رۆژهه‌ڵاتی کوردستاندا ده‌رفه‌تی گه‌شه‌کردنی ئاشکرای نه‌بوه‌و نییه‌. ئه‌وه‌ی سه‌ر به‌رێکخراوه‌سیاسییه‌کانه‌له‌سه‌ر وه‌زنی ساڵانی کۆنه‌و وڵامده‌ری رۆژ نییه‌.  کورده‌رۆژهه‌ڵاتییه‌کان خاوه‌نی رێکخستن و مێدیایه‌کی وڵامده‌ر نین و به‌کۆی هێزه‌سیاسیی و کورده‌به‌ناو چالاکه‌کان هێشتا بۆیان نه‌لواوه‌له‌و باره‌وه‌هه‌نگاوه‌سه‌ره‌تایی و گرینگه‌کان هه‌ڵگرن. ئه‌وان له‌و رێگایه‌دا ئه‌وه‌نده‌چوونه‌پێش، که‌بوونه‌سه‌مبولی په‌ڕته‌وازه‌یی و له‌یه‌کتردان. هه‌ر پارت و رێکخراوه‌به‌ته‌شی خۆی ریسه‌که‌ی سیاسه‌ت ده‌ڕێسێ و له‌و بازاڕه‌شێواوه‌دا هیچیان به‌کرده‌وه‌پێشڕه‌و نین.

دووربینی و قووڵبیرکردنه‌وه‌له‌کۆبوونه‌وه‌مه‌حفه‌لیه‌کانیاندا مانا و پێگه‌ی خۆیان له‌ده‌ست داوه‌و هه‌ر لایه‌ی به‌یاری خۆی هه‌ڵده‌ڵێ. له‌ئاکامی ره‌چاوکردنی ئه‌و سیاسه‌ته‌نه‌رێنیه‌دا پارته‌سیاسییه‌کان به‌کرده‌وه‌بوونه‌پاشڕه‌وێکی گۆڕه‌پانه‌که‌و له‌تێپه‌ڕاندنی ئه‌رکه‌راسته‌قینه‌که‌دا سه‌رکه‌وتوو نه‌بوون. حیزب و پارته‌رۆژهه‌ڵاتییه‌کان به‌چووک و گه‌وره‌بوونه‌پاشڕه‌وی رووداوه‌کان و هه‌ر کامه‌یان به‌کرده‌وه‌چاوه‌ڕوانی رووداوه‌گه‌وره‌که‌ده‌که‌ن.

له‌ژێر سێبه‌ری سیاسه‌تی سڕبوون و داته‌پینی وزه‌و دابڕانه‌کاندا سیاسه‌ت و هونه‌ری سیاسیی مانای راسته‌قینه‌ی خۆی له‌ده‌ستداوه‌. لای پارته‌رۆژهه‌ڵاتییه‌کان سیاسه‌ت ئه‌و هونه‌ره‌مومکینه‌نییه‌، که‌بۆ راپه‌ڕاندنی کاره‌کان سوودی لێوه‌رده‌گیرێ. سیاسه‌ت لای ئه‌وان به‌مانای گه‌یشتن به‌خاڵی هاوبه‌ش و کۆکردنه‌وه‌ی تواناکان له‌پێناوی ده‌سته‌به‌رکردنی مافی کورده‌کان له‌رۆژهه‌ڵاتی کوردستاندا نییه‌.

سیاسه‌ت له‌روانگه‌ی ئه‌و پارتانه‌، به‌مانای دیتنی روخساری خۆیان و ده‌رکه‌وتن له‌سیمینار و بڵاوکردنه‌وه‌ی دروشم و وێنه‌ی جوان و به‌هاری له‌تۆڕه‌کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کانه‌. ئه‌وان بۆ شکاندنی یه‌کتر و له‌مه‌یدان وه‌ده‌رنانی رقه‌به‌ره‌کانیان نوقمی خه‌باتی ناوچه‌گه‌رایی و سه‌رپێکه‌وه‌نانی به‌رژه‌وه‌ندیخوازانه‌ن.

مه‌حفه‌له‌کان له‌تێڕوانین و کرده‌ی پارته‌سیاسییه‌کاندا پێگه‌ی یه‌که‌م و یه‌ک لاکه‌ره‌وه‌یان هه‌یه‌. به‌گوێره‌ی یاسای نه‌نووسراو و کارپێکراوی مه‌حفه‌له‌کان ئه‌وانه‌ی ده‌که‌ونه‌ده‌ره‌وه‌ی بازنه‌ی مه‌حفه‌له‌کان، به‌نه‌بوو حیساب ده‌کرێن و هه‌تا بۆیان بکرێ، له‌هێنانی ناوه‌کانیان خۆیان ده‌بوێرن. هه‌ر کامه‌و به‌جۆرێک له‌ده‌زگای راگه‌یاندندا خه‌ریکی خه‌تخه‌تێنی سیاسین و شه‌وانه‌رووداوه‌کانی بی بی سی، رادیۆ فه‌ردا و به‌شی فارسی ئه‌مریکا ده‌که‌نه‌پێخۆری بینه‌ر و بیسه‌ر و به‌شێوازی خۆیان هه‌ڵیده‌گێڕنه‌وه‌. ئه‌وان ته‌نانه‌ت له‌خه‌باتی رێکخستن و ته‌شکیلاتی نێوخۆدا له‌سه‌ده‌ی 21دا و به‌له‌به‌رده‌ستدابوونی تێکنۆلۆژیی و ريکاره‌جۆراوجۆره‌کانی پێوه‌ندیگرتن، وه‌ک پێویست ئاگاداری رووداوه‌کان نین. سه‌رکردایه‌تی پارته‌سیاسییه‌کان قورسایی خۆیان و خه‌باته‌که‌یان له‌تۆڕه‌کۆمه‌ڵایه‌تیه‌کاندا چڕ کردۆته‌وه‌. به‌واتایه‌کی دیکه‌،  تێکۆشان و هه‌نگاونان به‌ره‌و خوڵقاندنی ئاڵوگۆڕ، کرده‌و خه‌باتی  مێدیا، رێکاره‌زۆروزه‌وه‌نده‌کانی رێکخستن و و ئۆرگانیزه‌کردن و هتد. له‌کۆی وێنه‌بڵاوکراوه‌کان و وشه‌نووسراوه‌کاندا کورتکراونه‌وه‌.  به‌کورتیی و به‌کوردی خه‌باتی زڕه‌ڤیرچواڵ و دابڕاو له‌راستییه‌کانی کۆمه‌ڵگا له‌چڵه‌پۆپه‌دایه‌. به‌باوه‌ڕی ئه‌وان له‌قسه‌و وێنه‌کان پرد به‌رهه‌م دێن و ئازادیی و سه‌رکه‌وتن به‌بڵاوکردنه‌وه‌ی وێنه‌ی سه‌یرانه‌به‌هارییه‌کان ده‌سته‌به‌ر ده‌بن. 

خه‌ڵکی کورد له‌رۆژهه‌ڵاتی کوردستاندا هێشتا خاوه‌نی ناوه‌ند و ده‌زگایه‌کی مێدیایی سه‌ربه‌خۆ و نه‌به‌ستراوه‌به‌حیزب نین. له‌ئه‌نجامدا خه‌ڵکه‌که‌له‌ده‌وری مێدیایه‌کی باوه‌ڕپێکراو و خاوه‌ن پێگه‌دا کۆنابنه‌وه‌و به‌شێوه‌ی پچرپچڕ بینه‌ر و بیسه‌ری ده‌نگ و ره‌نگی جۆراوجۆرن.له‌ژێر ره‌حمه‌تی ئه‌و مێدیایه‌دا پارسه‌نگی کوردایه‌تی و به‌رپرسایه‌تی تێکچوه‌و هه‌تا گه‌ڕی شایی و سه‌یرانه‌کان ته‌واو نه‌بێ، باس کردن و چاولێکردن له‌بابه‌ته‌کانی دیکه‌حه‌رام و بێزراوه‌! نه‌بوونی مێدیایه‌کی کارا و نه‌به‌ستراوه‌کاریگه‌ری نه‌رێنی له‌سه‌ر کامڵنه‌بوونی ئیراده‌و رێکنه‌خرانی بیروڕای گشتیی خه‌ڵک و کرده‌وه‌کانیان هه‌یه‌. شایانی باسه‌، که‌تێڕوانینه‌جیاواز و په‌رته‌وازه‌بوونه‌کان راسته‌وخۆ و ناڕاسته‌وخۆ کاریگه‌ریان له‌سه‌ر کرده‌ی کۆمه‌ڵگادا زۆر و به‌رینه‌. مێدیای پارته‌کوردییه‌کان وڵامده‌ری ئه‌مڕۆی رۆژهه‌ڵات نین و نابن. خه‌ڵکی کورد و رێژه‌یه‌کی به‌رین له‌خه‌ڵکی کوردستان  خۆیان له‌ده‌نگ و ره‌نگه‌مه‌حفه‌لیه‌کاندا نابیننه‌وه‌، چونکه‌ئه‌وان ته‌نیا ده‌ربڕی رێژه‌یه‌کی که‌م له‌تاکه‌کانی نێو بازنه‌ی حیزبه‌کانن. ده‌کارکردنی سیاسه‌تی مه‌حفه‌لی بوون، رادیۆ و تی فی پارته‌رۆژهه‌ڵاتیه‌کانیی له‌بازنه‌یه‌کی داخراودا هێشتۆته‌وه‌و و ژماره‌یه‌کشی له‌کارخستوه‌.  به‌وته‌ی خۆیان ژماره‌یه‌ک له‌چاوه‌دێره‌حیزبییه‌کان له‌ژێر خوێندنه‌وه‌ی مێدیای فارسی زمان  شڕۆڤه‌ی هه‌واڵ و باس و خواسی‌کورد و کوردستان ده‌که‌ن!

خه‌باتی کورد له‌رۆژهه‌ڵاتی کوردستاندا پێویستی به‌هێز و وزه‌و بوونی ئاسۆیه‌کی روون هه‌یه‌، که‌خوڵقێنه‌ر و کارساز بێ، نه‌ک پاشڕه‌و و په‌رته‌وازه‌که‌ر. بۆ تێپه‌ڕاندنی ئه‌و دۆخه‌و چڕترکردنه‌وه‌ی قورسایی له‌نێوخۆی کوردستاندا پێویستیمان به‌دوورکه‌وتنه‌وه‌له‌شه‌ڕه‌په‌ڕۆ هه‌یه‌. هه‌موو ئاماژه‌کان ده‌ریده‌خه‌ن، که‌بۆ زاڵبوون به‌سه‌ر دۆخی نه‌خوازراوی ئه‌مڕۆدا، نه‌خشه‌و رێکاری کرده‌یی و نه‌ته‌وه‌ییمان ده‌وێ. پێهه‌ڵڵاگوتن به‌یار و دۆی خۆ، به‌که‌ڵکی ئه‌مڕۆ و داهاتوومان نایه‌ت. سیاسه‌تی خۆگه‌وره‌کردنه‌وه‌و په‌راوێزخستنی ئه‌وانی دیکه‌پارت و حیزبه‌کان زیاتر په‌راوێز ده‌خا. درێژه‌دانی سیاسه‌تی رابردوو بازنه‌ی تێکۆشان به‌رته‌سکتر و بچووکتر ده‌کاته‌وه‌. له‌ئاکامدا حیزب ده‌کاته‌کلوبێکی ناوچه‌یی و لاده‌ر له‌ئه‌رک و ئامانجه‌سه‌ره‌کیه‌کان.

مێدیای پارته‌سیاسییه‌کان به‌کرده‌وه‌ده‌نگی  مه‌حفه‌لیه‌کانن و به‌هیچ پێوانه‌یک ناتوانن ده‌نگی کورد و کوردستان بن. ئێستا بۆ هه‌موو پارته‌سیاسییه‌کان ده‌رکه‌وتوه‌، که‌چه‌نده‌بێ هێز و شه‌که‌تن، چونکه‌هێز له‌یه‌کگرتندایه‌.  ره‌وتی سه‌رکه‌وتن به‌نێو خه‌ڵکدا تێده‌په‌ڕێ، نه‌ک به‌کۆڵانه‌ته‌نگه‌به‌ره‌کانی مه‌حفه‌له‌خۆییه‌کان، که‌نوقمی ناوچه‌گه‌رایی و گه‌نده‌ڵین.

 بووژاندنه‌وه‌ی خه‌بات و به‌جه‌ماوه‌ریکردنی بزوتنه‌وه‌ی ره‌وای کورد له‌رۆژهه‌ڵاتی کوردستان پێویستی به‌ رێکخستنی پته‌و و خاوێن، به‌رهه‌مهێنانی باوه‌ڕ و متمانه‌ی خه‌ڵک و مێدیایه‌که‌، که‌روخسار و رووداوه‌جیاوازه‌وه‌ک هه‌ن پێشان بدات و له‌خوڵقاندنی بیروڕای گشتیی رۆڵی کارای هه‌بێ.  پێویسته‌مۆدێلی حیزبایه‌تی  بگۆڕین و پاشاکانی سیاسه‌ت له‌رۆژهه‌ڵات ناچارکه‌ین واز له‌کورسی بێنن. ئه‌وانه‌ی به‌ساڵانه‌به‌ناوی کوردایه‌تی و حیزبایه‌تی شه‌و و ڕۆژ له‌رۆژنامه‌، رادیۆ و تی ڤی خۆیان کردۆته‌قاره‌مان و خه‌ڵکیان په‌راويز خستوه‌، گونجاوه‌لاق له‌سه‌ر زه‌وی بن و نه‌بنه‌دۆنکیشێی گۆڕپانی کوردایه‌تی. له‌سه‌رمانه‌، که‌ ئازایه‌تی خه‌ڵک و هه‌ڵسووڕانی تێکۆشه‌ره‌نێوخۆییه‌کان بکه‌ینه‌سه‌مبولی هه‌ڵگه‌ڕانه‌وه‌دژ به‌زۆرداران. با که‌شێک بخوڵقێنن، که‌خه‌ڵک زیاتر له‌هه‌میشه‌باوه‌ڕیان به‌سه‌رکه‌وتنی خۆیان هه‌بێ و بزوتنه‌وه‌ی مافخوازی خه‌ڵک له‌نێوخۆدا ره‌گ و  ریشه‌دابکوتێ. چیرۆکی سه‌رکه‌وتنی خه‌بات به‌شێوازی کۆن و له‌سه‌ر ده‌ستی ئه‌م و ئه‌و کۆتایی هاتوه‌.

خه‌ڵک ده‌بێ  رۆڵی گه‌وره‌بگێڕن و ببنه‌ئه‌کته‌ری چالاک و شانازی به‌خۆیان و بزوتنه‌وه‌که‌یان بکه‌ن. خه‌ڵکی ئێمه‌پێویستی به‌و رێگانیشانده‌رانه‌یه‌، که‌به‌هه‌موو شێوازێک له‌به‌ره‌ی خه‌ڵکدان و خه‌ڵک به‌سه‌رچاوه‌ی ده‌سه‌ڵات و شه‌رعییه‌ت ده‌زانن و له‌سه‌ر خوێنی رۆڵه‌ی خه‌ڵک نابنه‌بازرگان.  
ئەم بابەتە روانگەی نووسەرەکەیەتی وئاژانسی کوردپا لێی بەرپرسیار نییە.